Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Joanna Składowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2017 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku K. M.

z udziałem W. G.

o zasiedzenie służebności gruntowej

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 2 marca 2017 roku, sygnatura akt I Ns 708/15

postanawia:

oddalić apelację.

Sygn. akt I Ca 343/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 marca 2017 roku Sąd Rejonowy w Łasku
w sprawie sygn. akt I Ns 708/15 z wniosku K. M. z udziałem W. G. stwierdził, że z dniem 1 stycznia 2000 roku K. C. (1) nabył przez zasiedzenie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w D., gmina D., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0, 5805 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Lasku V Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta o numerze Kw. nr (...), służebność drogi koniecznej polegającą na praw przejazdu i przechodu przez nieruchomość położoną w D., gmina D., oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0, 2009 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Łasku V Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...) - pasem drogi wyznaczonym punktami(...) na będącej integralną częścią postanowienia mapie dla celów prawnych sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii przy Sądzie Okręgowym w Sieradzu mgr B. Z. w dniu 2 listopada 2015 roku i wpisanej do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przez Starostę (...) w dniu
25 listopada 2015 roku pod numerem P. (...).(...). (...) oraz nakazał pobrać
od wnioskodawczyni K. M. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 3521,72 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z opinią biegłego wydatkowanych tymczasowo z funduszu Skarbu Państwa, nie obciążył wnioskodawczyni
i uczestnika kosztami sądowymi w zakresie nieuiszczonej opłaty sądowej a także ustalił,
że pozostałe koszty wnioskodawczym i uczestnik ponieśli w zakresie sum przez siebie wydatkowanych.

Orzeczenie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

W dniu 2 lutego 1973 roku został wydany akt własności ziemi
ON. (...)stwierdzający, że Z. Z. i I. Z. stali się z mocy samego prawa właścicielami działek nr (...) o łącznej powierzchni 1,47 ha położonych w miejscowości D.. W akcie tym widnieje zapis o treści: działka nr (...) jest obciążona służebnością przejazdu do działek nr (...). Posiadacze działek wymienionych w akcie własności korzystali z przejazdu przez działkę nr (...) na długości 93, 5 m i szerokości 3 m. Był to jedyny dojazd do ich nieruchomości.

Umową z dnia 17 kwietnia 1975 roku Z. Z. i I. Z. darowali L. G. i jego żonie M. G. opisaną nieruchomość.

W dniu 7 września 1984 r. L. G. i M. G. sprzedali K. i H. małżonkom C. nieruchomość składającą się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 1, 47 ha. K. C. (1) zmarł w dniu 14 grudnia 2014 r. Jego spadkobierczynią na podstawie dziedziczenia testamentowego córka K. C. (2) — M..

W dniu 27 marca 1973 roku w sprawie ON.(...) został wydany akt własności ziemi stwierdzający, że Z. G. i J. G. stali się z mocy samego prawa właścicielami działki nr (...) o powierzchni 0,20 ha położonej w miejscowości D..

J. G. zmarła w dniu 28 czerwca 1988 roku, a spadek po niej nabyli: maż spadkodawczyni Z. G. oraz synowie T. G. i W. G. po 1/3 części każdy z nich. Z. G. zmarł w dniu 24 kwietnia 2014 r., a spadek o nim odziedziczył w całości jego syn W. G.. Działka nr (...) podzielona została na dwie działki: nr (...) o powierzchni 0, 0025 ha i (...) o powierzchni 0, 2009 ha. Na mocy działu spadku i zniesienia współwłasności z dnia 17 czerwca 2014 r. jedynym właścicielem działki nr (...) stał się W. G. — uczestnik niniejszego postępowania.

Poprzednicy prawni K. Z. Z. i I. Z. oraz L. i M. małż. G. korzystali z nieruchomości stanowiącej działkę (...)
od daty wejścia w posiadanie działek nr (...). Był to jedyny dojazd do opisanych działek. N. melioracyjnym przebiegającym równolegle do ulicy (...) został wykonany przepust przez poprzednika prawnego wnioskodawcy - L. G.. K. C. (1) oraz jego poprzednicy prawni utwardzali drogę ziemią oraz kamieniami polnymi. Konserwacją przepustu zajmował się K. C. (1). Podczas budowy budynku na działce nr (...), kiedy samochody ciężarowe dowoziły materiały budowlane, drena umieszczona
w przepuście zarwała się i K. C. (1) wykonał na własny rachunek nowy przepust, utwardzając również drogę nad nim. Prace związane z utrzymaniem drogi w przejezdnym stanie prowadzone były przez K. C. (1) i członków jego rodziny. W. była trawa a w okresach zimowych droga była odśnieżana. Zarówno K. C. (1),
jak i członkowie jego rodziny oraz osoby odwiedzające korzystali z drogi również wjeżdżając na nieruchomość samochodem i parkując przed bramą znajdującą się w ogrodzeniu działki nr (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał żądanie wniosku za zasadne na podstawie art. 292 k.c i art. 172 § 1 k.c..

W celu oznaczenia faktycznego usytuowania drogi został dopuszczony dowód z opinii biegłego geodety. Na mapie dla celów prawnych oznaczono służebność w granicach wyznaczonych punktami (...).

Szerokość pasa drogi faktycznie użytkowanej przez K. C. (1) i jego poprzedników prawnych usytuowanej na działce nr (...) nie przekraczała 3 m. Ustaleń takich dokonano na podstawie oględzin i pomiarów przeprowadzonych przez biegłego geodetę.

W ocenie Sądu, iż nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie czy pas gruntu stanowi dla wnioskodawczyni i jej poprzedników prawnych drogę konieczną czy też nie. Okoliczność ta nie może w żaden sposób wpływać na bieg zasiedzenia i jego przedmiot, w tym co do przesłanek w kontekście szerokości ewentualnej drogi koniecznej. Zasiedziana bowiem może być zarówno służebność drogi koniecznej, jak i inna służebność przechodu i przejazdu. Spełnienie cech takowej służebności winno być zatem udowodnione w toku postępowania
o ustanowienie służebności drogi koniecznej.

Sąd podniósł, że droga prowadząca przez działkę należącą do uczestnika postępowania, jest zaznaczona na gruncie koleinami, jest ona okresowo utwardzana żwirem i kamieniami.
N. melioracyjnym przebiegającym równolegle do ulicy (...) został wykonany przepust przez poprzednika prawnego wnioskodawcy - L. G.. Niewątpliwie przepust ten można nazwać urządzeniem. To z kolei pozwala przyjąć, że K. C. (1)
i jego poprzednicy prawni byli posiadaczami przedmiotowego pasa gruntu w zakresie odpowiadającym służebności przechodu i przejazdu.

Sąd uznał, że początkiem biegu zasiedzenia w przedmiotowej sprawie jest dzień
1 stycznia 1970 r. Dlatego też przyjmując uregulowanie kodeksu cywilnego i licząc wprowadzony przez art. 172 § 2 k.c. okres 30-letni zasiedzenie nastąpiło z dniem 1 stycznia 2000 r.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodziła się wnioskodawczyni wnosząc apelację
w zakresie punktu 1. w części dotyczącej określenia szerokości pasa służebności drogi koniecznej, w zakresie punktu 2. dotyczącego obciążenia jej obowiązkiem zwrotu kosztów związanych z opinią biegłego oraz w zakresie punktu 4. dotyczącego orzeczenia o poniesieniu przez strony we własnym zakresie kosztów przez siebie wydatkowanych.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1) naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. wskutek braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i powzięcia błędnych ustaleń faktycznych, poprzez wadliwą i dowolną ocenę materiału dowodowego, która to ocena została dokonana tylko i wyłącznie w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii B. Z., z której wynika,
iż droga prowadząca przez działkę należącą do uczestnika postępowania jest zaznaczona koleinami oraz szerokością przepustu w dniu wykonania oględzin tj. w dniu 14.10.2015r.,
co doprowadziło Sąd meriti do sprzecznego z zasadami doświadczenia życiowego i logiką wniosku, że pas drogi koniecznej wyznaczają jedynie owe koleiny oraz szerokość przepustu
w dniu oględzin, a nie całokształt okoliczności sprawy, a w szczególności materiał dowodowy w postaci dokumentów (plan realizacyjno - sytuacyjnym z dnia 22.02.1985r.) oraz interes społeczno -gospodarczy prawa własności działki (...) należącej do wnioskodawczyni;

- art. 365 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie zakresu prawomocności orzeczenia Sądu Rejonowego w Łasku 1 Wydział Cywilny wydanego w dniu 30.12.2015r. w sprawie o sygn. akt 1 C 569/15 w przedmiocie przywrócenia posiadania służebności pomiędzy tymi samymi stronami, w odniesieniu do służebności gruntowej przechodu i przejazdu pasem ziemi szerokości czterech metrów i nieuwzględnienie oceny prawnej dokonanej przez Sąd
w powołanym orzeczeniu, mimo iż jako orzeczenie prawomocne wiąże przede wszystkim strony i Sąd, a nadto nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami;

- art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i orzeczenie o poniesieniu przez strony we własnym zakresie kosztów przez siebie wydatkowanych z pominięciem okoliczności,
iż interesy stron są sprzeczne w tym postępowaniu, a wnioski uczestnika postępowania W. G. zostały oddalone, wobec czego to na tego uczestnika postępowania winien zostać nałożony, zgodnie z treścią art. 520 § 3 k.p.c., obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawczynię, w tym kosztów związanych z opinią biegłego wydatkowanych tymczasowo z funduszu Skarbu Państwa.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że K. C. (1) z dniem 1 stycznia 2000r., nabył przez zasiedzenie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w D., gmina D., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0.5805 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Łasku prowadzona jest księga wieczysta (...), służebność - drogi koniecznej polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez nieruchomość położoną w D., gmina D., oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0.2009 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Łasku prowadzona jest księga wieczysta
(...) pasem drogi o szerokości czterech metrów wyznaczonym punktami (...)na mapie stanowiącej załącznik do uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii przy Sądzie Okręgowym w Sieradzu mgr B. Z. z dnia 27.11.2016r. oraz o zasądzenie od uczestnika postępowania W. G. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku kwoty 3.521,72 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z opinią biegłego wydatkowanych tymczasowo z funduszu Skarbu Państwa i zasądzenie od uczestnika postępowania W. G. na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd odwoławczy nie stwierdził wadliwości postępowania przed Sądem pierwszej instancji skutkujących nieważnością postępowania. Kontrola instancyjna nie wykazała też uchybień przepisom prawa materialnego oraz zarzucanych przez skarżącą błędów dotyczących zakresu postępowania dowodowego oraz oceny przeprowadzonych dowodów. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
w sprawie znajdują odzwierciedlenie w dowodach mogących stanowić bazę orzekania
w tej sprawie, a ich prawna ocena w kontekście weryfikacji żądania zasługuje na aprobatę.
Stąd ustalenia te oraz ostatecznie wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne, decydujące o kierunku rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Dodać przy tym należy, że przytoczenie ustaleń Sądu Rejonowego oraz wniosków
i argumentów zaprezentowanych na ich poparcie, we wstępnej części niniejszego uzasadnienia, czyni niecelowym ponowne ich przedstawianie przez Sąd odwoławczy (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1999 r., II CKN 217/98, LEX nr 1213477).

Odnosząc się zatem do konkretnych zarzutów wskazać należy, iż podniesiony przez skarżącą zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc w postaci zaprezentowanej w apelacji nie jest adekwatny do treści tego przepisu, ponieważ w istocie sprowadza się do oceny prawidłowości zastosowanego w sprawie prawa materialnego. W ocenie skarżącej szerokość pasa drogi koniecznej wyznaczona powinna zostać na podstawie całokształtu okoliczności sprawy,
a w szczególności materiału dowodowego w postaci dokumentów (planu realizacyjno-sytuacyjnego z dnia 22 lutego 1985 roku) oraz powinna uwzględniać interes społeczno – gospodarczy prawa własności działki (...) należącej do wnioskodawczyni. Takie rozumowanie jest jednak obarczone zasadniczym błędem wykładni art. 292 k.c. i przesłanek zasiedzenia służebności, zaś kwestionowanie oceny ustalonych aktów władztwa poprzedników wnioskodawcy nie należy do sfery ustaleń faktycznych, lecz ich prawnej oceny przez pryzmat właściwych norm prawa materialnego. W takim zatem zakresie strona apelująca niewłaściwie wywodzi o możliwości badania prawidłowości zastosowanych norm prawa materialnego również poprzez odwołanie się do przepisów procesowych.

Uwadze apelującej uchodzi również przedmiot prowadzonego w tej sprawie postępowania, który sprowadzać się miał do usankcjonowania powstałego stanu faktycznego prowadzącego do zasiedzenia służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość 381/8
a zatem wydania orzeczenia o charakterze deklatoryjnym, potwierdzającym zaistnienie skutku powstałego z mocy prawa. Tylko w sytuacji orzeczeń konstytutywnych, tworzących określone uprawnienie sąd obowiązany byłby do oceny „interesu społeczno – gospodarczego prawa własności działki (...) należącej do wnioskodawczyni” z uwagi na treść art. 145 kc, który nie mógł mieć w tej sprawie zastosowania z uwagi na treść żądania wniosku.

Tytułem wyjaśnienia należy przypomnieć, iż korzystanie z cudzej nieruchomości prowadzące do zasiedzenia związane jest z trwałym i widocznym urządzeniem o którym mowa w art. 292 k.c. , a które spełnia funkcję ostrzegawczą dla właściciela tejże nieruchomości. Polega więc na wykonywaniu czynności faktycznych a takiego przymiotu nie da się uzyskać poprzez odwołanie do treści dokumentów, gdyż nie są one tożsame z aktami władztwa nad rzeczą ani z oceną potrzeb nieruchomości władnącej.

Sąd nie uchybił również przepisowi art. 365 § 1 kpc.

Związanie treścią prawomocnego orzeczenia oznacza nakaz przyjmowania przez podmioty wymienione w tym przepisie, że w objętej orzeczeniem sytuacji faktycznej stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z sentencji wiążącego orzeczenia. Związanie prawomocnym wyrokiem natomiast, rozciąga się na jego motywy w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu - w jakim indywidualizują one sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego. W ocenie Sądu Okręgowego chodzi przy tym tylko o elementy uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia, co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy o żądaniu. Określony w omawianym przepisie zakres, oznacza zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego. Moc wiążąca prawomocnego wyroku ma znaczenie wtedy, gdy rozpoznawana jest inna sprawa, a kwestia rozstrzygnięta wcześniejszym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne. Odnosi się ona do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia oraz do waloru prawnego rozstrzygnięcia zawartego
w treści orzeczenia. W kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się ta sama kwestia, nie może być ona już badana.

Tymczasem Sąd w sprawach o naruszenie posiadania bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego ( art. 478 k.p.c. ). Ograniczenia kognicyjne uprawniają zatem Sąd rozpoznający sprawę w trybie ochrony posesoryjnej tylko do ustalenia, czy posiadanie będące przedmiotem sporu należało do powoda, czy zostało naruszone oraz czy naruszycielem jest pozwany lub czy naruszenie nastąpiło na jego rzecz.

Wyrok wydany w sprawie o naruszenie posiadania nie dotyczy więc ram wyznaczonych przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia służebności i nie wiąże Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę.

Nie ma także podstaw do zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wydanego w trybie art. 520 § 1 kpc. Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że nie zachodzą żadne przesłanki do przełamania ogólnej zasady rządzącej rozliczeniem kosztów postępowania
w postępowaniu nieprocesowym, wyrażonej w art. 520 § 1 k.c. Zgodnie ze wskazanym przepisem każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem
w sprawie. Wnioskodawczyni wystąpiła o zasiedzenie służebności a nie o jej ustanowienie. Postawa procesowa właściciela nieruchomości obciążonej w kontekście zakresu żądanego rozstrzygnięcie nie miała znaczenia w sytuacji w której żądała ona potwierdzenia skutku zaistniałego z mocy prawa. Koniecznym elementem rozstrzygnięcia było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety, a ponieważ zasiedzenie służebności miało nastąpić w jej interesie to ona zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 520 § 1 k.c. powinna ponieść jej koszt.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.