Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2017r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR (del.) Monika Pieczara

Protokolant: Agnieszka Wolak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 września 2017r. w Ś.

sprawy z powództwa U. W., R. W. (1)

przeciwko M. Ż.

o zapłatę kwoty 76.000 zł

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1502/16

Powodowie U. W. i R. W. (1) w pozwie wniesionym dnia 27 lipca 2016 roku przeciwko M. Ż. domagali się zasądzenia od pozwanej na ich rzecz kwoty 76.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powodowe wskazali, iż roszczenie swoje wywodzą z zawartej między stronami w dniu 16 lipca 2010 r. umowy (błędnie nazwanej testamentem), na mocy której pozwana zobowiązała się zaopiekować powodami (swoimi rodzicami), zaś oni w zamian za opiekę zobowiązali się przekazać pozwanej kwotę 76.000,00 zł. Argumentowali, że w 2014 r. strony przestały się dogadywać- pozwana i jej mąż stali się agresywni wobec powodów, ze strony zięcia doszło również do przemocy wobec powodów. Z powyższych przyczyn –jak podnosili powodowie- zdecydowali się opuścić dom pozwanej, a pismami z 17.03.2015 r. i 24.06.2016 r. zwrócili się do pozwanej o zwrot chociaż części włożonych w jej dom środków finansowych, na co pozwana nie wyraziła zgody.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska pozwana podniosła, iż pozew nie zawiera podstawy prawnej żądania. Zaprzeczała, by zawierała z powodami jakąkolwiek umowę pożyczki, w tym nie uczyniła tego mocą pisma z dnia 16 lipca 2010 r. Zanegowała też fakt zawarcia w tym dniu innej umowy z powodami. Stanowczo sprzeciwiła się twierdzeniom powodów jakoby przekazali jej łączną kwotę 76.000,00 zł. Zdaniem pozwanej podstawy prawnej powództwa nie mogą stanowić przepisy dotyczące spadkobrania, bowiem pismo z dnia 16 lipca 2010 r. nie odpowiada formie testamentu, nie zostało sporządzone przez pozwaną własnoręcznie, nie zawiera żadnych rozporządzeń na wypadek śmierci i zgodnie z wolą obu stron nie stanowi testamentu. Nadto- z uwagi na brak formy aktu notarialnego – pismo z dnia 16 lipca 2010 r. nie może stanowić umowy dożywocia i z tego tytułu również nie należy się ochrona prawna. W ocenie pozwanej rzeczywistą intencją powodów było uregulowanie kwestii rozliczenia nakładów poniesionych przez powodów na nieruchomość pozwanej na wypadek gdyby powodowie opuścili nieruchomość pozwanej. Zarzucali, iż powodowie nie wykazali wysokości tych nakładów.

Niezależnie od powyższego, pozwana podniosła również zarzut przedawnienia wszelkich roszczeń przeciwko pozwanej wynikających z tytułu rozliczenia nakładów poczynionych rzez powodów na jej nieruchomość w oparciu o treść art. 224- 226 kc w zw. z art. 229 kc i 230 kc, ale także z mocy art. 719 kc i 118 kc.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. Ż. jest córką U. i R. W. (1).

Bezsporne

Do 2006 r. U. i R. W. (2) zamieszkiwali we własnym mieszkaniu położonym w N.- S.. M. Ż. mieszkała w domu położonym w N., którego wraz z byłym mężem była współwłaścicielem-początkowo na mocy wspólności ustawowej małżeńskiej, a po rozwodzie, który miał miejsce w (...) r.- na mocy wspólności ułamkowej. Dom pozwana wybudowała przy pomocy finansowej rodziców. Podział majątku byłych małżonków nastąpił w dniu 30 marca 2016 r. i wtedy to pozwana stała się wyłącznym właścicielem nieruchomości położonej w N. przy ulicy (...) z obowiązkiem spłaty męża.

Dowód: zeznania świadka A. P.- k. 112

Po rozwodzie pozwana pozostała w w/w nieruchomości borykając się z problemami finansowymi, w tym koniecznością spłaty byłego męża.

Pod koniec września 2005 r. pozwana poinformowała powodów, że ma możliwość podjęcia pracy, ale potrzebuje osoby do opieki nad swym siedmiomiesięcznym synem.

Rodzice pozwanej nie pracowali, więc zgodzili się sprawować opiekę nad wnukiem. Uzgodnili, że to powód będzie woził żonę (powódkę) do pozwanej i jej syna. Powódka sprawowała opiekę nad wnukiem w godzinach od 5.30 do 14.30-15.00, dojeżdżając do córki przez 4 miesiące. Była to spora odległość, a koszty dojazdu duże. Potem po wspólnym zamieszkaniu stron dalej sprawowała opiekę nad synem pozwanej, tj. do ukończenia przez dziecko 7 roku życia. Opiekę nad wnukiem powódka sprawowała bezpłatnie. Ponieważ rodzice pozwanej uskarżali się na wysokie koszty utrzymania mieszkania w S. (400 zł) i odległość od domu córki, postanowili, że dokonają sprzedaży swojego mieszkania i wprowadzą się do pozwanej, a z uzyskanych ze sprzedaży mieszkania pieniędzy na swój koszt i według swojego uznania przeprowadzą adaptację pomieszczeń piwnicy i garażu w domu pozwanej na pomieszczenia mieszkalne, w których mogliby zamieszkać. Pozwana zaakceptowała propozycję rodziców.

W 2005-2006 r. powodowie przeprowadzili zamierzone prace budowlane, tj. wykonano 210 metrów kwadratowych tynków ozdobnych na ścianach i sufitów, wyrównanie podłóg, ścian i sufitów, położono 60 metrów kafli, wymieniono licznik energii elektrycznej, zainstalowano 26 punktów świetlnych, wymieniono instalację elektryczną i wodno-kanalizacyjną, wyłożono kaflami schody na piętro i do piwnicy, wybudowano przedpokój, położono boazerię. Po zakończeniu adaptacji pomieszczeń powodowie zamieszkali u pozwanej. Zajęli pomieszczenia na dole, tam gdzie był garaż, kuchnia, pokój i mała sypialnia. Zamurowali wejście do garażu i zrobili z niego duży pokój. Mieli osobne wejście do pomieszczeń.

Środki na remont pochodziły ze sprzedaży mieszkania powodów.

Wprowadzając się do domu pozwanej powodowie zmniejszyli koszty swego utrzymania.

Dowód: zeznania świadka B. Ż.- k. 112

P. Ż.- k. 112

A. P.- k. 112

A. B.- k. 112

przesłuchanie stron-k. 127

Powodowie nie pomogli pozwanej (mimo wcześniejszych obietnic) w uregulowaniu zadłużenia wobec byłego męża pozwanej; pozwana dokonała jego spłaty z własnych środków- w tym celu mąż pozwanej wziął kredyt; próba sprzedaży domu pozwanej i jej męża nie powiodła się.

Powodowie nie przekazali pozwanej żadnych pieniędzy. W związku z zamieszkiwaniem w domu pozwanej ponosili opłaty za energię elektryczną i gaz (łącznie 250 zł), nie płacili jej czynszu.

Dowód: zeznania świadka B. Ż.- k. 112

P. Ż.- k. 112

A. P.- k. 112

A. B.- k. 112

przesłuchanie pozwanej- k. 127

wycinek z gazety lokalnej (...)- k. 67

Kiedy powodowie wyjechali na dwa miesiące nad morze kazali pozwanej zwrócić opłaty za dwa miesiące (240zł) na ich konto, co pozwana uczyniła.

Wydatki, jakie pozwana ponosi w związku z utrzymaniem domu wynoszą: podatek- 400zł (wówczas- 350zł), ubezpieczenie- 220zł rocznie, woda 60-70 zł miesięcznie.

Dowód: przesłuchanie pozwanej- k. 127

Po wprowadzeniu się do pozwanej strony zakupiły wspólnie piec o wartości 6,5tys zł- koszty podzielili na pół. Powodowie uporządkowali teren wokół domu- posadzili roślinność, wybudowali 8 pergoli, zamontowali taras i schody do bramki wejściowej. Współfinansowali wymianę licznika elektrycznego kwotą 400zł. Obdarowywali wnuki prezentami.

Dowód: przesłuchanie powoda- k. 127

W dniu 16 lipca 2010 r. M. Ż. podpisała pismo sporządzone przez jednego ze swoich rodziców zatytułowane (...) o treści: …” (...) U. i R. W. (2) za wkład w adaptację garażu i przyległych pomieszczeń ok. 80m2 w domu przy ulicy (...) daję im prawo do dożywotniego zamieszkania w nim, (…) równowartość włożonego wkładu, tj. dwa pokoje z kuchnią pow. 44 m2 na osiedlu (...) w N.…”

Dokument ten sporządzono w celu uregulowania sytuacji prawnej powodów, tj. ich zamieszkiwania w domu stanowiącym własność pozwanej.

Dowód: pismo z dnia 16.07.2010 r. zatytułowane testament- k. 7

przesłuchanie stron- k. 127

Po wspólnym zamieszkaniu stron ich relacje były początkowo (tj. do 2014 r.) dobre. Z czasem zaczął się konflikt między nimi, który eskalował. Powódka nadużywała alkoholu, pod wpływem którego wszczynała awantury. Strony przestały ze sobą rozmawiać. Pozwana nie odbierała od powodów telefonu. Kontaktowali się ze sobą listownie.

W grudniu 2014 r. powodowie wyprowadzili się z nieruchomości pozwanej i wynajęli mieszkanie w W..

Dowód: korespondencja stron- k. 10-14

zeznania świadka B. Z.- k. 112

P. Ż.- k. 112

A. P.- k. 112

A. B.- k. 112

A. J.- k. 127

Pismem z dnia 17 marca 2015 r. powodowie powołując się na umowę z dnia 16 lipca 2010 r., z której według nich pozwana się nie wywiązała (nie zapewniła im do-żywotniego zamieszkania), zwrócili się listownie do pozwanej proponując jej, by co miesiąc dobrowolnie wpłacała im kwotę 500 zł, co pozwoli im regulować opłaty związane z wynajmem mieszkania.

Dowód: pismo z dnia 17 marca 2015 r.- k. 10

Pismem z dnia 1 czerwca 2016 r. powodowie zwrócili się do pozwanej o rekompensatę za ich wkład w jej dom.

Odpowiadając na powyższe pozwana przyznała, iż podpisała pisma zatytułowane (...), zastrzegając jednocześnie, że nie ma ono mocy testamentu i nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Ustosunkowując się do żądania rozliczenia nakładów na jej nieruchomość pozwana odmówiła spłaty powodów.

Dowód: pismo z dnia 1 czerwca 2016 r. – k. 62

Pismem z dnia 7 lipca 2016 r. U. i R. W. (2) reprezentowani przez pełnomocnika wezwali M. Ż. do zapłaty na ich rzecz kwoty 76.000,00 zł tytułem zwrotu kosztów pożyczonych jej pieniędzy na remont i adaptację części domu przy ulicy (...).

W odpowiedzi na powyższe pismo pełnomocnik pozwanej z uwagi na brak wykazania przez pełnomocnika pełnomocnictwa do działania w imieniu rzekomych mocodawców U. i R. W. (1) oraz obowiązującą tajemnicę zawodową, odmówił prawnej skuteczności wezwania do zapłaty wskazując, iż do czasu wykazania się przez pełnomocnika stosownym pełnomocnictwem żadna odpowiedź na pismo z dnia 7 lipca 2016 r. nie zostanie udzielona.

Dowód: pismo z dnia 7 lipca 2016 r.- k. 23

pismo z dnia 19 lipca 2016 r.- k. 24

W dniu 7 lipca 2016 r. pełnomocnik reprezentujący U. i R. W. (1) wezwał M. Ż. do zapłaty kwoty 120.000,00 zł, stanowiącej równowartość mieszkania o pow. 44 m2 tytułem zwrotu kosztów wniesionego przez rodziców wkładu finansowego na remont i adaptację części domu przy ulicy (...) w N..

Dowód: pismo z dnia 7 lipca 2016 r.- k. 60

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest bezzasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Powodowie U. i R. W. (2) domagali się w pozwie zasądzenia na ich rzecz od powódki kwoty 76.000,00 zł. Jako podstawę faktyczną swego roszczenia wskazywali podpisany przez pozwaną dokument datowany na dzień 16 lipca 2010 r. zatytułowany (...). Z treści zawartych w tymże dokumencie postanowień wywodzili swoje uprawnienie do żądania od pozwanej zwrotu „udzielonej pomocy finansowej” .

Pozwana odnosząc się do żądań powodów podniosła zarzut braku podstawy zarówno faktycznej, jak i prawnej zgłoszonego żądania, negując fakt otrzymania od powodów środków pieniężnych w jakiejkolwiek wysokości, a także zawarcia z powodami umowy. Jednocześnie pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powodów, powołując się na zapis art. 224-226 kc w zw. z art. 229 kc i 230 kc oraz 719 kc i 118 kc.

Analiza dokumentu, w oparciu o który powodowie dochodzili zapłaty kwoty 76.000,00 zł (pismo z dnia 16 lipca 2010 r. nazwane testamentem) nie pozostawia żadnych wątpliwości, iż nie może on stanowić podstawy zwrotu rzekomo udzielonej pozwanej przez powodów pomocy finansowej. Na mocy tego pisma pozwana M. Ż. za wkład powodów U. i R. W. (1) w adaptację garażu i przyległych pomieszczeń w domu przy ulicy (...) (tj. nieruchomości stanowiącej własność pozwanej) zobowiązała się do dożywotniego użyczenia im tejże nieruchomości. Trudno doszukać się w treści tego dokumentu jakichkolwiek zapisów świadczących o tym, iż- jak twierdzą powodowie- doszło do przekazania przez powodów na rzecz pozwanej kwoty 76.000,00 zł. Pozwana zaprzeczyła, by otrzymała od powodów gotówkę w tej, czy innej wysokości. W tej sytuacji zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu – stosownie do treści przepisów art. 6 k.c. i 232 zdanie pierwsze k.p.c.– obowiązek wykazania zaistnienia przesłanek uzasadniających zwrot przekazanych pozwanej przez powodów środków pieniężnych spoczywał na powodach, którzy jednak nie zdołali obowiązkowi temu podołać. Żaden z zaoferowanych przez powodów dowodów nie pozwolił na poczynienie zgodnych z ich stanowiskiem ustaleń, jakoby pozwana otrzymała od powodów pieniądze w wysokości 76.000,00 zł.

W tym miejscu zwrócić trzeba uwagę na niekonsekwencję i niezdecydowanie powodów w kwestii podstawy przekazania pozwanej środków pieniężnych. W uzasadnieniu pozwu fakt przekazania pozwanej tych pieniędzy powodowie wiążą z trzema odrębnymi zdarzeniami, tj. traktują je jako 1) wynagrodzenie pozwanej za sprawowaną opiekę, 2) pomoc finansową udzieloną pozwanej, 3) nakłady poczynione przez powodów na nieruchomość stanowiącą własność pozwanej. W pierwszej z wymienionych sytuacji niezrozumiałym jest żądanie zwrotu kwoty, która stanowiła w istocie wynagrodzenie za wykonywane usługi. W drugim przypadku należałoby- w razie ustalenia, że powódka faktycznie otrzymała od powodów żądaną obecnie kwotę- rozważyć, czy i jakie były ustalenia stron co do zwrotu udzielonej pomocy finansowej, czy też była to pomoc bezzwrotna. Nie może budzić przy tym wątpliwości, iż to powodowie winni okoliczności te (uzasadniające zwrot tej pomocy finansowej) udowodnić, czego nie uczynili. Co do zwrotu nakładów poczynionych na nieruchomość pozwanej kwestia ta zostanie omówiona poniżej.

Dokonując oceny prawnej relacji powodów i pozwanej, jaka zaistniała na skutek zamieszkania powodów w nieruchomości stanowiącej własność pozwanej, Sąd stanął na stanowisku, że strony łączyła umowa użyczenia. Z ustalonego stanu faktycznego wynika, iż powodowie dokonali nakładów na nieruchomość pozwanej, zaadoptowali garaż i przyległe pomieszczenia na parterze na własne potrzeby mieszkaniowe, a następnie zamieszkali tam za zgodą pozwanej. Dodać trzeba, że pozwana nie pobierała z tego tytułu opłat, powodowie nie płacili jej czynszu, a jedynie dokładali się do opłat. Taki sposób korzystania przez powodów z części nieruchomości pozwanej odpowiada definicji umowy użyczenia. Użyczenie (art.710- 719 kc) jest umową korzystania z cudzej rzeczy. Cechą charakterystyczną użyczenia, odróżniającą ją od najmu, ale za to upodobniającą do darowizny, jest nieodpłatność. Użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Umowa użyczenia nie wymaga szczególnej formy; może zostać zawarta w dowolny sposób, a więc w formie ustnej, a także per facta concludentia (zob. wyr. SA w Poznaniu z 21.12.2007 r., I ACa 283/07, niepubl.). Nawiązanie stosunku użyczenia może przybrać postać wyrażenia zgody na korzystanie z rzeczy w określonym zakresie. Z takim właśnie sposobem zawarcia umowy mamy do czynienia w niniejszej sprawie- powodowie za zgodą pozwanej po zaadoptowaniu pomieszczeń zamieszkali u pozwanej, zawierając w ten sposób umowę użyczenia. Mieszkając u pozwanej ponosili dopuszczalne przepisami prawa zwykłe koszty utrzymania rzeczy, a więc wydatki i nakłady pozwalające zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie (koszty eksploatacyjne związane z utrzymaniem użyczanego lokalu). To ewentualnie przepisy art. 752- 753 kc mogły zatem stanowić podstawę żądania zwrotu poczynionych przez powodów na nieruchomość pozwanej nakładów. Art. 713 kc stanowi bowiem, że jeżeli biorący do używania poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Negatywne ustosunkowanie się do żądania powodów wynikało ze skutecznego podniesienia przez pozwaną zarzutu przedawnienia. Tego typu zarzut jest skierowany przeciwko samemu roszczeniu, a więc w istocie rzeczy zmierza on do zniweczenia powództwa, gdyż w razie jego zasadności następuje oddalenie powództwa bez potrzeby dalszego badania sprawy pod względem merytorycznym. Warto w tym miejscu dodać, iż instytucja przedawnienia wiąże z upływem czasu ściśle określone skutki. Podstawowy skutek przedawnienia jest taki, że po stronie dłużnika odpada element odpowiedzialności, co powoduje, że dotychczasowe zobowiązanie cywilne przekształca się w zobowiązanie naturalne. Samo roszczenie nie wygasa, gdyż nadal istnieje dług, ale nie ma możliwości jego przymusowego wyegzekwowania. Wierzyciel może zatem wprawdzie dochodzić swojego roszczenia na drodze sądowej, ale będzie to skuteczne tylko wówczas, jeśli dłużnik nie uchyli się od zaspokojenia i nie podniesie zarzutu przedawnienia. Stanowi o tym art. 117 § 2 k.c. zgodnie, z którym po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się z korzystania z zarzutu przedawnienia. W przedmiotowej sprawie taki właśnie zarzut został zgłoszony przez pozwaną w odpowiedzi na pozew i okazał się on w pełni zasadny.

Roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Przepis ten dotyczy nakładów koniecznych i użytecznych (tak wyr. SN z 15.10.2009 r., I CSK 84/09, OSN 2010, Nr 4, poz. 60). Początek biegu terminu przedawnienia wyznacza data zwrotu rzeczy, która to data w niniejszej sprawie jest tożsama z datą wyprowadzenia się powodów od pozwanej, co nastąpiło w grudniu 2014 r. Tym samym w grudniu 2015 r. nastąpiło przedawnienie roszczenia powodów o zwrot poczynionych przez nich nakładów na nieruchomość pozwanej. Pozew o zapłatę został wniesiony dopiero 1 sierpnia 2016 r., co oznacza, że w dacie składania pozwu roszczenie było już przedawnione.

Skutkiem skutecznego podniesienia przez pozwaną przed sądem zarzutu przedawnienia jest niemożność zasądzenia przedawnionego roszczenia, w efekcie czego powództwo należało oddalić.

Niezależnie od podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia zwrócić należy uwagę, iż powodowie nie wykazali wysokości kosztów poniesionych na adaptację pomieszczeń, w których następnie zamieszkali. Udowodnienie powyższego – jak już wcześniej wspominano- leżało w interesie i obowiązku powodów, czego w/w nie uczynili. Pozwana nie przeczyła, że takowe prace budowlane miały miejsce, jak i że były one finansowane ze środków własnych powodów, jednakże Sąd rozpoznając żądanie powodów nie dysponował (bowiem powodowie nie przedstawili na tę okoliczność żadnych dokumentów) wykazem prac faktycznie wykonanych, niezbędnych do ich przeprowadzenia materiałów, czy wykonanych usług oraz ich kosztów. Samo twierdzenie powodów jakoby adaptacja pomieszczeń wymagała nakładów w wysokości 76.000,00 zł- wobec braku dowodów- nie może odnieść zamierzonego skutku.

Podsumowując ten wątek rozważań wskazać należy, iż w świetle podniesionego przez pozwaną, a zasługującego na uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia, udzielenie powodom ochrony prawnej, o jaką zabiegali w niniejszym postępowaniu jest niemożliwe. Wobec powyższego powództwo należało oddalić (pkt I wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł po myśli art. 98 § 1 i 3 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Zgodnie z treścią przepisu art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Mając na uwadze fakt, iż powództwo oddalono w całości, powodów uznać należało za przegrywających proces. Biorąc pod uwagę powyższe zasadnym było zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz strony pozwanej kwoty 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Na koszty te składa się: 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej przez profesjonalnego pełnomocnika będącego adwokatem (stosownie do treści § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie/Dz.U. z 2015, poz. 1800/ oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego.