Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Padarewska - Hajn

Sędziowie: SSA Jacek Zajączkowski (spr.)

SSO del. Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Sztuka

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2013 r. w Łodzi

sprawy R. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 16 stycznia 2013 r., sygn. akt: VI U 673/12,

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 282/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 stycznia 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. z dnia 25.04.2012 r., i przyznał R. W. prawo do emerytury od dnia 17 marca 2012 roku.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na gruncie następujących ustalonych faktycznych:

R. W., urodzony (...), w dniu 08.02.2012 r., złożył w organie rentowym wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca w dniu (...)r. ukończył 60 lat. Na dzień 01.01.1999 r. udowodnił łączny okres zatrudnienia w wymiarze 32 lata, 7 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych i nieskładkowych.

W okresie od 12.04.1974 r. do 20.10.1979 r. R. W. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...) w P., od 12.04.1974 r. do 12.09.1977 r. na stanowisku kierowcy, zaś od 13.09.1977 r. do 20.10.1979 na stanowisku robotnika magazynowego. Jako kierowca jeździł samochodem ciężarowym o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony marki S. 29 i J., w obu przypadkach typu lodówka (chłodnia), którymi transportował do sklepów produkty rybne. Jako pracownik magazynowy zajmował się natomiast przyjmowaniem i wydawaniem towaru (ryb i przetworów rybnych) z chłodni, gdzie panowała ujemna temperatura. W chłodni tej wnioskodawca przebywał dziennie około 6 - 7 godzin.

W okresie od 28.04.1980 r. do 28.02.1991 r. R. W. będąc zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w P. na stanowisku mechanika samochodowego około 5 - 6 godzin dziennie pracował w kanale remontowym. Zakład miał na wyposażeniu tabor samochodowy składający się z około 200 - 300 jednostek typu Ż., N., J., A., R., I., S.. Większość stanowiły samochody ciężarowe. Był to awaryjny sprzęt, w szczególności Stary, wymagający częstych napraw skrzyni biegów, wałów, układu hamulcowego, silnika, zawieszenia, które musiały być wykonywane z poziomu kanału remontowego. Odwołujący specjalizował się w bieżącej naprawie sprzęgła, układów hamulcowych, zawieszeń i silników. Na wydziale, na którym pracował odwołujący, było zatrudnionych około 8 - 10 mechaników, którzy mieli do dyspozycji cztery kanały remontowe. Zakład łącznie zatrudniał około 40 - 50 mechaników.

Odwołujący się nie dysponuje świadectwami wykonywania pracy w szczególnych warunkach za powyższe okresy zatrudnienia.

Odwołujący od 16.01.2012 r. nie pozostaje w stosunku pracy. Nie przystąpił do OFE.

Przedmiotem sporu pomiędzy stronami była możliwość uwzględnienia do szczególnego stażu ubezpieczeniowego okresu pracy odwołującego od 12.04.1974 r. do 20.10.1979 r. w Zakładzie (...) w P. oraz od 28.04.1980 r. do 28.02.1991 r. w Przedsiębiorstwie (...) w P., uprawniającego do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Na okoliczność charakteru pracy i rodzaju wykonywanych czynności w Centrali Rybnej, Sąd przesłuchał świadków – współpracowników: H. P. (zatrudnionego w Centrali w latach 1977 - - 1987 jako palacz kotów przemysłowych, a następnie pracownik rozładunkowy i załadunkowy) i W. R. (zatrudnionego w latach 1976 - 1982 jako maszynista pomp hydroforów i sieci wodnokanalizacyjnej), którzy potwierdzili pracę odwołującego się w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego. W. R. podał, że następnie pracował jako pracownik magazynowy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, zaznaczając, że moc dowodowa zeznań świadka W. R. z uwagi na czasokres jego zatrudnienia oraz większą szczegółowość, jest większa niż świadka H. P., który podjął pracę w 1977 r., a okres sporny dotyczy lat 1974 - 1979, i świadek nie pamiętał pracy odwołującego się w charakterze robotnika magazynowego. Zeznania świadków znajdują potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych. Pracę odwołującego w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony potwierdzają adnotacje na podaniu o pracę z dnia 09.04.1974 r., gdzie wyrażono zgodę na jego zatrudnianie „na samochód marki S. 29 o ciężarze całkowitym 9100 kg i zaszeregowanie wg II kat. prawa jazdy na ww. samochodów" oraz zlecono zatrudnienie „na chłodnię". Nadto w aktach osobowych znajduje się szereg pism pracodawcy o ukaraniu odwołującego się karami porządkowymi za uchybienia w świadczeniu przez niego obowiązków kierowcy w zakresie transportu produktów przetwórstwa rybnego, które siłą rzeczy z uwagi na rodzaj przewożonego towaru oraz duży obszar odbiorców zlokalizowanych na terenie całej Polski (z akt osobowych wynika, że transport odbywał się nie tylko na terenie P., lecz również do C.), musiało odbywać się specjalnie przystosowanymi do tego pojazdami. Jak wynika z podania o przeniesienie z dnia 13.09.1977 r., z angażu z dnia 13.09.1977 r., opinii służbowej z dnia 26.10.1977 r„ z dniem 13.09.1977 r. odwołujący rozpoczął pracę w charakterze robotnika magazynowego. Jak sam zeznał - polegała ona na przyjmowaniu i wydawaniu towarów z chłodni, w której panowała ujemna temperatura i gdzie przebywał około 5 - 6 godzin dziennie. W ocenie Sądu profil zakładu zatrudniającego wnioskodawcę (przetwórstwo rybne) wymagał przechowywania towarów - należących niewątpliwie do towarów szybko psujących się - w chłodniach. Wskazane dowody potwierdziły zatem twierdzenia odwołującego zawarte we wniesionym przez niego odwołaniu i zeznaniach złożonych przed Sądem w charakterze strony

Na okoliczność charakteru pracy odwołującego w Przedsiębiorstwie (...) w P. zeznawali świadkowie - współpracownicy Z. C. (zatrudniony w (...) od 1983 do 1991 jako elektromechanik, następnie brygadzista elektryk samochodowy) i S. D. (zatrudniony jako kierowca samochodu ciężarowego marki S. 28 w latach 1976 - 1990). Potwierdzili oni jego pracę w charakterze mechanika zatrudnionego w kanałach remontowych. Świadek Z. C. pracował z odwołującym się w jednym pomieszczeniu. Zeznał, że zajmował się on układami hamulcowymi, zawieszeniami i silnikami, których naprawa wymagała pobytu w kanale remontowy trwającego wg świadka 6 godzin dziennie. S. D., którego samochód charakteryzujący się dużą awaryjnością naprawiał odwołujący potwierdził jego pracę w kanale remontowym w wymiarze około 7 godzin dziennie. Zatem obaj świadkowie posiadali wiedzę, czym konkretnie zajmował się odwołujący, ile czasu spędzał w kanałach remontowych. Sąd przyjął, zgodnie z ich zeznaniami, że praca odwołującego się w kanale remontowym trwała około 6- 7 godzin dziennie. Obaj świadkowie wskazali zgodnie, że w zakładzie znajdowały się cztery kanały remontowe, podali zbliżoną liczbę mechaników, z wydziału odwołującego się 8 (S. D.) i 10 (Z. C.), rodzaj wykonywanych przez odwołującego się napraw wymagających pracy w kanale remontowym - skrzynia biegów, wał, hamulce (S. D.), układ hamulcowy, zawieszenie, silnik (Z. C.). Odmiennie świadkowie zeznali jedynie odnośnie wielkości taboru samochodowego zakładu. Z. C. podał, że liczył on ponad 100 jednostek, zaś S. D. wskazał na 200 - 300. Wartości zbliżone do podanych przez świadka S. D. podał sam odwołujący się wskazując, że zakład miał na wyposażeniu około 300 samochodów. W tym stanie rzeczy Sąd przyjął za świadkiem S. D. i odwołującym się, że zakład dysponował około 200 - 300 samochodami, z których większość stanowiły samochody ciężarowe. W ocenie Sądu z tych wszystkich względów zeznania tych świadków posiadają walor wiarygodności, zwłaszcza przy uwzględnieniu specyfiki remontów pojazdów ciężarowych, przy znacznie rozbudowanym taborze samochodowym, funkcjonującym w zakładzie zatrudniającym odwołującego.

Sąd pominął dowód z dopuszczonej opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej J. S., z uwagi na jej wewnętrzną sprzeczność i nieuprawnione wnioski. Biegły ten uznając, że praca odwołującego się, biorąc pod uwagę specyfikę zakładu, wielkość taboru samochodowego, specyfikę napraw, ilość zatrudnionych mechaników, wymagała przebywania w kanale remontowym średnio 6 godzin dziennie, stwierdził jednocześnie, że „w tym okresie swojej pracy przy remontowanym wyżej wymienionym sprzęcie technicznym, czy wykonywał ją w kanale, czy też na podłożu w garażu, była to praca ciężka, trudna i odpowiedzialna". Świadkowie nie zeznawali na temat rodzaju czynności wykonywanych przez odwołującego się poza kanałem. Tym samym stwierdzenie biegłego jest nieuprawnione, również i z tego względu, że praca w warunkach szkodliwych nie jest równoznaczna z pracą w szczególnych warunkach. Biegły nie oparł swego wniosku na żadnych matematycznych wyliczeniach, lecz przyjął za podstawę zeznania świadków - współpracowników na temat czasu pracy odwołującego się w kanale remontowym. Wobec tego Sąd samodzielnie dokonał ustaleń w tym zakresie, uznając, że nie wymagają one wiedzy specjalnej.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uznał odwołanie za uzasadnione, bowiem w ocenie Sądu odwołujący się udowodnił co najmniej 15 - letni staż pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań świadków oraz dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych odwołującego wskazuje, że będąc zatrudnionym w Zakładzie (...) w P., odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A, dział VIII „W transporcie i łączności", poz. 2 „Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów" - odnośnie okresu zatrudnienia od 12.04.1974 r. do 12.09.1977 r. w charakterze kierowcy oraz w wykazie A, dział X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym", poz. 7 „Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0°C" i poz. 15 „Prace przy bezpośredniej produkcji w zakładach przetwórstwa ryb" - odnośnie okresu zatrudnienia od 13.09.1977 r. do 20.10.1979 w charakterze robotnika magazynowego, zaś będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie (...) w P. od 28.04.1980 r. do 28.02.1991 r. odwołujący się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w wykazie A, dział XIV „Prace różne", poz. 16 „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych".

W konkluzji Sąd stwierdził, że oceniając wyżej wymienione prace miał na względzie okoliczność, że specyfika pracy tak w kanale remontowym, zwłaszcza w latach, w których świadczył ją odwołujący (brak wentylacji, ogrzewania), jak i w chłodni przyzakładowej, nie pozwalała na faktyczne w nich przebywanie osiem godzin dziennie.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucając naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c polegające na błędnej ocenie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę w warunkach szczególnych, wskutek czego zaskarżony wyrok narusza przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U z 2009r. Nr 153 poz. 1227) oraz § 2 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że jego zdaniem R. W. nie udowodnił, że pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych w okresie od 28.04.1980r. do 28.02.199łr. w Przedsiębiorstwie (...) w P., a tym samym nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zeznania świadków a przede wszystkim zeznania odwołującego, który najlepiej powinien pamiętać ile godzin dziennie wykonywał prace z poziomu kanału remontowego nie dają podstaw do przyjęcia, że wykonywana przez odwołującego praca w kanale remontowym spełniała warunki określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. była wykonywana stale i w pełnym wymiarze.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje zamianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania, albowiem Sąd Okręgowy dokonał wadliwej oceny materiału dowodowego i w konsekwencji wyprowadził błędne wnioski w przedmiocie charakteru świadczonej przez ubezpieczonego pracy w spornym okresie.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie zaś z treścią § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Pracą w warunkach szczególnych jest przy tym praca świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach wskazanych w załączniku A do rozporządzenia z 7.02.1983r. (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W ocenie Sądu Apelacyjnego materiał dowodowy zgromadzony przed Sądem Okręgowym nie daje jednak podstaw do przyjęcia, że R. W. legitymuje się wymaganymi 15 latami pracy w warunkach szczególnych. Niewątpliwe ubezpieczony wykonywał w spornym okresie tj. od 28.04.1980r. do 28.02.1991r. w Przedsiębiorstwie (...) w P. pracę w warunkach szczególnych, o której mowa w wykazie A, dział XIV „Prace różne", poz. 16 w/w rozporządzenia Rady Ministrów „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych". W tym okresie ubezpieczony świadczył prace w charakterze mechanika samochodowego, a okoliczność ta znajduje potwierdzenie zarówno w aktach osobowych jak i zeznaniach ubezpieczonego i powołanych świadków. Jednakże zgromadzony materiał dowodowy nie uprawnia do stwierdzenia, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał w utrwalonym orzecznictwie, że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, który byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, OSNP 1998/21/638; 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00, OSNP 2003/17/419; 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, lex nr 494129).

Oznacza to, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 r. (III UK 92/11 LEX nr 1215158).

W niniejszym postępowaniu świadkowie zeznawali, że ubezpieczony pracował od 6 do 7 godzin dziennie w kanale remontowym. Jednakże sam wnioskodawca zeznał, że pracy w kanale było od 4 do 5 godzin dziennie. Sporadycznie jedynie pracował cały dzień czyli 8 godzin. Zatem z zeznań ubezpieczonego nie sposób przyjąć, że wykonywał on prace w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wprawdzie zeznania świadków wskazują na większa ilość godzin spędzonych przez ubezpieczonego w kanale remontowym to jednak zeznania te mają potwierdzić twierdzenia wnioskodawcy w zakresie wykonywanej przez niego pracy w warunkach szczególnych. Zauważenia wymaga, że zainteresowany najlepiej powinien pamiętać ile godzin pracował w kanale remontowym i przyjmowanie na podstawie zeznań świadków, z których jeden nie pracował bezpośrednio z ubezpieczonym większej ilości godzin wykracza poza granice swobodnej ceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 2 k.p.c. Poza tym praca w wymiarze 6-7 godzin dziennie w kanale remontowym, wobec ugruntowanego i powołanego wyżej orzecznictwa Sądu Najwyższego nie daje podstawy do uznania, że ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.

Reasumując, apelacja organu rentowego jest uzasadniona, bowiem ubezpieczony nie wykazał wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych i nie spełnia przesłanek do przyznania mu emerytury w obniżonym wieku na podstawi art. 184 w./w ustawy.

Z omówionych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.