Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 czerwca 2016 roku

sprawy z wniosku W. K. (1), Z. K.

z udziałem W. Ś., G. W.

o stwierdzenie nabycia spadku

w związku ze skargą W. K. (1) o wznowienie postępowania w sprawie sygn. akt I Ns 1502/14 zakończonego wydaniem przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. prawomocnego postanowienia w dniu 08 grudnia 2014 roku

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 15 marca 2016 roku, sygn. akt I Ns 831/15

postanawia:

1.  uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie pierwszym i odrzucić skargę;

2.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Beata Grochulska

Sygn. akt II Ca 344/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 15 marca 2016 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb., po rozpoznaniu sprawy z wniosku W. K. (1)
z udziałem Z. K. , W. Ś. i G. W.
o stwierdzenie nabycia spadku w związku ze skargą W. K. (1)
o wznowienie postępowania zakończonego wydaniem przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. prawomocnego postanowienia w dniu 8 grudnia 2014 r., w sprawie sygn. akt I Ns 1502/14 oddalił skargę oraz ustalił, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 19 września 2014 r. W. K. (1) złożyła do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej spadkodawczyni - matce K. Ś.. Sprawa otrzymała sygnaturę I Ns 1502/14. Zarządzeniem z dnia 09 października 2014 r. w przedmiotowej sprawie wyznaczony został na dzień 08 grudnia 2015 r.

W dniu 24 września 2014 r. z podobnym wnioskiem wystąpiła Z. K.. Sprawa otrzymała sygnaturę I Ns 1555/14. W tym wniosku W. K. (1) została wskazana jako uczestniczka postępowania.

Zarządzeniem z dnia 09 października 2014 r. termin rozprawy w sprawie I Ns 1555/14 wyznaczony został na dzień 03 grudnia 2014 r.

Zarządzeniem wydanym w dniu 17 listopada 2014 r. w sprawie sygn. akt I Ns 1555/14, Sąd połączył sprawę sygn. akt I Ns 1555/14 ze sprawą I Ns 1502/14, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Równocześnie w związku z podjętą decyzją Sąd odwołał termin rozprawy wyznaczony w sprawie 1 Ns 1555/14 i poinformował strony o treści wydanego zarządzenia.

W. K. (1) zawiadomienie o terminie posiedzenia w sprawie w której była wnioskodawczynią (sygn. akt I Ns 1502/14) otrzymała w dniu 28 października 2014 r.

Z kolei w dniu 29 października 2014 r. W. K. (1) otrzymała zawiadomienie o terminie posiedzenia wyznaczonego na dzień 03 grudnia 2014 r. w sprawie sygn. akt I Ns155/14.

W dniu 19 listopada 2014r. W. K. (1) otrzymała zawiadomienie o odwołaniu terminu rozprawy wyznaczonej w sprawie I Ns 1555/14 - wyznaczonej na dzień 3 grudnia 2014 r. oraz odpis zarządzenia o połączeniu spraw I Ns 1555/14 ze sprawą I Ns 1502/14, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W dniu 12 listopada 2014 r. W. K. (1) złożyła do sprawy I Ns 1555/14 pismo informujące o złożonym przez nią samodzielnie wniosku o nabycie spadku po zmarłej matce K. Ś., zajęła także stanowisko w związku z drugim wnioskiem o nabycie spadku po zmarłej matce, złożonym przez Z. K..

W. K. (1), pomimo prawidłowego powiadomienia nie stawiła się na posiedzeniu mającym miejsce w dniu 8 grudnia 2014 r.

Powyższy stan faktyczny, niekwestionowany przez żadną ze stron toczącego się postępowania Sąd ustalił w oparciu o całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, opierając się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy I Ns 1502/14 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

Sąd Rejonowy zważył, iż skarga o wznowienie postępowania zakończonego wydaniem przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. w sprawie sygn. akt I. Ns. 1502/14 prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po K. Ś., wniesiona przez W. K. (1) nie jest uzasadniona.

Podstawy wznowienia postępowania, mając na uwadze treść uzasadniania złożonej skargi, określone zostały w art. 524 k.p.c. w zw. z art. 401 p-kt 2 k.p.c.

Sąd I instancji uznał, że nie zostały spełnione przesłanki uzasadniające wznowienie postępowania w sprawie.

Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń skarżąca W.

K. (jednocześnie wnioskodawczym w sprawie sygn. akt I Ns1502/14) pomimo prawidłowo powiadomiona, nie stawiała się na wyznaczony termin posiedzenia. Skarżąca nie przedstawiła żadnych przekonywujących argumentów uzasadniających jej nieobecność. W. K. (2) odbierała wszelką korespondencję nadsyłaną przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb., związaną z przedmiotową sprawą. W żadnych z pism które otrzymała, nie było informacji z której wynikałoby że odwołany został termin posiedzenia wyznaczony na dzień 8 grudnia 2014 r. (w sprawie którą ona sama do tutejszego Sądu wniosła). W tej sytuacji oczywistym dla Sądu jest, że strona właściwie dbająca o swoje interesy winna się stawić na stosowny termin posiedzenia w sprawie spadkowej po zmarłej matce.

Sąd wydając orzeczenie w sprawie sygn. akt I Ns 1502/14 w dniu 8 grudnia 2014 r. niewątpliwie znał treść stanowiska wnioskodawczym W. K. (1) i podnoszone przez nią argumenty, uznał jednak że nic nie stoi na przeszkodzie wydaniu stosownego orzeczenia w sprawie, którego W. K. (1) nawet nie zaskarżyła do Sądu II instancji.

W tej sytuacji mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie pierwszym postanowienia i oddalił skargę.

O kosztach postępowania w przedmiotowej sprawie Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni zaskarżając go w całości, zarzucając mu - naruszenie prawa procesowego tj. art. 524 k.p.c. w zw. z art. 401 pkt. 2 k.p.c., w wyniku bezpodstawnego przyjęcia przez Sąd I instancji, iż w przedmiotowej sprawie z punktu widzenia wnioskodawczyni nie zostały spełnione przesłanki do wznowienia postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej K. Ś. - sygn. akt I Ns 1502/14 - podczas gdy, W. K. (1) nie może ponosić odpowiedzialności za niestawiennictwo na posiedzeniu wyznaczonym na dzień 8 grudnia 2014 roku , pomimo prawidłowego jej powiadomienia o tym terminie, albowiem analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego odnoszącego się do wzajemnych relacji postępowań prowadzonych w równoległych, tożsamych co do ich przedmiotu w sprawach - sygn. akt I Ns 155/14 i I Ns 1502/14 oraz decyzje procesowe o połączeniu tych spraw pod

jedną sygnaturą - I Ns 1502/14 , odwołanie terminu wyznaczonego dla posiedzenia w sprawie I Ns 155/14, doprowadziło - pomimo aktywności procesowej wnioskodawczym - do jej niezawinionego niestawiennictwa na wyznaczony termin posiedzenia zwłaszcza , iż po konsultacji wnioskodawczym z pracownikiem biura obsługi interesantów , wnioskodawczym uzyskała informację , iż ma oczekiwać na nowy termin sprawy , gdyż poprzedni został odwołany , co pozbawiło wnioskodawczynię możliwości podważenia ważności testamentu na którym oparto zaskarżone postanowienie.

Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sadowi I instancji do ponownego rozpoznania, w celu dalszego rozpatrzenia skargi o wznowienie postępowania w sprawie - sygn. akt I Ns 1502/14 .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skutkiem prawnym apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię W. K. (1) jest uchylenie zaskarżonego postanowienia w punkcie pierwszym
i odrzucenie skargi jako niedopuszczalnej.

W niniejszej sprawie zachodzą bowiem okoliczności przewidziane w art. 386 § 3 k.p.c. zw. z art. 13 § 2 k.p.c. które Sąd Okręgowy przy orzekaniu bierze pod uwagę z urzędu .

Kodeks postępowania cywilnego normuje wyraźnie kwestię dopuszczalności wznowienia postępowania nieprocesowego. W szczególności w art. 524 § 1 tego kodeksu postanowiono, że uczestnik postępowania może żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, jednakże wznowienie postępowania nie jest dopuszczalne, jeżeli postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone. Z powyższego przepisu wynika przede wszystkim dopuszczalność wznowienia postępowania nieprocesowego tylko wówczas, gdy postępowanie to zostało zakończone prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy. Natomiast nie jest ono dopuszczalne, gdy postępowanie zostało

zakończone postanowieniem kończącym wprawdzie postępowanie w sprawie, ale nie zawierającym rozstrzygnięcia merytorycznego. Kwestia ta przedstawia się zatem identycznie, jak w procesie, gdyż łączenia się z problemem powagi rzeczy osądzonej, która przysługuje jedynie rozstrzygnięciom merytorycznym.

Jednakże w kodeksie postępowania cywilnego wprowadzono wyjątek od zasady dopuszczalności postępowania nieprocesowego zakończonego prawomocnym postanowieniem co do istoty sprawy, dla tych wypadków, w których na podstawie przepisów tego kodeksu, postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone, choć jest prawomocne. Chodzi tu w szczególności o sytuacje objęte przepisami art. 523 zd. drugie, art. 539, art. 559, art. 577, art. 678 i art. 679 k.p.c..

Tryb określony w art. 679 k.p.c. umożliwia zniweczenie podstawy domniemania, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, jest spadkobiercą. umożliwia również obalenie podstaw domniemania wynikającego ze stwierdzenia nabycia spadku co do posiadania przymiotu spadkobiercy. W ten sposób w wypadku zmiany postanowienia umożliwia uzyskanie przez rzeczywistego spadkobiercę - a także takiego, którego prawa zostały stwierdzone w części niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym - nowego stwierdzenia nabycia spadku, zgodnego z rzeczywistym stanem prawnym i wywołującego odpowiednie skutki materialnoprawne. tym samym - jak się powszechnie przyjmuje - art. 679 k.p.c. nie tylko realizuje ochronę dziedziczenia spadkobiercy, lecz zastępuje instytucję wznowienia postępowania w tych sprawach, w drodze żądania zmiany dotychczasowego, wadliwego stwierdzenia nabycia spadku.

Porównanie zmiany postanowień stwierdzających nabycie spadku ze skargą o wznowienie nie jest przypadkowe. Zarówno w wypadku, gdy żądanie zmiany zgłasza ten, kto nie był uczestnikiem dotychczasowego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (sytuacja pierwsza), jak i w wypadku, gdy zgłaszają je będący uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (sytuacja druga) - podstawa żądania jest taka sama: ustalono, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony i wykryte zostały dowody potwierdzające

tę okoliczność. Tego rodzaju podstawa żądania ma charakter wznowieniowy. Żądanie wznowienia postępowania w trybie art. 399 i 524 § 2 k.p.c. jest jednak obwarowane przesłankami dopuszczalności, tj. terminami i podstawami.

Z art. 524 k.p.c. wynika, że tryb określony w art. 679 k.p.c. zastępuje skargę o wznowienie postępowania, a racją tego rozwiązania było uproszczenie i odformalizowanie postępowania o zmianę prawomocnego stwierdzenia nabycia spadku. Należy zauważyć, że odformalizowanie to w pierwszej sytuacji poszło bardzo daleko. przecie jest bezsporne, że osoba, która nie była uczestnikiem postępowania, nie jest skrępowana ani terminami, ani podstawami w udowodnieniu tezy, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział jest inny niż stwierdzony. Jeżeli się porówna sytuacją osoby, która nie uczestniczyła w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku i dochodzi zmiany w trybie art. 679 k.p.c. , z sytuacją osoby, która mogłaby (ewentualnie) dochodzić zmiany w trybie art. 524 § 2 k.p.c. , to poważne różnice są widoczne bez trudu.

W konkluzji należy więc stwierdzić, że uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku nie może żądać wznowienia tego postępowania z powodu pozbawienia go możności działania

(por. m.in. uchw. SN/7, zasada prawna) z 9.2.1967 r., III CZP 86/66, OSNCP 1967, Nr 11, poz. 190; uchw. SN z 27.4.1982 r., III CZP 15/82, OSNCP 1982, Nr 8–9, poz. 118; uchw. SN z 21.4.1994 r., III CZP 40/94, OSNCP 1994, Nr 11, poz. 210 z aprobującą glosą T. Felskiego, Pal. 1995, Nr 3–4, s. 256) .

W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni W. K. (1) była bezspornie uczestniczką postępowania w sprawie I Ns 1502/14 o stwierdzenie nabycia praw do spadku po K. Ś. zawisłej przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim i oparła swoje żądania skargi o wznowienie postepowania w tymże postępowaniu o treść art. 401 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 524 § 2 k.p.c. powołując się na pozbawienie możliwości działania.

W świetle powyższych ustaleń faktycznych biorąc pod uwagę wyżej cytowane stanowisko judykatury, które Sąd Okręgowy podziała w całości skarga o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 1502/14 jest prawnie niedopuszczalna.

Z tych też względów Sąd Okręgowy zgodnie art. 384 § 3 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone orzeczenie w pkt 1 i odrzucił skargę.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą orzeczono zgodnie
z art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Pawel Hochman SSO Beata Grochulska