Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2018r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 stycznia 2018r. w Suwałkach

sprawy W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

w związku z odwołaniem W. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 16 listopada 2017 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że W. K. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń pobranych za okres od 1 września 2016 roku do 31 grudnia 2016 roku.

Sygn. akt III U 7/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.11.2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. powołując się na art. 138 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r, poz. 748 ze zm.) oraz art. 84 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017r., poz. 1383 ze zm.) zobowiązał W. K. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01.09.2016r. do 31.12.2016r. w kwocie 1.176,76 zł i odsetek za okres od 27.09.2016r. do 16.11.2017r. tj. do dnia wydania decyzji, w kwocie 83,67zł. Wskazał, iż w okresie od 01.09.2016r. do 31.12.2016r. renta rodzinna była świadczeniem nienależnym.

W odwołaniu od tej decyzji W. K. domagała się jej zmiany i umorzenia należności wynikających z nienależnie pobranych świadczeń. Wskazała, że kurs szkoleniowy, na który była zapisana, nie rozpoczął się planowo z przyczyn niezależnych od niej. Jednocześnie nie mogła zawiadomić organu rentowego o tym fakcie, gdyż data rozpoczęcia kursu nie była znana ani jej, ani organizatorowi kursu. Poza tym wskazała, że nie była pouczona o tym, że ma obowiązek zgłoszenia tego faktu, ani o tym w jakich okolicznościach traci prawo do renty rodzinnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i wskazując na art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podał, iż dotyczy on obowiązku zwrotu pobranych świadczeń przez osobę, która takie świadczenie nienależnie pobrała. Świadczenie za wskazany okres było nienależne, ponieważ warunkiem uzyskania prawa do renty rodzinnej była kontynuacja nauki – realizacja szkolenia.

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzją z dnia 14.06.2007r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał rentę rodzinną A. i K. K. (1) do dnia 31.01.2021r. oraz W. K. do dnia 31.01.2012r. poczynając od dnia 20.04.2007r. tj. od śmierci męża i ojca M. K.. Adresatem decyzji była A. K., matka małoletnich W. K. urodzonej (...) i K. K. (1) urodzonego (...) Wskazano, że renta podlega podziałowi na trzy części. Decyzja zawierała pouczenia m.in. o okolicznościach powodujących wstrzymanie wypłaty lub zawieszenie prawa do renty rodzinnej. Renta przekazywana była osobie uprawnionej przekazem pocztowym. Kolejne decyzje dotyczyły waloryzacji renty oraz jej przeliczenia w związku z utratą uprawnień do renty rodzinnej przez W. K., a następnie wznowieniem wypłaty renty po złożeniu przez nią zaświadczenia o kontynuacji nauki. Wszystkie te decyzje adresowane były na A. K..

W dniu 13.06.2014r. - niespełna miesiąc przed uzyskaniem pełnoletniości przez odwołującą W. K. - organ rentowy skierował do niej informację, wskazując, iż w związku z uzyskaniem pełnoletniości, przysługującą jej część renty rodzinnej powinien wypłacać do jej rąk, chyba, że wskaże osobę uprawnioną. Do tej informacji dołączono wniosek, który należało wypełnić i zwrócić organowi rentowemu. Organ rentowy zastrzegł tez, że jeśli wniosek nie będzie złożony, zostanie wydana decyzja o podjęciu wypłaty części renty rodzinnej na jej nazwisko i przysługująca jej część renty będzie przekazywana na dotychczasowy adres (informacja k.100 akt rentowych). Odwołująca nie złożyła oświadczenia o upoważnieniu matki do pobierania jej części świadczenia. Organ rentowy nie wydał jednak decyzji, której adresatem byłaby W. K.. Świadczenie nadal przeliczano decyzją, której adresatem była A. K. a uprawnione były trzy osoby: A., K. i W.. Świadczenie wypłacano do rąk A. K..

W dniu 8.09.2016r. W. K. złożyła zaświadczenie Dyrektora Ośrodka (...) w E. Zakładu (...) w B., z którego wynikało, że została zakwalifikowana do udziału w projekcie, w ramach którego będzie realizowała program Kwalifikacyjnego Kursu Zawodowego w zakresie „fryzjer”. Planowany okres realizacji projektu: 1.08.2016r. - 30.09.2018r. (zaświadczenie k.111 akt rentowych). Ostatnie decyzje o przeliczeniu renty na trzy uprawnione osoby wydano dnia 14.09.2016r. i 13.09.2017r. w związku ze złożeniem przez odwołującą kolejnego zaświadczenia Dyrektora (...) w E. potwierdzającego, że W. K. jest uczestnikiem Kwalifikacyjnego Kursu Zawodowego w ramach projektu „Nowe Kwalifikacje – rozwój kompetencji i kwalifikacji osób dorosłych”, który realizowany jest od 21.01.2017r. do 6.05.2018r. (k.118 akt rentowych). Z informacji Zakładu (...) (k.128) wynika, że rozpoczęcie kursu planowane było na 1.09.2016r., ale z powodu rezygnacji części uczestników okres rekrutacji został wydłużony do czasu zebrania grupy szkoleniowej 10 osób. Szkolenie rozpoczęło się 21.01.2017r. Odwołująca wskazała też, że nie posiadała informacji, co do faktycznej daty rozpoczęcia kursu, oczekiwała na zgłoszenie się uczestników, a w związku z tym nie mogła udzielić wiążących informacji organowi rentowemu. Nie miała też innych środków utrzymania i pobrane świadczenie zużyła na bieżące potrzeby. W aktach rentowych brak jakiegokolwiek dowodu, by W. K. otrzymała decyzję o przyznaniu jej świadczenia i stosownym pouczeniu.

Sąd zważył, co następuje:

Jak stanowi art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017r., poz. 1383 ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Podstawowym zagadnieniem w sprawie było ustalenie, czy osobą, która pobrała świadczenie była W. K., a zatem czy decyzja została wydana w stosunku do właściwej osoby oraz czy została ona pouczona o okolicznościach powodujących ustanie prawa do pobierania świadczenia.

Prawo do części renty rodzinnej po zmarłym ojcu i mężu, zostało przyznane, a następnie waloryzowane i przeliczane decyzjami organu rentowego, których adresatem była A. K., a uprawnionymi A., W. i K. K. (1). Decyzje te były prawidłowe do czasu pełnoletniości W. K.. W dniu 6.07.2014r. W. K. ukończyła 18 lat. Przed tą datą organ rentowy poinformował ją o dalszym postępowaniu, co do wypłaty przysługującej jej części renty rodzinnej. Wbrew pouczeniu nie wydał jednak w stosunku do niej decyzji dotyczącej jej części renty rodzinnej. W decyzji z dnia 8.09.2014r. o przeliczeniu renty, skierowanej do A. K., wskazał W. K. jako jedną z osób uprawnionych do świadczenia. Kolejne decyzje o przeliczeniu renty: z dnia 7.09.2015r., z dnia 14.09.2015r. oraz z dnia 13.09.2017r. również kierowane były do A. K., a W. K. była jedynie osobą uprawnioną do świadczenia, mimo że była już osobą pełnoletnią. Ponadto nie upoważniła ona matki do odbioru przysługującej jej części świadczenia.

Jak stanowi art. 130 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń, albo na wniosek tej osoby na jej rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, z uwzględnieniem ust. 3. Standardowy druk upoważnienia (Rw-3), stosowany przez organ rentowy, przewidywał trzy formy wypłaty świadczenia: bezpośrednio do osoby uprawnionej na adres zamieszkania (do korespondencji); na rachunek bankowy osoby uprawnionej; na nazwisko i adres osoby upoważnionej. Ponieważ W. K. nie upoważniła żadnej osoby do odbioru jej świadczenia, ani nie wskazała rachunku, na który świadczenie powinno być przekazywane, zgodnie z udzielonym jej pouczeniem, powinna po wydaniu przez organ rentowy decyzji i stosownym pouczeniu, otrzymywać należną jej część renty rodzinnej bezpośrednio do rąk własnych na adres zamieszkania (do korespondencji).

Jak stanowi ust. 2 art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

W skarżonej decyzji powstanie nienależnego świadczenia organ rentowy łączył z tym, że odwołująca we wskazanym okresie nie była uczestnikiem kursu, na co wskazywało przedłożone przez nią wcześniej zaświadczenie. Wyjaśnienia wymagało jednak przede wszystkim, czy organ rentowy wydał decyzję w stosunku do uprawnionej W. K. i pouczył ją właściwie o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia. Takich działań organ rentowy nie podjął. Decyzje i pouczenia kierowane były do matki odwołującej - A. K.. Świadczenie wypłacane było również do rąk matki, mimo braku do tego upoważnienia.

Takie działania, a raczej zaniechania organu rentowego w sposób nieuprawniony obarczyły ostatecznie odwołującą obowiązkiem zwrotu świadczenia za wskazany w decyzji okres. Kwestię właściwego informowania o prawach i obowiązkach uprawnionych do renty rodzinnej zostały wyjaśnione już wielokrotnie w orzecznictwie sadów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego. W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że W. K. nie była pouczona o obowiązkach wynikających z pobierania renty rodzinnej. Żadna z decyzji z pouczeniami wydanych w sprawie nie została skierowana do niej, a wyłącznie do matki A. K.. To nie ona jednak a odwołująca została wezwana do zwrotu świadczenia.

Ponieważ decyzja o zwrocie dotyczyła W. K., która nie była właściwie pouczona, ani nie pobierała świadczenia, Sąd nie zajmował się tym, czy faktycznie zaprzestała ona nauki i jakie znaczenie ma fakt, że nie miała wpływu na datę rozpoczęcia kursu i w oczekiwaniu na ten kurs nie mogła swobodnie dysponować swoim czasem i podjąć naukę czy inne szkolenie.

Wydając decyzję organ rentowy ogólnie wskazał na przepis art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jednak jak wykazano, w przypadku odwołującej zastosowania nie znajduje rygor z ust. 1. Należy również wskazać, iż nie ma podstaw do zastosowania ust. 3 art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z treścią którego za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 kpc orzeczono, jak w sentencji.

DP