Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w G. VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2017r. w G.

sprawy z powództwa G. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w J.

o wynagrodzenie za pracę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w G.

z dnia 13 czerwca 2017 r. sygn. akt VI P 201/17

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 4 w ten sposób, że powództwo oddala;

2)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 w ten sposób, że zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 675 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanej;

3)  odrzuca apelację w pozostałej części;

4)  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

(-) SSO Mariola Szmajduch (-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Grażyna Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt VIII Pa 133/17

UZASADNIENIE

Powód G. S. pierwotnie domagał się zasądzenia od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w J. na swoją rzecz kwoty 2 220,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 grudnia 2016 roku do dnia zapłaty tytułem dopłaty do nagrody z okazji (...) za 2016 rok. Nadto wniósł o zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wobec spełnienia żądania, powód cofnął pozew co do należności głównej. Wniósł o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie części świadczenia.

Wskazał,, że w dniu 16 września 2015 roku zawarto porozumienie, mocą którego wypłata nagrody z okazji Dnia G. miała być zrealizowana w dwóch równych ratach, wypłata pierwszej rata miała następować do dnia 4 grudnia roku, za który jest należna, druga zaś rata do dnia 1 marca roku następnego. Powód nie zgodził się z zachowaniem pozwanej wskazując że porozumienie z dnia 16 września 2015 roku nie może być stosowane do zdarzeń zaistniałych przed jego wejściem w życie, tj. dniem 1 stycznia 2016 roku. Tymczasem pozwana bezprawnie przerwała bieg nabywania uprawnienia do nagrody z okazji (...), które rozpoczęło się już w dniu 1 listopada 2015 roku. Z dniem tym bowiem rozpoczął się 12-miesięczny okres rozliczeniowy, za który powód nabył prawo do nagrody za 2016 rok (1 listopada 2015 roku – 30 października 2016 roku). Nadto zdaniem powoda nagroda z okazji (...) winna być traktowana jak wynagrodzenie z art. 84 k.p. i jako taka nie może być dzielona na raty.

Pozwana domagała się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie swego stanowiska podano, że nagroda z okazji (...) w swej istocie nie może być traktowana jako wynagrodzenie za pracę, bowiem jest ona oderwana od rodzaju, ilości i jakości pracy i stanowi przywilej górniczy wypłacany zwyczajowo do dnia 4 grudnia danego roku. Wyjaśniono także, że w dniu 16 września 2015 roku pozwana zawarła w trybie art. 9 ¹ k.p. z organizacjami związkowymi porozumienie obejmujące zasady wypłaty nagrody z okazji (...) za 2016 rok. Do porozumienia tego doszło wskutek bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej pozwanej spółki i wspólnego uznania za konieczne zastosowanie działań oszczędnościowych w sferze płac. Pozwana podkreśliła, że porozumienie z dnia 16 września 2015 roku nie działa wstecz, bowiem zawarte zostało przed dniem 1 listopada 2015 roku. Pozwana nie dała powodu do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, bowiem roszczenie powoda zostało zaspokojone przed doręczeniem jej odpisu pozwu, tj. w dniu 1 marca 2017 roku.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2017 roku Sad Rejonowy w G. zasądził od pozwanej na rzecz powoda ustawowe odsetki od kwoty
2220,12 zł stanowiącej dopłatę do nagrody z okazji (...) za 2016 rok, za okres od dnia 05 grudnia 2016 roku do dnia 28 lutego 2017 roku , umorzył postępowanie w pozostałym zakresie. Orzekł o kosztach postępowania.

Sąd I instancji ustalił, że powód jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Kopalni (...) w K., wchodzącej poprzednio w skład (...) Spółki Akcyjnej w K..

W dniu 31 lipca 2014 roku pozwana spółka nabyła od (...) Spółki Akcyjnej w K. KWK (...). W związku ze zbyciem kopalni, pozwana z mocy prawa stała się z dniem 1 sierpnia 2014 roku pracodawcą powoda.

Powód posiada prawo do nagrody z okazji „Dnia G. za 2016 rok na podstawie porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku zawartego między zarządem (...) S.A. a organizacjami związków zawodowych.

Zgodnie z § 7 porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku nagroda z okazji (...) przysługuje według zasad określonych w załączniku Nr 4. Zasadą jest, że pracownikowi pozostającemu w stanie zatrudnienia w dniu 30 listopada przysługuje nagroda z okazji (...). Nagrodę (w pełnej wysokości) wypłaca się w terminie do dnia 4 grudnia danego roku.

W dniu 16 września 2015 roku pozwana zawarła z organizacjami związkowymi porozumienie, mając na uwadze bardzo trudną sytuację ekonomiczną pozwanej spółki zagrażającą jej egzystencji na rynku pracy oraz działając w celu uniknięcia jej upadłości i redukcji zatrudnienia. Strony zgodnie uznały za konieczne zastosowanie działań oszczędnościowych w obszarze płac. Postanowiono w § 3 porozumienia na podstawie art. 9 ¹ k.p. zawiesić dotychczasowe autonomiczne przepisy prawa pracy obowiązujące u pozwanej i zastosować nowe warunki prawa pracy w oznaczonym zakresie dotyczącym wstrzymania wypłaty 14-stej pensji, wypłaty ekwiwalentu barbórkowego i prawa do deputatu węglowego.

Przyjęto także nowe zasady naliczania nagrody z okazji (...), które pogarszają sytuację uprawnionych do niej pracowników w porównaniu do zasad przyjętych na gruncie porozumienia z 2004 roku obowiązującego w (...) S.A.. Ustalono, że wypłaty nagrody z okazji (...) za lata objęte porozumieniem wypłacane będą w dwóch ratach po 50% każda, płatnych w terminach do dnia 4 grudnia roku, za który jest należna i do dnia 1 marca roku następnego (§ 3 ust. 5).

W § 4 porozumienia strony na podstawie art. 23(1a) k.p. postanowiły zaś w stosunku do pracowników KWK (...) o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia niż wynikające z ich umów o pracę w zakresie uregulowanym
w § 3 porozumienia. W zakresie nieobjętym porozumieniem warunki pracy i płacy pracowników pozostały bez zmian. Strony ustaliły także w § 7, że porozumienie w zakresie zmian wynikających z zastosowania norm art. 9 ¹ k.p. i art. 23(1a) k.p. zostaje zawarte na okres 3 lat, poczynając od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia 31 grudnia 2018 roku.

W dniu 1 marca 2017 roku pozwana z tytułu II transzy nagrody z okazji (...) wypłaciła powodowi kwotę 1 618,33 zł netto (2 220,12 zł brutto).

Sąd I instancji uznał, że roszczenie powoda o ustawowe odsetki od dopłaty do nagrody z okazji (...) za 2016 rok zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd przytoczył treść art. 9 ¹ § 1 k. i art. 23 ^1a k.p., Przepisy te przewidują możliwość zawieszenia w drodze porozumienia stron autonomicznych źródeł prawa pracy. Wskazał, że „sytuacja finansowa pracodawcy” stanowiąca podstawę zawieszenia stosowania przepisów prawa pracy (art. 9 ¹ k.p. i art. 241 ²⁷ k.p.) lub postanowień umów o pracę (art. 23 ^1a k.p.) nie podlega kontroli sądu.

Porozumienie zawieszające z dnia 16 września 2015 roku odnośnie nagrody z okazji (...) ma zastosowanie i wywołuje skutek prawny, ale na przyszłość tak jak przyjęły to strony porozumienia. Porozumienie w omawianym zakresie nie jest zatem objęte zakazem retroakcji (art. 3 w zw. z art. 300 k.p.), bowiem nie ma zastosowania do czasu przeszłego. Pracownicy pozwanej nie nabywali prawa do nagrody z okazji (...) za 2016 rok przed dniem 16 września 2015 roku. Podpisanie porozumienia przed datą wymagalności nagrody za lata 2016 – 2018 skutecznie uregulowało kwestię zasad jej naliczania. Zasady te miały nastąpić bowiem dopiero ze skutkiem na dzień 1 listopada 2015 roku, czyli już po zawarciu porozumienia z dnia 16 września 2015 roku, kiedy to rozpoczął się okres obrachunkowy, w którym pracownik mógł nabyć prawo do nagrody z tytułu wykonywania pracy chociażby przez 1 dniówkę.

W niniejszej sprawie sporne było, czy pozwana na podstawie zawartego porozumienia mogła dokonać powodowi wypłaty nagrody z okazji (...) za 2016 rok w dwóch ratach.

Sąd doszedł do przekonania, że nagroda z okazji (...) jest rodzajem wynagrodzenia za pracę. Celem tego świadczenia jest zapewnienie dodatkowej gratyfikacji, której wysokość zależna jest od średniej wysokości faktycznie pobranych przez pracownika wynagrodzeń w okresie obrachunkowym. W ocenie Sądu nagroda z okazji (...) stanowi składnik wynagrodzenia za pracę i jest traktowana jako element treści stosunku pracy. Świadczenie to ma charakter stały, jest ściśle związane ze stosunkiem pracy i nie ma charakteru uznaniowego. Zdaniem Sądu rozłożenie tego świadczenia na raty miało na celu obejście przepisów prawa pracy i w związku z tym nie należy go stosować (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności faktyczne i prawne na uwadze, Sąd I instancji uznał, że należy zasądzić z mocy art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p. od pozwanej na rzecz powoda ustawowe odsetki od kwoty 2 220,12 zł stanowiącej dopłatę do nagrody z okazji (...) za 2016 rok, za okres od dnia 5 grudnia 2016 roku (dzień wymagalności nagrody) do dnia 28 lutego 2017 roku (dzień poprzedzający datę zapłaty II transzy).

Na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. – w świetle art. 469 k.p.c. – Sąd umorzył postępowanie w zakresie pierwotnego żądania zapłaty kwoty 2 220,12 zł tytułem dopłaty do nagrody z okazji (...) za 2016 rok, albowiem pozwana zaspokoiła w toku postępowania żądanie powoda w tym zakresie

W apelacji od wyroku (...) Spółka (...) zaskarżyła wyrok w całości zarzucając naruszenie przepisu art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez błędne przyjęcie, że nagroda z okazji Dnia G. za 2016 rok nie mogła zostać podzielona na dwie równe raty. Nadto zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, a to art. 102 k.p.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w niniejszej sprawie nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w wyżej wymienionym przepisie, podczas gdy do takich okoliczności zaliczyć należy wytaczanie przez powoda powództwa o drugą transzę nagrody z okazji Dnia G., pomimo świadomości, że zostanie ona mu wypłacona dnia 1 marca 2017 roku.

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, ewentualnie przy oddaleniu apelacji o obniżenie zasądzonej należności z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego do kwoty 90 zł na rzecz powoda.

Skarżąca zarzuciła, że nie istnieje podstawa ustawowa wypłaty nagrody z okazji Dnia G., w związku z czym w porozumieniu z dnia 16 września 2015 roku zawartym w oparciu o przepis 9 ¹ k.p. można było podzielić nagrodę na dwie części. Zwróciła uwagę, że powództwa pracowników administracji o zapłatę tej nagrody zostały oddalone prawomocnie. Art. 58 k.c. nie powinien być w niniejszej sprawie zastosowania, gdyż nieważne zgodnie z jego brzmieniem są czynności prawne niezgodne z przepisami rangi ustawowej, a nie niezgodne z przepisami niższego rzędu. Podtrzymała stanowisko, że nagrody z okazji dnia G. nie można uznać za wynagrodzenie za pracę sensu stricto.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu apelacyjnym. Wskazał, że apelacja nie może zasługiwać na uwzględnienie, ponieważ ustalenia Sądu Rejonowego są prawidłowe. Skoro Sąd Rejonowy ustalił, że nagroda z okazji Dnia G. stanowi wynagrodzenie za pracę, to musi być wypłacona jednorazowo, a powoływanie się na przepis art. 9 ¹ § 1 k.p. jest w pełni chybione.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny jest bezsporny między stronami. Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczy wyłącznie kwestii prawnej, a mianowicie czy nagroda z okazji Dnia G. mogła być objęta porozumieniem zawieranym w trybie art. 9 ¹ § 1 k.p. i art. 23 ^1a k.p. .Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo uznając, że nagroda z okazji Dnia G. stanowi wynagrodzenie za pracę. Sąd Okręgowy podziela to stanowisko. W związku z tym należało odpowiedzieć na pytanie, czy wszystkie składniki wynagrodzenia za pracę podlegają bezwzględnej ochronie. Idąc tokiem rozumowania Sądu I instancji pracodawca w porozumieniach zawieranych na podstawie art. . 9 ¹ § 1 k.p. i art. 23 ^1a k.p. nie mógłby zawrzeć żadnych zmian na niekorzyść pracowników w zakresie zasad ich wynagradzania., co jest sprzeczne z ratio legis tych przepisów.

Należało rozważyć, czy i jakie części wynagrodzenia za pracę można objąć porozumieniami zawieranymi na podstawie art. . 9 ¹ k.p. i art. 23 ^1a k.p. Zdaniem Sądu Okręgowego, na użytek niniejszej sprawy, wynagrodzenie można podzielić na trzy części. . Pierwsza grupa jest to wynagrodzenie którego zasady wypłat określa kodeks pracy. Chodzi więc np. o wynagrodzenie za pracę wykonaną ( art. 80 k.p.), za gotowość do pracy i przestój ( art. 81 k.p.), wynagrodzenie za pracę w niedzielę , święta i nadgodziny. Do drugiej części wynagrodzenia zaliczyć należy takie składniki, które są uznaniowe i których nie można skutecznie dochodzić przed sądem np. premia uznaniowa. . Trzecią część wynagrodzenia stanowią te składniki, które wynikają z przepisów płacowych obowiązujących u pracodawcy nie uregulowane ustawowo np. nagrody, przywileje płacowe. Takim przywilejem jest nagroda z okazji Dnia G..

Nie ma potrzeby zawierania porozumień w zakresie świadczeń uznaniowych wypłacanych pracownikom, ponieważ pracodawca może w każdej chwili zaprzestać wypłaty tej części wynagrodzenia. Nie można porozumieniem regulować tych składników wynagrodzenia, których zasady ustalania wynikają z k.p. , z przepisów innych ustaw i aktów wykonawczych, co wynika wprost z treści art. 9 ¹ k.p.. Pozostaje więc ta część wynagrodzenia, która jest regulowana autonomicznymi przepisami obowiązującymi u danego pracodawcy i na którą składają się między innymi rożnego rodzaju nagrody, a w niniejszym wypadku przywilej górniczy - to jest nagroda z okazji Dnia G... Słusznie podnosił apelujący. że do nagrody z okazji Dnia G. nie można stosować wprost przepisów o wynagrodzeniu. Nagroda ta podlega egzekucji do pełnej wysokości ( art. 87 § 5 k.p.). Wskazuje to pośrednio na odrębność tej części wynagrodzenia od wynagrodzenia za pracę wykonaną, która podlega bezwzględnej ochronie.

Sąd drugiej instancji nie podziela stanowiska Sądu Rejonowego , że pracodawca i reprezentujące pracowników organizacje związkowe nie mogły zawrzeć porozumienia w trybie art. 9 ¹ § 1 k.p. i art. 23 ^1a k.p.. w zakresie wypłaty Karty Górnika wypłacanej na podstawie załącznika nr 4 do porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku. Porozumienia zawierane w oparciu art. . 9 ¹ § 1 k.p. i art. 23 ^1a k.p. mogą obejmować te części wynagrodzenia, które nie są uregulowane w k.p., w przepisach innych ustaw i aktów wykonawczych. Ustawodawca dodał do kodeksu pracy art. . 9 ¹ k.p. i art. 23 ^1a k.p.. aby uchronić pracodawców przed upadłością, likwidacją stanowisk pracy wprowadzając możliwość czasowego pogorszenia warunków pracy ( i przede wszystkim płacy) bez konieczności wypowiadania warunków wynikających z umów o pracę. Porozumienia zawierane w oparciu o te przepisy głównie dotyczą zasad wynagradzania.

Skoro, zdaniem Sądu Okręgowego porozumienie z dnia 16 września 2015 roku zawarte w trybie art. . 9 ¹ § 1 k.p. i art. 23 ^1a k.p. mogło wprowadzić skutecznie zasadę podziału wypłaty nagrody jest okazji Dnia G. na dwie części, to żądanie wypłaty odsetek było nieuzasadnione. W tym zakresie zaskarżony wyrok zmieniono poprzez oddalenie powództwa na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Zmieniono również wyrok w części dotyczącej kosztów postępowania. Wyrok w tej części wydano na podstawie art. 98 k.p.c w związku z art. 386 § 1 k.p.c. Wobec zaskarżenia w wyroku w całości zachodziła potrzeba odrzucenia apelacji w części dotyczącej umorzenia postępowania. Apelacja w tym zakresie była spóźniona. Koszty postępowania apelacyjnego wzajemnie zniesiono między stronami z uwagi na wynik procesu ( art. 100 k.p.c.) .

(-) SSO Mariola Szmajduch (-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Grażyna Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia