Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa P. L. i K. D.

przeciwko Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 26 lutego 2016 r. sygn. akt I C 368/14

I.  prostuje w zaskarżonym wyroku oznaczenie strony pozwanej, którą jest Towarzystwo (...) w W.;

II.  zmienia zaskarżony wyrok:

a) w punkcie 3(trzecim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki K. D. kwotę 16.000 (szesnaście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lutego 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty oraz zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. L. kwotę 32.000 (trzydzieści dwa tysiące) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 18 kwietnia 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty:

b) w punkcie 4 (czwartym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki K. D. kwotę 2090,20 (dwa tysiące dziewięćdziesiąt 20/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

c) w punkcie 5(piątym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. L. kwotę 2090,20 (dwa tysiące dziewięćdziesiąt 20/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

d) w punkcie 6(szóstym) w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwotę 7.200 (siedem tysięcy) złotych tytułem kosztów sądowych, od uiszczenia których powodowie zostali zwolnieni;

III.  oddala apelację pozwanego;

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki K. D. kwotę 4400 (cztery tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotów kosztów postępowania apelacyjnego;

V.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. L. kwotę 5.200 (pięć tysięcy) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Rączka-Sekścińska SSA Maryla Domel-Jasińska SSA Katarzyna Przybylska

V ACa 682/16

* * * * * * poczatektekstu
[ Przewodniczący 00:00:01.129]
Powód P. L. domagał się zasądzenia od pozwanego Towarzystwa (...) z siedzibą w W. kwoty 100.000 złotych z ustawowymi odsetkami tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej z matką, do którego doszło na skutek wypadku z dnia (...) roku, w wyniku tego wypadku matka powoda M. L. (1) poniosła śmierć. Również powódka K. D. domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 80.000 złotych z tego samego tytułu wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania. Pozwany domagał się oddalenia powództwa, zasądzenia kosztów procesu, wskazywał, iż w stanie prawnym obowiązującym w dniu wypadku brak było podstaw do dochodzenia od zakładu ubezpieczeń roszczenia o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dobra osobistego w postaci zerwania więzi rodzinnej, nie było to objęte ochroną ubezpieczeniową. Pozwany podniósł także zarzut przyczynienia się zmarłej do powstałej szkody i zakwestionował również możliwość dochodzenia roszczenia przez powoda P. L. w związku z ugodą zawartą w 2005 roku przez jego przedstawiciela ustawowego, na podstawie którego doszło do wypłacenia określonej kwoty odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Sąd Okręgowy w (...), wyrokiem z dnia 26 lutego 2016 roku, zasądził od pozwanego na rzecz powódki K. D. i na rzecz powoda P. L. kwoty po 48.000 złotych z ustawowymi odsetkami żądanymi przez powodów, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i rozstrzygnął o kosztach postępowania stosując zasadę wyrażoną w artykule 100 Kodeksu postępowania cywilnego. Sąd I Instancji poczynił w sprawie ustalenia faktyczne, w świetle których w dniu (...) roku, około godziny 22:00, w miejscowości W., gmina J., kierujący ciągnikiem siodłowym (...), numer rejestracyjny (...) z naczepą, G. M.
[ f 00:02:36.728]
nieumyślnie naru..., naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, iż nienależycie obserwował drogę przed prowadzonym zestawem, w następstwie czego nie podjął efektywnego hamowania i uderzył w jadącą w tą samą stronę rowerem M. L. (1), matkę powodów. M. L. (1) w następstwie doznanych obrażeń ciała poniosła śmierć na miejscu. G. M. został uznany za winnego tego, że w dniu (...) naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym nieumyślnie, nienależycie obserwował drogę przed prowadzonym zestawem i uderzył w jadącą w tą samą stronę rowerem M. L. (1). Został skazany za czyn z artykułu 177 paragraf 2 Kodeksu karnego, wymierzona została mu kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem. W toku postępowania karnego dopuszczone były dowody z opinii biegłych i ustalono, że poszkodowana, kierująca rowerem M. L. (1), miała obowiązek poruszać się poboczem, gdyż nadawało się ono do jazdy, natomiast swoim zachowaniem, polegającym na poruszaniu się jezdnią, przyczyniła się do powstania wypadku drogowego. W tym postępowaniu również badano oświetlenie roweru i uznano, że nie było możliwości ustalenia, czy sprawne było oświetlenie tylne, natomiast z całą pewnością sprawne było oświetlenie roweru z przodu. W dniu 6 września 2006 roku strona pozwana i ojciec powodów - R. L., występując w swoim imieniu i w imieniu małoletnich dzieci, to jest P. L. i M. L. (2), zawarł ugodę, na mocy której wypłacona została kwota 73.000 złotych tytułem odszkodowania i renta dla małoletnich dzieci w kwocie po 180 złotych miesięcznie. Otrzymaną od pozwanego kwotę R. L. przeznaczył na remont mieszkania, nie konsultował z synem warunków ugody. W chwili śmierci matki, powód P. L. miał lat 16, mieszkał wraz z rodzicami i młodszą siostrą w domu rodzinnym, uczęszczał do klasy drugiej szkoły zawodowej. Po śmierci matki powód zamknął się w sobie, miał problemy z nauką, codziennie odwiedzał grób matki. Po śmierci matki powód nie korzystał z pomocy specjalistów, obecnie ma lat 25, pracuje, planuje założyć rodzinę, raz w tygodniu odwiedza grób matki. Powódka K. D.... D. w chwili śmierci matki miała lat 19, zamieszkiwała w domu, nie zamieszkiwała już w domu rodzinnym, miała własną rodzinę i małe dziecko. Była silnie związana z matką, była osobą pogodną, wesołą. Do tragicznego zdarzenia matka wspierała powódkę finansowo, pomagała jej również w opiece nad małym dzieckiem. Po śmierci matki powódka nie korzystała ze specjalistycznej pomocy, miała wsparcie ze strony męża, obecnie powódka jest rozwiedziona, nie pracuje zawodowo, co dwa tygodnie odwiedza grób matki. W ocenie Sądu I Instancji powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Pozwany kwestionował roszczenie powodów odnośnie do zasądzenia na ich rzecz zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci matki, wskazywał na przyczynienie się zmarłej do zaistniałego wypadku, jak też w odniesieniu do powoda P. L. wskazywał, że ugoda zawarta w dniu 6 września 2006 roku wyczerpała wszelkie roszczenie powoda z tego tytułu. W ocenie Sądu I Instancji nie zachodziły przeszkody do zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz obu powodów. Wskazywał Sąd na to, że ugoda zawarta przez ojca była nieważna, gdyż zawarcie takiej ugody wymagało zezwolenia Sądu Rodzinnego z uwagi na to, że ugoda ta w niektórych elementach była dla małoletniego niekorzystna. Sąd uznał, że właściwym zadośćuczynieniem będzie kwota 60.000 złotych dla każdego z powodów, biorąc pod uwagę, że matka powodów przyczyniła się do zdarzenia w 20%, tak Sąd uznał, ponieważ zostało tylko wykazane, że poruszała się jezdnią, natomiast miała obowiązek, w tym akurat miejscu zdarzenia, poruszać się poboczem. Zadośćuczynienie w kwotach po 60.000 złotych zostało obniżone o 20% i na rzecz każdego z powodów Sąd I Instancji zasądził po 48.000 złotych, stosunkowo rozdzielając koszty postępowania, uznając, iż powód wygrał sprawę w 48%, a powódka wygrała swoją sprawę w 60%. Z tym wyrokiem Sądu I Instancji nie zgodziły się obie strony postępowania, obie wywiodły apelację. W apelacji powodów zarzucono naruszenie artykułu 24 paragraf 1 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 448 Kodeksu cywilnego przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż zadośćuczynienie zasądzone na rzecz powoda P. L. w kwocie 48.000 i na rzecz powódki K. D. w tej samej kwocie w okolicznościach faktycznych jest adekwatny do krzywdy jaką wywołała śmierć matki i domagali się zasądzenia na rzecz P. L. dalszej kwoty 32.000 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i na rzecz K. D. dalszej kwoty 16.000 złotych od dnia 19 lutego 2014 roku do dnia zapłaty oraz stosunkowe ana..., zmiany postanowienia o kosztach postępowania i również zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. W ocenie powodów Sąd I Instancji dostatecznie uwzględnił i rozważył przy określaniu rozmiarów krzywdy powodów faktu, iż wskutek tragicznego wypadku utracili oni najbliższego członka rodziny, że krzywda ta jest nieodwracalna i już do końca życia będą musieli się z nią mierzyć. Kwota zasądzona na ich rzecz, w ich ocenie, nie spełnia także swojej podstawowej funkcji kompensacyjnej i wy..., nie wywołuje poczucia sprawiedliwości. Powodowie wyrazili zdanie, że przyznane im zadośćuczynienie zostało określone na zbyt niskim poziomie, bez wystarczającego uwzględnienia kompensacyjnej roli jaką ma spełniać to świadczenie. Z kolei pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym, w części ponad kwotę 24.000 złotych i w punkcie drugim, w części ponad kwotę 24.000 złotych i domagał się oddalenia powództwa K. D. ponad kwotę 20.000 złotych i tak samo oddalenia powództwa P. L. ponad kwotę 24.000 złotych oraz zmianę zaskarżonego wyroku w punktach czwartym, piątym i szóstym przez rozstrzygnięcie o kosztach procesu stosownie do wyniku sprawy i o zasądzenie od każdego z powodów na swoją rzecz kosztów procesu, to jest kosztów postępowania apelacyjnego. Zarzuty apelacyjne strony pozwanej to zarzut naruszenia prawa materialnego, artykułu 448 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 24 Kodeksu cywilnego przez wadliwe jego zastosowanie i przyznanie zbyt wysokich sum tytułem zadośćuczynienia na rzecz każdego z powodów oraz zarzut naruszenia prawa materialnego, artykułu 362 Kodeksu cywilnego przez wadliwe jego zastosowanie i uznanie, że roszczenia powodów winny zostać zmniejszone jedynie o 20% zamiast 40%, pomimo ustalenia, że poszkodowana przyczyniła się znacznie do powstania szkody. Z oceny Sądu Apelacyjnego apelacja powodów zasługiwała na uwzględnienie w całości, natomiast apelacja pozwanego podlegała oddaleniu. Zadośćuczynienie, zarówno przyznawane na podstawie artykułu 448 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 24 paragraf 1 Kodeksu cywilnego, jak i zadośćuczynienie wynikające z artykułu 446 paragraf 4 Kodeksu cywilnego, ma na celu kompensację krzywdy doznanej przez członka rodziny zmarłego, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc w dostosowaniu się do nowej sytuacji życiowej, zmienionej przez to zdarzenie. Zadośćuczynienie ma zatem wyrównać cierpienia spowodowane przedwczesną utratą członka rodziny, skutkującą naruszeniem chronionej prawem więzi rodzinnej i prawa do życia w rodzinie jako dobra osobistego. Krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy rozważony przypadek powinien być traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach poszkodowanego. Suma pieniężna przyznana jako zadośćuczynienie powinna wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne, aby w ten sposób, przynajmniej częściowo, została przywrócona równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. W ostatnich latach Sąd Najwyższy w dążeniu do przełamania tendencji ustalania zadośćuczynienia na stosunkowo niskim poziomie w swoich orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że ze względu na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej, zaś ocena kryteriów decydująca o wysokości zadośćuczynienia musi się odnosić do okoliczności konkretnej sprawy. Nie da się bowiem w sposób wymierny ocenić czy doznana przez określoną osobę poszkodowaną krzywda jest większa, czy mniejsza niż krzywda doznana przez innego poszkodowanego, na rzecz którego w innej sprawie zasądzono inną kwotę. W ocenie Sądu Apelacyjnego kwoty zasądzone tytułem zadośćuczynienia na rzecz powodów są zaniżone, biorąc nawet pod uwagę przyczynienie się poszkodowanej, matki powodów, do wypadku komunikacyjnego. W ocenie Sądu Apelacyjnego kwotą podstawową, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, jest kwota 100.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za śmierć najbliższej osoby jaką jest dla dzieci matka. Nie ulega wątpliwości, że doznali oni krzywdy bardzo dużej, braku pomocy, braku dorastania, wsparcia, w pełnej, dobrze funkcjonującej rodzinie, w której matka spełnia we właściwy sposób swoją rolę społeczną, tak wobec córki, jak i wobec syna, darzy ich pozytywnymi uczuciami, pomaga w różnych sytuacjach życiowych, uczy, doradza, stymuluje do określonych działań, a także daje wsparcie materialne, które decyduje o poczuciu bezpieczeństwa i taka kwota 100.000 złotych jest, w ocenie Sądu Apelacyjnego, kwotą adekwatną w przypadku P. L., który miał zaledwie 16 lat w dacie zdarzenia. Córka domagała się kwoty 80.000 złotych, była już wówczas mężatką, ale również doznała krzywdy i również mogła liczyć na wsparcie matki, tego wsparcia i tego poczucia bezpieczeństwa została pozbawiona, stąd też kwota, której się domagała winna być obniżona o 20% przyczynienia się. Sąd I Instancji prawidłowo uznał, że 20% to było właściwe określenie przyczynienia się poszkodowanej, matki powodów, do zdarzenia, albowiem jak chodzi o oświetlenie roweru, to nie zostało wykazane przed Sądem Karnym, ażeby to oś..., tego oświetlenia w tylnej części roweru nie było, natomiast postępowanie przed Sądem I Instancji, wręcz zostało ustalone, że na podstawie oględzin roweru można było ustalić, iż takie oświetlenie funkcjonowało. Podkreśla się wielokrotnie i w doktrynie, i w orzecznictwie, że wysokość zasądzonej sumy zadośćuczynienia powinna być tak ukształtowana, aby stanowiła odzwierciedlenie doznanego uszczerbku oraz była zauważalna i przynosiła poszkodowanemu satysfakcję, a ponieważ w Kodeksie cywilnym nie ustanowiono reguł, ani kryteriów, w oparciu o które Sądy rozstrzygające konkretne sprawy mogłyby ustalać wysokość sumy pieniężnej przyznawanej tytułem zadośćuczynienia, a wskazuje się tylko ogólnie, że powinna być to kwota odpowiednia, Sąd orzekający ma swobodę decyzyjną, usprawiedliwioną charakterem spraw o zadośćuczynienie, ale pojawia się tutaj to kryterium, które jest zasadnicze. Wskazuje się na to, że podstawowe znaczenie powinno być przypisywane rozmiarowi krzywdy i funkcji kompensacyjnej zadośćuczynienia i dlatego w ocenie Sądu Apelacyjnego właśnie kwota 100.000 złotych, jako kwota bazowa, kwota 80.000 złotych, jako kwota bazowa, powinny być brane pod uwagę i powinny być zasądzone kwoty obniżone o 20% na rzecz poszczególnych powodów, a zatem na rzecz powódki K. D. należało zasądzić jeszcze kwotę 16.000 złotych i na rzecz powoda P. L. dalszą kwotę 32.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dat jakie były wskazane w pozwie i z dalszymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku. Taka zmiana wyroku skutkowała zmianą rozstrzygnięć dotyczących kosztów postępowania, gdyż każdy z powodów wygrał swoją sprawę w 80%. Apelacja pozwanego z kolei podlegała oddaleniu, albowiem Sąd I Instancji słusznie nie znalazł podstaw do zastosowania artykułu 362 Kodeksu cywilnego w takim zakresie, na który wskazywał pozwany, to jest w 40% przyczynienia się do poszkodowanej M. L. (1) do zaistnienia zdarzenia. I wskazywali na to, że w ugodzie została przyjęta taka, taki procent przyczynienia się, w ugodzie zawartej przez R. L. nie mogło odnieść skutku w niniejszym postępowaniu. Dlatego też apelacja pozwanego podlegała oddaleniu w całości, to skutkowało z kolei zasądzeniem na rzecz poszczególnych powodów stosownych kwot tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Dziękuję.
[ koniec 00:19:10.043]

Zgodne z treścią transkrypcji sporządzonej

przez Zespół (...).