Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2018 r. w Toruniu

sprawy z powództwa K. I. i mał. W. I.

przeciwko Gminie M. T., M. T. i B. T.

o ustalenie

I. ustala, że W. I. przysługuje prawo do lokalu socjalnego i wstrzymuje wykonanie eksmisji na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu z 19 maja 2017r., sygn. akt XI Co 638/12, do czasu złożenia przez Gminę M. T. oferty zawarcia umowy najmu takiego lokalu;

II. oddala powództwo K. I.;

III. nie obciąża K. I. kosztami procesu, należnymi pozwanym;

IV. kosztami sądowymi, od których zwolniona była W. I., obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt: I C 1278/17

UZASADNIENIE

K. I. i małoletnia W. I. wnieśli pozew przeciwko Gminie M. T., domagając się ustalenia, iż przysługuje im prawo do lokalu socjalnego. Dla uzasadnienia swojego żądania wskazali, iż Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Toruniu D. Z. prowadzi egzekucję wydania nieruchomości na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu z 19.05.2017r. o przysądzeniu własności i nie zawiesił jej pomimo świadomości istnienia przesłanek z art. 14 ust. 4 ustawy z 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów. W. I. jest uprawniona do otrzymania lokalu socjalnego ponieważ jest małoletnia, natomiast K. I. dlatego, że jest osobą bezrobotną.

Postanowieniem z 21.08.2017r. ( k. 32 ) sąd wezwał do udziału w sprawie, w charakterze pozwanych, B. T. i M. T..

Pozwana gmina wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając, iż powodowie nie mają statusu byłych lokatorów i nie przysługuje im ochrona prawna, wynikająca z przepisów ustawy z 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz wskazując, iż zapewniła im pomieszczenie tymczasowe.

Pozwani B. T. i M. T. wnieśli o oddalenie powództwa, wskazując, iż skoro w postanowieniu o przysądzeniu własności sąd nie orzekł o prawie do lokalu socjalnego dla dłużnika, to takie prawo mu nie przysługuje. Poza tym dłużnik był właścicielem nieruchomości, a nie lokatorem. Również córka dłużnika W. nie miała statusu lokatora, a jedynie domownika. Tym samym jej również dotyczy postanowienie o przysądzeniu własności. Poza tym, zapewnienie jej dachu nad głową należy w pierwszym rzędzie do rodziców, którzy są osobami dorosłymi, w pełni sił i – pomimo zadłużenia, w które popadł powód – zaradnymi.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

Powodowie mieszkają w domu oznaczonym nr 17, położonym przy ul. (...) w T.. Nieruchomość była własnością K. i N. I.. Córka W., ur. (...), mieszka w lokalu jako ich domownik. W efekcie skierowania egzekucji do nieruchomości, postanowieniem z 19.05.2017r., XI Co 638/12, Sąd Rejonowy w Toruniu przysądził jej własność na rzecz B. T. i M. T.. Na podstawie tego postanowienia Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Toruniu D. Z. prowadzi egzekucję wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości.

( okoliczności bezsporne )

Zgodnie z art. 791 § 2 kpc tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości, statku lub do opróżnienia pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciw dłużnikowi, lecz także przeciwko jego domownikom, krewnym i innym osobom reprezentującym jego prawa. Nie wyłącza to jednak praw określonych przepisami o ochronie lokatorów oraz praw, które są skuteczne wobec wierzyciela ( art. 791§ 3 kpc ). Osoby, którym przysługuje - skuteczne wobec wierzyciela – prawo do władania nieruchomością, statkiem lub pomieszczeniem, są uprawnione do wytoczenia powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ( art. 791 § 3 zd. 2 kpc ). Ustawa nie określa natomiast, w jaki sposób mają być chronione prawa innych domowników ( takich, którym nie przysługuje prawo skuteczne wobec wierzyciela ), przy czym niewątpliwie chodzi o uprawnienie do uzyskania lokalu socjalnego. O uprawnieniu tym sąd orzeka co do zasady w wyroku eksmisyjnym ( art. 14 ust. 1 ustawy z 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, t. jedn. Dz. U. z 2005r., nr 31, poz. 266, ze. zm., dalej powoływana jako „ustawa” ) - co w analizowanym przypadku nie wchodzi w grę. Hipotetyczna możliwość uzyskania prawa do lokalu socjalnego, wynikająca ze spełnienia przesłanek, określonych w art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, nie mieści się w katalogu podstaw powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, zawartym w art. 840 § 1 kpc . Przepis art. 791 § 3 zd. 2 kpc natomiast przyznaje prawo skorzystania z takiego powództwa jedynie osobom, którym przysługuje - skuteczne wobec wierzyciela – prawo do władania nieruchomością, statkiem lub pomieszczeniem. Poza art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, możliwość orzeczenia przez sąd o uprawnieniu do lokalu socjalnego przewiduje również art. 35 ust. 2 tej ustawy. Stanowi on jednak, iż może to nastąpić wyłącznie na żądanie „osoby, o której mowa w ust. 1”, czyli osoby, która przed dniem wejścia w życie ustawy została objęta orzeczeniem sądowym, chociażby nieprawomocnym, nakazującym opróżnienie lokalu, lub ostateczną decyzją administracyjną, o której mowa w art. 34, a orzeczenie to lub decyzja nie zostały wykonane przed dniem wejścia w życie ustawy. Jest to zatem jedynie przepis przejściowy, mający umożliwić podważenie wykonalności orzeczeń o eksmisji, wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy o ochronie praw lokatorów przez osoby, którym ustawa ta – w razie orzeczenia eksmisji - przyznała obligatoryjne prawo do lokalu socjalnego. W ocenie sądu, nie występuje luka w prawie, która uzasadniałaby stosowanie art. 35 ustawy - w drodze analogii - do ochrony praw domowników, wobec których prowadzona jest egzekucja na podstawie tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 791 § 2 kpc. Ich uprawnienia mogą być bowiem dochodzone w drodze powództwa o ustalenie ( art. 189 kpc ). W uzasadnieniu uchwały Składu Siedmiu Sędziów z 20.05.2005r., III CZP 6/05, Sąd Najwyższy wyraził pogląd o dopuszczalności korzystania z takiej drogi ochrony swoich praw przez osoby, o których mowa w art. 24 ustawy, tj. osoby, które samowolnie zajmują lokal i wobec których sąd nakazał jego opróżnienie. Nie ma zatem uzasadnionych podstaw aby odmówić takiej możliwości domownikom, wobec których prowadzona jest egzekucja na podstawie tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 791 § 2 kpc ( przynajmniej od chwili wejścia w życie z ustawy z 16.09.2011r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która nadała mu obecne brzmienie ).

O tym, kto powinien być pozwanym w sprawie o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa ( art. 189 kpc ) decyduje kryterium interesu prawnego. Mając je na uwadze, należy stwierdzić, iż powództwo o ustalenie prawa do lokalu socjalnego powinno być wytoczone przeciwko gminie, zobowiązanej do dostarczenia takiego lokalu. W ocenie sądu, pozwanie samej gminy nie jest jednak z reguły wystarczające. Z art. 14 ust. 6 ustawy wynika bowiem, iż orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego sąd powinien z urzędu wstrzymać wykonanie eksmisji do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu takiego lokalu. Obowiązek ten jest aktualny również w toku procesu o ustalenie, wytoczonego przez lokatora na podstawie art. 189 kpc. Prawo do uzyskania odroczenia obowiązku opuszczenia lokalu jest bowiem jednym z uprawnień, wynikających z przepisów o ochronie lokatorów, do których odsyła art. 791 § 3 kpc, a jego nieuwzględnienie - w ramach procesu o ustalenie - czyniłoby tę ochronę iluzoryczną. W ocenie sądu, orzeczenie o wstrzymaniu egzekucji nie może zapaść bez udziału wierzyciela, uprawnionego do żądania eksmisji. W konsekwencji należy uznać, iż – o ile wierzycielem tym nie jest sama gmina - w sprawie o ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego, wytoczonej na podstawie art. 189 kpc w zw. z art. 791 § 3 kpc, po stronie pozwanej występuje współuczestnictwo konieczne wierzyciela oraz gminy, zobowiązanej do dostarczenia lokalu. Mając powyższe na uwadze, sąd wezwał B. T. i M. T. do udziału w sprawie, w charakterze pozwanych ( art. 195 § 1 i 2 kpc ).

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania z lokalu oraz szczególną sytuację materialną i rodzinną lokatorów. Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec:

1)kobiety w ciąży,

2) małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.) ⁽²³⁾ lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą,

3)obłożnie chorych,

4)emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,

5)osoby posiadającej status bezrobotnego,

6)osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały

- chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany ( art. 14 ust. 4 ustawy ).

Przepisu ust. 4 nie stosuje się do osób, które utraciły tytuł prawny do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, z wyjątkiem osób, które były uprawnione do używania lokalu na podstawie stosunku prawnego nawiązanego ze spółdzielnią mieszkaniową albo z towarzystwem budownictwa społecznego ( art. 14 ust. 7 ustawy). Nie oznacza to jednak, że okoliczności, wskazane w ust. 4 art. 14 ustawy, są w takim wypadku bez znaczenia. Ich wystąpienie nie skutkuje obowiązkiem przyznania lokalu socjalnego jednak muszą być brane pod uwagę, ponieważ stanowią, wyraźnie wskazane przez ustawodawcę, przykłady szczególnej sytuacji materialnej lub rodzinnej lokatorów.

W. I. mieszka w domu swoich rodziców, a jej uprawnienie do korzystania z niego wynika ze stosunku prawnorodzinnego ( zapewnienie dziecku lokalu mieszkalnego jest jedną z form wypełniania obowiązku alimentacyjnego - art. 128 kro w zw. z art. 133 § 1 kro i art. 135 § 2 kro ). Ponieważ używa lokalu na podstawie innego tytułu prawnego niż własność, jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów ( co zresztą przesądził Sąd Okręgowy w Toruniu w postanowieniu z 6.09.2017r., oddalającym zażalenie pozwanych B. T. i M. T. na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia ).

W. I. jest osobą małoletnią, niezdolną do samodzielnego zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych. Okoliczność ta stanowi dostateczny powód aby - w sytuacji zagrożenia eksmisją - przyznać jej ochronę w postaci prawa do lokalu socjalnego. Zgodzić się należy z pozwanymi, iż obowiązek zapewnienia małoletniej powódce lokalu mieszkalnego obciąża przede wszystkim jej rodziców. Jednak bezspornie nie dysponują oni obecnie takim lokalem. Pozwani B. T. i M. T., którzy powoływali ten argument, wnioskując o oddalenie powództwa, nie wykazali aby rodzice małoletniej powódki mieli realną możliwość jego pozyskania. W zażaleniu na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wskazywali, iż N. I. prowadzi działalność gospodarczą ( salon fryzjerski ), która „z ostrożności zarejestrowana jest na pełnoletniego syna przebywającego na stałe za granicą” ( k. 49 ). W odpowiedzi na pozew nie podtrzymali tych twierdzeń i nie przedstawili żadnych dowodów dla wykazania ich prawdziwości. Również jedyny dowód, który sąd miał możliwość przeprowadzić z urzędu ( przesłuchanie stron ), przekonujących argumentów na rzecz prezentowanej przez pozwanych tezy nie dostarczył. K. I. zaprzeczył twierdzeniom pozwanych, wskazując, iż żona jest jedynie pracownikiem zakładu fryzjerskiego syna J., pracuje na 1/2 etatu i zarabia 1000zł brutto ( k.129v). Choć zeznania te mogą budzić wątpliwości ( szczególnie w świetle twierdzeń powoda, iż J. I., poza prowadzeniem zakładu fryzjerskiego, pracuje w „firmie budowlanej” – k. 131 ), ich podważenie ( poprzez wykazanie prawdziwości twierdzeń pozwanych) wymagało przedstawienia „mocniejszych” dowodów niż zeznania stron ( złożone w ramach przesłuchania, zarządzonego przez sąd z urzędu ). Dowód ten ma bowiem charakter posiłkowy i jest dopuszczalny dla ustalenia tylko tych faktów, których stwierdzenie za pomocą innych dowodów jest niemożliwe ( art. 299 kpc; tak SN w wyroku z 18.08.1982r., I CR 258/82, LEX nr 8446 ). Tymczasem, dla wykazania kto faktycznie prowadzi salon (...) niewątpliwie możliwe było przedstawienie innych dowodów. Przede wszystkim w grę wchodziło przesłuchanie J. I.. W zależności od jego wyników i w oparciu o uzyskane w ten sposób dane, pozwani mogli wnioskować o przesłuchanie kolejnych świadków ( np. pracowników zakładu fryzjerskiego, osoby, która prowadzi jego księgi rachunkowe ) lub o zobowiązanie J. I. do przedstawienia określonych dokumentów ( art. 248 kpc ). Podkreślić należy, że ponieważ pozwani – w przeciwieństwie do powodów – byli reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników, nie było uzasadnione prowadzenie przez sąd z urzędu postępowania dowodowego w ich interesie. Nie było to zresztą możliwe ponieważ sąd nie dysponował danymi, które były niezbędne aby wezwać na rozprawę - w charakterze świadka – syna K. i N. I. ( adresem i imieniem ). W obecnym stanie prawnym (od czasu skreślenia części drugiej – po średniku - zdania drugiego art. 232 kpc przez art. 1 pkt. 35 ustawy z 1 marca 1996r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Dz.U. nr 43, poz. 189 ) sąd nie ma natomiast obowiązku, ani też nawet prawa, prowadzenia dochodzeń w celu wykrycia środków dowodowych.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych przepisów prawa, orzeczono jak w punkcie pierwszym sentencji.

K. I. jest formalnie osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku ( okoliczność bezsporna ), a pozwani nie wykazali aby faktycznie było inaczej. Jednak zajmował on lokal mieszkalny jako jego właściciel. Nie jest zatem lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy i nie przysługuje mu ochrona na podstawie art. 14 tej ustawy w zw. z art. 791§ 3 kpc. Jego powództwo podlegało więc oddaleniu.

Na podstawie art. 113 ust. 1 pkt 4 ustawy z 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz.U. nr 167, poz.1398, ze zm. ) sąd odstąpił od obciążania pozwanych kosztami sądowymi, od których zwolniona była powódka W. I., mając na uwadze, iż wytoczenie przez nią powództwa nie było konsekwencją ich postawy lecz koniecznością, wynikającą z określonego mechanizmu procesowego ( art. 791§ 2 i 3 kpc ).

Sąd nie obciążył też powoda K. I. kosztami procesu należnymi pozwanym ( art. 102 kpc ), mając na uwadze, iż zmierzał on do uzyskania ochrony ważnego dobra, na podstawie przepisów prawa, których wykładnia może budzić wątpliwości, działając przy tym pod presją czasu ( w sytuacji zagrożenia eksmisją ), bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika i częściowo cel swój osiągnął ( wstrzymanie eksmisji działa również na jego rzecz, będzie on również uprawniony do zamieszkania w lokalu socjalnym, przyznanym małoletniej W. ).

Sąd oddalił wniosek o przesłuchanie Ł. Ł. ( k. 131 ) ponieważ powinien on być zgłoszony wcześniej, tak aby możliwe było wezwanie świadka na posiedzenie w dniu 18.01.2018r., a ponieważ chodzi o pracownika pozwanej gminy, który prowadził postępowanie w sprawie przyznania dłużnikom pomieszczenia tymczasowego, zakończone w dniu 30.11.2017r. ( vide: pismo komornika k. 123 ), zgłoszenie tego wniosku we właściwym czasie było możliwe ( art. 217 § 2 kpc ).