Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2017 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w L.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Spółdzielni Usługowo-Produkcyjnej Zakład Usług (...) w upadłości likwidacyjnej w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego(...) z dnia
8 listopada 2016 r. oraz od wyroku uzupełniającego z dnia 2 grudnia 2016 r., sygn. akt (...)

uchyla zaskarżone wyroki w całości i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Okręgowemu (...) do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

I ACa 96/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 listopada 2016 roku Sąd Okręgowy (...)

1.  zasądził od pozwanego Syndyka masy upadłości Spółdzielni Usługowo-Produkcyjnej Zakład Usług (...) w upadłości likwidacyjnej w S. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. kwotę 80 319 zł zł;

2.  zasądził od pozwanego Syndyka masy upadłości Spółdzielni Usługowo-Produkcyjnej Zakład Usług (...) w upadłości likwidacyjnej w S. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. kwotę 11 233 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Okręgowy wskazał, że na rozprawie w dniu 4 listopada 2016 roku pełnomocnik pozwanego oświadczył, że roszczenie powoda jest zasadne, powinno być zapłacone, jednakże z uwagi na brak środków finansowych i fakt, że przedmiot umowy został wydany powodowi i nie został zwrócony, o czym świadczy odsprzedanie przez pozwanego (...), pozwany korzysta z prawa zatrzymania. Równocześnie jednak pełnomocnik pozwanego przyznał, że (...) jest na terenie będącym w dyspozycji Syndyka.

Według Sądu Okręgowego to oświadczenie pełnomocnika pozwanego złożone na rozprawie jest dyspozytywną czynnością procesową zawierającą w sobie oświadczenie wiedzy oraz woli. Stanowi uznanie powództwa. Natomiast stosownie do art. 213 § 2 k.p.c. sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda należność główną w kwocie 80 319 zł – stosownie do art. 405 k.c. oraz art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 494 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd postanowił, stosując zasadę odpowiedzialności za wynik sporu – art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c.

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2016 roku Sąd Okręgowy (...) uzupełnił wyrok z dnia 8 listopada 2016 roku, w ten sposób, że dodał punkt 4 o treści: zasądza od pozwanego Syndyka masy upadłości Spółdzielni Usługowo-Produkcyjnej Zakład Usług (...) w upadłości likwidacyjnej w S. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. odsetki ustawowe od kwoty 80 319 zł od dnia 17 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższych wyroków z dnia 8 listopada 2016 roku i 2 grudnia 2016 roku wniósł pozwany Syndyk masy upadłości Spółdzielni Usługowo-Produkcyjnej Zakład Usług (...) w upadłości likwidacyjnej w S. zaskarżając je w całości i domagając się uchylenia zaskarżonych orzeczeń w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego (k.103, 174).

Pozwany zarzucił:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, tj.:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oceny przez Sąd I instancji zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności poprzez:

- uznanie, że pełnomocnik pozwanego na rozprawie oznajmił, że roszczenie jest zasadne i żądana przez powoda kwota powinna zostać mu zapłacona, a tym samym uznał powództwo, podczas, gdy pełnomocnik pozwanego na rozprawie oświadczył, że powód mógłby się domagać zwrotu uiszczonej kwoty, gdyby dokonał na rzecz Syndyka zwrotu świadczenia wzajemnego tj. (...). Natomiast w chwili obecnej z powodu zachowania powoda i dalszej odsprzedaży(...) pozwany utracił jej posiadanie, w związku z czym żądana przez powoda kwota powinna być mu zapłacona dopiero wówczas, gdy Syndyk odzyska władanie (...)

2)  art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i pominięcie dowodu z dokumentów znajdujących się na kartach akt sprawy prowadzonej przed Sądem Okręgowym (...)pod sygn. akt: (...)w sprawie pozwu Syndyka przeciwko M. i A. W. o wydanie (...) na podstawie której powód domagał się zapłaty kwoty dochodzonej pozwem, co doprowadziło Sąd I instancji do przyjęcia błędnych ustaleń co do podstaw roszczenia powoda i tym samym wadliwej konstatacji, że roszczenie jest wymagalne;

3)  art. 213 § 2 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i uznanie, że pozwany uznał powództwo podczas w sprzeciwie od nakazu zapłaty jak i na rozprawie pełnomocnik pozwanego oświadczył, że powód mógłby się domagać zwrotu uiszczonej kwoty, gdyby dokonał na rzecz Syndyka zwrotu świadczenia wzajemnego tj.(...) Natomiast w chwili obecnej z powodu zachowania powoda i dalszej odsprzedaży wiaty pozwany utracił jej posiadanie, w związku z czym żądana przez powoda kwota powinna być mu zapłacona dopiero wówczas, gdy Syndyk odzyska władanie nad ruchomością.

4)  321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 386 § 4 k.c.p. poprzez nierozpoznanie istoty sporu i zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania oraz merytorycznych zarzutów strony i zgłoszonych dowodów, a w konsekwencji nieustalenie czy roszczenie powoda jest wymagalne, skoro nie zwrócił przedmiotu umowy drugiej stronie.

II.  Naruszenie przepisów prawa materialnego mające istotny wpływ na rozstrzygniecie sprawy tj.:

1)  art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. oraz art. 494 § 1 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie w sprawie i bezpodstawne przyjęcie przez Sąd I instancji, że strona pozwana bez podstawy prawnej uzyskała korzyść majątkową kosztem powoda i tym samym była zobowiązana do zwrotu świadczenia otrzymanego od powoda, podczas gdy strony łączył pierwotnie stosunek zobowiązaniowy, na podstawie którego strony zobowiązane były do świadczeń wzajemnych, które z uwagi na odstąpienie przez stronę pozwaną od tej umowy, zobowiązane były do wzajemnego zwrotu wykonanych świadczeń, czego powód nie wykonał a pozwany skorzystał z kodeksowego prawa zatrzymania,

2)  art. 496 k.c. poprzez jego nie zastosowanie w sprawie i tym samym błędnym pominięciu przez Sąd zarzutu i uprawnienia pozwanego wynikającego z prawa zatrzymania, co w konsekwencji doprowadziło sąd I instancji do bezpodstawnego uznania, że roszczenie powoda jest zasadne, podczas gdy podniesienie takiego zarzuty hamuje skuteczność roszczenia strony przeciwnej i w przedmiotowej sprawie winno skutkować oddaleniem powództwa.

3)  art.481 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie od należności głównej odsetek ustawowych od należności głównej od dnia 17 stycznia 2015r. podczas gdy Sąd pominął okoliczność, że powód nie uznawał odstąpienia pozwanego od umowy wskazując, że sprzedał (...)osobie trzeciej (M. W.).

W odpowiedzi na apelację powód (...) z ograniczoną odpowiedzialnością w L. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania przed Sądem II Instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zaskarżone wyroki podlegają uchyleniu, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu(...), gdyż Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy.

Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy powództwa albo merytorycznych zarzutów pozwanego. Taka sytuacja ma miejsce w niniejszym przypadku, gdyż Sąd Okręgowy bezpodstawnie oparł rozstrzygnięcie się na uznaniu powództwa, wobec czego zaniechał analizy zasadności żądania pozwu.

Nie świadczy to jednak o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c., ani art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 386 § 4 k.p.c., gdyż Sąd nie dokonywał oceny dowodów, ani też nie orzekł ponad żądanie powoda, a art. 386 k.p.c. jest skierowany do sądu drugiej instancji. Natomiast w tym zakresie za uzasadniony należy uznać zarzut błędnego zastosowania art. 213 § 2 k.p.c. gdyż w niniejszym przypadku nie doszło do uznania powództwa, którym Sąd miałby być związany.

Co do zasady w orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że uznanie powództwa musi być wyraźne. Nie można uznać powództwa w sposób dorozumiany (por. wyroki Sądów Apelacyjnych w Gdańsku z 28 kwietnia 2015 rokui, I ACa 715/14, Lex 1793804, w Warszawie z dnia 12 grudnia 2014 roku , I ACa 892/14, Lex 1651980, Komentarze do art. 213 k.p.c.: Tadeusz Żyznowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Pod red. Henryka Doleckiego, Tadeusza Wiśniewskiego T., Tom I. LEX, 2013; A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa 2017), co Sąd Apelacyjny rozpoznający apelację podziela.

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszym przypadku strona pozwana nie złożyła wprost wyraźnego oświadczenia o uznaniu powództwa - zarówno w sprzeciwie od nakazu zapłaty (k.53), jak i na rozprawie w dniu 4 listopada 2016 roku (k.78) wnosiła o jego oddalenie.

Ponadto, nawet gdyby dopuścić możliwość uznania powództwa w sposób dorozumiany, to w niniejszym przypadku postawa pełnomocnika pozwanego nie wskazywała na to, że jego wolą jest wydanie wyroku uwzględniającego powództwo.

W tym zakresie skarżący trafnie zarzuca, że złożone na rozprawie w dniu 4 listopada 2016 roku oświadczenie pełnomocnika pozwanego zostało błędnie potraktowane jako oświadczenie o uznaniu powództwa.

Wprawdzie pełnomocnik ten wskazał, że roszczenie powoda jest zasadne i powinno zostać zapłacone, ale jednocześnie podał przeszkody uzasadniające (według strony pozwanej) brak zapłaty – brak środków finansowych i fakt, że przedmiot umowy nie został zwrócony i powołał się na prawo zatrzymania -wstrzymania swojego świadczenia.

Oświadczenie to obejmowało co najwyżej oświadczenie wiedzy (stwierdzenie istnienia długu), ale z oświadczenia tego nie wynikało bynajmniej, że pozwany jest gotów zaspokoić roszczenie powoda dochodzone przeciwko niemu w procesie, a wręcz przeciwnie, wynikało, że pozwany nie ma woli uregulowania długu do czasu do kiedy nie zostanie mu wydana wiata.

Tym samym oświadczenie to nie miało charakteru uznania powództwa w wyżej wskazanym rozumieniu - nie stanowiło ono wyrażenia zgody na wydanie orzeczenia zgodnego z żądaniem strony powodowej, ponieważ pozwany nie rezygnował z obrony merytorycznej przed żądaniem powoda, a uzależniał spełnienie dochodzonego świadczenia od zwrotu (...) przez powoda, co według jego oceny wskazywało na przedwczesność powództwa (k. 55). Pomijając zasadność takiego rozumowania nie zmienia to faktu, że miało to oznaczać, iż obecnie nie ma podstaw do uwzględnienia powództwa.

Dlatego też czynność ta nie mogła zrodzić takich skutków, jakie przypisał jej Sąd Okręgowy i wykluczało to możliwość wydania orzeczenia opartego na uznaniu (art. 213 § 2 k.p.c.).

Należy dodać, że także gdyby potraktować tego rodzaju oświadczenie, jako

uzależniające spełnienie dochodzonego pozwem żądania od warunku i zbliżone do uznania powództwa pod warunkiem, to nie jest to dopuszczalne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1973 roku, II CR 167/73, OSNCP 1974 nr 5 poz. 94).

Poprzestając na uznaniu powództwa Sąd Okręgowy zaniechał dokonania ustaleń faktycznych, analizy dowodów i zbadania materialnej podstawy powództwa, jak też zarzutów pozwanego, co świadczy o nierozpoznaniu istoty sprawy i prowadzi do uchylenia zaskarżonych wyroków i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji (art. 386 § 4 k.p.c.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy uzupełni postępowanie dowodowe w zależności od wniosków stron i odpowiednio do jego wyników dokona analizy zasadności żądania powoda i wyda stosowne rozstrzygnięcie.

Z uwagi na powyższe odnoszenie się do pozostałych zarzutów, w tym dotyczących art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz naruszenia prawa materialnego (pkt I. 2 i pkt II. 1-3 apelacji) jest przedwczesne.