Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu, II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: Prezes SO Robert Pelewicz (spraw.)

Sędziowie: Wiceprezes SO Grzegorz Zarzycki

SSR (del.) Marian Rżany

Protokolant: st. sekr. sąd. Edyta Bełczowska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Tarnobrzegu – Roberta Religi

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2013 roku

sprawy Z. K.

oskarżonego z art. 288§1kk w zw. z art. 31§2 kk i inne

na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonego od wyroku Sądu Rejonowego w (...)z dnia 20.11.2012r. w sprawie sygn. akt II K 459/11

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt: II Ka 33/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 26.06.2013r.

Prokuratura Rejonowa w K., aktem oskarżenia z dnia 24.11.2011r. oskarżyła, Z. K. o to, że:

I.  21 maja 2011r. mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do rozpoznawania czynu i pokierowania swoim postępowaniem na terenie Leśnictwa B. T. powiatu (...) woj. (...) dokonał zniszczenia upraw leśnych na powierzchni
0,08 h przez podpalenie, powodując straty w kwocie 935,32 zł na szkodę Nadleśnictwa N.,

tj. o czyn z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk;

II.  5 czerwca 2011r. mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do rozpoznawania czynu i pokierowania swoim postępowaniem na terenie Leśnictwa K. powiatu (...) woj. (...) dokonał zniszczenia lasu i upraw leśnych przez ich podpalenie, powodując straty w kwocie 15.969,02 zł na szkodę Nadleśnictwa N.,

tj. o czyn z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk;

a czynów tych dokonał działając w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z przestępstw,

tj. o czyn z art. 288 § 1 kk w zw. z art. 91 §1 kk i art. 31 § 2 kk

Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 20.11.2012r., w sprawie II K 459/11:

1.

I.  uznał oskarżonego Z. K. za winnego tego, że 21 maja 2011r. na terenie Leśnictwa B. T. powiatu (...) woj. (...) dokonał zniszczenia upraw leśnych na powierzchni 0,08 h przez podpalenie, powodując straty w kwocie 935,32 zł na szkodę Nadleśnictwa N., co stanowi czyn z art. 288 § 1 kk,

oraz tego, że

II.  5 czerwca 2011r. na terenie Leśnictwa K. powiatu (...) woj. (...) dokonał zniszczenia lasu i upraw leśnych przez ich podpalenie, powodując straty w kwocie 15.969,02 zł na szkodę Nadleśnictwa N. co stanowi czyn
z art. 288 § 1 kk,

ustalając, że czyny zostały popełnione w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z przestępstw,
tj. w ciągu przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 kk i za to na podstawie art. 288 § 1 w zw.
z art. 91 § 1 kk skazał oskarżonego Z. K. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

2  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 §1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat,

3  na podstawie art. 618 § 1 pkt 1 kpk i § 14 ust. 1 pkt 2, § 14 ust. 2 pkt 3,
§ 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata Ł. K. kwotę 1.815,48 zł tytułem kosztów obrony z urzędu,

4  na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił oskarżonego od zapłaty kosztów postępowania, którymi obciążył Skarb Państwa.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli obrońcy Z. K., zaskarżając go
w całości na korzyść oskarżonego.

Obrońca z wyboru L. K. w wywiedzionym przez siebie środku zaskarżenia zarzucił Sądowi I instancji na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 kpk :

1) mającą wpływ na treść wydanego orzeczenia obrazę przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 2 §1 pkt 1 kpk oraz art. 4 kpk w zw. z art. 5 § 1 i 2 kpk oraz art. 7 kpk poprzez wydanie orzeczenia skazującego bez dowodów uprawdopodobniających fakt zawinienia oraz poprzez naruszenie podstawowych zasad procesowych określających regułę dowodzenia winy i zastąpienie ich poprzez domniemanie winy oskarżonego,

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mający wpływ na jego treść polegający na ustaleniu przez Sąd, że wyjaśnienia złożone przez oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym w dniach 08.06.2011r., 02.08.2011r. i 19.09.2011r. były spontaniczne, szczere, konsekwentne i jako takie znajdują potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, podczas gdy zeznania świadków oraz wyjaśnienia oskarżonego prowadzą do wniosków przeciwnych,

- ustaleniu przez Sąd, że oskarżony aktywnie uczestniczył w przeprowadzonym eksperymencie procesowym, wskazując samodzielnie miejsce podpaleń, podczas gdy zeznania leśniczych biorących udział w eksperymencie prowadzą do innych wniosków.

Mając na uwadze powyższe zarzuty obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie Z. K. od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Zaś adwokat Ł. K. w złożonej przez siebie apelacji w imieniu Z. K. zarzucił Sądowi I instancji na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 kpk :

- naruszenie prawa procesowego, a to art. 171 § 7 kpk poprzez dopuszczenie przez
Sąd I instancji wyjaśnień oskarżonego złożonych w postępowaniu przygotowawczym,
które to wyjaśnienia zostały złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający wpływ na jego treść, polegający na tym, iż Sąd przyjął, że oskarżony dopuścił się czynu z art. 288 kk gdy tymczasem brak jest dowodów, które wskazywałyby, potwierdzałyby ten fakt,

- naruszenie prawa procesowego, a to art. 5 § 2 kpk, 7 kpk oraz art. 424 kpk albowiem wszystkie wątpliwości Sąd tłumaczy na niekorzyść oskarżonego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelacyjne drugi z obrońców Z. K. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy stwierdził, co następuje:

Apelacje obrońców oskarżonego Z. K., zasługują na uwzględnienie,
a waga podniesionych w nich zarzutów musiała doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Na wstępie poczynionych rozważań należy podkreślić, że dokonując kontroli instancyjnej przedmiotowej sprawy Sąd odwoławczy spostrzegł, że czyn oskarżonego z dnia 21.05.2011r., stanowiący przestępstwo z art. 288 § 1 kk nie został objęty wnioskiem o ściganie przez pokrzywdzonego. Okoliczność ta została jednak sanowana w toku postępowania apelacyjnego poprzez zwrócenie się do Nadleśnictwa N. o złożenie oświadczenia czy obejmuje ono wnioskiem o ściganie również w/wskazany czyn oskarżonego. Taki wniosek został złożony do tut. Sądu w dniu 28.05.2012r. (k.347), a jego treść nie budzi wątpliwości, co do objęcia ściganiem również przestępstwa popełnionego przez oskarżonego w dniu 21.05.2011r.

Natomiast przechodząc do merytorycznego rozpoznania obydwu apelacji należy wskazać, że w przedmiotowej sprawie mogło dojść do naruszenia przez Sąd orzekający
art. 171 § 7 kpk. W tym miejscu należy zaznaczyć, że powyższy zarzut został wyraźnie sformułowany w petitum wniesionego środka zaskarżenia przez adwokata Ł. K., a w sposób pośredni sformułowany w uzasadnieniu apelacji adwokata L. K.. Zgodnie z art. 171 § 7 kpk, wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone
w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu. Zaś § 5 przedmiotowej regulacji stanowi, że niedopuszczalne jest wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem. Tak więc
z przedmiotowej normy prawnej wynika bezsprzecznie, że swoboda wypowiedzi to taki stan, w którym przesłuchiwany zachowuje pełną, nieskrępowaną możliwość formułowania swego oświadczenia dowodowego, zgodnie ze swoją wolą. Brak swobody wypowiedzi powstaje zatem wówczas, gdy zaistnieją podczas przesłuchiwania takie warunki, które powodują, że formułując swą wypowiedź przesłuchiwany ma na uwadze inne okoliczności towarzyszące czynności przesłuchania, i w ten sposób oświadczenie dowodowe nie jest wyrazem tylko jego woli, gdyż jest ona skrępowana przez te okoliczności albo znajduje się on w stanie, w którym nie może panować nad swoją wolą (por. wyrok SN z dnia 16.03.2010r.
sygn. akt III KK 302/09, LEX nr 583858, wyrok SA we Wrocławiu z dnia 11.04.2012r.
sygn. akt. II AKa 91/12, LEX nr 1162859).

Natomiast przymus w rozumieniu art. 171 § 5 pkt 1 kpk, to zarówno przymus fizyczny, jak i przymus psychiczny, natomiast groźba bezprawna, to zarówno groźba popełnienia przestępstwa na szkodę osoby przesłuchiwanej lub szkodę osoby najbliższej
(por. art. 190 § 1 kk i art. 115 § 11 kk), jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci osoby przesłuchiwanej lub jej osoby najbliższej (por. art. 115 § 12 kk.), a także groźba zastosowania tymczasowego aresztowania lub innego, zwłaszcza istotnie dolegliwego, środka zapobiegawczego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy podkreślić, że co prawda oskarżony Z. K. składając wyjaśnienia w toku prowadzonego postępowania przygotowawczego przyznał się w dniach 08.06.2011r., 01.08.2011r.
i 19.09.2011r. (k.12-13,105-106,134-135) do stawianych mu zarzutów, jednakże już podczas kolejnego przesłuchania w dniu 18.11.2011r. (k.155-156) oskarżony stwierdził, że jego przyznanie było wynikiem złego samopoczucia, a także podyktowane zostało chęcią, aby przesłuchujący go policjanci dali mu spokój. Natomiast składając wyjaśnienia przed Sądem I instancji Z. K. podkreślił, że jego przyznanie w toku prowadzonego śledztwa było podyktowane tym, że przesłuchujący go funkcjonariusze policji grozili mu więzieniem oraz używali w stosunku do niego wulgarnych słów, a on będąc jedynym żywicielem rodziny bał się, że jeżeli zostanie pozbawiony wolności to nikt nie będzie w stanie zająć się żoną oraz dziećmi. Oczywiście w ocenie Sądu odwoławczego w/wskazana zmiana zeznań Z. K. może być potraktowana jako swoista linia obrony, gdyby nie zeznania innych przesłuchanych w toku sprawy świadków. Świadek S. S. słuchany przed Sądem orzekającym (k.177v) wskazał, że po przybyciu na miejsce czynu z dnia 5.06.2011r., zarzucanego oskarżonemu, po przywitaniu się z nim usłyszał od w/wymienionego, że nie dokonał on przedmiotowego podpalenia i ma na utrzymaniu 6-ro dzieci. Również świadek T. P. w złożonych (k.211,211v) zeznaniach wskazał, że w luźnej rozmowie ze Z. K. oskarżony podkreślał, że nie podpalił lasu, a przyznał się, gdyż policjanci mówili mu, że jeżeli się przyzna to „dostanie mniejszy wyrok i nie zamkną go teraz”. Ponadto świadek z wypowiedzi oskarżonego wywnioskował, że mówiąc mu „o wywiezieniu na Z. i przebywaniu tam przez jakiś czas” Z. K. przyznał się do zarzucanych mu czynów, gdyż tak mu poradzili policjanci, a nadto T. P. słyszał, że funkcjonariusze policji starali się coś od oskarżonego wymusić, jednakże nie jest pewny czy było to wymuszenie. Natomiast zeznając w toku dalszego przewodu sądowego (k.244v-245) w/wymieniony stwierdził, że nie słyszał aby w stosunku do Z. K. stosowane były jakieś groźby, a oskarżony mu o tym nic nie mówił.

Reasumując powyższe okoliczności w ocenie Sądu odwoławczego zbyt pochopny jest wniosek Sądu orzekającego zawarty w treści zaskarżonego uzasadnienia, w którym wskazuje on, że do gróźb kierowanych w stosunku do oskarżonego nie doszło. Co prawda świadek R. P. (k.247) w swoich zeznaniach zaprzeczył faktowi grożenia oskarżonemu,
to jednak jak wskazano powyżej zeznania T. P. nie są już takie jednoznaczne
w tym przedmiocie. Dlatego też okoliczności wywierania wpływu na oskarżonego Z. K. poprzez grożenie mu, w celu przyznania się do zarzucanych oskarżonemu czynów powinny zostać wyjaśnione, tym bardziej, że w razie potwierdzenia powyższych zachowań ze względu na zakaz dowodowy wynikający z regulacji art. 171 § 7 kpk nie mogą być one dowodem w toczącym się postępowaniu, a bez wątpienia przyznanie się Z. K. do stawianych mu zarzutów, w toku sprawy jest tu kluczowym dowodem.

W tym miejscu należy również zaakcentować, że słusznie w złożonych apelacjach obrońcy oskarżonego podkreślają, że powołani w sprawie II K 459/11 biegli psychiatrzy,
w sporządzonych przez siebie opiniach, stwierdzili niską normę intelektualną i zaburzenia nerwicowe u Z. K. (k.202-204,257-261), co znajduje potwierdzenie
w wyjaśnieniach oskarżonego (k.155-156,176v-177). Okoliczność ta, na co zwracają zasadnie uwagę obrońcy oskarżonego może świadczyć o fakcie, że czując się zagrożonym Z. K. mógł przyznać się do winy. Tym bardziej, że jak to wynika z zeznań świadka E. W. (k.185v), którym Sąd I instancji dał wiarę i która była na wizycie domowej u oskarżonego w dniu 16.06.2011r., Z. K. mówił jej, że był przesłuchiwany w sprawie podpaleń, a policjanci, którzy wykonywali z nim czynności źle go traktowali. Zaakcentować również wypada, że w opinii sądowo – psychiatryczno - psychologicznej z dnia 20.02.2012r. (k.204) badający oskarżonego biegli podkreślili, że Z. K. jest podatny na aprobatę społeczną i może być nieszczery, a to w powiązaniu z zeznaniami A. S. (k.246), w których w/wymieniony świadek zaznaczył, że w czasie przeprowadzanego eksperymentu oskarżonemu zabrano telefon, ponieważ dzwonił on do kogoś i coś uzgadniał, w związku z prowadzonymi czynnościami, zadając pytanie „co ma robić”, może świadczyć o fakcie, że Z. K. może być podatny na sugestię osób trzecich.

W związku z przytoczonymi wyżej okolicznościami wyrok Sądu I instancji nie mógł się ostać.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy oskarżonego Z. K. Sąd Rejonowy w M. VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w K. powinien w szczególności:

a) przesłuchać ponownie oskarżonego oraz leśniczych i policjantów biorących udział
w eksperymencie procesowym na okoliczność, czy w stosunku do oskarżonego Z. K., podczas jego trwania były formułowane wypowiedzi w postaci przymusu czy też gróźb, które mogłyby wpływać na swobodę jego wypowiedzi w rozumieniu art. 171 § 5 kpk,

b) przesłuchać ponownie oskarżonego Z. K., co do okoliczności popełnienia zarzucanych mu czynów i zdarzeń określonych w pkt a) w obecności biegłego psychologa
i psychiatrów w celu wydania wspólnej opinii czy oskarżony jest podatny na sugestię osób trzecich, co mogło mieć wpływ na treść składanych przez niego wyjaśnień.

Reasumując powyższe rozważania skutkujące uchyleniem zaskarżonego wyroku, odnoszenie się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacjach obrońców oskarżonego byłoby przedwczesne (art. 436 kpk).

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd I instancji powinien również zastosować
art. 442 § 2 kpk, odnośnie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku.

Uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę Z. K. Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, Sąd odwoławczy procedował w oparciu o przepisy
art. 437§1 i § 2 kpk.