Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 8 marca 2016 roku (data nadania w Urzędzie Pocztowym k. 156) złożonym do Sądu Okręgowego w W. (...), powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. kwoty 170.224,62 złotych z ustawowymi odsetkami: od kwoty 50.000 złotych od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i od kwoty 120.224,62 złotych od dnia 1 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według nrom przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 13 kwietnia 2005 r. zawarła z pozwanym umowę o współpracy, która została następnie zmodyfikowana porozumieniem z 10 grudnia 2005 r. W związku z umową, jej wyłącznym staraniem, pozwany rozpoczął sprzedaż wafli pod prywatną marką E. dla (...) handlowej (...) (...)w S. (...) Jego obowiązkiem umownym było m.in. informowanie powódki faxem lub pocztą elektroniczną w określonym terminie o wpływie należności od tego kontrahenta w celu wyliczenia należnej jej prowizji. Zdaniem powódki, pozwany nie wywiązał się z powyższego obowiązku i choć w 2008 r. wypowiedział umowę o współpracy należy się jej kara umowna za opóźnienie w zawiadomieniu
o wpływach w wysokości 120.224,62 złotych. Oprócz tego – zdaniem powódki – należy jej prowizja z tytułu sprzedaży przez pozwanego wafli na rzecz kontrahenta
w S. (...) za okres przypadający po dniu rozwiązania umowy do dnia wytoczenia powództwa oraz w przyszłości. Prowizja ta za okres od 1 marca 2015 roku do dnia wytoczenia powództwa, wyliczona w oparciu o historyczne i dostępne faktury wysta-wione przez pozwanego kontrahentowi w S. (...) za okres od 1 listopada 2008 r. do 25 marca 2015 r., wynosi żądane 50.000 złotych. Ponadto powódka podniosła – odnosząc się do odpowiedzi pozwanego na jej żądanie do udostępnienia doku-mentów umożliwiających obliczenie prowizji – że jej roszczenie z tego tytułu jest aktualne mimo zawarcia przez strony ugody sądowej w sprawie X GC 90/12 albowiem pozwany nie dokonał terminowej zapłaty ugodzonych kwot (pozew k. 2-7).

W odpowiedzi na pozew nadanej w Urzędzie Pocztowym w dniu 30 czerwca 2016 r. (k. 213) pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut niewłaściwości Sądu Okręgowego w W. (...) i wniósł o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
w Ł., w dalszej zaś kolejności wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego merytorycznego stanowiska pozwany podniósł, że umowa łącząca strony została rozwiązana ze skutkiem na dzień 31 października 2008 r., dlatego też roszczenie powódki o zapłatę kary umownej za okres od 1 listopada 2008 r. do 25 marca 2015 r., tj. za okres po zakończeniu współpracy, jest bezpodstawne. Za bezpodstawne pozwany uznał także żądanie zapłaty kwoty 50.000 zł z tytułu prowizji. Wskazał, że strony w dniu 7 lipca 2015 r. zawarły ugodę przed Sądem Okręgowym w Ł. (...) w sprawie X GC 90/12, która swoim zakresem objęła żądanie powódki z tytułu prowizji do dnia podpisania ugody, tym samym, na skutek jej zawarcia, doszło do umorzenia postępowania w części obejmującej roszczenie z tytułu prowizji. Według pozwanego, ugoda obejmowała także ekwi-walent w wysokości 50.000 zł z tytułu zrzeczenia się dalszych roszczeń z tytułu prowizji za lata następne. Przyznał, że ugodzoną kwotę, rozłożoną na dwie raty, zapłacił z jednodniowym opóźnieniem, jednakże – jak wskazał – nie wynikało to
z jego złej woli lecz z przyczyn organizacyjnych a ponadto zapłacił odsetki za opóźnienie w płatności każdej z rat. W obliczu powyższego, zdaniem pozwanego, żądanie przez powódkę dalszych roszczeń z tytułu prowizji stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.), tj. zasady lojalności, uczciwości i słuszności
w szerokim tego słowa znaczeniu. Z ostrożności procesowej, na wypadek nie-uwzględnienia powyższego zarzutu, pozwany podniósł zarzut potrącenia do kwoty 50.000 złotych uiszczonej przez niego w ramach zawartej ugody jako ekwiwalent za zrzeczenie się roszczeń z tytułu dalszych prowizji za lata następne. Zwrócił przy tym uwagę, że powódka nie dokonała zwrotu wpłaconej mu z tego tytułu kwoty (odpo-wiedź na pozew k. 199-204).

Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2016 r. Sąd Okręgowy w W. (...) skierował strony do mediacji (k. 225), ta jednak, z uwagi na stanowisko pozwanego, nie doprowadziła do zawarcia ugody (k. 237).

Z kolei postanowieniem z dnia 26 października 2016 r. Sąd Okręgowy w W. (...)stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ł. (...) (k. 240).

W toku postępowania przed tut. Sądem, na rozprawie w dniu 17 maja 2017 r. powódka wyjaśniła, iż prowizja będąca przedmiotem ugody zawartej w dniu 7 lipca 2015 r. obejmowała okres do marca 2015 r., prowizja zaś żądana w niniejszej sprawie obejmuje okres od 25 marca 2015 r. do 10 marca 2016 r. Oświadczyła ponadto, że żądana kara umowna jest związana z brakiem dostarczania przez pozwanego dokumentów wystawionych w okresie od 1 listopada 2008 r. do 25 marca 2015 r. Na tej samej rozprawie powódka rozszerzyła powództwo w zakresie żądania prowizji o kwotę 60.000 złotych. Oświadczyła, iż obejmuje ona okres od 10 marca 2016 r. do 17 maja 2017 r. (e-protokół rozprawy czas nagrania 00:01:44, 00:25:24, płyta CD k. 261).

Na tej samej rozprawie pozwany podtrzymał stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew, a dodatkowo podniósł zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie kary umownej stwierdzając, że termin ten wynosił trzy lata i biegł od 1 listopada 2008 r., tj. od dnia rozwiązania umowy o współpracę. Odnośnie roszczenia o zapłatę prowizji podniósł, że ugoda zawarta 7 lipca 2015 r. obejmowała kwotę prowizji w wysokości 490.000,00 złotych, na którą złożyła się m.in. kwota 50.000,00 złotych tytułem rezygnacji z prowizji na przyszłość. Oświadczył ponadto, że powyższą argumentację odnosi również do rozszerzonej części powództwa i wnosi o jego oddalenie (e-protokół rozprawy czas nagrania 00:27:37, płyta CD k. 261).

Na kolejnej rozprawie w dniu 3 listopada 2017 r., powódka rozszerzyła powództwo o dodatkowe 60.000 złotych z tytułu dalszej prowizji za okres od 18 maja do 3 listopada 2017 roku.

Ostatecznie powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 290.224,62 złotych z ustawowymi odsetkami: od kwoty 50.000 złotych od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i od kwoty 120.224,62 od dnia 1 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty. Odsetek od rozszerzonej części powództwa nie zażądała.

Pozwany konsekwentnie domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu, z tym, że odnośnie kosztów zastępstwa procesowego zażądał ich według stawki adekwatnej do ostatecznej kwoty żądania.

(e-protokół rozprawy czas nagrania 00:02:30 i 01:58:43, płyta CD k. 280 )

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
w W. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr (...) (wydruk KRS k. 8 – 14).

Pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O. prowadzi działalność gospodarczą w oparciu o wpis do Krajowego Rejestru S.-wego pod nr (...) (wydruk KRS pozwanego k. 208 – 212). Poprzednio działał pod firmą Fabryka (...) sp. z o. o. w K. oraz (...) sp. z o.o. w O. ( bezsporne) .

W dniu 13 kwietnia 2005 roku pozwany, działając pod firmą Fabryka (...) sp. z o. o. w K., zawarł – jako Zleceniodawca – ze spółką akcyjną A.A. (...) w G. (S. (...)) – jako P.-wicielem – umowę, na mocy której Przedstawiciel przyjął do wykonania działania zamierzające do pośredniczenia w zawarciu kontraktu handlowego pomiędzy Zleceniodawcą a kontrahentem w S. (...) – firmą (...) Sverige AB w S. (...) (zwaną Kontrahentem zagranicznym) na sprzedaż towarów produkowanych przez Zleceniodawcę: 2 mln sztuk wafli wyprodukowanych pod prywatną marką E., 10 – pack, 10 sztuk x 39 gram (§ 1 ust. 1 umowy). Stosownie do treści § 3 ust. 1 umowy Przedstawicielowi przysługiwała prowizja w wysokości 0,01 euro od sztuki sprzedanego wafla. Prowizja ta była płatna po wpływie należności od Kontrahenta zagranicznego na konto Zleceniodawcy za poszczególne partie towaru na podstawie faktury VAT wystawionej przez Przedstawiciela w terminie 14 dni od momentu doręczenia jej Zleceniodawcy. W celu zapewnienia prawidłowości rozliczeń z tego tytułu Zleceniodawca zobowiązał się do niezwłocznego (nie później niż w terminie 3 dni od daty uznania jego rachunku) informowania Przedstawiciela o jakimkolwiek wpływie należności od Kontrahenta zagranicznego. W umowie zastrzeżono na rzecz Przedstawiciela prawo do naliczenia kary umownej w wysokości odsetek ustawo-wych naliczanych od kwoty prowizji wskutek niezawiadomienia o wpływie należności od Kontrahenta zagranicznego w ustalonym w umowie trybie i począwszy od czwar-tego dnia po dniu uznania rachunku Zleceniodawcy kwotą otrzymanej należności do dnia zawiadomienia włącznie (§ 3 ust. 4). Umowa podlegała prawu polskiemu a w sprawach w niej nieuregulowanych zastosowanie miały właściwe przepisy, w tym przepisy Kodeksu cywilnego (umowa k. 15 – 18).

W dniu 10 grudnia 2005 roku strony powyższej umowy zawarły z powódką porozumienie, na mocy którego przejęła ona na siebie wszelkie prawa i obowiązki wynikające z umowy z 13 kwietnia 2015 r., w szczególności z tytułu wyłączności do wykonywania działań zmierzających do pośredniczenia w zawarciu kontraktów handlowych pomiędzy Zleceniodawcą a A., dotyczącą wafli kakaowych w czeko-ladzie mlecznej 39g pod prywatną marką E. dla sieci A. oraz należności
z tytułu prowizji i kar umownych. Powyższa wyłączność ustalona została na czas nie-określony pod warunkiem, że roczny przyrost sprzedaży w/w artykułu wynosić będzie ~ 5% (porozumienie k. 19, zeznania A. W. przesłuchanej w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 00:28:25, płyta CD k. 280).

Pismem z dnia 17 lipca 2008 r. skierowanym do powódki pozwany, działając już pod firmą (...) spółka z o.o. w O., wypowiedział umowę
o współpracy z 13 kwietnia 2005 r. oraz warunki porozumienia z 10 grudnia 2005 r.,
z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na dzień 31 października 2008 r. (wypowiedzenie k. 21).

Powódka nie kwestionowała skuteczności powyższego wypowiedzenia ( bez-sporne).

Od grudnia 2008 r. do marca 2015 r. pozwany pozostawał w stosunkach handlowych z A. i dokonywał sprzedaży wafli na jego rzecz (faktury k. 22 – 91).

W okresie od maja 2009 r. do października 2010 r. w sprzedaży wafli pośredniczyła spółka PHU „AR-JA-GO” sp. j. – M. Ż., J. G. (faktura – dostawa wewnątrzwspólnotowa k. 92 – 106, zeznania A. W. przesłu-chanej w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 00:28:25 płyta CD k. 280).

Pozwem z dnia 8 lutego 2012 r. złożonym do Sądu Okręgowego w Ł. (...)
w sprawie X GC 90/12, zmodyfikowanym pismem procesowym z dnia 16 czerwca 2015 r. oraz stanowiskiem przedstawionym na rozprawie z dnia 7 lipca 2015 r., powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 417.100 zł tytułem kary umownej za naruszenie prawa wyłączności powódki do pozyskiwana dla pozwanego zagranicznych kontrahentów, kwoty 163.025 zł tytułem świadczenia wyrównawczego, opartego na art. 764 ³ k.c. oraz kwoty 320.000 zł tytułem prowizji sprzedażowej. Na rozprawie w dniu 7 lipca 2015 r. strony podpisały ugodę obejmującą roszczenie
z tytułu prowizji. Zgodnie z pkt 1 ugody, spisanej przez strony i przyjętej jako załącznik do protokołu rozprawy, pozwany (działający już pod aktualną firmą) zobo-wiązał się zapłacić powódce kwotę 490.000,00 zł z tytułu prowizji za okres od dnia 28.06.2011 r. do dnia podpisania ugody. Kwota ta miała zostać zapłacona w dwóch ratach w kwocie po 245.000,00 zł każda z nich, przy czym pierwsza rata miała zostać zapłacona w terminie 14 dni od dnia podpisania ugody (do 21 lipca 2015 r.), druga zaś w terminie 28 dni od podpisania ugody (do 4 sierpnia 2015 r.), z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. Należ-ności były płatne na rachunek bankowy pełnomocnika powódki wskazany w ugodzie. W pkt 3 ugody powódka złożyła oświadczenie, że pod warunkiem zapłaty kwoty 490.000,00 złotych w terminach określonych ugodą zrzeka się dalszych roszczeń
z tytułu prowizji, w tym także za lata następne (przyszłe) wynikających z umowy
z dnia 13.04.2005 r. z póź. zm. a także ewentualnych świadczeń wyrównawczych za okres nieobjęty pozwem w sprawie X GC 90/12, w tym również za okres przyszły. Strony ustaliły, że koszty postępowania sądowego związane z roszczeniem z tytułu prowizji, a objęte ugodą ponoszą po połowie a koszty zastępstwa procesowego w tym zakresie znoszą się.

Na skutek zawarcia ugody postanowieniem z dnia 7 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Ł. (...) umorzył postępowanie w sprawie w zakresie roszczeń z tytułu prowizji.

Na ugodzoną kwotę złożyły się: kwota 320.000 zł stanowiąca prowizję za okres objęty pozwem, wyliczoną do dnia 24 marca 2015 r., kwota 120.000 zł stano-wiąca odsetki za okres opóźnienia oraz kwota 50.000 zł tytułem zrzeczenia się dalszej prowizji i świadczeń wyrównawczych za okres przyszły i nieobjęty pozwem. Ta ostatnia kwota miała zrekompensować powódce prowizję należną w przyszłości
w związku z „załatwioną” pozwanemu umową sprzedaży wafli.

(pozew z dn. 8.12.201 2 r. k. 145 – 149 , pismo procesowe k. 281-282, protokół rozprawy z 7.07.2015 r. k. 286-287, zeznania A. W. przesłuchanej
w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 00:28:25
i od 01:22:16, zeznania K. K. przesłuchanego w charakterze strony e- protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 01:25:18 - płyta CD k. 280, ugoda k. 150).

Prawomocnym wyrokiem z dnia 21 października 2015 r. wydanym w ww. sprawie Sąd Okręgowy w Ł. (...) oddalił powództwo w zakresie nieobjętym ugodą z 7 lipca 2015 r., tj. w zakresie żądania kary umownej i świadczenia wyrównawczego (kserokopia wyroku SO w Ł. (...) wraz z uzasadnieniem k. 291 – 299, kserokopia wyroku SA w Łodzi wraz z uzasadnieniem k. 300 – 313).

Pozwany wykonał ww. ugodę, choć z jednodniowym opóźnieniem. Przelewem bankowym z dnia 22 lipca 2015 r. dokonanym na rachunek pełnomocnika powódki wskazany w ugodzie przekazał kwotę 245.000 złotych jako pierwszą ratę ugodzonej kwoty, przelewem zaś z 4 sierpnia 2015 r. przekazał drugą ratę w kwocie 245.000 złotych. Ponadto, w późniejszym okresie, w związku z opóźnieniem pozwany zapłacił powódce ustawowe odsetki za czas opóźnienia (potwierdzenie przelewów k. 206-207, zeznania A. W. przesłuchanej w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 00:28:25, zeznania K. K. przesłuchanego w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 01:25:18 - płyta CD k. 280 ).

Opóźnienie w zapłacie rat było niezamierzone i wyniknęło z organizacji dyspo-zycji przelewów dokonywanych w pozwanej spółce. Te wykonywane są dwa razy
w tygodniu, w liczbie około 200-400. Każdy przelew jest przygotowywany na poziomie księgowym, a następnie trafia do komórki oceniającej go merytorycznie. Na końcu jest on akceptowany przez osoby upoważnione. Wszelkie dyspozycje związane z wykonaniem przelewów na rzecz powódki podejmowali pracownicy spółki. Prezes zarządu w nich nie uczestniczył. Powódka nie poinformowała go
o wpłynięciu na rachunek kwot stanowiących wykonanie ugody z opóźnieniem. Informację o tym powziął on po złożeniu pozwu w niniejszej sprawie. Zapłata odsetek nastąpiła zaraz po jej uzyskaniu ( zeznania K. K. przesłuchanego
w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 01:25:18 - płyta CD k. 280).

Zapłata ugodzonej kwoty z opóźnieniem nie wywołała żadnych negatywnych skutków w sytuacji finansowej powódki jak również nie wpłynęła w żaden sposób na jej zdolność kontraktową, tj. możliwość wywiązania się z kontraktów wobec innych podmiotów ( bezsporne).

Powódka nie zwróciła pozwanemu kwoty 50.000 złotych otrzymanej w ramach ugody jako rekompensatę za przyszłe, należne jej prowizje ( zeznania A. W. przesłuchanej w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11.2017 r. czas nagrania od 00:28:25, płyta CD k. 280).

Kara umowna żądana przez powódkę w związku z niezawiadomieniem jej
o wpływach dokonywanych przez Kontrahenta zagranicznego w trybie określonym
w umowie o współpracy z 13 kwietnia 2005 r. nie była przedmiotem żądania
w sprawie X GC 90/12. Jej żądanie w niniejszym postępowaniu obejmuje okres już po rozwiązaniu ww. umowy, tj. okres od 1 listopada 2008 r. do 25 marca 2015 r. Wyliczenie kary na kwotę 120.224,62 złotych jest wyliczeniem własnym powódki, dokonanym na podstawie przedłożonych przez pozwanego i jego pośrednika
w sprzedaży Kontrahentowi zagranicznemu faktur (wyliczenie k. 107-114, zeznania A. W. przesłuchanej w charakterze strony e-protokół rozprawy z 3.11. 2017 r. czas nagrania od 00:28:25, płyta CD k. 280, oświadczenie reprezentanta powódki e-protokół rozprawy z 17.05.2017 r. czas nagrania od 00:01:44, płyta CD k. 261).

Pismem z dnia 29 października 2015 roku powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 120.224,62 złotych tytułem ww. kary a po bezskutecznym upływie wyznaczonego do tego terminu skierowała do Sądu Rejonowego w Kaliszu wniosek o zawezwanie do próby ugodowej obejmującej taką właśnie kwotę. Próba ta okazała się bezskuteczna z uwagi na stanowisko pozwanego wskazujące, że rozwiązanie umowy będącej podstawą żądania kary sprawiło, iż jest ono bezpodstawne (wezwanie k. 129, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 122-123, pismo pozwanego k. 138-139).

Pismem z dnia 29 października 2015 roku powódka wezwała pozwanego do przesłania jej wszystkich zamówień i faktur związanych z dostarczaniem pośrednim albo bezpośrednim do firmy (...)/D. produktów w postaci wafli pod marką E. w okresie od 8 lipca 2015 roku do dnia 31 października 2015 roku celem wystawienia faktury prowizyjnej (pismo k. 143). Innym pismem z dnia 9 grudnia 2015 roku wezwała pozwanego do udostępnienia dokumentacji sprzedaży bezpośredniej oraz pośredniej wafli pod marką własną E. do firmy (...)/ (...) w okresie od 23 marca 2015 roku do 9 grudnia 2015 roku (pismo k. 142).

W odpowiedzi na powyższe pisma pozwany pismem z 21 grudnia 2015 r. stwierdził, że nie zachodzą podstawy do przekazania powódce ww. dokumentacji. Powołał się na zapisy ugody zawartej w dniu 7 lipca 2015 roku w sprawie X GC 90/12, zgodnie z którymi ugodzona kwota wyczerpała roszczenia powódki z tytułu prowizji należne jej na podstawie umowy z 13 kwietnia 2005 roku. Podkreślił, że dokonał stosownej płatności na rzecz powódki oraz że jednodniowe opóźnienie
w zapłacie nie dyskwalifikuje zawartych w ugodzie ustaleń i oświadczeń stron (pismo k. 144).

Powyższy stan faktyczny – w zasadzie niesporny między stronami – Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów, w tym dokumentów z akt sprawy X GC 90/12 Sądu Okręgowego w Ł. (...) oraz na podstawie zeznań A. W. i K. K. przesłuchanych w charakterze stron. Sąd nie znalazł żadnych podstaw aby odmówić wiarygodności i mocy dowodowej przeprowadzonym dowodom. Strony nie kwestionowały prawdziwości i wiarygodności dokumentów, zeznania zaś przesłuchanych osób nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności. Co istotne, okoliczności faktyczne wynikające z obu tych źródeł dowodowych
w zdecydowanej części pokrywały się.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powódki o zobowiązanie pozwanego oraz firm (...) do złożenia dokumentacji sprzedażowej, w tym zamówień kierowanych do pozwanego w okresie od 26 marca 2015 r. do 3 listopada 2017 r. ( wnioski k. 259-260, 278), uznając, iż dokumentacja ta, mająca – zgodnie ze stanowiskiem powódki – służyć do ustalenia wysokości prowizji dochodzonej
w niniejszym postępowaniu, nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu w całości.

Strony łączyła umowa agencyjna zawarta w dniu 13 kwietnia 2005 r., zmodyfikowana porozumieniem z dnia 10 grudnia 2005 r. i rozwiązana za wypowiedzeniem pozwanego ze skutkiem na dzień 31 października 2008 r.

Zgodnie z art. 758 § 1 k.c. przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.

Powódka domagała się ostatecznie zasądzenia od pozwanego kwoty 290.224,62 zł, na którą złożyła się kwota 170.000 zł z tytułu prowizji oraz kwota 120.224,62 zł z tytułu kary umownej za niewywiązanie się przez pozwanego
z umownych obowiązków informacyjnych.

Odnosząc się do żądania prowizji w pierwszej kolejności należało zwrócić uwagę, że wedle wskazań powódki obejmowało ono okres od 25 marca 2015 r. do dnia 3 listopada 2017 r., w dalszej zaś kolejności odnieść to żądanie do ugody zawartej przed Sądem Okręgowym w Ł. (...) w sprawie X GC 90/12.

Zgodnie z art. 761 ¹ § 1 k.c. agent może żądać prowizji od umowy zawartej po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli - przy spełnieniu przesłanek z art. 761 k.c. - propozycję zawarcia umowy dający zlecenie lub agent otrzymał od klienta przed rozwiązaniem umowy agencyjnej. Z kolei z art. 761 § 1 k.c. wynika, że agent może żądać prowizji od umów zawartych w czasie trwania umowy agencyjnej, jeżeli do ich zawarcia doszło w wyniku jego działalności lub jeżeli zostały one zawarte z klientami pozyskanymi przez agenta poprzednio dla umów tego samego rodzaju. Przepis § 2 cyt. art. stanowi, że jeżeli agentowi zostało przyznane prawo wyłączności
w odniesieniu do oznaczonej grupy klientów lub obszaru geograficznego, a w czasie trwania umowy agencyjnej została bez udziału agenta zawarta umowa z klientem
z tej grupy lub obszaru, agent może żądać prowizji od tej umowy. Dający zlecenie obowiązany jest w rozsądnym czasie zawiadomić agenta o zawarciu takiej umowy.

Kwestia zapłaty prowizji ze sprzedaży wafli została uregulowana między stronami w ugodzie z 7 lipca 2015 r. zawartej w ww. sprawie. W myśl postanowień tej ugody powódka otrzymała od pozwanego kwotę 490.000 zł obejmującą prowizję należną za okres objęty pozwem, wyliczoną do dnia 24 marca 2015 r. (320.000 zł), odsetki od tej prowizji za okres opóźnienia (120.000 zł) oraz prowizję za okres nieobjęty pozwem (50.000 zł), związaną ze zrzeczeniem się dalszej jej części
i świadczeń wyrównawczych za okres przyszły, mającą zrekompensować powódce prowizję należną w przyszłości w związku z „załatwioną” pozwanemu umową sprze-daży wafli. Pozwany miał dokonać zapłaty ugodzonej kwoty w dwóch ratach
w terminach określonych w ugodzie. Poza sporem była okoliczność, że pozwany dokonał stosownej płatności jak również okoliczność, że każda z wpłaconych przez niego rat została zapłacona z jednodniowym opóźnieniem. Powódka w związku z tym opóźnieniem uznała, że może dochodzić od pozwanego dalszych kwot z tytułu prowizji, ponieważ nie wywiązał się on z obowiązku terminowej zapłaty, ugoda zaś stanowiła, że zrzeczenie się dalszych roszczeń z tytułu prowizji za lata następne następuje pod warunkiem zapłaty ugodzonej kwoty w terminach określonych
w ugodzie (pkt 3).

Pozwany nie zgodził się ze stanowiskiem powódki i podniósł zarzut nadużycia zasad określonych w art. 5 k.c. poprzez naruszenie zasady lojalności, uczciwości
i słuszności. Zwrócił przy tym uwagę, że powódka zatrzymała kwotę 50.000 złotych ugodzoną jako ekwiwalent za zrzeczenie się dalszych roszczeń z tytułu prowizji, co kłóci się z jej twierdzeniem, że zrzeczenie się dalszych roszczeń z tytułu prowizji nie wywołało, w związku z opóźnieniem, skutków prawnych.

W okolicznościach niniejszej sprawy zarzut pozwanego dotyczący nadużycia przez powódkę prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) należało uznać za zasadny.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Przepis art. 5 k.c. reguluje problematykę nadużycia prawa w znaczeniu podmiotowym. Istotą tego zjawiska jest to, iż określone zachowanie mieści się, formalnie rzecz ujmując, w granicach przysługującego prawa, w rzeczywistości jednak narusza ono porządek prawny
i sformułowane w nim w sposób obiektywny zasady postępowania. W przepisie tym ustawodawca wskazuje obiektywne kryteria nadużycia prawa, zakazując czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Ustawodawca posługuje się zatem w art. 5 k.c. klauzulami generalnymi. Tradycyjnie przyjmuje się, że klauzule generalne to zwroty niedookreślone, które odsyłają do wartości i ocen o charakterze pozaprawnym

Pierwszą z klauzul generalnych użytych w art. 5 k.c. są zasady współżycia społecznego, przez które rozumie się reguły postępowania ludzkiego, niebędące regułami prawnymi i konstruowane na podstawie ocen o charakterze moralnym
o dostatecznym stopniu utrwalenia w społeczeństwie. Zasady współżycia społecznego są na ogół utożsamiane z zasadami etycznego postępowania. Z kolei klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa ma na względzie cel
i przeznaczenie danego prawa podmiotowego. Odwołuje się ona do funkcjonalnego ujęcia praw podmiotowych, zgodnie z którym prawa te mają określone przeznaczenie i misję społeczną do spełnienia. Z mocy art. 5 k.c. działanie lub zaniechanie, które narusza zakaz czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego, nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Przepis art. 5 k.c. dotyczy wszelkich typów i postaci praw podmiotowych. Dotyczy on również uprawnień wynikających z określonego stosunku cywilnoprawnego. Co istotne może on stanowić podstawę oceny zachowań wszystkich podmiotów prawa cywilnego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało przyjąć, iż zachowanie powódki polegające na żądaniu dalszej prowizji w sytuacji gdy zrzeczenie się przez nią roszczenia o taką prowizję było nieskuteczne z powodu jednodniowego opóźnienia w zapłacie poszczególnych rat ugodzonej kwoty stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego. W ocenie Sądu, strona pozwana wyka-zała, że opóźnienie to nie było działaniem celowym czy działaniem w złej wierze, ale wynikało z organizacji pracy księgowości w pozwanej spółce. Ponadto strona pozwana z własnej inicjatywy zapłaciła powódce ustawowe odsetki za opóźnienie
w zapłacie rat. W końcu rację należało przyznać pozwanemu, że działanie powódki
w postaci zatrzymania kwoty 50.000 zł związanej ze zrzeczeniem się dalszych roszczeń z tytułu prowizji oraz skierowanie do sądu kolejnego powództwa
o zapłatę prowizji stanowi naruszenie zasady lojalności, pewności obrotu gospodar-czego oraz wzajemnego poszanowania praw stron w obrocie gospodarczym. Działanie powódki w ustalonym stanie faktycznym nie zasługuje na ochronę jako nie-akceptowalne, tym bardziej, że powódka nie poniosła z tytułu opóźnienia jakich-kolwiek negatywnych konsekwencji dla swojej działalności.

Należy przy tym podkreślić, że orzecznictwo sądowe dopuszcza zastosowanie art. 5 k.c. również w obrocie profesjonalnym ( vide: wyrok S.N. z 27.04.2017 r. II CSK 398/16, L. ). Według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2014 r. ( III CSK 178/13), konstrukcja nadużycia prawa jest dopuszczalna w stosunkach między przedsiębiorcami, jednakże z ograniczeniem do wyjątkowych sytuacji, co jest uzasadnione specyfiką obrotu gospodarczego, w ramach którego zachodzi koniecz-ność ciągłego i świadomego ponoszenia ryzyka, co profesjonaliści powinni umieć przewidywać. W każdym wypadku rozstrzygające jest rozważenie całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy.

Należy jeszcze raz podkreślić, że pozwany zrealizował w całości zawartą
z powódką ugodę a wynikłe jednodniowe opóźnienie w zapłacie ugodzonych rat wynagrodził jej zapłatą ustawowych odsetek. W związku z powyższym żądanie przez powódkę dalszej, nie objętej ugodą prowizji, co do której zrzekła się ona roszczeń, było niezasadne, jako naruszające przepis art. 5 k.c. i podlegało oddaleniu.

Z uwagi na powyższe Sąd nie odnosił się już do zarzutu pozwanego dotyczą-cego potrącenia kwoty 50.000 złotych wypłaconej powódce tytułem zrzeczenia się dalszych roszczeń prowizyjnych, uznając go za bezprzedmiotowy.

Niezasadne okazało się również żądanie powódki dotyczące kwoty 120.224,62 złotych jako kary umownej związanej z niewykonaniem obowiązku poinformowania jej przez pozwanego, w trybie określonym w umowie, o wpływie należności od kontrahenta zagranicznego.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Na gruncie prawa polskiego przyjmuje się, że kara umowna ma charakter akcesoryjny względem zobowiązania głównego. Skutkiem akcesoryjności kary umownej jest to, że nieistnienie, wadliwość lub wygaśnięcie zobowiązania, do którego została ona zastrzeżona, pociąga za sobą jej nieskuteczność. Podobnie
z chwilą następczego wygaśnięcia zobowiązania głównego wygasa także obowiązek świadczenia kary umownej. Wyjątkiem jest sytuacja, w której przed wygaśnięciem zobowiązania doszło do naruszenia przez dłużnika obowiązku obligacyjnego, za którego naruszenie zastrzeżona była kara umowna.

Żądanie powódki dotyczące kary umownej było związane z § 3 pkt 4 umowy
o współpracy z 13 kwietnia 2005 r. Niewątpliwie wskazany przepis stanowił podstawę do naliczenia kary w przypadku niezawiadomienia powódki przez pozwanego
o wpływie należności od kontrahenta zagranicznego w okresie obowiązywania umowy. Po jej wypowiedzeniu przez pozwanego ze skutkiem na dzień 31 października 2008 r. jego obowiązek informacyjny wygasł a przepis o karze – z uwagi na akcesoryjność – utracił swój byt. W ten sposób powódka utraciła podstawę do dochodzenia kary umownej za naruszenie obowiązku informacyjnego po dniu skutecznego rozwiązania umowy. Na rozprawie w dniu 17 maja 2017 r. powódka jednoznacznie wskazała, że kara umowna związana jest z brakiem przekazania dokumentów obejmujących sprzedaż wafli w okresie po 1 listopada 2008 r. a więc
w okresie kiedy umowa łącząca strony już nie obowiązywała. Okoliczność rozwią-zania umowy, jak i skuteczność tego rozwiązania nie była sporna między stronami. Tym samym, w ocenie Sądu, powódka nie miała podstawy do żądania kary umownej. Z tej przyczyny jej powództwo i w tym zakresie podlegało oddaleniu.

W związku z powyższym Sąd nie badał już zarzutu przedawnienia podniesio-nego przez pozwanego w odniesieniu do roszczenia o zapłatę kary umownej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. z uwzględnieniem art. 102 k.p.c.

Jest niewątpliwe, że oddalenie powództwa w całości oznaczało, że powódka przegrała sprawę i że powinna zwrócić pozwanemu wszelkie koszty związane z jego celową obroną (art. 98 § 1 k.p.c.). Koszty te sprowadzały się do kosztów zastępstwa procesowego obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego wyliczone
w stawce minimalnej w oparciu o rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (§ 2 pkt 7), obowiązującego na dzień wniesienia pozwu. Wynagrodzenie to – z uwagi na ostateczną wartość przedmiotu sporu – wynosiło 14.400 złotych. Taka też kwota przypadłaby pozwanemu gdyby nie okoliczności sprawy i treść art. 102 k.p.c.

Jak wynika z powyższego przepisu, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Zasada słuszności, którą kieruje się sąd stosując przepis art. 102 k.p.c., jest wyjątkiem od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. Nie należy jej w związku
z tym wykładać rozszerzająco. Zakwalifikowanie danego przypadku jako szczególnie uzasadniony wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu ( zob. postanowienie SN z 14.01.1974 r. L. ). Jedną z okoliczności mogących przemawiać za zastosowaniem art. 102 k.p.c. jest przekonanie strony o zasadności zajmowanego stanowiska ( zob. postano-wienie SN z 18.06.2014 r. V CZ 40/14, L. ).

W niniejszej sprawie powódka mogła działać w uzasadnionym przekonaniu, że z uwagi na opóźnienie w zapłacie ugodzonych rat jej zrzeczenie się roszczenia
o przyszłą prowizję zawarte w ugodzie z dnia 7 lipca 2015 r. podpisanej w sprawie X GC 90/12 przestało wywierać skutek prawny. Występując więc z pozwem o zapłatę tej prowizji mogła działać w przeświadczeniu, że roszczenie jest zasadne. Nie mogła przy tym przypuszczać, że zostanie ono oddalone w oparciu o art. 5 k.c., tym bardziej, że działała bez pomocy fachowego pełnomocnika. W tej sytuacji, zdaniem Sądu, obciążanie jej pełnymi kosztami procesu należnymi pozwanemu było nie-uzasadnione. W związku z powyższym Sąd przyjął, że zasadnym jest obciążenie powódki jedynie kwotą 5.962,00 złotych a więc kwotą stanowiącą 41,4 % pełnych kosztów procesu należnych pozwanemu. Wyliczenie to wynika z przyjęcia, że 41,4 % stanowiło żądanie kary umownej (120.224,62 zł), pozostała zaś część żądania (58,6 %) dotyczyła prowizji (170.000 zł), co do którego Sąd przyjął, że powódka mogła działać w przekonaniu o słuszności zajmowanego stanowiska. Z tej przyczyny Sąd odstąpił od obciążenia powódki kosztami na rzecz pozwanego ponad ww. kwotę.

Z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć powódce z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia apelacji oraz pełnomocnikowi pozwanego (bez pouczenia).

7.12.2017 r.