Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) S.A. (...) w W.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 13 września 2016 roku, sygn. akt I C 1775/15

i apelacji powoda od wyroku uzupełniającego Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 15 listopada 2016 roku

1.  z apelacji pozwanego zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym litera a) w ten sposób, że zasądzoną kwotę 194.246 złotych obniża do kwoty 190.000 (sto dziewięćdziesiąt tysięcy) złotych a odsetki ustawowe od kwoty 40.000 złotych zasądza od dnia 16 czerwca 2012 roku, w punkcie pierwszym litera d) w ten sposób, że w miejsce renty z tytułu zwiększonych potrzeb w wysokości 984,15 złotych od maja 2012 roku zasądza rentę wyrównawczą w wysokości 984,15 złotych od maja 2013 roku, a w pozostałej części apelację pozwanego oddala;

2.  oddala apelację powoda;

3.  zasądza od powoda M. S. na rzecz pozwanego (...) S.A. (...) w W. kwotę 1.476 (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt: II Ca 68/17

UZASADNIENIE

Powód M. S. w wersji pozwu ostatecznie popieranej przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Tryb. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. (...) w W. kwoty w łącznej wysokości 194.246,00 zł w tym:

-

kwoty 4.246,00 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 40.000,00 zł liczonych od dnia 16 czerwca 2012 r. do dnia 10 kwietnia 2012 r,

-

kwoty 40.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 11 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty,

-

kwoty 150.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi od dnia rozszerzenia powództwa, tj. od dnia 30 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty.

Nadto domagał się zasądzenia na rzecz powoda od pozwanego kwoty 9.620,00 zł tytułem odszkodowania – opieki osób trzecich wraz z odsetkami ustawowymi od dnia rozszerzenia powództwa, tj. od dnia 30 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty, kwoty 12.793,95 zł tytułem utraconego dochodu za okres od dnia 05 kwietnia 2012 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r., a także o zasądzenie renty w wysokości 984,15 zł miesięcznie płatnej do 10-go każdego miesiąca począwszy od maja 2013 r. wraz z odsetkami ustawowymi na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat

Wyrokiem z dnia 13 września 2016 r., w sprawie I C 1775/15 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego (...) S.A. (...) w W. na rzecz powoda M. S.:

a) kwotę 194.246 zł tytułem zadośćuczynienia z:

-

odsetkami ustawowymi od kwoty 40.000 zł od dnia 11.04.2012r. do 31.12.2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1.01.2016r. do dnia zapłaty;

-

odsetkami ustawowymi od kwoty 150.000 zł od dnia 30.04.2015r. do 31.12.2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1.01.2016r. do dnia zapłaty;

b) kwotę 9.620 zł tytułem odszkodowania za koszty opieki wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30.04.2015r. do 31.12.2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1.01.2016r. do dnia zapłaty;

c) kwotę 12.793,95 zł;

d) rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w wysokości 984,15 zł miesięcznie, począwszy od dnia maja 2012 roku, płatną do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z kwot;

Ustalił, że koszty postępowania ponosi w całości pozwany, a ich szczegółowe wyliczenie pozostawił referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania sądu.

W dniu 05 kwietnia 2012 r. w P. M. Ł., kierując samochodem osobowym marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) istotnie przekroczył prędkość dopuszczalną, nie zachował szczególnej ostrożności podczas dojeżdżania do przejścia dla pieszych, niestarannie obserwował przedpole jazdy i rejon przejścia dla pieszych, przez co nie ustąpił pierwszeństwa przechodzącemu po oznakowanym przejściu dla pieszych powodowi M. S., skutkiem czego doszło do jego potrącenia, w wyniku którego spowodował u powoda obrażenia ciała.

W dacie powyższego wypadku powód miał 34 lata.

W okresie od dnia 05 kwietnia 2012 r. do dnia 16 kwietnia 2012 r. powód przebywał na Oddziale (...) (...) Szpitala (...) im. (...)w P.. W okresie od dnia 16 kwietnia 2012 r. do dnia 08 maja 2012 r. powód przebywał na Oddziale (...) tegoż Szpitala. U powoda rozpoznano uraz czaszkowo-mózgowy, wieloodłamowe złamanie kości skroniowej i ciemieniowej prawej z wgłobieniem, ostry krwiak nadtwardówkowy w okolicy czołowo-ciemieniowo-skroniowej prawej, stłuczenie mózgu, otwarte złamanie podudzia prawego.

Zastosowano leczenie:

-

w dniu 05 kwietnia 2012 r. – kraniektomia prawostronna z usunięciem odłamów kostnych, ewakuacja krwiaka nadtwardówkowego sposobem Redona,

-

w dniu 06 kwietnia 2012 r. – rekraniectomia prawostronna z usunięciem odłamów kostnych. Ewakuacja krwiaka nadtwardówkowego sposobem Redona,

-

w dniu 13 kwietnia 2012 r. – repozycja zamknięta i zespolenie złamania gwoździem śródszpikowym Megdal blokowanym statycznie.

Powodowi zalecono kontrolę w Poradni (...)po 8 tygodniach, chodzenie o kulach.

Powód kontynuował leczenie ortopedyczne, neurologiczne.

Powód mieszka z matką B. S., która pomagała mu po wypadku z dnia (...) r.

W okresie od dnia 02 kwietnia 2010 r. do dnia 30 kwietnia 2011 r. powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Firmie Handlowej (...) s.c. z siedzibą w P. na stanowisku operatora maszyn belujących, operatora wózków widłowych. Wynagrodzenie netto powoda wynosiło kwotę 984,14 zł netto miesięcznie.

Z dniem 23 maja 2011 r. powód został uznany za osobę bezrobotną. Powodowi przyznano prawo do zasiłku od dnia 31 maja 2011 r. na okres 6 miesięcy w wysokości 100 % wysokości zasiłku.

W orzeczeniu z dnia 29 sierpnia 2012 r. lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. uznał powoda za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 31 sierpnia 2013 r.

Decyzją z dnia 19 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił powodowi prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W dniu 10 lutego 2015 r. powód został zapisany do kolejki osób oczekujących na zabieg w Szpitalu (...) im. (...) w B. – na dzień 16 czerwca 2015 r.

W okresie od dnia 18 czerwca 2015 r. do dnia 23 czerwca 2015 r. powód przebywał na Oddziale (...) Szpitala (...) im. (...) w B.. W dniu 19 czerwca 2015 r. zastosowano leczenie operacyjne – plastykę czaszki C.. Powodowi zalecono dalsze leczenie w POZ, kontrolę neurochirurgiczną po 3 miesiącach, zdjęcie szwów w dniu 29 czerwca 2015 r., zdrowy i oszczędny tryb życia, pielęgnację rany pooperacyjnej.

W dniu 23 czerwca 2015 r. powód otrzymał skierowanie do Poradni (...)

Powód ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności do dnia 30 kwietnia 2017 r. Ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od dnia 12 marca 2015 r.

Powód obecnie nie pracuje.

Od dnia 10 maja 2016 r. powód ma status osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku. Na dzień 30 maja 2016 r. Powiatowy Urząd Pracy w P. dysponował ofertami pracy, zgodnymi z kwalifikacjami powoda, m.in. na stanowiska: magazyniera/kierowcy wózka jezdniowego, mechanika maszyn, nie były to jednak oferty z zakładów pracy chronionej, adresowane do osób niepełnosprawnych.

W okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 13 czerwca 2016 r. Powiatowy Urząd Pracy w P. dysponował około 150 ofertami pracy z zakładów pracy chronionej, głównie na stanowiskach: pracownik sprzątający, pracownik ochrony, telemarketer, robotnik gospodarczy, sprzedawca.

Zgodnie z opinią biegłego sądowego z zakresu ortopedii-traumatologii wskutek zdarzenia z dnia 05 kwietnia 2012 r. powód doznał urazu czaszkowo-mózgowego, złamania otwartego kości goleni prawej z przemieszczeniem. Powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 12 % zgodnie z pozycją 158a według Tabeli.

Z punktu widzenia ortopedycznego rokowania zdrowotne powoda na przyszłość są stabilne, przebieg gojenia złamania jest liniowy.

Powód wymagał pomocy osób trzecich przy wykonywaniu czynności życia codziennego w wymiarze około czterech godzin przez półtora miesiąca, przez kolejne trzy miesiące średnio około dwie godziny na dobę, potem przez półtora miesiąca około jednej godziny na dobę. Po około sześciu miesiącach zrost był na tyle zaawansowany, że wydolność kończyny była zadowalająca i powód nie wymagał już pomocy.

Zgodnie z opinią i pisemną opinią uzupełniającą biegłego sądowego z zakresu neurochirurgii powód doznał złamania kości podudzia prawego, wieloodłamowego złamania kości ciemieniowej i skroniowej prawej z wgłobieniem odłamów oraz obu kości czołowych – w tym w obrębie zatok czołowych, krwiaka nadtwardówkowego w okolicy czołowo-skroniowej prawej oraz krwawienia podpajęczynówkowego w tej okolicy, wielomiejscowego, ogniskowego stłuczenia w półkulach mózgu, ogólnego potłuczenia ciała. Powód doznał trwałego neurochirurgicznego uszczerbku na zdrowiu w łącznej wysokości 30 % (5 % zgodnie z pozycją 1a według Tabeli i 25 % zgodnie z pozycją 2b według Tabeli). Rokowania powoda na przyszłość są niepewne.

Widoczne blizny są i będą szpecące, nie mogą być opalane promieniami UV i powinny być natłuszczane, bo skóra na nich jest bez przydatków i będzie wysychać i pękać. Rozległy ubytek kości czaszki będzie wymagał leczenia neurochirurgicznego – odtwórczego w postaci wszczepienia płytki Codubixowej.

Powód wymagał opieki i pomocy osób trzecich, a wynikało to zarówno z przyczyny urazu czaszkowo-mózgowego, jak i z powodu złamania kości podudzia.

W ocenie biegłego neurochirurga w okresie pierwszych sześciu tygodni po powrocie ze Szpitala powód wymagał czterech godzin opieki na dobę z przyczyn neurochirurgiczno-neurologicznych ponad cztery godziny określone przez biegłego ortopedę. Przez trzy kolejne miesiące powód wymagał opieki w wymiarze dwóch godzin ponad wymiar opieki określony przez biegłego ortopedę. Przez następne dwanaście miesięcy powód wymagał pomocy osób trzecich w zakresie zakupów, sprzątania, prania, zawiezienia na badania, organizowania czasu – w wymiarze jednej godziny dziennie.

Zakres cierpień psychofizycznych powoda był bardzo duży. Na dzień badania z 28 sierpnia 2014 r. powód odczuwał przewlekłe bóle głowy.

Doznane obrażenia neurochirurgiczne mają wpływ na ograniczenie aktywności powoda. Uraz czaszkowo-mózgowy uszkodził półkule mózgu powoda oraz ciężko uszkodził kości jego czaszki. Możliwości intelektualne, życiowe i zawodowe powoda są istotnie ograniczone.

Ubytki kości czaszki po urazach, złamaniach lub zabiegach operacyjnych uzupełnia się tylko w przypadkach dobrze rokujących i przy zupełnym wygojeniu ran skórnych. Pacjenci muszą być w dobrym stanie i świadomi sensu zabiegu i potrafiący zadbać o prawidłowy przebieg gojenia świeżej rany pooperacyjnej. Pacjenci niedoleczeni miejscowo lub mający zaburzenia psychiczne z tendencją do rozdrapywania ran (a jest to dosyć częste) nie są kwalifikowani do tego typu zabiegów odtwórczych. U pacjentów kwalifikujących się do wszczepienia płytki z Codubixu termin wykonania takiego zabiegu ustala się pomiędzy trzecim a dwunastym miesiącem od zabiegu, w którym fragment czaszki musiał być usunięty. Na dzień badania z 28 sierpnia 2014 r. powód kwalifikował się już do tego zabiegu i były do tego wskazania.

Przeciętny okres ograniczenia sprawności psychoruchowej pacjentów po operacji wszczepienia płytki wynosi 2-3tygodnie. W niektórych przypadkach lub przy wystąpieniu powikłań trwa to dłużej.

Podczas takich zabiegów dokonuje się wyrównania brzegów ubytku kostnego, usuwa się blizny i zrosty oraz nawierca się otworki w brzegach kości czaszki, które służą do przeprowadzenia szwów zespalających płytkę z kością. Całość pokrywa się odwarstwionym płatem skórno-powięziowym. Zabieg jest pracochłonny i narusza tkanki wzdłuż całego ubytku kości. Po takich zabiegach pacjenci odczuwają ból najkrócej przez jeden miesiąc, a najdłużej przez trzy miesiące. Silne bóle pooperacyjne trwają około 7-14 dni. Rekonwalescencja trwa do trzech miesięcy, a w ocenie biegłego neurochirurga rehabilitacja jest zbędna.

Trwały uszczerbek spowodowany blizną może wzrosnąć np. o 1-2 % po przeprowadzeniu zabiegu wszczepienia płytki, gdyż nastąpi kolejne operacyjne uszkodzenie skóry (cięcie prowadzi się w starych bliznach – więc dodatkowe oszpecenie zaistnieje, ale nie jest duże).

Świeże blizny są bardziej szpecące, bo są czerwone, sine, obrzęknięte. Na tej podstawie można przypuszczać, że długotrwały uszczerbek na zdrowiu powoda był nieznacznie większy np. o 1 %.

Zgodnie z opinią i pisemnymi opiniami uzupełniającymi biegłego sądowego z zakresu neurologii u powoda rozpoznano encefalopatię pourazową w postaci zespołu psychoorganicznego charakteropatycznego, upośledzenia funkcji poznawczych w zakresie pamięci, koncentracji, przewlekłych bólów głowy. Przebyty uraz podudzia bez trwałych następstw neurologicznych. Wskutek zdarzenia z dnia 05 kwietnia 2012 r. powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 60 %.

Występujące u powoda schorzenia nie będą warunkowały w przyszłości zmiany orzeczonego uszczerbku na zdrowiu. W okresie szpitalnym powód wymagał całodobowej opieki osób trzecich, w okresie poszpitalnym około dwie godziny dziennie przez okres około dwóch miesięcy, w późniejszym okresie z przyczyn neurologicznych nie wymagał opieki i nie wymaga.

Występujące u powoda schorzenia mają wpływ na jego aktywność życiową i zawodową.

Stan kliniczny powoda dyskwalifikuje go od wykonywania pracy na stanowisku operatora wózka widłowego oraz operatora maszyn belujących. W ocenie biegłego neurologa występujący o powoda deficyt funkcjonalny sprawności układu nerwowego warunkuje orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy od dnia zdarzenia do dnia 31 grudnia 2016 r. Zdaniem biegłego po dniu 31 grudnia 2016 r. powód powinien zostać ponownie oceniony przez lekarza orzecznika bądź biegłego celem ustalenia czy jego stan kliniczny uległ zmianie bądź nie i czy nastąpiła zmiana bądź nie kwalifikacji orzeczonej niezdolności do pracy.

W dacie zdarzenia z dnia 05 kwietnia 2012 r. sprawca wypadku komunikacyjnego miał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych z pozwanym (...)S.A. (...)z siedzibą w W..

Powód zgłosił pozwanemu szkodę w dniu 08 maja 2012 r. (roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę i odszkodowanie – koszt opieki osób trzecich).

Na mocy decyzji z dnia 15 czerwca 2012 r. pozwany przyznał powodowi zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę w wysokości 10.000,00 zł oraz kwotę 1.680,00 zł tytułem odszkodowania – kosztów opieki osób trzecich.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany przyznał powodowi dodatkowo kwotę 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Na mocy decyzji z dnia 07 lutego 2013 r. pozwany przyznał powodowi kwotę 524,37 zł tytułem odszkodowania – kosztów leczenia.

Ustalając stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd wziął również pod uwagę zeznania złożone przez powoda M. S. oraz zeznania świadka B. S.. W ocenie Sądu zeznania te były wiarygodne, spójne, logiczne. Tutejszy Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić waloru wiarygodności tymże zeznaniom. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie miała treść opinii (w tym pisemnych opinii uzupełniających) biegłych sądowych z zakresu ortopedii-traumatologii, neurochirurgii i neurologii.

W ocenie sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Podstawą odpowiedzialności pozwanego jest umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawarta z posiadaczem samochodu/kierowanego przez sprawcę wypadku/ oraz przepis art. 822 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej /OC/ zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz umowa została zawarta /ubezpieczony/. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter akcesoryjny, gdyż jej powstanie i rozmiar zależą od istnienia okoliczności uzasadniających odpowiedzialność ubezpieczonego sprawcy szkody oraz rozmiaru tej odpowiedzialności. Istnienie więc odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub osoby kierującej pojazdem determinuje odpowiedzialność ubezpieczyciela.

Podstawą prawną żądania zadośćuczynienia przez powoda jest art. 445 § 1 k.c., stosownie do treści którego Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

Zgodnie z treścią przepisu art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Przepis ten jest wyrazem teorii zwanej w literaturze adekwatnym związkiem przyczynowym.

Celem zadośćuczynienia jest zrekompensowanie osobie poszkodowanej krzywdy doznanej wskutek cierpień fizycznych/bólu i innych dolegliwości/ oraz cierpień psychicznych/ujemnych uczuć przeżywanych w związku z doznanymi cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia/. W kodeksie cywilnym nie sprecyzowano pojęcia „odpowiedniej sumy” i suma ta podlega ocenie Sądu w realiach konkretnej sprawy w granicach swobodnej oceny Sądu. Oceniając wysokość przyjętej sumy zadośćuczynienia jako „odpowiedniej” Sąd korzysta z daleko idącej swobody, niemniej jednak nie może to być suma rażąco odbiegająca od zasądzonych w analogicznych przypadkach /wyrok SN z 11 lipca 2000 r., II CKN 1119/98, Lex nr 50884/. Pojęcie „sumy odpowiedniej” użyte w art. 445 §1 k.c. w istocie ma charakter niedookreślony, niemniej jednak w judykaturze wskazano kryteria, którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawić jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia sąd wziął pod uwagę, że powód doznał 102% długotrwałego uszczerbku na zdrowiu .

Sąd miał przy tym na uwadze, iż procentowy rozmiar uszkodzeń ciała jest tylko jednym z kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia i nie determinuje tej kwoty bez uwzględnienia innych okoliczności, a jedynie stanowi pomocniczy środek ustalania rozmiaru odpowiedniego odszkodowania /por. wyrok SN z dnia 5.10.2005 r., sygn. akt I PK 47/05, opubl. MPPR 2006/4/208/. Sąd wziął również pod uwagę wiek poszkodowanego, nasilenie i długotrwałość cierpień oraz następstwa zdarzenia w sferze życiowej M. S.. Sąd miał na względzie znaczne i rozłożone w czasie dolegliwości bólowe powoda, skomplikowaną hospitalizację (zastosowano leczenie operacyjne podczas pobytu powoda w (...)Szpitalu (...) im. (...) w P. po wypadku w kwietniu 2012 r. oraz w Szpitalu (...)im. (...) w B. w dniu 19 czerwca 2015 r.). W ocenie biegłego sądowego z zakresu neurochirurgii możliwości intelektualne, życiowe i zawodowe powoda są istotnie ograniczone.

Między krzywdą powoda a zdarzeniem z dnia 05 kwietnia 2012 r. zachodzi związek przyczynowo-skutkowy.

Na tej podstawie Sąd ustalił, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę stanowić będzie dla M. S. kwota w wysokości 194.246,00 zł i taką też zasądził od pozwanego na rzecz powoda. Sąd miał przy tym na względzie okoliczność przyznania powodowi przez stronę pozwaną w toku postępowania likwidacyjnego kwoty 60.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Orzekając o odsetkach Sąd miał na uwadze, iż jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. Jest zasadą, że zarówno odszkodowanie jak i zadośćuczynienie za krzywdę staje się wymagalne po wezwaniu ubezpieczyciela przez poszkodowanego /pokrzywdzonego/ do spełnienia świadczenia odszkodowawczego /art. 455 § 1 kc/. Od tej zatem chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie - art. 481 § 1 k.c. /por. wyrok SN z 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09/. Na tej podstawie Sąd zasądził od kwoty 40.000,00 zł odsetki ustawowe od dnia 11 kwietnia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty i od kwoty 150.00,00 zł odsetki ustawowe od dnia 30 kwietnia 2015 r. (od dnia rozszerzenia powództwa w tym zakresie) do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Orzekając odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. Sąd miał na względzie znowelizowanie treści przepisu art. 481 § 2 k.c. ustawą z dnia 09 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830), bowiem w dniu 01 stycznia 2016 r. wszedł w życie przepis art. 481 § 2 k.c. w znowelizowanym brzmieniu.

Natomiast co do odszkodowania z tytułu utraty zarobków oraz renty w ocenie Sądu powód zasadnie domagał się również zasądzenia kwoty 12.793,95 zł tytułem odszkodowania – zwrotu utraconego zarobku za okres od dnia 05 kwietnia 2012 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego w latach 2010 i 2011 r. średnie wynagrodzenie powoda wynosiło kwotę 984,15 zł miesięcznie netto. Ponadto decyzją z dnia 19 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił powodowi prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.793,95 zł (13 miesięcy x 984,15 zł).

Stosownie do treści art. 444 § 2 k.c. jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody stosownej renty

Powód wnosił o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz renty w wysokości 984,15 zł miesięcznie, począwszy od dnia 01 maja 2013 r., płatnej do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z kwot.

Zdaniem Sądu żądanie to było usprawiedliwione, gdyż jak stwierdził biegły sądowy z zakresu neurologii, występujący o powoda deficyt funkcjonalny sprawności układu nerwowego warunkuje orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy od dnia zdarzenia do dnia 31 grudnia 2016 r. W przekonaniu Sądu proces leczenia (leczenie operacyjne w dniu 19 czerwca 2015 r.), któremu podlegał do tej pory powód, uniemożliwiał mu podjęcie pracy. Pozwany nie wykazał, że powód mógł i może wykonywać pracę w zakładzie pracy chronionej (pozwany cofnął wniosek dopuszczenie dowodu z ustnej opinii uzupełniającej biegłego sądowego na tę okoliczność). W latach 2010 i 2011 r. średnie wynagrodzenie powoda wynosiło kwotę 984,15 zł miesięcznie netto.

W konsekwencji Sąd zasadził od pozwanego na rzecz powoda rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w wysokości 984,15 zł miesięcznie. W wyniku oczywistej omyłki Sąd w wyroku wskazał początek terminu jako maj 2012 r., jednakże renta ta należna jest od maja 2013 r., zgodnie z żądaniem strony powodowej.

Od powyższego wyroku apelację złożyła strona pozwana.

Zaskarżyła go w części, to jest w zakresie:

1.  w jakim w pkt. 1 a) zasądzono od pozwanego na rzecz powoda tytułem zadośćuczynienia kwotę przekraczającą 190.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 40.000 zł od dnia 11 kwietnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2012 roku;

2.  w jakim w pkt. 1 c) zasądzono kwotę 12.793,95 zł tytułem utraconego dochodu/zarobku w okresie od dnia 5 kwietnia 2012 roku do dnia 30 kwietnia 2013 roku);

3.  w jakim w pkt. 1 d) zasądzono "rentę z tytułu zwiększonych potrzeb" w wysokości 984,15 zł miesięcznie, począwszy od maja 2012 roku, płatną do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek kwoty;

4.  w jakim w pkt. 2 ustalono, że koszty postępowania ponosi w całości pozwany.

W apelacji zarzuciła

1) naruszenie art. 321 § 1 kpc poprzez:

a) zasądzenie w pkt. 1 a) zaskarżonego wyroku na rzecz powoda dodatkowego zadośćuczynienia ponad żądanie, albowiem powód domagał się z tego tytułu jedynie kwoty 190.000 zł, a nie kwoty 194.246 zł;

b) zasądzenie w pkt 1 a) zaskarżonego wyroku na rzecz powoda odsetek za opóźnienie w zapłacie części dodatkowego zadośćuczynienia w kwocie 4.000 zł ponad żądanie, albowiem powód domagał się zasądzenia tych odsetek od dnia 16 czerwca 2012 roku, a nie 11 kwietnia 2012 roku;

2) naruszenie art. 441 § 1 kc w zw. z art. 6 kc poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 12.793,95 zł tytułem utraconego dochodu / zarobku w okresie od dnia 5 kwietnia 2012 roku do dnia 30 kwietnia 2013 roku, w sytuacji gdy powód nie udowodnił, że taki dochód miał, czy w ogóle mógł w tym okresie osiągnąć na podstawie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej, gdyby nie zdarzenie wyrządzające szkodę na osobie; albowiem z dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń wyłącznie wynika, że powód ostatni raz pracował do 30 kwietnia 2011 roku, czyli w dacie wypadku (tj. w dniu 5 kwietnia 2012 roku) był prawie od roku osobą bezrobotną, nie uzyskującą z własnej pracy żadnego dochodu i w tej sytuacji, w toku postępowania w pierwszej instancji, strona powodowa powinna była podjąć chociażby starania wykazania potencjalnego źródła, z którego powód miałaby ten dochód uzyskać , czego jednak w najmniejszym stopniu nie uczyniła;

3) naruszenie art. 321 § 1 kpc:

a) poprzez wyrokowanie przez ten Sąd co do przedmiotu, który nie był objęty sporem, a co z tym idzie nie rozpoznanie w tej mierze istoty sprawy, albowiem powód renty w wysokości 984,15 zł miesięczne, jaka został na jego rzecz zasądzona w pkt. 1 d) zaskarżonego wyroku, domagał się tytułem renty wyrównawczej, a nie "renty z tytułu zwiększonych potrzeb";

b) poprzez orzeczenie tej renty ponad żądanie, gdyż powód domagał się zasądzenia renty wyrównawczej od miesiąca maja 2013 roku, a nie jak zostało to zasądzone w wyżej wskazanym punkcie wyroku od maja 2012 roku.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o:

1.  zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez:

a.  ograniczenie zasądzonego w pkt. 1 a) tego wyroku dodatkowego zadośćuczynienia do kwoty 190.000 zł i przez zmianę terminu od którego należy liczyć zasądzone w tym pkt. wyroku odsetki ustawowe od kwoty 40.000 zł przez przyjęcie że należy je liczyć dopiero od dnia 16 czerwca 2012 roku, a nie jak zasądzono od dnia 11 kwietnia 2012 roku;

b)  oddalenie powództwa M. S. w zakresie w jakim domaga się zasądzenia kwoty 12.793,95 zł tytułem utraconego dochodu/zarobku w okresie od dnia 5 kwietnia 2012 roku do dnia 30 kwietnia 2013 roku;

c)  orzeczenie, że renta w wysokości 984,15 zł miesięczne, zasądzona na rzecz powoda M. S. w pkt. 1 d) tego wyroku jest rentą wyrównawczą, a nie "rentą z tytułu zwiększonych potrzeb" i, że należy się powodowi od miesiąca maja 2013 roku,

d)  zmianę określonej w pkt. 2 tego wyroku zasady ponoszenia przez strony kosztów procesu w postępowaniu w pierwszej instancji, stosownie do ostatecznego wyniku sprawy, z uwzględnieniem zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów (art. 100 zd. 1 kpc);

2. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wnosił o jej oddalenie i zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Z kolei na skutek wniosku z dnia 3 października 2016 roku złożonego przez pełnomocnika powoda Sąd Rejonowy z dnia 15 listopada 2016 roku wyrokiem uzupełniającym oddalił powództwo o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 4.246 złotych oraz od kwoty 12.793,95 złotych od dnia 10 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty.

W motywach tego rozstrzygnięcia sąd wskazał, iż jest związany żądaniem zawartym we wniosku o uzupełnienie. Zostało ono sformułowane w ten sposób, że powód wnosił o wydanie orzeczenia oddalającego powództwo o odsetki. Wobec powyższego pomijając ocenę zasadności żądania w przedmiocie odsetek, Sąd Rejonowy uwzględniając wniosek o uzupełnienie wyroku orzekł zgodnie z żądaniem powoda.

Od powyższego wyroku uzupełniającego apelację złożył powód. Zaskarżył go tylko w części oddalającej powództwo w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty 12.793,95 złotych liczonych od dnia 10 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty. Wyrokowi temu zarzucił naruszenie:

1. przepisu prawa procesowego, mogące mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku tj.: art. 328 §2 k.p.c. polegające na braku uzasadnienia oddalenia żądania powoda w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty 12.793,95 zł liczonych od dnia 10 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty;

2. przepisów prawa materialnego, tj. art. 455 k.c. i art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji nie zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego należnych odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty 12.793,95 zł liczonych od dnia 10 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda:

l. dodatkowo odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty 12.793,95 zł liczonych od dnia 10 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty;

2. zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na tę apelację pozwany wnosił o jej odrzucenie ze względu na brak po stronie powoda interesu prawnego (gravamen) w kwestionowaniu tego wyroku, względnie o oddalenie jej jako bezzasadnej oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda od wyroku uzupełniającego nie jest uzasadniona i jako taka podlega oddaleniu. Skarżący w apelacji nie zarzuca sądowi pierwszej instancji naruszenia przepisu art. 321 k.p.c. poprzez uznanie, że rozpoznając wniosek o uzupełnienie wyroku sąd jest związany żądaniem wnioskodawcy również co do treści rozstrzygnięcia. Zarzuca natomiast naruszenie prawa procesowego – art. 328 § 2 k.p.c. polegające na braku uzasadnionego oddalenia żądania w zakresie odsetek od zasądzonej kwoty 12.793 złotych za okres liczony od dnia 10 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty. Tak postawiony zarzut jest oczywiście nieuzasadniony. W motywach pisemnych wyroku uzupełniającego sąd pierwszej instancji dokładnie wyjaśnił dlaczego oddalił powództwo w zakresie odsetek. Zostało to wyjaśnione w końcowej części uzasadnienia.

Ponieważ sąd drugiej instancji jest związany treścią zarzutu naruszenia prawa procesowego, który jak już wcześniej zasygnalizowano został ograniczony jedynie do naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy wobec braku zarzutu naruszenia art. 321kpc, nie ma możliwości dokonania merytorycznej oceny prawidłowości rozstrzygnięcia oddalającego powództwo, zwartego w wyroku uzupełniającym.

Natomiast jeżeli chodzi o apelacje pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 13 września 2016 roku, to jest ona w pewnej części skutkiem ewidentnych błędów popełnionych przez powoda w zakresie określenia dat odsetek, czy też podobnych ewidentnych błędów sądu.

Błąd powoda polegał na niewłaściwym określeniu w piśmie z dnia 30 kwietnia 2015 daty wniesienia pozwu i umiejscowieniu jej w roku 2012, a nie jak faktycznie było było w 2013, co skutkowało nieprawidłową datą końcową okresu odsetkowego za który odsetki skapitalizowane wynosiły kwotę 4246 zł ( 10 kwietnia 2012r) oraz początkową datą dalszych odsetek od 40.000 złotych (11 kwiecień 2012).

Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu przyznał, że renta w kwocie 984,15 złotych w wyniku oczywistej pomyłki została zasądzona od maja 2012 roku, gdy tymczasem powinna być zasądzona od maja 2013 roku, zgodnie z żądaniem powoda (pkt 3 wyroku). Drugi błąd sądu, jak trafnie zarzuca skarżący, odnosi się do niewłaściwego określenia rodzaju tej renty. Powód występując przed sądem pierwsze instancji domagał się zasądzeni wyrównawcze,j a nie renty z tytułu zwiększonych potrzeb. Nazwanie renty zasądzonej w punkcie 1 lit. d zaskarżonego wyroku rentą z tytułu zwiększonych potrzeb jest oczywiście nieprawidłowe.

Przedstawiony przez sąd pierwszej instancji sposób obliczenia tej renty nie pozostawia najmniejszych wątpliwości, że jest to renta wyrównawcza, należna w sytuacji, gdy poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy.

Rację także ma pozwany, kiedy zarzuca sądowi, że powód przed Sądem Rejonowym domagał się zadośćuczynienia w wysokości 190.000 złotych, a nie w wysokości 194.246 złotych. W pierwotnej wersji pozwu żądał 40.000 złotych zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu (16 kwietnia 2013 roku), a następnie w piśmie procesowym z 30 kwietnia 2015 roku żądanie to rozszerzył o dalszą jeszcze kwotę 150.000 złotych. Oprócz tego już w pozwie domagał się również kwoty 4.246 złotych, stanowiącą skapitalizowane odsetki ustawowe od kwoty 40.000 złotych za okres sprzed wytoczenia powództwa, tj. od 16 czerwca 2012 do 10 kwietnia 2013 roku. Tymczasem jak już wcześniej sygnalizowano powód w piśmie z dnia 30 kwietnia 2015 roku popełnił oczywistą omyłkę w określeniu roku, w którym wystąpił z pozwem, co skutkowało powieleniem tego błędu przez sąd pierwszej instancji, poprzez przyjęcie daty początkowej odsetek od kwoty 40.000 złotych od dnia 11 kwietnia 2012 roku.

Dlatego też Sąd Okręgowy w uwzględnieniu apelacji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym obniżając zasądzoną kwotę 194.246 do kwoty 190.000 złotych jakiej domagał się powód z tytułu zadośćuczynienia oraz dokonując korekty daty początkowej odsetek od kwoty 40.000 złotych przyjmując, że należą się one od dnia 16 czerwca 2012 roku, zatem w tej części rozstrzygnięcia o odsetkach mieści się żądana przez powoda kwota 4246zł .

Nie jest natomiast zasadna apelacja pozwanego skierowana do rozstrzygnięcia zawartego w punkcie pierwszym litera c obejmującego odszkodowanie z tytułu utraty zarobków za okres od dnia 5 kwietnia 2012 roku do 30 kwietnia 2013 roku.

Sąd pierwszej instancji miał podstawy do zasądzenia powyższej kwoty albowiem materiał dowody, w szczególności zeznania świadka B. S. wskazują, że powód miał możliwość wykonywania zatrudnienia, a tylko wypadek, który został spowodowany przez osobę posiadającą ubezpieczenie OC u pozwanego uniemożliwił mu podjęcie zatrudnienia.

Z tych względów Sąd Okręgowy apelację pozwanego w tej części oddalił – na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. przy przyjęciu zasady stosunkowego rozdziału kosztów. Pozwany w postępowaniu apelacyjnym wygrał sprawę w 63% a powód w 37%, zatem pozwanemu należy się od powoda zwrot kosztów procesu w kwocie 1.476 złotych.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSA w SO Stanisław Łęgosz