Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bożena Szponar - Jarocka (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 listopada 2017 r. w B.

sprawy z odwołania T. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawczyni T. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 marca 2017 r. sygn. akt V U 48/17

I.  Zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 7 grudnia 2016 r. i przyznaje T. K. prawo do emerytury od 1 listopada 2016 r.

II.  Ustala, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

III.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 450 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.-

III AUa 335/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 grudnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił T. K. prawa do emerytury.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła T. K.. Argumentowała, iż spełnia wszystkie niezbędne przesłanki przewidziane prawem do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. domagał się oddalenia odwołania. Wskazywał, że skarżąca na dzień 01 stycznia 1999r. nie udowodniła 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 28 III 2017 r. oddalił odwołanie.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Należy stwierdzić, że prawo do tak zwanej emerytury wcześniejszej, przysługuje ubezpieczonym, co do których łącznie zaistniało pięć przesłanek.

Po pierwsze chodzi wyłącznie o ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948r. Po drugie muszą oni osiągnąć wiek przewidziany w art. 32, 33, 39 i 40 ustawy. Trzecią przesłanką jest osiągnięcie okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Po czwarte ubezpieczeni muszą wykazać się okresem składkowym i nieskładkowym, o jakim mowa w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Ponadto sformułowano warunek nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. T. K. urodziła się (...), na dzień 1 stycznia 1999r. udokumentowała okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 22 lat, 2 miesięcy i 9 dni, nie jest członkiem OFE.

Kwestię sporną w niniejszej sprawie stanowił okres pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił okres pracy w wymiarze 13 lat, 3 miesięcy i 20 dni. Natomiast wnioskodawczyni konsekwentnie dowodziła, iż osiągnęła co najmniej 15 – letni okres pracy na stanowisku pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy na okoliczność pracy T. K. w warunkach szczególnych przeprowadził postępowanie dowodowe.

Odwołująca T. K. była zatrudniona w Społem (...) od 01 września 1976r. do 05 czerwca 2012r. Początkowo byłą uczennicą w zawodzie ciastkarza, następnie ciastkarzem, pomocą kuchenną, ciastkarzem, pełniącym obowiązki brygadzisty ciastkarni, ciastkarzem, ciastkarzem dekoratorem, brygadzistą – ciastkarzem dekoratorem, brygadzistą ciastkarni, brygadzistą zakładu piekarsko – ciastkarskiego.

Fakt zajmowania przez odwołującą powyższych stanowisk jest bezsporny, znajduje potwierdzenie w aktach osobowych odwołującej, został też przyznany przez wnioskodawczynię. Kwestię sporną stanowiła praca odwołującej na wspomnianych stanowiskach w warunkach szczególnych.

W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 27 października 2016r. pracodawca nie uznał za pracę w warunkach szczególnych okresu 01.09.1976r. – 31.01.1979r. – jako ucznia w zawodzie ciastkarza, 01.06.1981r. – 31.07.1981r. – oddelegowanie na stanowisko pomocy kuchennej, 01.09.1982r. – 18.10.1982r. – pełniącej obowiązki brygadzisty ciastkarni, 01.06.1983r. – 30.06.1983r. - pełniącej obowiązki brygadzisty ciastkarni, 02.01.1984r. – 31.07.1984r. - pełniącej obowiązki brygadzisty ciastkarni, 01.10.1993r. – 28.02.2009r. – brygadzisty ciastkarni, 01.03.2009r. – 05.06.2012r. – brygadzisty zakładu piekarsko – ciastkarskiego.

Zgodnie z § 2 wyżej wspomnianego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Według świadka E. D. ciastkarza zatrudnionego w Społem brygadzista robił wszystko to co pozostali pracownicy, nie nadzorował pracy pozostałych zatrudnionych. Do kierownika należało zamawianie surowców, wypisywanie zleceń produkcji, ingerowanie jeśli praca została źle wykonana, wypełnianie kart pracy.

H. G. zeznała, że pracowała w ciastkarni jako ciastkarz, a następnie brygadzista. Zeznała, że praca ciastkarza niczym nie różniła się od pracy brygadzisty. Następnie dodała, że do obowiązków brygadzisty należało pilnowanie wszystkiego, wykonanie zlecenia, sprawdzanie ilości wykonanego ciasta. Zeznała, iż każdy wiedział co ma robić, a jednocześnie dodała, że brygadzista mówił co kto ma wykonać. Brygadzista wykonywał swoją pracę i nadzorował innych.

E. Z. (1) była kierownikiem zakładu w latach 1996 – 2016. W jej ocenie praca brygadzisty nie różniła się od pracy ciastkarza. Brygadzista był odpowiedzialny za produkcję, jej jakość i surowce, rozdzielał pracę, odpowiadał za zakład w nocy.

Odwołująca dowodziła, że praca brygadzisty nie różniła się od pracy ciastkarza. Wykonywała wszystkie czynności związane z produkcją, prace były wykonywane w zależności od potrzeb, nie nadzorowała pracy innych ciastkarzy. Ponadto podała, że była instruktorem zawodu, jednakże nadzorowani uczniowie pracowali razem na produkcji.

Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującej, jak i świadków w zakresie twierdzeń, że praca brygadzisty nie różniła się od pracy ciastkarza. Z zakresu czynności pełniącego obowiązki brygadzisty ciastkarni z dnia 02 stycznia 1984r. wynika, że do obowiązków odwołującej należało między innymi dbanie o nienaganną jakość produkowanych wyrobów, właściwy przebieg procesów technologicznych oraz zgodne z recepturami zużycie surowców i materiałów pomocniczych, odpowiedzialność za wyprodukowane wyroby gotowe na swojej zmianie, organizowanie pracy załogi na swojej zmianie, dbanie o stan sanitarny zakładu, dbanie o wygląd estetyczny podległych jej pracowników.

Zdaniem Sądu, wykonywanie czynności brygadzisty uniemożliwiało odwołującej wykonanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Także nauka zawodu ciastkarza nie może być uznana za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu wykazu A Dział X pkt 11 – stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.

W tych okolicznościach Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki legitymowania się 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych na dzień 01 stycznia 1999r.

Dlatego też odwołanie jako nieuzasadnione oddalił na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniosła ubezpieczona. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła mu:

1.  naruszenie art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887) i § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8 poz. 43 ze zm.) polegające na przyjęciu, że odwołująca nie posiada na dzień 01.01.1999 r. wymaganego ustawą 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

2.  naruszenie art. 233 § 2 kpc poprzez:

- dowolne i sprzeczne z regułami logicznego rozumowania przyjęcie, iż apelująca nie wykazała okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat,

- dowolną ocenę całokształtu zebranego materiału dowodowego, polegającą na bezkrytycznym, odgórnym przyjęciu za w pełni wiarygodny dokument w postaci zakresu czynności z 02.01.1984 r. mający potwierdzać, że apelująca nie pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy wypieku ciast,

3. sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegającego na przyjęciu, że wykonywanie obowiązków brygadzisty uniemożliwiało wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, podczas gdy struktura organizacyjna pracy w ciastkarni oraz sama organizacja pracy potwierdzają, że apelująca pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy produkcji ciast.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji, skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przyznania apelującej prawa do emerytury ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Białymstoku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, ponieważ Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny materiału dowodowego, uznając że pełnienie przez odwołującą, zatrudnioną w (...) Społem w H., obowiązków brygadzisty ciastkarni nie pozwala na uwzględnienie tego okresu do pracy w warunkach szczególnych.

T. K. legitymuje się łącznym stażem pracy w wymiarze 22 lat 2 miesięcy 9 dni. Uznany przez organ rentowy okres pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych wynosi 13 lat 3 miesiące 2 dni. Spór między stronami dotyczył spełnienia przez ubezpieczoną warunku wynikającego z przepisu art. 32 ust 4 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z § 4 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 II 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a mianowicie legitymować się okresem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat.

Sąd Okręgowy ustalił, że T. K. była zatrudniona w Społem (...) w H.:

- od 01.02.1979 r. do 31.05.1981 r. – jako ciastkarz,

- od 01.06.1981 r. do 31.07.1981 r. – jako pomoc kuchenna,

- od 1.08.1981 r. do 31.08.1982 r. jako ciastkarz,

- od 01.09.1982 r. do 18.10.1982 r. – jako po brygadzisty ciastkarni,

- od 19.10.1982 r. do 31.05.1983 r. jako ciastkarz,

- od 01.06.1983 r. do 30.06.1983 r. – jako po brygadzisty ciastkarni,

- od 1.07.1983 r. do 1.01.1984 r. jako ciastkarz,

- od 02.01.1984 r. do 31.07.1984 r. – jako po brygadzisty ciastkarni,

- od 1.08.1984 r. do 30.09.1985 r. jako ciastkarz – dekorator,

- od 1.10.1985 r. do 30.09.1993 r. – jako brygadzista / ciastkarz-dekorator,

- od 01.10.1993 r. do 31.12.1998 r. – jako brygadzista ciastkarni.

Na podstawie świadectwa pracy (k. 5) Sąd Okręgowy uwzględnił wnioskodawczyni do pracy w warunkach szczególnych następujące okresy: od 1.02.1979 r. do 31.05.1981 r., od 1.08.1981 r. do 31.08.1982 r., od 19.10.1982 r. do 31.08.1983 r., od 1.07.1983 r. do 1.01.1984 r., od 1.08.1984 r. do 30.09.1985 r., od 1.10.1985 r. do 30.09.1983 r. uznając, iż T. K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę przy wypieku pieczywa Wykaz A dział X poz. 11. Sąd Okręgowy nie uwzględnił natomiast przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury okresów zatrudnienia odwołującej na stanowisku brygadzisty ciastkarni. Z zeznań przesłuchanej w charakterze świadka – E. D. zatrudnionej z (...) Społem w H. w charakterze ciastkarza wynika, iż brygadzista zajmował się produkcją, wykonywał takie same prace jak pozostali ciastkarze. Na jednej zmianie w ciastkarni pracowało 5 osób. H. G. podała, że brygadzista zajmował się wypiekiem bułek i ciast, sprawdzał ilość i jakość wypieczonych bułek i ciast na zmianie, kontrolował pracę innych ciastkarzy.

E. Z. zatrudniona jako kierownik zakładu piekarsko-ciastkarskiego stwierdziła, iż do obowiązków brygadzisty należały wszelkie prace związane z produkcją ciast. W jej ocenie brygadzista różnił się od ciastkarza większym doświadczeniem i umiejętnościami, co pozwalało mu odpowiadać za jakość wyprodukowanych na zmianie wypieków. Zdaniem świadka odwołująca, jako brygadzista, rozdzielała pracę przy wypieku pieczywa, odpowiadała za jakość produktów, dbała o właściwy przebieg procesów technologicznych. Nie zajmowała się natomiast czynnościami biurowymi, które należały do kierownika zakładu ciastkarskiego. E. Z. (1) przesłuchana uzupełniająco w charakterze świadka przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku zeznała, że ciastkarnia, w której pracowała odwołująca zajmowała się: produkcją ciast, bułek i pączków. W ciastkarni pracowano na 2 zmiany, przy czym każda zmiana liczyła 4 pracowników. Ciastkarze i brygadzista przynosili surowce z magazynu na halę, ważyli je, następnie przygotowywali ciasta do wypieku, wkładali do pieca, a po upieczeniu wyjmowali z pieca i dekorowali.

Zdaniem Sądu zeznania świadków są szczere, prawdziwe i zasługują na wiarę. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że T. K. brała bezpośredni udział we wszystkich pracach funkcjonalnie (przedmiotowo) związanych z wypiekiem pieczywa. Do prac tych należało: przygotowanie, wyrobienie ciasta, upieczenie, a następnie dekorowanie. Ubezpieczona w trakcie dnia pracy wykonywała różne czynności składające się na proces technologiczny wypieku pieczywa. Do T. K., pełniącej obowiązki brygadzisty, należały także dodatkowe czynności polegające na: ponoszeniu odpowiedzialności za wyprodukowane wyroby gotowe na zmianie, organizacja pracy załogi, dbałość o stan sanitarny zakładu.

W tym miejscu podkreślić należy, że zakwalifikowanie pracy piekarza jako wykonywanej w warunkach szczególnych wynika niewątpliwie z występujących w trakcie jej wykonywania uciążliwości (w szczególności w małych i niezmechanizowanych piekarniach), związanych z niekorzystnymi warunkami mikroklimatycznymi (temperatura na stanowisku pracy), znacznym zakresem fizycznych prac, pracą na zmiany, zapyleniem z powodu mąki.

W orzecznictwie przyjmuje się, że przewidziane w art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury w niższym, niż określony w art. 27 tej ustawy, wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybką utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca je osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Nie jest dopuszczalne uwzględnienie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej normy czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm, chyba, że inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część większej całości, dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 II 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnym warunkach lub w szczególnym charakterze bądź też, że czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały czy uboczny.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego odwołująca pracując jako brygadzista cukierni brała bezpośredni udział we wszystkich etapach procesu technologicznego, polegającego na wypieku pieczywa. Dodatkowo wykonywała czynności brygadzisty, polegające na kontroli pracy 4-5 ciastkarzy pracujących na zmianie oraz ponosiła odpowiedzialność za jakość wyprodukowanych wyrobów, co nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że odwołująca pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy wypieku pieczywa (ciast).

Zatem Sąd Okręgowy, uznając że praca odwołującej jako brygadzisty ciastkarni nie jest zatrudnieniem wykonywanym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 kpc, a w konsekwencji art. 184 ustawy emerytalnej.

Dodać należy, że Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że czynności wykonywane przez T. K., polegające na dekorowaniu tortów nie są funkcjonalnie związane z wypiekiem pieczywa. Biorąc jednakże pod uwagę wielość wykonywanych wyrobów w ciastkarni oraz etapów składających się na produkcję piekarniczo-ciastkarską, jak też niewielką ilość czasu poświęcaną na dekorowanie tortów (były one pieczone tylko przed weekendem), Sąd II-ej instancji doszedł do przekonania, że czynności te miały charakter dodatkowy, uboczny. Nie mogą więc stanowić przeszkody do stwierdzenia, że praca odwołującej jako brygadzisty w ciastkarni polegała na wypieku pieczywa stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Po doliczeniu spornych okresów pracy w charakterze brygadzisty do uznanych przez organ rentowy za wykonywane w warunkach szczególnych czynności ciastkarza, T. K. będzie legitymować się co najmniej 15-letnim wymaganym okresem okresu pracy w warunkach szczególnych.

Mając całokształt okoliczności na względzie orzeczono, jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc.

O kosztach za I i II instancję Sąd postanowił na mocy art. 98 kpc i § 9 ust. 2 i § 10 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 X 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 5 XI 2015 r.).