Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 września 2017 r. w Szczecinie

sprawy W. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 czerwca 2016 r. sygn. akt VI U 301/16

oddala apelację.

SSA Barbara Białecka SSA Jolanta Hawryszko SSA Anna Polak

Sygn. akt: III AUa 769/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 marca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił W. C. prawa do emerytury po osiągnięciu 60. roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę
i przyznanie prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił, że W. C., ur. (...), posiada łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe)
w wymiarze ponad 25 lat na dzień 1 stycznia 1999 r. Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. Wniosek o emeryturę złożył w organie emerytalnym w dniu 2 lutego 2016 r.

W okresie od 15 września 1969 r. do 28 lutego 1971 r. W. C. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) (obecnie Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o.) – (...) na stanowisku ucznia praktycznej nauki zawodu – mechanika pojazdów samochodowych. Ubezpieczony w ramach swoich obowiązków zajmował się w pełnym wymiarze czasu pracy naprawą i konserwacją podwozi. Pracował wówczas na hali, w której znajdowało się ponad 10 kanałów warsztatowo-najazdowych. Oprócz tego uczestniczył w zajęciach szkolnych. Lekcje odbywały się 3 razy w tygodniu po południu (rozpoczynały się około 16.00-17.00).

Następnie w okresie od 1 kwietnia 1971 r. do dnia 1 maja 1973 r. ubezpieczony pobierał praktyczną naukę zawodu w Warsztacie (...).

Do ubezpieczenia społecznego z tego tytułu zatrudnienia na stanowisku ucznia praktycznej nauki zawodu W. C. był zgłoszony w okresie od 1 kwietnia 1971 r. do 31 grudnia 1971 r. i od 1 sierpnia 1972 r. do 5 czerwca 1973 r.

W dniu 6 czerwca 1973 r. W. C. ukończył naukę w dwuletniej (...) Szkole Zawodowej (...) w S. w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych.

W warsztacie prowadzonym przezJ. G. wykonywane były kompleksowe naprawy i przeglądy samochodów osobowych. W warsztacie znajdowały się dwa stanowiska remontowe. Pierwsze z kanałem remontowym, drugie bez kanału remontowego. Pracownicy, w tym uczniowie, których było tylko kilku, wykonywali różne prace związane z mechaniką samochodową, prace elektryków samochodowych, naprawiali silniki i gaźniki. Prace w kanałach remontowych zajmowały około 50% do 80% ogólnego czasu pracy, który zazwyczaj był znacznie dłuższy niż 8 godzin.

W okresie od 18 sierpnia 1973 r. do 27 maja 1974 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku montera samochodowego.

W tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się naprawą autobusów w kanale remontowym, wykonując prace przy naprawie podwozi autobusów. Pracował na hali, na której znajdowało się 5 kanałów remontowych.

W. C. nie wykonywał prac poza kanałem remontowym. Naprawami elektryki, czy blacharki zajmowali się inni pracownicy.

W okresie od 2 sierpnia 1979 r. do 30 września 1990 r. W. C. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S. Oddziale (...) P. kolejno na stanowiskach mechanika samochodowego, kierowcy, operatora koparki.

Jako mechanik samochodowy w (...) S. ubezpieczony pracował w okresie od 2 sierpnia 1979 r. do 11 marca 1985 r. oraz od 24 sierpnia 1987 r. do 31 stycznia 1988 r. W tym czasie zajmował się naprawą pojazdów ciężarowych w kanale remontowym. Pracę w kanale remontowym wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo w czasie zatrudnienia na stanowisku mechanika powierzano mu czasowo obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego (...). Umowy w tym zakresie zawarto w dniu 27 czerwca 1983 r. (na okres do 21 marca 1983 r.) oraz w dniu 16 września 1987 r.

W okresie od 12 marca 1985 r. do 23 sierpnia 1987 r. ubezpieczonemu powierzono obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego. Jako kierowca kierował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy samochodem ciężarowym o ciężarze powyżej 3,5 tony: (...), wywrotka.

W ostatnim okresie zatrudnienia od 1 lutego 1988 r. ubezpieczony stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę operatora ciężkiego sprzętu budowlanego – koparki i żurawia samochodowego.

W. C. od 10 lipca 1980 r. posiada prawo jazdy kat. B i C. Ponadto w dniu 1 lutego 1986 r. ukończył kurs maszynistów ciężkich maszyn budowlanych
i drogowych – koparek jednonaczyniowych. Następnie, w dniu 20 czerwca 1988 r. ukończył kurs w zakresie obsługi żurawi samojezdnych (...), (...), koparko-żurawia i (...).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest nieuzasadnione. Wskazał, że zgodnie z treścią przepisów art. 24 ust. 1b pkt 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 1440 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna) mężczyznom urodzonym po dniu 30 września 1953 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 67 lat, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184. W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat – dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn). W ust. 2 wskazano, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Dalej Sąd orzekający podał, że wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W załączniku do powyższego rozporządzenia, w wykazie A w dziale XIV, dotyczącym prac różnych pod pozycją 16 wskazano, że pracami w warunkach szczególnych są również „prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”, z kolei w dziale V dotyczącym prac wykonywanych w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pod pozycją 3 jako prace w warunkach szczególnych wskazano prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych”, zaś w dziale VIII, zatytułowanym „W transporcie
i łączności”, w podtytule „Transport”, pod pozycją 3 wskazano, że pracami
w szczególnych warunkach są „prace kierowców do prac w warunkach szczególnych należą prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”.

Sąd meriti zwrócił uwagę, że rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. jest aktem prawa powszechnego, odnoszącym się do pracowników wszystkich branż. Dodatkowo, w przepisie § 1 ust. 2 zamieszczono jednak upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do ustalenia – w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych – w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. W praktyce upoważnienie to oznacza jednak tylko tyle, że poszczególni ministrowie mogą ewentualnie doprecyzować rodzaje owych stanowisk pracy. W przypadku branży, w jakiej zatrudniony był ubezpieczony, określenia stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych dokonał Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w zarządzeniu nr 9 z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty. W załączniku nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, w dziale nr V pod. 3 doprecyzowano, że do prac maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych należą m.in. prace maszynisty koparek
i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych, maszynisty żurawi samojezdnych kołowych i gąsienicowych.

Sąd Okręgowy wskazał, że W. C. w toku niniejszego postępowania domagał się doliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia od 15 września 1969 r. do 28 lutego 1971 r. w (...) nr (...) na stanowisku ucznia praktycznej nauki zawodu – mechanika pojazdów samochodowych w kanale remontowym, od 1 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r. w Warsztacie (...) na stanowisku ucznia praktycznej nauki zawodu – mechanika pojazdów samochodowych w kanale remontowym, od 18 sierpnia 1973 r. do 27 maja 1974 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku montera samochodowego oraz od 2 sierpnia 1979 r. do 30 września 1990 r. w (...) S. Oddziale (...) P. kolejno na stanowiskach mechanika samochodowego, kierowcy, operatora koparki. Organ emerytalny odmówił uwzględnienia tego wniosku z uwagi na nielegitymowanie się przez ubezpieczonego świadectwami wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Spełnienie pozostałych przesłanek wymaganych do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nie zostało natomiast przez organ emerytalny zakwestionowane.

W niniejszej sprawie w ramach postępowania dowodowego Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz w jego aktach osobowych z okresu zatrudnienia w (...) i (...). Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za miarodajne. Za wiarygodne uznał Sąd także zeznania świadków oraz korespondujące z nimi wyjaśnienia ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków Sąd miał na względzie, że przesłuchane osoby są osobami obcymi dla ubezpieczonego i nie mają żadnego interesu w tym, by nieprawdziwie zeznawać na jego korzyść, narażając się jednocześnie na odpowiedzialność karną. Zeznania przesłuchanych świadków były przy tym spójne, konsekwentne i zbieżne ze sobą wzajemnie, nie budząc jakichkolwiek wątpliwości sądu co do ich wiarygodności. Świadkowie byli pracownikami zakładów pracy, których dotyczy spór, w okresach pokrywających się z okresem zatrudnienia ubezpieczonego, mieli zatem bezpośrednią wiedzę dotyczącą warunków jego zatrudnienia.

Sąd I instancji, przechodząc do omówienia wniosków do jakich doszedł, na wstępie podkreślił, że aby możliwym było przyznanie W. C. prawa do emerytury konieczne było wykazanie przez ubezpieczonego, że w warunkach szczególnych pracował we wszystkich wskazywanych przez siebie zakładach pracy.

Po pierwsze bowiem, jeśli chodzi o okres zatrudnienia ubezpieczonego
w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) (obecnie Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o.) – (...), ewentualnemu zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych – jak i do ogólnego stażu ubezpieczeniowego – mógłby podlegać co najwyżej okres zatrudnienia ubezpieczonego dopiero od 10 kwietnia 1970 r. Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej okresem składkowym jest okres zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. Ponadto zastosowanie w tym zakresie znajdują przepisy ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226). Zgodnie z art. 1 tej ustawy za młodocianego uważane były osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 roku życia. Stosownie jednak do art. 2 tej ustawy (zmienionego na mocy art. 45 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania) wzbronione było zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 lat życia. Mając to na uwadze Sąd przyjął, że uwzględnieniu w stażu ubezpieczeniowym W. C. – zarówno ogólnym, jak i ewentualnie
w warunkach szczególnych – mógł podlegać wyłącznie okres jego zatrudnienia po osiągnięciu 15. roku życia, a zatem okres od 10 kwietnia 1970 r. do 28 lutego 1971 r.

W tej sytuacji – mając na uwadze wskazywane przez ubezpieczonego okresy,
w których miał pracować w warunkach szczególnych – aby odwołanie okazało się zasadne, ubezpieczony musiałby wykazać, że w warunkach szczególnych pracował we wszystkich wskazywanych przez siebie zakładach pracy. Dopiero bowiem uwzględnienie okresów zatrudnienia od 10 kwietnia 1970 r. do 28 lutego 1971 r.
w Przedsiębiorstwie Państwowym (...), od dnia 1 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r. w Warsztacie (...), od dnia 18 sierpnia 1973 r. do 27 maja 1974 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w S. oraz od dnia 2 sierpnia 1979 r. do 30 września 1990 r. w (...) S. Oddział (...) P. pozwoliłoby na stwierdzenie, że W. C. legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Tymczasem zgromadzony materiał dowodowy dawał podstawy jedynie do przyjęcia, że w warunkach szczególnych ubezpieczony pracował wyłącznie w okresie zatrudnienia od 18 sierpnia 1973 r. do 27 maja 1974 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku montera samochodowego oraz od 2 sierpnia 1979 r. do 30 września 1990 r. w (...) S. Oddział (...) P., kolejno na stanowiskach mechanika samochodowego, kierowcy, operatora koparki. Odnośnie do okresu zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...)
w S. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że świadkowie W. P. i B. N. potwierdzili, że w omawianym okresie do obowiązków ubezpieczonego należało wyłącznie wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych. Z kolei odnośnie do okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) S. Oddział (...) P., fakt wykonywania przez W. C. pracy w warunkach szczególnych w tym czasie znalazł potwierdzenie zarówno w zeznaniach ubezpieczonego i świadków H. Ł. i H. P., jak i w dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych ubezpieczonego z omawianego okresu zatrudnienia. Ze wszystkich tych dowodów wynika bezsprzecznie, że w okresie zatrudnienia na stanowisku mechanika samochodowego W. C. zajmował się tylko naprawą pojazdów ciężarowych w kanale remontowym, wykonując taką pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Na ich podstawie można też ustalić, że w okresie zatrudnienia jako kierowca samochodu ciężarowego ubezpieczony kierował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy samochodem ciężarowym marki (...) o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, a ponadto, iż w ostatnim okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę operatora ciężkiego sprzętu budowlanego – koparki i żurawia samochodowego (legitymował się też w tym czasie stosownymi uprawnieniami).

W ocenie Sądu Okręgowego ustalenie, że ubezpieczony w powyższych okresach niewątpliwie wykonywał prace w warunkach szczególnych okazało się niewystarczające dla uznania odwołania za uzasadnione, gdyż oba te okresy łącznie były krótsze niż 15 lat. Sąd nie miał bowiem podstaw, by uznać, iż w warunkach szczególnych ubezpieczony pracował również w okresie zatrudnienia od 1 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r. w Warsztacie (...).

Aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Przy takiej koncepcji – z uwagi na podnoszony przez ubezpieczonego argument, że swoje obowiązki u J. G. wykonywał również i w dużej części w kanałach remontowych – istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miała częstotliwość wykonywania przez W. C. napraw pojazdów mechanicznych w kanale remontowym. Jak jednak wynika z ustaleń poczynionych przez Sąd w oparciu o zeznania świadków i samego ubezpieczonego, ubezpieczony nie zawsze wykonywał pracę właśnie takiego rodzaju. Oceniając czas pracy w kanałach remontowych świadkowie wskazali bowiem, że ich zdaniem zajmowało to ubezpieczonemu połowę czasu pracy, natomiast w ocenie ubezpieczonego 80% czasu pracy. Zdaniem Sądu nie bez znaczenia był przy tym fakt, że pracodawca W. C. był w owym czasie zwykłą osobą fizyczną, prowadzącą we własnym zakresie własny (prywatny) warsztat samochodowy. Biorąc pod uwagę tak ówczesne realia, jak i opis owego warsztatu i wykonywanych w nim prac przedstawiony przez świadków i samego ubezpieczonego, nie sposób było uznać, aby praca w nim w ogóle mogła być zorganizowana tak, aby pracownicy wykonywali pracę wyłącznie w kanałach remontowych. Po pierwsze bowiem, warsztat ten nie był wyspecjalizowany wyłącznie w naprawach podwozi i wykonywane w nim były inne naprawy, po drugie zaś, jednocześnie naprawiano więcej niż jeden pojazd, podczas gdy warsztat był wyposażony tylko w jeden kanał remontowy.

Sąd I instancji stwierdził, że z powyższych względów nie zachodziła już de facto potrzeba szczegółowego analizowania, czy do stażu pracy W. C.
w warunkach szczególnych można by było ewentualnie dodatkowo doliczyć okres jego zatrudnienia od 10 kwietnia 1970 r. do 28 lutego 1971r. w (...) nr (...) na stanowisku ucznia praktycznej nauki zawodu – mechanika pojazdów samochodowych w kanale remontowym. Nawet bowiem gdyby w niniejszej sprawie wykazano, że w tym czasie ubezpieczony rzeczywiście pracował w warunkach szczególnych, nie doprowadziłoby to do zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury, gdyż nawet z tym okresem łączny udowodniony przez niego okres wykonywania takiej pracy nie przekraczałby 15 lat.

Kierując się wyżej opisanymi względami, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie,
o czym orzeczono w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Z powyższym wyrokiem w całości nie zgodził się ubezpieczony, który
w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 w zw. z art. 46 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U z 2016, poz. 887 ze zm.), poprzez uznanie, że ubezpieczony nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku (w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach) z uwagi na niespełnienie zdaniem Sądu I instancji wymogu 15 lat pracy
w szczególnych warunkach,

2. naruszenie przepisów postępowania, tj. przepisu art. 233 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez dowolne i sprzeczne z przeprowadzonymi w toku niniejszego postępowania dowodami, ustalenie, że ubezpieczony nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku (w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach) z uwagi na niespełnienie zdaniem Sądu I instancji wymogu 15 lat pracy w szczególnych warunkach, w szczególności nieprawidłowe uznanie, jakoby nie zajmował w pełnym wymiarze czasu pracy stanowiska o którym mowa w dziale XIV pkt 16 wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43 ze zm.) tj. prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych,

3. naruszenie przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, jakoby praca w kanale remontowym musiała zajmować 100 % czasu pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w zakładzie (...), co jest nadto sprzeczne z logiką i zasadami doświadczenia życiowego, gdyż nie sposób przyjąć, że pracownik wykonujący prace w kanale remontowym spędza tam 100 % czasu wykonywanej pracy,

4. naruszenie przepisów art. 233 § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego oraz art. 6 ust. 2 pkt 3, art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 w zw. z art. 46 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, że okres pracy ubezpieczonego w (...) może być zaliczony dopiero od 10 kwietnia 1970 r., tj. od dnia ukończenia przez ubezpieczonego 15 lat, podczas gdy pracę w tym zakładzie podjął on już we wrześniu 1969 r., a więc powinna być zaliczona do okresu pracy w szczególnych warunkach w pełnym zakresie.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o uwzględnienie odwołania
i przyznanie emerytury od dnia złożenia wniosku, zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych oraz ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, z pozostawieniem temu Sądowi orzeczenia o kosztach procesu. Jednocześnie wniósł o zapoznanie się przez Sąd odwoławczy z nagraniami zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, zwłaszcza z zeznaniami R. M. i K. G. oraz przesłuchania ubezpieczonego, gdyż zeznań tych świadków oraz zeznań ubezpieczonego dotyczą zarzuty apelacyjne odnoszące się do nieprawidłowej interpretacji ich treści przez Sąd Okręgowy. Samo zaznajomienie się z treścią protokołów przesłuchań świadków jest zdecydowanie niewystarczające.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu I instancji, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98).

W niniejszym postępowaniu okolicznością sporną pozostawało ustalenie, czy ubezpieczony W. C. spełnia przesłanki konieczne do przyznania emerytury w wieku obniżonym, w szczególności czy legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Należy zaznaczyć, że tylko łączne spełnienie wszystkich przesłanek wymaganych prawem do przyznania emerytury w wieku obniżonym uprawnia do jej otrzymania. Niespełnienie zaś choć jednej z nich powoduje, że dalsze badanie spełnienia innych wymogów staje się bezcelowe.

Przypomnieć należy, że wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i pewnego ustalenia przesłanek prawa. Należy pamiętać, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza zatem, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, że wskazywane przez ubezpieczonego w toku niniejszego postępowania okresy, tj. od 15 września 1969 r. do 28 lutego 1971 r. (1 rok, 5 miesięcy i 13 dni), od 1 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r. (2 lata i 1 miesiąc), od 18 sierpnia 1973 r. do 27 maja 1974 r. (9 miesięcy i 9 dni), od 2 sierpnia 1979 r. do 30 września 1990 r. (11 lat, 1 miesiąc i 28 dni), stanowią łącznie 15 lat, 5 miesięcy i 20 dni. Wobec powyższego stwierdzić należy – mając na uwadze długość poszczególnych okresów – iż stanowcze wykluczenie już jednego z nich spowoduje brak wymaganego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Z tej też przyczyny Sąd Odwoławczy postanowił zbadać najbardziej w jego ocenie sporne okresy zatrudnienia ubezpieczonego, tj. na stanowisku ucznia praktycznej nauki zawodu – mechanika pojazdów samochodowych w kanałach remontowych w okresach od 15 września 1969 r. do 28 lutego 1971 r. w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) oraz od 1 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r. w Warsztacie (...). Sąd Apelacyjny przyjął przy tym za Sądem Okręgowym – nie widząc jednocześnie potrzeby ponownego przytaczania rozważań w tym zakresie – iż pozostałe z wymienionych okresów można zaliczyć do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (okres zatrudnienia na stanowisku montera samochodowego w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w S. od 18 sierpnia 1973 r. do 27 maja 1974 r. oraz okres zatrudnienia, kolejno na stanowiskach mechanika samochodowego, kierowcy oraz operatora koparki w (...) S. Oddział(...) P. od 2 sierpnia 1979 r. do 30 września 1990 r.), nie dają one jednak łącznie wymaganych 15-lat pracy w warunkach szczególnych.

Odnosząc się do pierwszego ze spornych okresów, wskazać należy, iż prawidłowo argumentował Sąd I instancji, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383) okresem składkowym jest okres zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r., stosownie natomiast do treści art. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226) za młodocianego uważane były osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18. roku życia. Jednakże, w myśl art. 2 cytowanej ustawy (zmienionego na mocy art. 45 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania) wzbronione było zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 lat życia. Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że uwzględnieniu w stażu ubezpieczeniowym W. C. – zarówno ogólnym, jak i ewentualnie w warunkach szczególnych – mógł podlegać wyłącznie okres jego zatrudnienia po osiągnięciu 15. roku życia, a zatem okres od 10 kwietnia 1970 r. do 28 lutego 1971 r. W ocenie Sądu Odwoławczego nie można uznać, iż zatrudnienie w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ubezpieczony rozpoczął już w 1969 r. Nie potwierdza tego również okazana na rozprawie apelacyjnej legitymacja ubezpieczeniowa wydana 21 maja 1970r. z wpisem na stronie 82- zatrudnienie w (...) od 15 września 1969 jako uczeń zawodu I roku montera samochodowego. Niemniej jednak, niezależnie od powyższego wskazać należy, że nawet gdyby uznać, iż w tym czasie ubezpieczony w istocie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych w kanałach remontowych, to okres ten (10 miesięcy i 18 dni) – po zsumowaniu z pozostałymi, możliwymi do uwzględnienia okresami (11 lat, 11 miesięcy i 7 dni) – nie daje wymaganego ustawą stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat.

Co do drugiego ze spornych okresów, Sąd Apelacyjny podzielił ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy, iż ubezpieczony nie pracował wówczas w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Biorąc pod uwagę literalne brzmienie § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. uznać należy, że nawet w przypadku jednoczesnego wykonywania prac wymienionych w załączniku do tego rozporządzenia z pracami w nim niewymienionymi – również w sytuacji, gdy stosunek tych prac jest nieproporcjonalnie wysoki na rzecz tych pierwszych – wykluczona jest możliwość uznania takiej pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jako, że nie była ona wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 września 2012 r., III AUa 480/12, LEX nr 1220778).

Zatem pomimo, iż ubezpieczony W. C. faktycznie w spornym okresie, tj. od 1 kwietnia 1971 r. do 1 maja 1973 r. wykonywał w warsztacie (...) pracę jako mechanik w kanałach remontowych, to w sytuacji wykonywania w ramach czasu pracy dodatkowych czynności poza kanałem remontowym – a więc prac znajdujących się poza zakresem normowania rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. – nie można przyjąć, że praca w warunkach szczególnych była przez ubezpieczonego wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności z zeznań świadków – współpracowników ubezpieczonego z czasu zatrudnienia w warsztacie J. G.– wynika, że W. C. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Świadkowie bowiem zgodnie zeznali, że praca w kanałach remontowych zajmowała ubezpieczonemu – podobnie jak i pozostałym pracownikom – ok. połowę czasu pracy. Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, w sprawie nie bez znaczenia był również fakt, że J. G. prowadził we własnym zakresie własny (prywatny) warsztat samochodowy, w którym zatrudniał ok. trzech osób, przy czym przez pewien czas
w warsztacie znajdował się tylko jeden kanał remontowy. Wobec powyższego, nie sposób przyjąć, aby praca w nim mogła odbywać się w ten sposób, aby wszyscy pracownicy wykonywali pracę w kanałach remontowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nadto na uwagę zasługuje okoliczność, że warsztat nie był wyspecjalizowany wyłącznie w naprawach podwozi i wykonywane w nim były również inne naprawy, poza kanałami remontowymi, które to czynności – jak wynika ze zgodnych i wiarygodnych zeznań świadków oraz wyjaśnień ubezpieczonego – W. C. również wykonywał.

Reasumując, w przedmiotowej sprawie brak było podstaw, by ustalić pracę W. C. w szczególnych warunkach w rozmiarze co najmniej 15 lat, tym samym nie zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do uzyskania przez niego prawa do wcześniejszej emerytury, o których stanowi art. 184 i art. 32 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) w zw. z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8 poz. 43).

Mając na uwadze dokonane ustalenia i ocenę prawną Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego jako nieuzasadnioną.