Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Hanna Bartkowiak (spr.)

Sędziowie: SSO Piotr Gerke

SSO Dariusz Śliwiński

Protokolant:p.o. stażysty Angelika Rożnowska

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2017 r.

sprawy U. M.

oskarżonej o przestępstwo z art. 233 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego T. S.

od wyroku Sądu Rejonowego w Pile

z dnia 29 maja 2017 r., sygn. akt II K 982/16

1.  Utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok.

2.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. B. kwotę 516,60 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

3.  Zwalnia oskarżyciela subsydiarnego od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, w tym nie wymierza mu opłaty za II instancję.

Dariusz Śliwiński Hanna Bartkowiak Piotr Gerke

UZASADNIENIE

Na podstawie subsydiarnego aktu oskarżenia wniesionego przez pełnomocnika T. S. U. M. została oskarżona o to, że w okresie od 17 stycznia 2012 r. do 12 marca 2012 r. w P., złożyła fałszywe zeznania służące za dowód w postępowaniu karnym, prowadzonym przez Komendę Powiatową Policji w P., nadzorowanym przez Prokuraturę Rejonową w P. w sprawie sygn. akt 1 Ds. 20/13 przeciwko T. S. podejrzanemu o składanie fałszywych zeznań, tj. o przestępstwo z art. 233 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Pile, wyrokiem z dnia 29 maja 2017 r. wydanym w postępowaniu o sygn. akt II K 982/16, uniewinnił oskarżoną U. M. od popełnienia zarzucanego jej czynu.

Na podstawie § 4 ust. 1-3, § 17 ust. 1 pkt 2, ust. 2 pkt 3 i ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. B. kwotę 1.440 zł, powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, z tytułu zwrotu kosztów pełnomocnictwa udzielonego z urzędu.

Na podstawie art. 640 kpk w zw. z art. 624 § 1 i 2 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) Sąd zwolnił oskarżyciela subsydiarnego T. S. od zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych, w zakresie których nie był zwolniony (k. 67).

Powyższy wyrok zaskarżył pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego T. S. zarzucając mu obrazę przepisów postępowania, tj. art. 410 kpk, 424 kpk oraz art. 7 kpk.

Podnosząc w ten sposób apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Jednocześnie w apelacji znalazł się wniosek o zwolnienie oskarżyciela subsydiarnego od ponoszenia kosztów niniejszego postępowania oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. B. zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, a nieopłaconych nawet w części za instancję odwoławczą (k. 96-101).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego okazała się nieskuteczna, pozwoliła jednak na dokonanie kontroli instancyjnej podjętych przez Sąd I instancji działań procesowych, zakończonych zaskarżonym wyrokiem. Z racji zaś uchybienia procesowego jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy rozpoznając sprawę z subsydiarnego aktu oskarżenia przeciwko U. M., należało tą kwestię przedstawić w pierwszej kolejności, choć jak zostanie to wykazane, stwierdzone naruszenie procedury nie spowodowało ingerencji Sądu II instancji w zaskarżone orzeczenie.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić jaki jest przedmiot ochrony w przypadku przestępstwa z art. 233 § 1 kk, zarzucanego oskarżonej U. M. albowiem kwestia ta ma bezpośredni wpływ na możliwość określenia osoby pokrzywdzonej tym przestępstwem, a z kolei określenie pokrzywdzonego jest niezbędne przy rozważaniu jaki podmiot jest uprawniony do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia w przypadku postępowania o czyn z art. 233 § 1 kk.

Niewątpliwym jest, że rodzajowym przedmiotem ochrony w przypadku przestępstwa z art. 233 § 1 kk jest prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Natomiast indywidualnym przedmiotem ochrony jest wydanie w konkretnej sprawie prawdziwego orzeczenia, nieopartego na fałszywych dowodach ( red. R. Stefański, Kodeks karny. Komentarz, 2017, wydanie 3, Legalis).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące określenia osoby pokrzywdzonej przestępstwem z art. 233 § 1 kk było przez pewien czas rozbieżne stąd istniały wątpliwości, czy przestępstwo to może godzić także bezpośrednio w indywidualne interesy poszczególnych osób, czy też nie. Wątpliwości te wynikały bezpośrednio z treści postanowienia Sadu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2002 r., zgodnie z którym „dopuszczalne jest przyznanie legitymacji pokrzywdzonego podmiotowi występującemu jako strona w postępowaniu określonym w § 1 art. 233 kk, tzn. w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy również wtedy, gdy przedstawienie fałszywej opinii „bezpośrednio: dobro prawne tego podmiotu narusza lub mu zagraża, choćby nie naruszało równocześnie innej normy karnej ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2002 r., I KZP 10/02, Prok. I Pr. – wkł. 2002, Nr 7-8, poz. 1). Powyższe stanowisko zostało jednak odrzucone w późniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których jednolicie podnoszono, że „przedmiotem ochrony przepisu art. 233 § 1 kk jest szeroko rozumiane dobro wymiaru sprawiedliwości, w szczególności zaś wartość, jaką jest zapewnienie wiarygodności ustaleń dokonywanych w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu przewidzianym w ustawie, a co za tym idzie – ochrona prawidłowości (trafności) wydawanych orzeczeń. Dobrem prawnym bezpośrednio naruszonym lub zagrożonym przez złożenie fałszywego zeznania jest zatem mające zapaść w tym postępowaniu orzeczenie, nie jest nim zaś dobro prawne uczestnika postępowania, w którym zeznanie zostało złożone, chyba że działanie to narusza również inny przepis, chroniący bezpośrednio dobro prawne tej osoby (np. część, godność osobistą, mienie). W tym pierwszym wypadku do naruszenia lub zagrożenia dobra prawnego osoby, przez złożenie fałszywego zeznania, może dojść jedynie dopiero wskutek orzeczenia sądu, a więc w sposób pośredni ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2005 r., OSNKW 2005, Nr 7-8, poz. 66 z krytyczną glosą A. Rybak-Starczak, Pa. 2006, Nr 7-8, s. 330-338). Sąd Okręgowy w pełni popiera późniejsze stanowisko Sądu Najwyższego uznając jednocześnie tezę wynikającą z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2002 r., I KZP 10/2, za odosobnioną i nie zasługującą na uwzględnienie.

Analiza problematyki będącej przedmiotem zainteresowania w niniejszej sprawie koncentruje się wokół definicji pokrzywdzonego w procesie karnym, sformułowanej w dyspozycji przepisu art. 49 § 1 kpk. Należy skrótowo przypomnieć, że znaczenie tego pojęcia zakreślają kryteria naruszonego bądź zagrożonego dobra prawnego oraz bezpośredniości naruszenia lub zagrożenia owego dobra. Pierwszy z wymienionych elementów przesądza o materialnoprawnym charakterze definicji pokrzywdzonego, co nakazuje oceniać jego pozycję w relacji do przedmiotu ochrony konkretnego przepisu materialnego prawa karnego, obejmującego zakresem okoliczności czynu, którego dotyczy postępowanie. Natomiast kryterium bezpośredniości naruszenia lub zagrożenia dobra prawnego danej osoby oznacza, że w relacji między czynem o konkretnych znamionach przestępstwa a naruszeniem lub zagrożeniem dobra tej osoby nie ma ogniw pośrednich, z czego wynika, że do kręgu pokrzywdzonych można zaliczyć tylko ten podmiot, którego dobro prawne zostało działaniem przestępnym naruszone wprost, a nie za pośrednictwem godzenia w inne dobro ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2010 r., IV KK 316/09, LEX 844501).

Przenosząc powyższe rozważania prawne na grunt poddanej kontroli instancyjnej sprawy karnej należało stwierdzić, że T. S. jako strona postępowania karnego prowadzonego przez Komendę Powiatową w P., nadzorowanego przez Prokuraturę Rejonową w Pile w sprawie o sygn. 1 Ds. 20/12, w trakcie którego U. M. miałaby złożyć fałszywe zeznania nie był osobą pokrzywdzoną czynem oskarżonej, zakwalifikowanym jako przestępstwo z art. 233 § 1 kk.

Natomiast jak wynika brzmienia przepisu art. 55 § 1 kpk, w razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania to pokrzywdzony (a nie żaden inny podmiot) może wnieść subsydiarny akt oskarżenia do sądu. Z uwagi na fakt, że T. S. nie miał statusu osoby pokrzywdzonej w sprawie prowadzonej przeciwko U. M. o czyn z art. 233 § 1 kk, nie był on również uprawniony do wniesienia do sądu subsydiarnego aktu oskarżenia. Wobec tego postępowanie karne zainicjowane wniesieniem przez pełnomocnika T. S. subsydiarnego aktu oskarżenia powinno zostać umorzone na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 kpk. Wskazana tu ujemna przesłanka procesowa, która może powodować uchylenie zaskarżonego orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów odwoławczych, stanowi jedną z bezwzględnych przyczyn odwoławczych ujętych w art. 439 § 1 pkt 9 kpk. Jednakże z uwagi na brzmienie art. 439 § 2 kpk i wniesienie apelacji od wyroku uniewinniającego uznać należało, że orzeczenie uniewinniające jest korzystniejsze dla oskarżonej U. M. aniżeli umorzenie postępowania. W takiej zaś sytuacji Sąd Okręgowy był zobligowany utrzymać w mocy zaskarżony wyrok, o czym orzekł w pkt 1 wyroku. Z uwagi na powyższe za bezprzedmiotowe uznać należało ustosunkowywanie się do zarzutów apelacyjnych, skoro de facto niniejsze postępowanie, zainicjowane przez pełnomocnika T. S., w ogóle nie powinno się toczyć.

W pkt 2 wyroku na podstawie § 17 ust. 2 pkt 4 w zw. z § 17 ust. 7 oraz § 4 ust. 3 w zw. z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714) Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. B. kwotę 516,60 złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

W pkt 3 wyroku Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania odwoławczego. Na podstawie art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 636 § 1 kpk zwolnił oskarżyciela subsydiarnego od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, w tym nie wymierzył mu opłaty za drugą instancję. Sąd II instancji kierował się przy tym względami słuszności, a nadto przyjął, że sytuacja majątkowa oskarżyciela subsydiarnego, który nie posiada zatrudnienia i otrzymuje jedynie świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 520 zł uzasadniała uznanie, że uiszczenie kosztów sądowych byłoby dla niego zbyt uciążliwe. Nadto nie ma on także odpowiednich środków aby zwrócić koszty wyłożone przez Skarb Państwa na zapłatę wynagrodzenia dla pełnomocnika z urzędu. Dlatego też zwolniono T. S. w całości z obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze.

Dariusz Śliwiński Hanna Bartkowiak Piotr Gerke