Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2017 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie, I Wydział Cywilny,

w składzie:

Przewodniczący: SSR Marzena Żywucka

Protokolant: stażysta Sylwia Waślicka

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2017 r., w O., na rozprawie,

sprawy z powództwa T. W.

przeciwko J. D.

o zachowek

I  oddala powództwo;

II  zasądza od powoda T. W. na rzecz pozwanej J. D. kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Marzena Żywucka

Sygn. akt I C 2098/17

UZASADNIENIE

Powód T. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej J. D. kwoty 20.000 zł tytułem zachowku po Z. I. (1), zmarłym dnia 29 września 2010 r.

W uzasadnieniu podał, iż dnia 29 września 2010 r. w O. zmarł Z. I. (1), Powód był pasierbem zmarłego, podobnie jak pozwana. Powód był bowiem synem pierwszej żony spadkodawcy, zaś pozwana drugiej małżonki. . Spadkodawca pozostawił testament, w którym do spadku powołał pozwaną. W skład spadku wchodzi udział ½ we własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w O.. Powód wskazał, że wcześniej mieszkanie to należało do jego matki E. W. i do tego mieszkania wprowadził się spadkodawca.

W odpowiedzi na pozew pozwana wyniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu podała, iż prawo do zachowku po Z. I. (2) nie należy się , bo nie miał on dzieci.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Powód wraz z matką E. W. zamieszkiwał w lokalu przy ul. (...) w D.. Matce powoda przysługiwało do ww. lokalu od 1960 r. lokalu prawo najmu. Było to mieszkanie z zasobów komunalnych D.. W 1964r. w ww. lokalu został zameldowany Z. I. (1), który dnia 21 grudnia 1968r. zawarł związek małżeński z matką powoda. Powód po pewnym czasie wyprowadził się z lokalu. Matka E. I. powoda zmarła dnia 20 czerwca 1991r.

(dowód: pismo Urzędu Miasta w D. z dnia 09 października 2017r. k- 32).

Z. I. (1) po śmierci pierwszej żony – w dniu 27 listopada 1993r. zawarł kolejny związek małżeński z A. G.. Umową z dnia 28 grudnia 1995r. Z. I. (1) i A. I. wykupili ww. lokal nabyli od Gminy D. własność nieruchomości lokalowej przy ul. (...) w D. wraz z udziałem w gruncie i częściach wspólnych budynku i urządzeniach, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszczególnych lokali, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Olsztynie jest urządzona księga wieczysta nr (...).

(dowód: akt USC k- 10 w aktach I Ns 176/16 Sądu Rejonowego w Olsztynie, akta KW (...) Sądu Rejonowego w Olsztynie).

W dniu 29 września 2010 r. Z. I. (1) zmarł. Prawomocnym postanowieniem z dnia 15 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie w toku sprawy I Ns 176/16 stwierdził, że spodek po ww. nabyła na podstawie testamentu alograficznego z dnia 14 września 1998 r. pozwana J. D. (córka J. i A.).

(dowód: akta I Ns 176/16 Sądu Rejonowego w Olsztynie).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Żądanie powoda jest oczywiście bezzasadne.

Zgodnie z brzmieniem art. 991 k.c. zachowek przysługuje wyłącznie: zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Krąg osób uprawnionych z tytułu zachowku jest wąski w stosunku do kręgu spadkobierców ustawowych. Według art. 991 § 1 KC, uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku z ustawy. Rodzice nabędą prawo do zachowku wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych, wobec czego rodzice doszliby do dziedziczenia na podstawie ustawy albo w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy lub jego rodzeństwem, albo samodzielnie. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący i musi być interpretowany zgodnie z jego brzmieniem. Innym podmiotom zachowek nie przysługuje.

W przedmiotowej sprawie powód dochodzi zachowku po mężu swej matki, nie będąc jego zstępnym. Jak wynika z aktu USC na k- 10 akt I Ns 176/16 Sądu Rejonowego w Olsztynie, ojcem powoda był Z. W., a nie spadkodawca. Ani z zebranego w sprawie materiału dowodowego, ani nawet z twierdzeń wnioskodawcy nie wynika, by powód był przysposobiony przez spadkodawcę. Zatem jako osoba spoza kręgu osób uprawnionych do zachowku, powodowi nie przysługuje roszczenie o zachowek wobec pozwanej po Z. I. (1), zmarłym w dniu 29 września 2010 r.

Powód, nie przesądzając tej kwestii, gdyż nie była ona przedmiotem badania sądu, posiada być może roszczenia wobec pozwanej z tytułu działu spadku po swej matce E. I., roszczenia z tytułu poddziału majątku dorobkowego jej i jej męża Z. I. (1), które powinny być dochodzone i innym trybie. N. rozprawie w dniu 27 września 2017r. Przewodniczący posiedzenia w obecności pozwanej, pouczył powoda o kręgu osób uprawnionych do wniesienia zachowku z art. 991 § 1 k.c. Oraz pouczył powoda, że roszczeń z tytułu działu spadku po matce oraz podziału majątku wspólnego małżeńskiego jego matki oraz spadkodawcy, w skład którego mogłoby wchodzić prawo najmu do przedmiotowego lokalu, należy dochodzić w odrębnym postępowaniu nieprocesowym. Sąd odroczył rozprawę, by powód mógł sprecyzować swe stanowisko w sprawie. Powód pismem z dnia 04 października 2017r. sprecyzował, że dochodzi jednak zachowku po Z. N. następną rozprawę w dniu 15 listopada 2017r. pozwana stawiła się z pełnomocnikiem profesjonalnym, który wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie w sprawie o sygn. akt I C 2098/17 oddalił powództwo, jako oczywiście niezasadne. Albowiem powód nie jest osobą wskazaną w art. 991 § 1 k.c. Nie został bowiem przysposobiony przez spadkodawcę.

W punkcie II wyroku sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.800 zł tytułem kosztów procesu. Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (§ 3). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (DZ. U. 2015.1800) przy wartości przedmiotu sporu wskazanej przez powoda, wynagrodzenie pełnomocnika wynosi 3.600 zł (§ 2 pkt 5). Jednakowoż art. 102 k.p.c. stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. N. podstawie tego przepisu sąd zasądził na rzecz pozwanej koszty procesu, odpowiadające ½ kwoty określonej w ww. rozporządzeniu. Artykuł 102 k.p.c. chroni w wypadkach "szczególnie uzasadnionych" stronę przegrywającą w ten sposób, że sąd uwzględniając całokształt okoliczności sprawy może nie obciążyć jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie wygrywającej w ogóle albo też obowiązek ten ograniczyć do części należnych kosztów. W ocenie sądu w niniejszej sprawie ma miejsce wypadek „szczególnie uzasadniony”. Mianowicie powód pozostaje w trudnej sytuacji materialnej, jest w podeszłym wieku, był subiektywnie przekiwany o zasadności swego roszczenia. Takie same okoliczności faktyczne stanowiły podstawę do zastosowania art. 102 k.p.c. w wyrokach: SA w Gdańsku w sprawie III AUa 1758/16: „Podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. daje zarówno sytuacja materialna ubezpieczonego, któremu nie przysługuje już aktualnie prawo do renty rodzinnej, a który jednocześnie jeszcze nie ukończył studiów, jak również okoliczność, iż ubezpieczony mógł być subiektywnie przeświadczony o zasadności swojego roszczenia. Obciążanie wnioskodawcy kosztami postępowania kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości”.

Czy w wyroku SA w Gdańsku w sprawie APa 7/16: „Obciążenie strony, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, całością lub nawet tylko częścią kosztów procesu może w okolicznościach konkretnej sprawy pozostawać trudne do pogodzenia z poczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Z tego względu ustawodawca przewidział - w art. 101, 103, 110 i art. 842 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (zasada zawinienia), art. 102 (zasada słuszności) oraz art. 100 i 104 (zasada kompensaty kosztów) - specjalne unormowania pozwalające nie obciążać strony przegrywającej obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania.

Czy też w wyroku SA w Białystoku w sprawie III AUa 749/16: Przyjmuje się zasadność stosowania przepisu art. 102 k.p.c. w sytuacji, gdy strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona przegrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu; gdy dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów; gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter”.

Dodatkowo sąd miał na uwadze nikły nakład pracy pełnomocnika pozwanej w niniejsze sprawie. Mianowicie pełnomocnik nie sporządził żadnego pisma procesowego, jego wkład ograniczył się do stawienia się na rozprawę oraz wniesienia o oddalenie powództwa i złożenia ustnego wniosku o zasądzenie kosztów. Zasądzenie na rzecz powódki kwoty 3.600 zł za ww. czynności pełnomocnika byłoby rażące i kłóciło by się z zasadami słuszności i sprawiedliwości. Ponadto pozwana nie wykazała, by poniosła koszty zastępstwa prawnego ponad zasądzoną kwotę.

SSR Marzena Żywucka