Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2016r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Lidia Łataś

Protokolant Katarzyna Kilan

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2016r. w Częstochowie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 3 lutego 2016r. Nr (...)

oddala odwołanie

Sygn. akt IV U 281/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. przyznał ubezpieczonej K. S. emeryturę od 1 stycznia 2016r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. ZUS wskazał, iż podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury obliczonej zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i została obliczona przy uwzględnieniu kwoty zwaloryzowanej składki zaewidencjonowanej na koncie – 130.552,50 zł; kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego – 368.106,33 zł; sumy kwot pobranych emerytur – 142.575,68 zł, średniego dalszego trwania życia – 228,00 miesięcy i wyniosła 1.561,77 zł. ZUS wskazał, iż emerytura ustalona w decyzji zostaje zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym i nadal będzie wypłacane dotychczas pobierane świadczenie.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona. Domagała się zmiany zaskarżonej decyzji i obliczenie emerytury bez pomniejszania podstawy jej obliczenia o sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur. Argumentowała, iż wniosek o przyznanie emerytury złożyła w dniu 21 stycznia 2016r., ale wiek emerytalny 60 lat osiągnęła
(...) Podnosiła, iż z art. 100 ust. 1 i art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej nabyła prawo do obliczenia emerytury bez pomniejszeń o kwotę wcześniej pobranych emerytur. Wskazywała, że ustawa z dnia 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z FUS oraz niektórych ustaw (Dz.U. z 2012r., poz. 637) weszła w życie od 1 stycznia 2013r., tj. po dniu nabycia już prawa do emerytury w wieku 60 lat. Gdyby wysokość emerytury została obliczona według zasad obowiązujących do końca 2012r. to jej świadczenie wyniosłoby 2.187,10 zł. Odwoływała się również do wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015r., sygn. akt VI U 2161/13.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

K. S. urodziła się (...) W dniu 31 marca 2009r. wystąpiła z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę. Decyzją z dnia 8 maja 2009r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej emeryturę na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS od 1 marca 2009r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość świadczenia obliczono w oparciu o art. 53 ustawy. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1996r. do
31 grudnia 2005r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 96,37 %. Podstawę wymiaru obliczono przez przemnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru – 96,37 % przez kwotę bazową – 2.578,26 zł. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy uwzględnił 26 lat i 4 miesiące okresów składkowych oraz 6 lat i 4 miesiące okresów nieskładkowych. Wysokość świadczenia na dzień 1 czerwca 2011r. wynosiła 1.831,66 zł.

W dniu 21 stycznia 2016r. ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o emeryturę
w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Zaskarżoną decyzją z dnia
3 lutego 2016r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej K. S. emeryturę od 1 stycznia 2016r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość emerytury obliczona zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy uwzględnieniu kwoty zwaloryzowanej składki zaewidencjonowanej na koncie – 130.552,50 zł; kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego – 368.106,33 zł; sumy kwot pobranych emerytur – 142.575,68 zł, średniego dalszego trwania życia – 228,00 miesięcy wyniosła 1.561,77 zł. ZUS wskazał, iż emerytura ustalona w decyzji zostaje zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym i nadal będzie wypłacane dotychczas pobierane świadczenie.

dowód: akta ZUS.

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zm. – w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2013r.) podstawę obliczenia emerytury, o której mowa
w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175, z zastrzeżeniem art. 185.

Następnie ustawą z dnia 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012r., poz. 637) nadano art. 25 ust. 1 treść: podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie natomiast z dodanym ust. 1b, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Powyższe zmiany zostały wprowadzone do ustawy o emeryturach i rentach z FUS od 1 stycznia 2013r.

W myśl art. 100 ust. 1 ustawy prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje
z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, (…).

Zgodnie natomiast z art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, (…).

Z kolei na podstawie art. 116 ust. 1 ustawy stanowi, że postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie zgadza się z uwagami Sądu Okręgowego
w Szczecinie zawartymi w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 grudnia 2015r. sygn. akt VI U 2161/13 odnośnie nabycia prawa do świadczenia.

Ugruntowane jest bowiem w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że moment nabycia prawa do rent i emerytur określa art. 100 ust. 1 u.e.r.f.u.s., ustanawiający generalną zasadę, zgodnie z którą prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie prawa do świadczenia następuje więc ex lege i co do zasady nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani też od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. Przewidziany w art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej wniosek o świadczenie nie jest elementem prawa do emerytury czy renty, gdyż przesłanki tego prawa określają inne przepisy ustawy, lecz stanowi jedynie żądanie realizacji świadczenia nabytego z mocy prawa. Wniosek o konkretne świadczenie ma natomiast znaczenie dla powstania prawa do jego wypłaty, co wynika wprost z art. 129 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Oznacza to, że zmiany w przepisach ograniczające dotychczasowe uprawnienia, czy też wprowadzające dodatkowe warunki nabycia prawa do świadczenia, nie mają wpływu na istnienie prawa nabytego (powstałego) przed tymi zmianami, niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek o świadczenie (jego realizację) (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2014r., sygn. I UK 100/14, LEX nr 1567460).

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie nie można jednak podzielić argumentacji Sądu Okręgowego w Szczecinie przemawiającej za ustaleniem wysokości emerytury według tych samych zasad co w przypadku ustalenia prawa do niej.

Samo spełnienie przez ubezpieczonego przesłanek warunkujących prawo do świadczenia in abstracto nie stanowi jeszcze podstawy do wypłaty świadczenia. Generalna zasada prawa emerytalno-rentowego przewiduje bowiem, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury lub renty (tj. spełnienia ustawowych warunków ich przyznania), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wypłatę świadczenia. Innymi słowy wypłata wymienionych świadczeń może nastąpić od dnia powstania prawa tylko wtedy, gdy powstaniu prawa towarzyszy wniosek o jego wypłatę złożony nie później niż w dacie powstania prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2015r., sygn. III UK 10/15, LEX nr 1925808).

Oczywiście fakt, iż wypłatę świadczenia podejmuje się od określonej daty nie rozstrzyga jeszcze sam przez się o tym jakie zasady należy stosować dla ustalenia wysokości tego świadczenia. Wskazują na to już jednak przepisy dotyczące obliczenia emerytury. Sama konstrukcja przepisów ustawy wskazuje, że wolą ustawodawcy było, aby świadczenie było obliczane według zasad obowiązujących w dniu złożenia wniosku. Zgodnie bowiem z art. 25 ust. 1 ustawy podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Wysokość świadczenia obliczana jest zatem nie na dzień spełnienia przez stronę warunków do uzyskania konkretnego świadczenia, ale jest bezpośrednio związana z datą żądania jego wypłaty. Waloryzacja składek dokonywana jest do miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Podobnie ma się to w przypadku waloryzacji kapitału początkowego.

Tym samym nie byłoby możliwe obliczenie wysokości emerytury w sposób określony przez ubezpieczoną w odwołaniu, gdzie wyłączyła ona tylko jeden z niekorzystnych dla niej elementów, ale nie uwzględniła, że zarówno odprowadzone składki, jak i kapitał początkowy musiałyby być uwzględnione w wyższej wysokości, ze względu na konieczność ich waloryzacji do miesiąca poprzedzającego wypłatę świadczenia. Przepisy nie przewidują możliwości zakończenia waloryzacji składek i kapitału początkowego na datę powstania prawa do świadczenia. Z drugiej strony w związku z treścią art. 88 ust. 4 ustawy, który przewiduje, że waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji, nie byłaby możliwa waloryzacja samego świadczenia za okres od daty powstania do niego prawa do daty jego przyznania.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że także przy emeryturach obliczanych według starych zasad data złożenia wniosku miała znaczenie i to ona właśnie decydowała o wysokości kwoty bazowej jaką należało zastosować. Nie ulegałoby jakiejkolwiek wątpliwości przy obliczaniu emerytury ubezpieczonej w przypadku jej obliczania na podstawie art. 53, że w przypadku złożenia wniosku o emeryturę, np. dwa lata po spełnieniu wszystkich warunków, zastosowana będzie kwota bazowa obowiązująca w dacie złożenia wniosku, a nie w dacie spełnienia warunków uzyskania prawa do świadczenia emerytalnego. Zastosowanie aktualnej kwoty bazowej wymagało odniesienia się do aktualnych w dacie złożenia wniosku przepisów dotyczących ustalenia jej wysokości. To ubezpieczeni są bowiem dysponentami własnych świadczeń i oni decydują od kiedy ma nastąpić ich wypłata przez składanie odpowiednich wniosków.

Jednocześnie nie ma w przepisach obowiązujących od 1 stycznia 2013r. takiej regulacji, która pozwalałaby na przyjęcie, że emeryturę do której strona spełniała warunki przed wejściem w życie tych zmian powinno się obliczać według innych zasad niż w stosunku do osób, które takie prawo nabędą w okresie późniejszym. Biorąc pod uwagę jak zostały skonstruowane przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz brak regulacji pozwalającej na zastosowanie innych zasad w stosunku do osób, które warunki do uzyskania prawa nabyły przed wprowadzeniem zmian, należało stanąć na stanowisku, że brak jest podstaw prawnych do obliczenia wysokości emerytury według zasad obowiązujących przed 1 stycznia 2013r. w sytuacji gdy wniosek o wypłatę świadczenia został złożony po tej dacie.

Wskazać przy tym należy, iż ustawodawca jedynie w konkretnych sytuacjach nakazuje organowi rentowemu działanie z urzędu. Ma to miejsce np. w sytuacji określonej w art. 116 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten określa, iż postępowanie o emeryturę wszczyna się z urzędu, jeżeli wiek emerytalny dla uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego określają przepisy art. 24 ust. 1a i 1b oraz art. 27 ust. 2 i 3, a zatem powszechny wiek emerytalny. Działanie z urzędu w sprawach świadczeń zastrzeżone jest do sytuacji wyraźnie określonych w przepisach. Brak jest natomiast regulacji nakazującej organowi rentowemu działanie z urzędu w przypadku innych osób. Generalną zasadą postępowania emerytalno-rentowego jest zasada wnioskowości określona w art. 116 ust. 1 ustawy. Przy czym obowiązujące przepisy nie zobowiązują organu rentowego do zawiadamiania osób ubezpieczonych, że mogą wystąpić z wnioskiem o emeryturę (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 września 2003r., sygn. III AUa 1248/02, Pr.Pracy 2005/1/37). Organ rentowy nie jest zobowiązany do stałego analizowania sytuacji każdego z ubezpieczonych dla stwierdzenia czy nie spełnia on przypadkiem warunków do innego świadczenia lub korzystniejszego przeliczenia. Leży to
w gestii ubezpieczonych, którzy winni dbać o swoje interesy.

Reasumując w zaskarżonej decyzji organu rentowego zastosowano prawidłowe zasady dla ustalenia jej wysokości, wobec powyższego odwołanie ubezpieczonej na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. należało oddalić.