Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR (del.) Robert Masznicz

Protokolant: sekretarz sądowy Kamila Osica

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą

Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O.

przeciwko pozwanemu o imionach i nazwisku

K. B.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 75.375,00 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy trzysta siedemdziesiąt pięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda sumę 9.186,00 zł (dziewięć tysięcy sto osiemdziesiąt sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym:

a)  kwotę 3.769,00 zł (trzy tysiące siedemset sześćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów opłaty od pozwu,

b)  kwotę 5.400,00 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

c)  kwotę 17,00 zł (siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa procesowego.

Sygn. akt IV C 531/17

UZASADNIENIE WYROKU

Pozwem z dnia 15 marca 2017 r. (data nadania – k. 24) Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. (powód) żądało zasądzenia od osoby o imieniu i nazwisku K. B. (pozwany) sumy 75 375 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwany nie wykonał własnych zobowiązań zaciągniętych w umowach kontraktacji zawartych z powodem w dniach 16 lutego 2015 r., a dochodzone roszczenie stanowi sumę kar umownych zastrzeżonych w takim wypadku.

(pozew – k. 2)

Pozwany żądał oddalenia powództwa w całości.

W uzasadnieniu pozwany wskazał okoliczności, stanowiące zarzuty celujące w wykazanie przedwczesności powództwa oraz nieponoszenia przez pozwanego odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania, wreszcie w wykazanie nieudowodnienia przez powoda wartości odpowiednich nasion, czyli nieudowodnienie podstawy wymiaru zastrzeżonej kary umownej.

(sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 39 i oświadczenia na rozprawie – k. 136)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 16 lutego 2015 r. strony zawarły dwie umowy kontraktacji na produkcję nasion warzywnych i rolniczych w latach 2015/2016, tj.

- umowę kontraktacji nr (...) oraz

- umowę kontraktacji nr (...)

W każdej z umów oznaczono powoda był kontraktującego, a pozwanego jako producenta.

Przedmiotem kontraktacji były w szczególności:

- nasiona kalarepy wiedeńskiej białej w ilości 50 kg za cenę netto 1 750 zł (35 zł za kg) w terminie dostawy do dnia 30 października 2016 r. (umowa nr (...)),

- nasiona cebuli sochaczewskiej w ilości 1200 kg za cenę netto 72 000 zł (60 zł za kg) w terminie dostawy do dnia 30 listopada 2016 r. (umowa nr (...)),

- nasiona cebuli sochaczewskiej w ilości 200 kg za cenę netto 12 000 zł (60 zł za kg) w terminie dostawy do dnia 30 listopada 2016 r. (umowa nr (...)),

- nasiona cebuli wiktorii skierniewickiej w ilości 900 kg za cenę netto 58 500 zł (65 zł za kg) w terminie dostawy do dnia 30 listopada 2016 r. (umowa nr (...)),

- nasiona cebuli wiktorii skierniewickiej w ilości 100 kg za cenę netto 6 500 zł (65 zł za kg) w terminie dostawy do dnia 30 listopada 2016 r. (umowa nr (...)).

Cena netto wyszczególnionych nasion w zakontraktowanej ilości wynosiła 150 750 zł.

Zgodnie z § 1 każdej z umów producent zobowiązał się do wytworzenia i dostarczenia kontraktującemu zbioru nasion w umówionej ilości, a kontraktujący zobowiązał się odebrać produkty w umówionych terminach.

Treść umów co do przedmiotu kontraktacji oraz umówionej ceny nie była przedmiotem sporu.

(umowa nr (...) – k. 10 i n., umowa nr (...) – k. 15 i n., wyliczenie rachunkowe – k. 20)

Zgodnie z § 15 ust. 2 każdej z umów, wszelkie załączniki stanowią integralną część umowy.

W punkcie 12 załączonego do każdej z umów dokumentu oznaczonego jako „Szczegółowe warunki kontraktacji” zastrzeżono w szczególności, co następuje:

„12. Kary umowne i odszkodowanie.

I. W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, Strony ustalają następujące kary umowne:

Kary płacone Kontraktującemu przez Producenta:

- 50% wartości nasion zakontraktowanych – przy zerwaniu umowy po okresie kontraktacyjnym, lub nie wywiązania się z umowy, lub wywiązania się poniżej 20% bez usprawiedliwienia”.

Dosłowna treść zapisu zastrzegającego karę umowną nie była przedmiotem sporu.

(załącznik nr(...) do umowy nr (...) – k. 13 odwrót, załącznik nr(...) do umowy nr (...) – k. 18 odwrót)

W § 15 ust. 1 każdej z umów zastrzeżono, w szczególności, co następuje:

„Wszelkie sporu powstałe w związku z zawartą Umową Strony będą rozwiązywać ugodowo. Sprawy nie załatwione ugodowo będą rozstrzygane przez Sąd właściwy dla siedziby Kontraktującego”.

Dosłowna treść zapisu zastrzegającego ugodowe rozwiązywanie sporów nie była przedmiotem sporu.

(umowa nr (...) – k. 11 odwrót, umowa nr (...) – k. 16 odwrót)

Pozwany nie wytworzył i nie dostarczył powodowi zakontraktowanych nasion kalarepy wiedeńskiej białej, cebuli sochaczewskiej i cebuli wiktorii skierniewickiej.

W dniu 21 czerwca 2016 r. wójt właściwej gminy udzielił pozwanemu informacji, że zgodnie z Systemem Monitoringu Suszy Rolniczej w okresie od dnia 11 kwietnia 2015 r. do dnia 30 września 2015 r. na terenie gminy B. występowało zjawisko suszy rolniczej. Występowanie zjawiska potwierdzili również odpowiedni świadkowie, przesłuchani w sprawie.

(informacja urzędu gminy – k. 47, zeznania świadków o imionach i nazwiskach: J. K. – k. 97, k. 101 i n., J. S. – k. 97 i n., k. 106 i n. oraz P. W. – k. 125 i n.)

Pismem datowanym na dzień 19 grudnia 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kary umownej w sumie 75 375 zł za niedostarczenie odpowiednich nasion.

(wezwanie – k. 20)

W odpowiedzi datowanej na dzień 31 grudnia 2016 r. pozwany wyraził wolę ugodowego rozwiązania sporu.

(pismo – k. 22)

Pismem datowanym na dzień 30 stycznia 2017 r. powód podtrzymał żądanie zapłaty.

(wezwanie – k. 23)

W związku z wezwaniem do zapłaty pozwany spotkał się również z osobą, która podpisywała odpowiednie umowy kontraktacji w imieniu powoda jako wiceprezes zarządu powoda, a która nie już pełniła tej funkcji w chwili wezwania do zapłaty kary umownej, za to była członkiem zarządu spółki posiadającej udział większościowy w kapitale zakładowym powoda. Pozwany zwracał się tej osoby o pomoc w ugodowym rozwiązaniu sporu i o pośredniczenie w rokowaniach ugodowych z powodem.

(zeznanie świadka o imieniu i nazwisku A. G. – k. 125)

Treść korespondencji przedprocesowej nie była przedmiotem sporu. Powód przyznał również nieskuteczność działań pozwanego w kierunku ugodowego rozwiązania sporu, w tym nieskuteczność zwrócenia się o pośrednictwo do byłego wiceprezesa zarządu powoda

(oświadczenie powoda w piśmie przedprocesowym – k. 23)

W toku procesu strony przeprowadziły rokowania co do możliwej ugody na skutek nakłaniania do pojednania przez przewodniczącego składu orzekającego zgodnie z art. 223 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.). Do zawarcia ugody nie doszło.

(protokół rozprawy – k. 137)

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów urzędowych i prywatnych złożonych przez strony zgodnie z art. 244 i 245 k.p.c. oraz na podstawie zeznań świadków wskazanych przez pozwanego zgodnie z art. 258 k.p.c.

Sąd Okręgowy pominął wnioskowany dowód z przesłuchania stron.

(protokół rozprawy – k. 137)

Pominięcie dowodu z przesłuchania stron było uzasadnione, gdyż treść stosunku prawnego stanowiącego podstawę prawną roszczenia została wyjaśniona na podstawie dokumentów oraz po wysłuchaniu stron na podstawie art. 212 k.p.c. Sąd Okręgowy ustalił, że nie zachodziły żadne szczególne okoliczności, które uzasadniałyby przesłuchiwanie stron co do tych samych faktów, które zostały udokumentowane lub które były przedmiotem przesłuchania świadków.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo jest zasadne i podlega uwzględnieniu w całości, w związku z czym usprawiedliwione jest obciążenie pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Podstawę prawną takiego rozstrzygnięcia stanowią niżej przytoczone i objaśnione przepisy ustawy.

Strony bezspornie zawarły umowy typowych kontraktacji. Zgodnie z art. 613 Kodeksu cywilnego (k.c.), przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia.

Umówione świadczenie pozwanego miało być oczywiście świadczeniem niepieniężnym. Zgodnie z art. 483 § 1 k.c., można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Zgodnie z art. 484 § 1 zdanie pierwsze k.c., w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Każdy z zarzutów pozwanego był nieskuteczny.

Zarzut przedwczesności powództwa byłby usprawiedliwiony tylko w wypadku wykazania, że dochodzone roszczenie nie było wymagalne w chwili wszczęcia powództwo i nie stało się wymagalne przed zamknięciem rozprawy. Wbrew ocenie pozwanego, odpowiednie zapisy umowy o ugodowym rozwiązywaniu sporów (§ 15 ust. 1 zdanie pierwsze każdej z umów) nie stanowią ani zapisu na sąd polubowny w rozumieniu art. 1161 k.p.c., ani innej ustawowej przeszkody w wytoczeniu powództwa. W obowiązującym stanie prawnym mediacja (art. 183 ¹ -183 ¹⁵ k.p.c.) oraz postępowanie pojednawcze (art. 184-186 k.p.c.) nadal pozostają nieobowiązkowymi sposobami rozwiązywania sporów i zaniechanie korzystania z tych urządzeń nie pozbawia powoda prawa żądania rozpoznania sprawy w procesie ze skutkiem udzielenia pełnej ochrony prawnej. W stanie, gdy pozwany był dwukrotnie wzywany do dobrowolnej zapłaty kary umownej, nie można także zasadnie twierdzić, że pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy w rozumieniu art. 101 k.p.c.

Zarzut niewykonania odpowiedniego świadczenia wyłącznie z przyczyny kilkumiesięcznej suszy rolniczej ze skutkiem nieodpowiedzialności pozwanego za skutki niewykonania świadczenia byłby według art. 471 k.c. usprawiedliwiony tylko w wypadku wykazania, że taka susza w odpowiednim okresie na odpowiednim obszarze stanowi okoliczność, która uniemożliwiała wyprodukowanie w cyklu dwuletnim odpowiednich nasion w odpowiednich terminach, a w chwili zawierania odpowiednich umów producent nie mógł i nie powinien był przewidywać wystąpienia zjawiska. Powód dowiódł jedynie, że informacja o stanie suszy rolniczej w odpowiednim okresie na odpowiednim obszarze została potwierdzona urzędowo. Nie wykazał natomiast związku przyczynowego między tym zjawiskiem a faktem niewyprodukowania odpowiednich nasion. W szczególności nie dowiódł, że takie zjawisko stanowi jakąkolwiek przeszkodę w produkowaniu nasion określonego rodzaju oraz że jest to przeszkoda nieusuwalna w drodze odpowiednich działań profilaktycznych lub naprawczych ze strony producenta. Nie dowiódł również, że samo zjawisko suszy rozlicznej na tym obszarze w odpowiedniej porze roku jest zjawiskiem niemożliwym do przewidzenia i że dla osoby zajmującej się zawodowo produkcją nasienną niemożliwe jest odpowiednie zabezpieczenie stanu upraw na wypadek takiego zjawiska.

Zarzut niewykazania przez pozwanego podstawy kary umownej, tj. niewykazania wartości nasion jako podstawy naliczenia kary, byłby usprawiedliwiony tylko w wypadku, gdyby wykazano, że przez wartość nasion zakontraktowanych same strony rozumiały wartość inną niż uzgodniona cena. Tego jednak powód nie wykazał. Poza oznaczeniem ceny zakontraktowanych nasion, w umowie nie podano przecież żadnego innego miernika do ustalenia wartości tych nasion, które miały stanowić podstawę kar umownych zastrzeżonych zarówno na korzyść kontraktującego, jak i producenta. W takim stanie należy rozsądnie uznać, że na potrzeby umowy obie strony zgodnie określiły wartość nasion zakontraktowanych odpowiednio do umówionych cen, skoro zgodnie z istotą świadczeń wzajemnych w związku z art. 613 § 1 k.c. świadczenia wzajemne są równoważne. Gdyby z roszczeniem o zapłatę kary umownej wystąpił sam pozwany, nie miałby najpewniej wątpliwości, że tak należy rozumieć wartość nasion zakontraktowanych. Dlatego zarzut pozwanego przeciwko podstawie naliczenia kary umownej jest zarzutem zupełnie nieusprawiedliwionym według oczywistej wykładni umowy. W stanie, gdy strony nie ujawniały żadnych wątpliwości co do wykładni umów ani w czasie ich wykonywania, ani w wymienianej korespondencji przedprocesowej, zgłoszony w tym przedmiocie dopiero na rozprawie zarzut należy uznać próbę nieskutecznego uchylenia się od skutków zastrzeżenia kary umownej, której podstawy były i są w rzeczywistości zrozumiałe dla pozwanego.

Niezależnie od zarzutów podniesionych przez pozwanego Sąd Okręgowy uznał, że podane przez pozwanego uzasadnienie żądania oddalenia powództwa usprawiedliwia rozważenie z urzędu, czy zastrzeżona kara umowna powinna podlegać miarkowaniu lub rozłożeniu na raty.

Zgodnie z art. 484 § 2 k.c., jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Zobowiązanie co do wyprodukowania i dostarczenia zakontraktowanych nasion nie zostało wcale wykonane w odniesieniu do nasion kalarepy wiedeńskiej białej, cebuli sochaczewskiej i cebuli wiktorii skierniewickiej. Zastrzeżona kara umowna stanowi ułamek (1/2) umówionej ceny. Ponieważ obie strony zawodowo zajmują się przedmiotem kontraktacji i kary umowne zastrzeżono w tej samej wysokości na korzyść kontraktującego i producenta brak podstaw do uznania z urzędu, aby kara umowna nieprzekraczająca wartości przedmiotu umowy ( w tym wypadku ograniczona do połowy tej wartości, tj. połowy ceny nasion), była karą rażąco wygórowaną.

Zgodnie z art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Pozwany nie podał jednak żadnych faktów, które uzasadniałyby ocenę z urzędu, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek. Pozwany zawodowo zajmuje się produkcją rolną, a żadna z ujawnionych w sprawie okoliczności nie dowodzi, aby z przyczyn osobistych, rodzinnych lub majątkowych celowe było rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia.

Dlatego Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzone świadczenie wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c., bez miarkowania kary umownej i bez rozkładania świadczenia na raty.

Zgodnie z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł w wyroku o kosztach postępowania przez nakazanie pozwanemu ich zwrotu na rzecz powoda według norm przepisanych. Wysokość kosztów podlegających zwróceniu Sąd Okręgowy określił zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. na sumę 9 186 zł, w tym kwotę 3 769 zł tytułem zwrotu kosztów uiszczonej opłaty od pozwu, kwotę 5 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i kwotę 17 zł tytułem zwrotu kosztów uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego. Wysokość odpowiednich kosztów z tytułu zastępstwa procesowego stanowi stawka minimalna wynagrodzenia pełnomocnika procesowego odpowiedni do wartości przedmiotu sporu, zgodnie z właściwym rozporządzeniem wykonawczym do ustawy – Prawo o adwokaturze.

Z tych przyczyn i na podstawie przytoczonych przepisów prawa Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)