Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: SSA Iwona Biedroń (spr.)

Sędziowie: SSA Lidia Mazurkiewicz-Morgut

SSO del. Grzegorz Karaś

Protokolant: Małgorzata Kurek

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2015 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko Gminie W.

przy udziale interwenienta ubocznego (...) Spółki Akcyjnej
w B.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 24 kwietnia 2015 r. sygn. akt X GC 306/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej oraz interwenienta ubocznego po 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) sp. z o.o. w K. domagała się zasądzenia od Gminy W. kwoty 110.274,79 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu tytułem zapłaty za roboty budowlane.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wskazując, że nie wyrażała zgody na zawarcie umowy ze stroną powodową jako podwykonawcą, a ponadto zgłosiła zarzut potrącenia naliczonej kary umownej za opóźnienie podwykonawcy.

Pismem z dnia 18 marca 2015r. (k. 548) (...) S.A. zgłosiła przystąpienie w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej. Interwenient uboczny podniósł zarzut potrącenia wierzytelności strony powodowej
z wierzytelnością interwenienta w kwocie 255.228,98 zł na podstawie oświadczenia
o potrąceniu z dnia 16 marca 2015 r.

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił powództwo, zasądził od strony powodowej (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz strony pozwanej Gminy W. kwotę 3 617 zł tytułem kosztów procesu oraz zasądził od strony powodowej (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz interwenienta ubocznego (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 3 617 zł tytułem kosztów procesu.

Istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia faktyczne przedstawiały się następująco:

W dniu 30 czerwca 2010 r. Konsorcjum spółek (...) S.A. w T. oraz (...) S.A. w B., reprezentowane przez (...) S.A. w T., zawarło z Gminą W. umowę na wykonanie
robót budowlano-montażowych Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Kompleksem Sportowo-Rekreacyjnym i zagospodarowaniem terenu w rejonie ulic (...)
i (...)we W..

Zgodnie z § 4a umowy, na zawarcie z podwykonawcą umowy o roboty budowlane, które wykonawca wskazał w ofercie, wykonawca zobowiązany był uzyskać zgodę zamawiającego. Jeżeli zamawiający w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu,
wraz z częścią dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w umowie
lub projekcie, nie zgłosił na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, strony przyjmowały, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

W dniu 18 kwietnia 2011 r. (...) S.A. w T. (generalny wykonawca) zawarła z (...) Sp. z o.o. w K. (podwykonawcą) umowę na wykonanie prac budowlanych w postaci wykończenia wnętrz I i II etapu inwestycji
Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Kompleksem Sportowo-Rekreacyjnym. Szczegółowy zakres rzeczowy, ilościowy i finansowy określony został w załączniku nr 8 do umowy (§ 1 pkt 1).

Strony ustaliły następujące terminy realizacji poszczególnych etapów robót:

1.  rozpoczęcie robót: I etap - 18.04.2011r., II etap - 02.11.2011r.;

2.  zakończenie robót potwierdzone podpisanym przez generalnego wykonawcę protokołem odbioru do dnia: I etap - 20.08.2011r., II etap - 25.07.2012r.;

3.  termin ostatecznego odbioru przedmiotu umowy był terminem odbioru końcowego umowy między zamawiającym (inwestorem) a generalnym wykonawcą. Przewidywany termin odbioru ostatecznego to: I etap - 31.08.2011r., II etap - 31.08.2012r. (§ 3 pkt 1).

Wynagrodzenie podwykonawcy za wykonanie przedmiotu umowy określonego w § 1, ustalone zostało ryczałtowo na kwotę 2.299.360,24 zł brutto (§ 11 pkt 1). Strony postanowiły, że podwykonawca zapłaci generalnemu wykonawcy kary umowne za niedotrzymanie terminu zakończenia robót będących przedmiotem umowy, określonego w § 2 umowy w wysokości 0,3 % wynagrodzenia umownego brutto, o którym mowa w § 11 umowy, liczone za każdy dzień opóźnienia po
upływie terminu umownego wykonania robót (§ 16 pkt 2 ppkt 1), za opóźnienie w zakończeniu któregokolwiek z etapów realizacji przedmiotu umowy lub miesięcznych części robót w stosunku do terminów wskazanych w harmonogramie w wysokości 0,3 % wynagrodzenia umownego brutto, o którym mowa w § 11 umowy, za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia (§ 16 pkt 2 ppkt 2).

W przypadku obowiązku uregulowania kar umownych podwykonawca
wyraził zgodę na potrącenie tych należności z wynagrodzenia, o którym mowa
w § 11 umowy lub z zabezpieczenia należytego wykonania umowy (§ 16 pkt 3).

Zgodnie z § 16 ust. 4 umowy, w przypadku naliczenia generalnemu wykonawcy kar umownych przez inwestora z przyczyn leżących po stronie podwykonawcy, podwykonawca zobowiązał się do pokrycia ich w pełnej wysokości
i wyrażał zgodę na potrącenie należności z wynagrodzenia, o którym mowa w
§ 11 umowy lub z zabezpieczenia wykonania umowy.

W dniu 1 maja 2012 r. (...) S.A. w T. zleciła (...)
Sp. z o.o. w K. wykonanie robót dodatkowych w ramach II etapu prac obejmujących: wykonanie sufitu, gładzi gipsowych, zabezpieczenie p.poż. konstrukcji dachu, ułożenie płytek podłogowych w pomieszczeniu konserwatora. Prace miały zostać wykonane w okresie od dnia 16 maja 2012 r. do dnia 18 czerwca 2012 r., za wynagrodzeniem 126.624,17 zł netto.

Pismem z dnia 27 lipca 2012 r. strona powodowa poinformowała, iż w miejscach gdzie front robót został przekazany, prace zostały zakończone terminowo. Strona powodowa wskazała, iż w odniesieniu do pozostałych prac wnioskuje o przesunięcie terminu zakończenia robót do połowy sierpnia 2012 r.

Porozumieniem trójstronnym z dnia 27 lipca 2012 r. (...) S.A. w T. dokonała przelewu praw przysługujących na podstawie umowy
oraz zlecenia, określonych w § 3 porozumienia, na rzecz (...) S.A,
a (...) S.A. oświadczyło, że przelew przyjmuje (§ 5). Strona powodowa oświadczyła, iż wyraża zgodę na przelew na zasadach określonych w porozumieniu.

W dniu 31 sierpnia 2012 r. został sporządzony protokół końcowy odbioru
robót wykończeniowych I i II etapu budowy Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Kompleksem Sportowo-Rekreacyjnym. Do protokołu został dołączony wykaz usterek. Protokół został podpisany przez podwykonawcę oraz generalnego wykonawcę
w tym samym dniu został sporządzony protokół końcowego odbioru robót pomiędzy inwestorem a konsorcjum wykonawców.

W dniu 4 września 2012 r. został sporządzony protokół odbioru prac wskazanych w zleceniu z dnia 1 maja 2012 r.

W dniu 4 września 2012 r. został sporządzony protokół odbioru prac wykonanych do dnia 4 września 2012 r. Wartość wykonanych prac została oszacowana na kwotę 76.991,88 zł.

W dniu 4 września 2012 r. strona powodowa wystawiła (...) S.A. w B. następujące faktury VAT:

- nr (...) na kwotę 15.574,78 zł brutto, tytułem prac wskazanych w protokole z dnia 4 września 2012 r., z terminem zapłaty na dzień
4 października 2012 r.;

- nr (...) na kwotę 94.700,01 zł brutto, tytułem prac wskazanych w protokole z dnia 4 września 2012 r., z terminem zapłaty na dzień
4 października 2012 r.

W dniu 17 października 2012 r. (...)wystawiła stronie powodowej notę księgową na kwotę 255.228,98 zł tytułem kary za opóźnienie zakończenia robót II etapu. Kara została naliczona za 37 dni x 0,3 % x 2.299.360,23 zł brutto.

Pismem z dnia 16 marca 2015 r. (...) S.A. dokonała potrącenia wierzytelności w kwocie 255.228,98 zł wynikającej z noty księgowej (...) z dnia 17 października 2012 r. z wierzytelnością w kwocie 110.274,79 zł przysługującą stronie powodowej z tytułu faktur (...), ze skutkiem na dzień 17 października 2012 r.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, poza sporem pozostawał fakt wykonania przez stronę powodową prac, za których zapłaty wynagrodzenia domaga się w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem Sądu Okręgowego, brak było podstaw w zebranym materiale dowodowym do uznania, iż Gmina W. w jakikolwiek sposób wyraziła zgodę na podwykonawstwo powodowej spółki. Następcze czynności inwestora, podejmowane w celu ustalenia wysokości zobowiązań wykonawcy wobec podwykonawców
w tym strony powodowej, nie mogą stanowić podstawy do kreowania odpowiedzialności inwestora w trybie art. 647 ¹ k.c. Inwestor podejmował czynności w końcowej fazie wykonywania umowy z generalnym wykonawcą (30.07.2012 r.)
i po terminie zakończenia prac przewidzianym umową zawartą pomiędzy generalnym wykonawcą z podwykonawcą (25.07.2012 r.) Okoliczność faktycznego wykonania przez podwykonawcę części robót budowlanych, objętych umową wiążącą inwestora i wykonawcę nie przesądza zdaniem Sądu Okręgowego o odpowiedzialności solidarnej inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że terminy zakończenia prac budowlanych nie pozostawały dla stron sporne. Zakończenie robót, które miało być potwierdzone podpisanym przez generalnego wykonawcę protokołem odbioru miało nastąpić do dnia 25.07.2012 r. Protokół końcowy
odbioru robót związanych z wykonaniem robót wykończeniowych I i II etapu budowy
Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Kompleksem Sportowo-Rekreacyjnym został sporządzony dopiero w dniu 31 sierpnia 2012 r. A zatem opóźnienie w wykonaniu prac wynosiło 37 dni, tj. od dnia 25 lipca 2012 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r.
Sąd Okręgowy podkreślił, że w toku postępowania strona powodowa w żaden sposób nie próbowała wykazać, że opóźnienie w wykonaniu prac wynikało z przyczyn niezależnych od strony powodowej. Jedynie w piśmie z dnia 27 lipca 2012 r. (k. 242) powodowa spółka powołała się na nieudostępnienie części frontu robót, jednakże nie wnioskowała o przeprowadzenie w tym kierunku postępowania dowodowego. Strona powodowa pozostawała w zwłoce przez 37 dni, bowiem umowa została wykonana dopiero w dniu 31 sierpnia 2012 r. co uprawniało interwenienta ubocznego do naliczenia kary umownej w wysokości 255.228,98 zł.

W dniu 17 października 2012 r. generalny wykonawca (...)wystawił stronie powodowej (podwykonawcy) notę księgową nr (...)
na kwotę 255.228,98 zł (k. 475) tytułem kary umownej . Zdaniem Sądu Okręgowego w piśmie z dnia 16 marca 2015r. (k. 603) (...) S.A. złożyła skuteczne materialno-prawne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności, a zatem zarzut umorzenia wierzytelności na skutek potrącenia dokonanego przez interwenienta ubocznego, na który powoływała się strona pozwana, zasługiwał na uwzględnienie. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że strona powodowa nie mogła skutecznie dochodzić należności z faktur VAT nr (...), bowiem wierzytelności z nich wynikające uległy umorzeniu co prowadziło do oddalenia powództwa.

Powyższe orzeczenie w całości zaskarżyła strona powodowa, domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za I i II Instancję.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1)  mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów postępowania, tj.
art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na:

a)  pominięciu istotnych dowodów, w tym dowodów z przesłuchania powoda i zeznań świadków w osobach: L. T. (1), T. L., co do milczącej i konkludentnej zgody pozwanej na wykonywanie robót przez powoda
jako podwykonawcę oraz jakości i terminowości wykonywanych robót budowlanych;

b)  pominięciu dowodów w postaci:

- zeznań świadków R. G. (1), L. T. (1) i T. L.
w zakresie braku zastrzeżeń co do jakości i terminowości wykonywania robót przez powoda, braku wad w robotach wykonywanych przez powoda oraz faktu udziału powoda jako podwykonawcy w naradach branżowych,

- dokumentów – pism powoda z dnia 27 lipca 2012 r., 4 września 2012 r. i
17 października 2012 r. oraz dowodu z przesłuchania powoda, z których wynika, iż po wykonaniu przez powoda robót w zakresie, w jakim udostępniony mu został front robót – z przyczyn niezależnych od powoda - doszło do zalania ścian w wyniku awarii hydrantu, a wykonanie instalacji przeciwpożarowej znajdowało się poza zakresem świadczenia powoda,

- dokumentów – pism powoda z dnia 27 lipca 2012 r., 4 września 2012 r. i
17 października 2012 r. oraz dowodu z przesłuchania powoda, z których wynika, że powód w zakresie, w jakim udostępniono mu front robót prace wykonał w terminie, natomiast zakończenie prac po terminie określonym
w umowie wynikało z faktu nie udostępnienia mu frontu robót, za co odpowiedzialność ponosiły inne podmioty wykonujące roboty budowlane,

- dokumentów – pism powoda z dnia 27 lipca 2012 r., 4 września 2012 r. i
17 października 2012 r. wyłączających dopuszczalność obciążenia powoda karą umowną, podczas gdy obciążenie powoda karą umowną opiera się tylko i wyłącznie na twierdzeniach (...) S. A. i nie jest poparte żadnym materiałem dowodowym,

- dowodów, w oparciu o które powód kwestionował zasadność obciążenia
go karą umowną w postaci dokumentów z dnia 27 lipca 2012 r. 4 września
2012 r. oraz zeznań świadków i przesłuchania powoda;

- przesłuchania powoda – iż wady i usterki do których usunięcia został wezwany powód zostały wyrządzone przez inne podmioty wykonujące roboty budowlane oraz warunków udzielania zleceń na wykonanie kolejnych robót,

- dowodów w postaci dokumentów – pisma powoda z dnia 27 lipca 2012 r. w zakresie, w jakim powód informuje pozwanego o zalaniu ścian niezwłocznie
po zakończeniu robót, co do których powodowi udostępniony został front robót, pisma z dnia 4 września 2012 r. w zakresie, w jakim powód informuje pozwanego o powodach powstania wad, a także o wadach i usterkach w robotach, które znajdowały się poza świadczeniem powoda,

- przesłuchania w charakterze powoda A. M. (1), w zakresie okoliczności powstania opóźnień w wykonaniu robót budowlanych, udziału powoda w naradach branżowych, braku zastrzeżeń co do jakości i terminowości wykonywanych robót,

- dowodu z dokumentu – pisma z dnia 30 lipca 2012 r. – potwierdzenia wierzytelności, w którym pozwany wydaje polecenie zapłaty na rzecz podwykonawców, w tym powoda, co dowodzi tego, iż pozwany zaakceptował powoda jako podwykonawcę,

c)  bezpodstawnym, bo nie znajdującym żadnego odniesienia w zgromadzonym materiale dowodowym przyjęciu, iż interwenient uboczny – (...) S.A. dokonał skutecznego potrącenia przysługującej mu względem powoda wierzytelności z tytułu kar umownych ze wzajemną wierzytelnością powoda wynikającą z faktur objętych przedmiotem sporu, w szczególności
wobec niewykazania przez interwenienta ubocznego jak i przez pozwanego, powołującego się na służący interwenientowi ubocznemu zarzut potrącenia, istnienia okoliczności faktycznych, mogących być podstawą skutecznego dochodzenia kar umownych i ograniczenia przez sąd wyłącznie do oceny skuteczności potrącenia przez pryzmat uprawnienia do złożenia oświadczenia w tym przedmiocie;

1)  naruszenie przepisów postępowania – art. 328 § 2 k.p.c. poprzez:

a)  uznaniu za udowodnione okoliczności uzasadniających obciążenie powoda karą umowną, podczas gdy przeczy temu zebrany w sprawie materiał dowodowy;

b)  uznaniu, iż powód ponosi odpowiedzialność za nie wykonanie zobowiązania
w terminie określonym w umowie, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż nieterminowe spełnienie świadczenia przez powoda wynika z działania lub zaniechania osób trzecich, co z kolei nie zostało zakwestionowane przez pozwanych;

c)  uznaniu, iż pozwany (...) S.A. wykazał okoliczności uzasadniające obciążenie powoda karą umowną;

d)  uznaniu, iż po stronie (...) S.A. powstała wierzytelność z tytułu kary umownej;

1.  naruszenie przepisów postępowania – 233 w zw. z art. 230 k.p.c. poprzez jego nie zastosowanie w zakresie:

a.  udziału powoda w naradach branżowych, a co za tym idzie uznania go za podwykonawcę w rozumieniu art. 647 ¹ k.c.;

b.  powstania wad i usterek w wykonanych robotach oraz braku ustosunkowania się pozwanego do pism powoda z dnia 27 lipca 2012 r. oraz 4 września 2012 r.;

c.  kwestionowania przez powoda obciążenia go karą umowną.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji powoda i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania.

Interwenient uboczny wniósł o oddalenie apelacji powoda w całości i zasądzenie od powoda na rzecz przypozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił ponadto co następuje:

Strona pozwana wyraziła zgodę na wykonywanie przez stronę powodową prac objętych umową z dnia 18.04.2011 r.

( dowód: zeznania świadków L. T. e-protokół z 26.09.2014 r. 00:43:49,
R. G. e-protokół z 26.09.2014 r., 00:27:10).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, choć niektóre podniesione w niej argumenty były trafne.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, które uzupełnił o ustalenia dotyczące wyrażenia zgody przez stronę pozwaną na wykonywanie przez stronę powodowa robót, objętych umową z dnia 18 kwietnia 2011 r.

Roszczenia dochodzone niniejszym pozwem mają swoje źródło zarówno w umowie podstawowej z dnia 18.04.2011 r. nr (...), a także w zleceniu z dnia 1.05.2012 r. oznaczonym jako (...). Sąd Apelacyjny nie zgadza się z poglądem Sądu Okręgowego, aby w realiach przedmiotowej sprawy można było przyjąć, że strona pozwana jako inwestor nie wyraziła zgody na wykonywanie prac przez podwykonawcę, którym była powodowa spółka. Rzeczywiście brak jest danych do przyjęcia, aby generalny wykonawca zgłaszał w formalny sposób stronę powodową jako podwykonawcę na budowie, a strona pozwana na piśmie wyraziła na to zgodę. Nie mniej jednak, dla przyjęcia odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 647 ^{( 1 )}§ k.c. wystarczająca jest zgoda inwestora wyrażona w dowolny sposób. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie przyjmuje, że zgoda inwestora może być wyrażona przez każde zachowanie inwestora, ujawniające wolę w sposób dostateczny (por. uchwała
SN z dn. 28.04.2008 r. III CZP 6/08). Zgoda nie musi być poprzedzona przedstawieniem inwestorowi umowy z podwykonawcą lub projektu umowy z odpowiednią dokumentacją (por. wyrok SN z dn. 20.06.2007 r. II CSK 108/07, BSN 2007, nr 1, poz. 14). Sąd Okręgowy, co prawda akceptował możliwość wyrażenia zgody inwestora poprzez każde zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę, także poprzez czynności faktyczne w postaci tolerowania obecności podwykonawcy na placu budowy i nie uzależniał odpowiedzialności inwestora od przedłużenia mu dokumentacji, jednak ostatecznie doszedł do błędnych w realiach przedmiotowej sprawy wniosków, iż nie doszło do udzielenia zgody przez inwestora na wykonywanie prac przez stronę powodową. W ocenie Sądu Apelacyjnego ustalenie to pozostaje w całkowitym oderwaniu od zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd Okręgowy błędnie przyjął, iż wiedza strony pozwanej o udziale pracowników podwykonawcy w wykonywaniu prac, przy biernej postawie strony pozwanej, nie świadczy o wyrażeniu przez stronę pozwaną zgody w sposób dorozumiany. Sąd Apelacyjny nie miał żadnych wątpliwości, że Gmina W. wiedziała o obecności podwykonawcy na placu budowy i akceptowała jego działania na przedmiotowej inwestycji. O ile nie ma jednoznacznych dowodów wskazujących
o wiedzy strony pozwanej dotyczącej udzielenia stronie powodowej dodatkowego zlecenia z dnia 1 maja 2012 r., to materiał dowodowy jasno wskazuje, że Gmina miała świadomość powierzenia stronie powodowej wykonywania prac w ramach umowy podstawowej z dnia 18 kwietnia 2011 r.. W sposób jednoznaczny fakt ten potwierdzają zeznania świadków L. T. (1) (e-protokół z dnia 26.09.2014 r. 00:43:49) R. G. (e-protokół z 26.09.2014 r. 00:27:10). Strona pozwana miała pełną świadomość obecności strony powodowej jako podwykonawcy na placu budowy. Brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących na wyrażenie przez stronę pozwaną sprzeciwu, co do obecności strony powodowej na budowie. W tym stanie rzeczy podejmowane przez stronę pozwaną na końcowym etapie wykonania
umowy czynności, w zakresie ustalania należnego wynagrodzenia na rzecz podwykonawców, o czym świadczy chociażby korespondencja dotycząca potwierdzenia wierzytelności z dn. 30.07.2012 r., jedynie wzmacniają argumentację
o wiedzy strony pozwanej na temat wykonywania przez stronę powodową robót
w charakterze podwykonawcy.

W świetle powyższego kluczowe znaczenie miało rozpoznanie zasadności podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu umorzenia wierzytelności strony powodowej wobec dokonanej kompensaty. Interwenient uboczny, który był bezpośrednim kontrahentem strony powodowej, złożył oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności dotyczącej zapłaty kary umownej w kwocie 255 228,98 zł z wierzytelnością objętą niniejszym sporem. Kwota ta przewyższała dochodzoną niniejszym pozwem należność, stąd też przyjęcie skuteczności potrącenia w konsekwencji prowadzić musiało do oddalenia powództwa. Strona pozwana stosownie do treści art. 375 § 1 k.c. w zw. z art. 647 ¹ § 5 k.c. mogła podnieść w procesie zarzut oparty na złożonym przez interwenienta ubocznego oświadczenie o potrąceniu.

Sąd Apelacyjny w całości podziela argumentację Sądu Okręgowego, iż doszło do umorzenia dochodzonej niniejszym pozwem wierzytelności, gdyż dokonana kompensata równoważna jest w skutkach z zapłatą wynagrodzenia przez generalnego wykonawcę, co zwalania z odpowiedzialności dłużnika solidarnego, którym była strona pozwana. Podkreślenia wymaga fakt, że zgłoszona do potrącenia wierzytelność dotyczyła kary umownej nałożonej na podwykonawcę przez generalnego wykonawcę z uwagi na opóźnienie w wykonaniu prac. Niezrozumiałe są tym samym przyczyny, dla których Sąd Okręgowy prowadził wnikliwe ustalenia faktyczne na okoliczność istnienia wad w przedmiocie umowy oraz kwestii kar umownych związanych z nieterminowym usuwaniem wad, skoro okoliczność ta nie miała związku z przedmiotowo istotnymi zagadnieniami w niniejszym procesie.

Zarzut potrącenia został w niniejszym procesie skutecznie podniesiony, a oświadczenie materialnoprawne w przedmiocie potrącenia zostało złożone w piśmie z dnia 16 marca 2015 r. Zresztą strona powodowa we wniesionej apelacji
nie składała jakichkolwiek zastrzeżeń co do sposobu złożenia oświadczenia, a koncentrowała się na twierdzeniach, iż interwenient uboczny nie był uprawniony do naliczenia kar umownych. Stanowisko powoda pozostaje jednak w całkowitej sprzeczności ze znajdującym się w aktach sprawy dokumentami. Zgodnie z łączącą podwykonawcę z poprzednikiem interwenienta ubocznego umową, prace winny zostać zakończone w dniu 25.07.2012 r., czego strona powodowa nie negowała o czym świadczą zeznania prezesa strony powodowej A. M. (e-protokół 00:07:21). Zapisy protokołu odbioru robót wskazują, że odbiór robót miał miejsce dopiero w dniu 31.08.2012 r. Nie ulega zatem wątpliwości, że opóźnienie wyniosło 37 dni. Kara umowna z tego tytułu naliczona została w prawidłowej wysokości, w sposób przewidziany postanowieniami umowy, co zresztą nie było kwestionowane.

Stanowisko apelującego, iż Sąd Okręgowy naruszył art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie przyczyn, dla których przyjął, iż w sprawie udowodniono okoliczności uzasadniające obciążenie powoda karą umowną, nie mogło zyskać aprobaty. Pełnomocnik strony powodowej, sprzecznie z przyjętą w polskim procesie zasadą rozkładu ciężaru dowodowego, próbował wywieść, że to strona pozwana winna wykazać, że do opóźnienia w wykonaniu prac doszło z przyczyn zawinionych przez powoda. Tymczasem kara umowna stanowi rodzaj odszkodowania, służącego naprawieniu szkody wyrządzonej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego. Zastrzeżenie kary umownej upraszcza dochodzenie odszkodowania, gdyż uprawniony nie musi wykazywać wysokości szkody. Dochodzący zapłaty kary umownej zobowiązany jest jedynie wykazać, że została zastrzeżona kara umowna w określonej wysokości za nienależyte wykonanie zobowiązania, oraz fakt nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika. W realiach przedmiotowej sprawy strona pozwana oprócz wykazania, że doszło do złożenia skutecznego oświadczenia o potrąceniu kary umownej przez interwenienta ubocznego winna zatem udowodnić zastrzeżenie kary umownej, a także fakt zaistnienia opóźnienia po stronie powodowej, co też uczyniła. Porównanie bowiem daty, kiedy prace powinny zostać zakończone, tj. 25.07.2012 r. z datą faktycznego oddania robót, tj. 31.08.2012 r. świadczy jednoznacznie o nieterminowym wykonaniu umowy. W § 1 ust. 1 pkt 2 aneksu wskazano, że zakończenie robót winno nastąpić do dnia 25.07.2012 r. W aneksie wskazano co prawda, że ostatecznym odbiór robót nastąpi do dnia 31.08.2012 r. jednakże był to termin odbioru ostatecznego pomiędzy inwestorem i generalnym wykonawcą, a strony zgodne były co do tego, że podwykonawca zobowiązany był wykonać swoje prace do dnia 25.07.2012 r. Sąd Okręgowy w sporządzonym uzasadnieniu powołał się na te okoliczności, nie sposób zatem zarzucać mu, iż w tym zakresie nie wyjaśnił podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia.

Strona powodowa miała możliwość uchylenia się od obowiązku zapłaty kary umownej, do czego mogło doprowadzić wykazanie (art. 6 k.c.), że do opóźnienia doszło na skutek okoliczności od niej niezależnych. Strona powodowa nie zdołała jednak przedstawić wiarygodnego materiału dowodowego w tym zakresie, ograniczając się jedynie do twierdzeń. Podniosła, że na opóźnienie wpływ miały trudności finansowe poprzedniego generalnego wykonawcy, brak udostępnienia jej w odpowiednim czasie frontu robót, występujące w trakcie wykonywania robót zalanie pomieszczeń, spowodowane uszkodzeniem hydranta. Strona powodowa, dążąc do zwolnienia się z odpowiedzialności z tych przyczyn, zobowiązana była jednak do przedstawienia dowodów, które w sposób jednoznaczny wskazałyby, w jaki sposób wystąpienie podnoszonych okoliczności wpłynęło na opóźnienie, co umożliwiałoby precyzyjne ustalenie, o jaki okres czasu, termin wykonania prac przesunął się z konkretnej przyczyny. Strona powodowa wskazując na problemy finansowe poprzedniego generalnego wykonawcy, wypowiadała się na ten temat dość ogólnie. Nie wykazała, a nawet nie twierdziła, aby generalny wykonawca zażądał od niej wstrzymania prac, czy też, by jego problemy finansowe wpłynęły bezpośrednio na możliwość wykonywana przez nią robót. Strona powodowa podnosiła, że nie udostępniono jej w należytym czasie frontu robót. Rzeczywiście strona powodowa odwoływała się do pisma z dn. 27.07.2012 r., w którym wskazywała, że zakończyła terminowo prace w zakresie, w jakim udostępniono jej front robót lecz nie podała których prac nie zdołała wykonać, ogólnikowo podając przyczyny tego stanu rzeczy. Należy ponadto mieć na względzie, że pismo to w rzeczywistości jest jedynie stanowiskiem strony, nie ma poza nim żadnych innych dowodów potwierdzających, że wskazane w piśmie przeszkody rzeczywiście wystąpiły. Ponadto z treści tego pisma nie sposób wywnioskować, w jaki konkretnie sposób wymienione przeszkody wpłynęły na opóźnienie prac strony powodowej, tj. kiedy nastąpił demontaż grzejników i o ile opóźnił się w stosunku do planowanego, kiedy posadowiono parapety i usunięto bruzdy po pracach instalatorskich, w jakim terminie ściany nadawały się do pomalowania. Nie ma zatem dowodów pozwalających ustalić, w jakim konkretnie zakresie front robót nie został stronie powodowej przekazany, a także o ile dni w związku z tymi konkretnymi faktami przesunął się termin zakończenia robót. Zeznania prezesa strony powodowej A. M. (e-protokół 00:07:21) w tym zakresie są ogólnikowe i nie pozwalają na poczynienie stanowczych ustaleń faktycznych. Postali świadkowie również nie wyjaśnili w sposób wystarczający przyczyn dla których doszło do opóźnienia wykonywania prac. Na podstawie zebranego materiału dowodowego nie ma możliwości ustalenia, w jaki sposób na prace podwykonawcy wpłynęło ewentualne opóźnienie wykonywania prac przez innych podwykonawców. Gdy chodzi o zalanie pomieszczeń to strona powodowa nie przedstawia materiału dowodowego, pozwalającego na ocenę jego skutków, w postaci konieczności ponownego wykonania jakiś prac lub braku możliwości ich wykonywania w konkretnym przedziale czasowym. W konsekwencji uznać zatem należało, że strona powodowa nie sprostała spoczywającemu na niej ciężarowi dowodowemu, a tym samym pozbawiona została możliwości wywodzenia skutków prawnych z zasygnalizowanych jedynie przez siebie faktów. Skąpy materiał dowodowy przedstawiony przez stronę powodową na okoliczność braku jej odpowiedzialności za powstałe opóźnienie, uniemożliwiał zatem przyjęcie braku podstaw do naliczenia kary umownej.

Nadmienić przy tym trzeba, że strona powodowa nie złożyła wniosku o miarkowanie kary umownej, co możliwe było w świetle art. 484 § 2 k.c. W tej sytuacji wyłączona została możliwość badania, wystąpienia w realiach przedmiotowej sprawy, przesłanek miarkowania kary umownej, gdyż sąd nie jest uprawniony do podejmowania takich działań z urzędu.

We wniesionej apelacji strona powodowa eksponowała również wpływ zawarcia trójstronnego porozumienia z dnia 27.07.2012 r. na umowny termin zakończenia prac. Z faktu, że umowa ta, przewidująca wejście spółki (...) we wszelkie prawa (...), zawarta została już po upływie przewidzianego pierwotną umową terminu zakończenia prac, strona powodowa wywodziła, że nowy generalny wykonawca zaakceptował fakt przesunięcia ostatecznego terminu zakończenia prac. Ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić. W § 7 tegoż porozumienia wskazano, że podwykonawca zobowiązuje się wykonać dotychczas niewykonane prace w terminach, co do których zobowiązany jest umową. Brak jest podstaw, co do tego, by uznać to postanowienie za nieważne, jedynie z tej przyczyny, że umowny termin zakończenia prac już upłynął. Przeciwnie, postanowienie to oznacza, że strony zrezygnowały z możliwości zmiany umownego terminu zakończenia prac i w tym zakresie mają zastosowanie dotychczasowe uzgodnienia. Rzeczywiście, (...) S.A. musiało mieć w tym czasie świadomość tego, że wykonanie prac przez podwykonawcę nastąpi z opóźnieniem, lecz nie można tracić z pola widzenia tego, że równocześnie spółka zdawała sobie sprawę, że umowa zabezpiecza na jej rzecz stosowną rekompensatę pieniężną za brak terminowego ukończenia robót. Strona powodowa miała możliwość wpływu na treść porozumienia i mogła odmówić jego podpisania w zaproponowanej formie. Akceptacja jego treści świadczy o tym, że strona powodowa zdawała sobie sprawę, że jej prace zostaną oddane z opóźnieniem w stosunku do terminów umownych. Zauważyć przy tym trzeba, że w trakcie wykonywania prac przez podwykonawcę już raz doszło do zmiany terminu zakończenia prac w drodze podpisanego aneksu. Stąd też brak jest podstaw do tego, by twierdzić, że nie było możliwości prowadzenia dalszych negocjacji w tym zakresie. Wprawdzie strona powodowa, zgłaszając zakończenie wykonywania części prac, proponowała przedłużenie terminu wykonania a pozostałych prac, wskazując na połowę sierpnia 2012 r., lecz ograniczyła się jedynie do przesłania jednego pisma w tej sprawie. Wobec biernego zachowania strony pozwanej, nie nalegała na zawarcie aneksu i nie przedstawiła argumentacji na poparcie zasadności swojego żądania.

Część zarzutów apelacyjnych zgłoszonych przez stronę powodową dotyczyła pominięcia dowodów na okoliczność jakości prac wykonywanych przez stronę powodową i braku występowania w nich wad i usterek, w tym w szczególności z pisma z dn. 17.10.2012 r., czy też pisma z dn. 4.09.2012 r. Zarzuty te były bezprzedmiotowe, gdyż w postępowaniu niniejszym strona pozwana nie kwestionowała dochodzonego roszczenia z uwagi na wadliwość robót. Przeciwnie przyznano zasadność żądania zapłaty za wykonane prace, a jedynie wskazywano, że zapłata ta nastąpiła poprzez kompensatę wzajemnych wierzytelności strony powodowej i interwenienta ubocznego. Skompensowana wierzytelność z tytułu kary umownej powstała na skutek opóźnień w wykonaniu robót budowlanych, a nie opóźnień w usuwaniu usterek w wykonanych pracach.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji strony powodowej i o wyniku postępowania orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego, zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu Apelacyjnego, oparcie znajduje w art. 98 k.p.c. i art. 107 k.p.c. gdyż postępowanie apelacyjne wygrane zostało w całości przez stronę pozwaną. Koszty poniesione przez stronę pozwaną i interwenienta ubocznego sprowadzały się jedynie do kosztów zastępstwa prawnego, które należało zasądzić stosownie do § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2013 r. poz. 490 j.t.) w wysokości po 2 700 zł.