Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSO Antoni Smus

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. J. (1) i S. J. (2)

przeciwko T. P.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 27 października 2017 roku, sygnatura akt I C 909/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów S. J. (1) i S. J. (2) solidarnie na rzecz pozwanej 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku na rzecz adwokat Z. K. 435,86 (czterysta trzydzieści pięć 86/100) złotych z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu w postepowaniu apelacyjnym w tym opłatę w wysokości 369 złotych brutto.

Sygn. akt Ca 537/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 24 listopada 2016 r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku powodowie S. J. (1) i S. J. (2) wnieśli o zasądzenie od pozwanej T. P. kwoty 2 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ich dóbr osobistych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 27 października 2017 r. Sąd Rejonowy w Łasku w punkcie 1 oddalił powództwo; w punkcie 2 zasądził solidarnie od S. J. (1) i S. J. (2) na rzecz T. P. kwotę 1 217 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, a w punkcie 3 zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku na rzecz adwokat Z. K. kwotę 738 złotych tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodom.

Orzeczenie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Powodowie S. J. (1) i S. J. (2) wychowują dwoje niepełnoletnich dzieci: A. (17 lat) i J. (11 lat). Rodzina J. mieszka w tym samym budynku, w którym mieszkała C. J., która zmarła w 2016 r. C. J. mówiła, że boi się S. J. (2) i S. J. (1). W czerwcu 2016 r. doszło do awantury pomiędzy S. J. (2) a opiekunką C. J.. Na miejsce została wezwana policja. Małoletnie dzieci powodów uczestniczyły czynnie w tej awanturze po stronie swoich rodziców.

Dzieci powodów wielokrotnie przy różnych okazjach używały słów wulgarnych w stosunku do osób dorosłych, rzucały kamieniami w samochód sąsiadów i szczuły ich psem. Powodowie akceptowali takie postępowanie swoich dzieci, a nawet zachęcali je do niego.

W dniu 14 czerwca 2016 r. do Sądu Rejonowego w Łasku III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich wpłynęło pismo pozwanej T. P., w którym informowała o niewłaściwym sprawowaniu opieki przez powodów nad ich małoletnimi dziećmi, które niegrzecznie zachowują się wobec sąsiadów, ubliżają im oraz często nie wykonują obowiązku szkolnego. Nadto wskazała, że w domu powodów odbywają się libacje alkoholowe.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów oraz zeznaniom świadków B. B. i T. W., którzy pozostają w konflikcie z pozwaną, co zdaniem Sądu Rejonowego wyraźnie miało wpływ na treść ich zeznań. Sąd nie dał także wiary zeznaniom R. J. i A. J., którzy są dziećmi powodów i starali się pokazać rodzinę w jak najlepszym świetle. W ich zeznaniach Sąd dostrzegł sprzeczności dotyczące nocowania A. J. u chłopaka, co przyznał jej brat, zaś ona sama temu zaprzeczyła.

Sąd dał natomiast wiarę zeznaniom pozostałych świadków, którzy oprócz córki pozwanej M. K., nie są spokrewnieni ani w inny sposób powiązani z pozwaną, a zatem nie mają w ocenie Sądu motywacji do składania zeznań na korzyść pozwanej. Ponadto, Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na zachowanie powodów na sali sądowej, którzy jawili się jako osoby nerwowe, gwałtownie reagujące na jakiekolwiek zarzuty pod ich adresem. Sąd zauważył ponadto, że powodowie wykazują bardzo żywe zainteresowanie sprawami osobistymi osób dla nich obcych. Wielokrotnie na rozprawie czynili pod adresem pozwanej i świadków, którzy zeznawali na ich niekorzyść zarzuty dotyczące spraw osobistych, np. sposobu wychowywania dzieci, nadużywania alkoholu, sprawowania opieki nad C. J.. Takie zachowanie powodów dodatkowo utwierdziło Sąd w przekonaniu o wiarygodności zeznań świadków, na podstawie których to zeznań ustalono stan faktyczny.

W takim stanie rzeczy, zdaniem Sądu Rejonowego, nie doszło do naruszenia przez pozwaną dóbr osobistych powodów. Sąd przywołał konstrukcję art. 24 k.c., wskazując przy tym, że do okoliczności wyłączających bezprawność naruszyciela dobra osobistego zalicza się m.in. działanie w ramach porządku prawnego. Sąd powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 09 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09, LEX nr 560607, w którym stwierdzono, że podawanie do publicznej wiadomości faktów prawdziwych, co do zasady nie może być zakazane zwłaszcza, gdy leży to w interesie społecznym. Prawdziwa wypowiedź o określonej osobie nie może z uwagi na treść zawartej w niej informacji naruszać dobrego imienia tej osoby.

Jednocześnie Sąd wskazał, że każdy, kto ma wiedzę czy podejrzenie o krzywdzie dziecka może, a nawet powinien złożyć zawiadomienie do sądu rodzinnego, a rzeczą tego sądu jest weryfikacja twierdzeń zawartych w takim zawiadomieniu.

Wobec tego Sąd ocenił, że zawiadomienie właściwego organu, jakim jest sąd rodzinny, było uzasadnione ważnym społecznie interesem. Działaniem w interesie publicznym, skutkującym wyłączeniem bezprawności naruszenia dóbr osobistych jest podanie prawdziwych informacji. Pozwana wykazała zaś, że twierdzenia zawarte w piśmie do sądu są prawdziwe.

O kosztach procesu Sąd rzekł zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., a o wynagrodzeniu pełnomocnika powodów ustanowionego z urzędu na podstawie § 2, 4 ust.1 i 3 i 8 punkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu - Dz. U. z 2015 roku poz. 1801.

Powodowie, reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika wnieśli apelacje od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1.  nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 6 k.p.c. w zw. z art. 17 pkt 1 k.p.c. przez orzekanie w niniejszej sprawie przez sąd rejonowy, mimo że w sprawach z zakresu dóbr osobistych o charakterze niemajątkowym oraz wraz z nimi dochodzonymi roszczeniami majątkowymi, bez względu na wartość przedmiotu sprawy, właściwy jest sąd okręgowy.

W razie nieuwzględnienia tego zarzutu powodowie zarzucili także:

2.  naruszenie prawa materialnego w postaci art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. przez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że publiczne nazywanie powodów „rodziną patologiczną”, co zostało potwierdzone przez pozwaną nawet na terminie rozprawy w dniu 13 czerwca 2017 r. nie stanowi naruszenia przez pozwaną dóbr osobistych powodów w postaci dobrego imienia i godności osobistej mimo to, że bezspornie jest to pejoratywne i nieuprawnione określenie;

3.  sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie
materiału, a mianowicie sprzeczne ustalenie Sądu, że z jednej strony nie doszło do naruszenia przez pozwaną dóbr osobistych powodów (s. 3 uzas. wyr.), a z drugiej strony, że pozwana wykazała, że twierdzenia zawarte w piśmie do Sądu są prawdziwe (s. 4 uzas. wyr.), a ponadto było to uzasadnione ważnym społecznie interesem (s. 4 uzas. wyr.);

4.  uchybienia procesowe, które miały wpływ na wynik sprawy, w
tym:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę zeznań powodów oraz świadków B. B., T. W., R. J. i A. J., mimo że sama pozwana potwierdziła wygłaszane przez nią słowa o powodach na terminie rozprawy w dniu 13 czerwca 2017 r.;

b)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez istnienie sprzeczności w części dotyczącej ustalenia stanu faktycznego i wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów przez brak wskazania przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej twierdzeniom powodów, mimo potwierdzenia tego przez samą pozwaną.

W oparciu o przedstawione zarzuty skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do rozpoznania przez sąd właściwy (w razie uwzględnienia zarzutu nieważności) lub zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie (w razie uwzględnienia pozostałych zarzutów). Ponadto wnieśli o przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powodów ustanowionego z urzędu, kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych w podwójnej wysokości, które nie zostały uiszczone ani w całości ani w części, powiększonych o koszty dojazdu na rozprawę.

Pozwana domagała się oddalenia apelacji i zasądzenia od powodów na swoją rzecz kosztów procesu za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności niezasadny był zarzut skarżących nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 6 k.p.c. w zw. z naruszeniem art. 17 pkt 1 k.p.c. Kwestią właściwości sądu do rozpoznania w pierwszej instancji roszczenia majątkowego, wynikającego z naruszenia dóbr osobistych zajmował się wielokrotnie Sąd Najwyższy, a w wyroku z dnia 18 kwietnia 2008 r., sygn. akt II CSK 636/07, LEX nr 646332 ostatecznie potwierdził wcześniejszą linię orzeczniczą, że jeśli poszkodowany poprzez naruszenie jego dobra osobistego występuje z roszczeniem o charakterze niemajątkowym bądź - jednocześnie - z niemajątkowym i majątkowym, to sprawa należy do właściwości rzeczowej sądu okręgowego na podstawie art. 17 pkt 1 k.p.c. Jeżeli jednak poszkodowany domaga się wyłącznie ochrony o charakterze majątkowym, np. występuje jedynie z roszczeniem o zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, wówczas właściwość rzeczową sądu okręgowego uzasadnia jedynie art. 17 pkt 4 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem do właściwości rzeczowej sądu okręgowego należą sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych. Wobec tego, że powodowie dochodzili wyłącznie zapłaty zadośćuczynienia w wysokości 2 000 złotych, rozpoznanie sprawy niniejszej w pierwszej instancji przez sąd rejonowy było prawidłowe.

Co do naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 k.p.c. to skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98, niepubl.).

W zarzucie jaki skonstruowali skarżący, nie udało im się wskazać na takie okoliczności, które pozwoliłby na uznanie, że ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy była dowolna. Okoliczność, iż pozwana potwierdziła na rozprawie swoje twierdzenie użyte w piśmie do Sądu Rejonowego z dnia 13 czerwca 2016 r., w którym określiła powodów jako tworzących rodzinę patologiczną, nie ma znaczenia dla oceny prawidłowości zastosowania przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 k.p.c. W sprawie nie było sporne, że pozwana takiego określenia użyła, a zeznania stron i świadków posłużyły Sądowi do dokonania ustaleń pozwalających na ocenę, czy było ono uprawnione w kontekście określonych zachowań powodów i ich dzieci. Okoliczność zaś, że dochodziło do opisywanych przez pozwaną sytuacji wynika nie tylko z zeznań świadków, które Sąd uznał za wiarygodne, ale również ze złożonego w toku postepowania apelacyjnego wyroku Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 17 października 2017 r., sygn. akt II K 276/16, który potwierdza przebieg wydarzeń z dnia 9 i 10 czerwca 2017 r., jakie w swoim piśmie zrelacjonowała pozwana.

Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się również naruszenia art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, przesłanką odpowiedzialności cywilnej za naruszenie dóbr osobistych jest bezprawność zachowanie sprawcy, która nie występuje, jeżeli jego wypowiedź zawiera informacje prawdziwe. Pozwanej udało się wykazać, że powodowie zachowują się agresywnie i niekulturalnie, uniemożliwiając spokojną egzystencję sąsiadom i zastraszają ich, a postępowanie takie jest również udziałem ich małoletnich dzieci.

Warto podkreślić, iż termin „patologia rodzinna” nie ma jednoznacznej definicji. Analizując literaturę można stwierdzić, że rodzina patologiczna to taka, która nie spełnia swoich naturalnych funkcji. W rodzinie patologicznej brak prawidłowych wzorów postępowania, co prowadzi często do zahamowania rozwoju psychospołecznego dziecka; występuje poczucie braku bezpieczeństwa i zagrożenia. Przejawami patologii w rodzinie jest nie tylko alkoholizm, wykorzystywanie seksualne, czy przemoc, ale także osłabienie funkcji wychowawczej.

Określenie użyte przez pozwaną wobec powodów, iż tworzą rodzinę patologiczną było wynikiem jej subiektywnej oceny spowodowanej zachowaniem powodów i ich funkcjonowaniem jako rodzice i sąsiedzi. Postawa powodów bezsprzecznie zaś odbiegała od wzorca typowej rodziny. Pozwana użyła wskazanego sformułowania w kontekście okoliczności, które okazały się prawdziwe, a które opisała w piśmie z 13 czerwca 2016 r., kierując je do uprawnionej instytucji. Również zachowanie dzieci powodów mogło ją niepokoić i uzasadniać obawę, że ma do czynienia z nieprawidłowościami wychowawczymi, który wymagają ingerencji sądu rodzinnego.

Na zakończenie należy wskazać, że ewentualne naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu, może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 lutego 2001 r., sygn. akt V CKN 606/00, LEX nr 53116). Uzasadnieniu Sądu Rejonowego nie można skutecznie zarzucić, że dostatecznie nie omówił wyników przeprowadzonego postępowania dowodowego. Twierdzenie, że Sąd pierwszej instancji nie omówił przyczyn dlaczego nie dał wiary zeznaniom powodów jest o tyle bez znaczenia, że dotyczy okoliczności niespornej w sprawie.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 385 k.p.c. - apelację oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od powodów na rzecz pozwanej zwrot wynagrodzenia pełnomocnika wg stawki określonej zgodnie z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów (Dz.U. 2015 poz. 1800 ze zm.).

O wynagrodzeniu pełnomocnika powodów z urzędu orzeczono na podstawie art. § 2 pkt 1 i 2 w zw. z § 8 pkt 3 w zw. 16 ust 1 pkt 1 w zw. z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r., w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2016, poz. 1714). Na zasądzoną kwotę składa się opłata w wysokości 369 złotych brutto oraz koszty dojazdu pełnomocnika w wysokości 66,86 złotych.