Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2018r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Dorota Nowińska

Protokolant Aneta Malewska

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r.

sprawy R. Z.

syna W. i E. z domu G.

urodzonego (...) w K.

obwinionego z art. 121 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę obwinionego

od wyroku Sądu Rejonowego w Oławie

z dnia 21 czerwca 2017r. sygn. akt II W 479/16

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Oławie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

R. Z. został obwiniony o to, że:

I.  jako Prezes Zarządu (...) sp. z o.o., z siedzibą ul. (...), (...)-(...) J., wpisaną do rejestru przedsiębiorców w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej pod numerem KRS (...), NIP (...), REGON (...), w okresie od 15.06.2015 r. do 31.03.2016 r., powierzał nielegalnie pracę zarobkową dla 19 obywateli (...) wymienionych w załączniku do protokołu przesłuchania, tj. o wykroczenie z art. 120 ust. 1 w zw. z art. 120 ust. 1 w zw. z art. 88 pkt 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;

II.  jako Prezes Zarządu (...) sp. z o.o., z siedzibą (...)-(...) J., ul. (...), odpowiedzialny za działania spółki, w okresie co najmniej od 01.01.2015 r. do 31.03.2016 r., prowadził działalność gospodarczą w zakresie pracy tymczasowej, polegającej na zatrudnianiu obywateli (...) jako pracowników tymczasowych i kierowaniu tych pracowników do wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy - użytkownika na zasadach określonych w przepisach o zatrudnianiu pracowników tymczasowych do pracy w:

-

Zakład Produkcyjno - Handlowy (...), z siedzibą (...)-(...) J., ul. (...);

-

(...), z siedzibą (...)-(...) J., ul. (...), (wykaz pracowników w załączeniu);

-

bez wymaganego wpisu do agencji pracy tymczasowej, tj. o wykroczenie z art. 121 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt F Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2017 r., sygn. akt II W 479/16, Sąd Rejonowy w Oławie:

I.  uniewinnił obwinionego R. Z. od popełnienia zarzucanego mu czynu I opisanego w części wstępnej wyroku;

II.  uznał obwinionego R. Z. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu II opisanego w części wstępnej wyroku, przy czym przyjął, iż czyn ten wypełnia znamiona wykroczenia z art. 121 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i za to na podstawie art. 121 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wymierzył mu karę grzywny w wymiarze 3000 /trzech tysięcy/ złotych;

III.  zasądził od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 350 złotych.

Wyrok ten zaskarżył obrońca obwinionego w części - co do pkt II części dyspozytywnej wyroku, a w konsekwencji również w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zawartego w pkt III części dyspozytywnej wyroku zarzucając:

1. Obrazę przepisów postępowania, mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia, a to przepisów:

a) art. 170 § 1 pkt 2 oraz § 2 k.p.k. w zw. z art. 39 § 2 k.p.w. w zw. z art. 4 § 1 k.p.w., polegającą na oddaleniu wniosków dowodowych obrońcy obwinionego o przesłuchanie w charakterze świadków D. S. oraz K. W. z powołaniem na fakt, że okoliczności, na które wnioskowani są świadkowie nie mają znaczenia dla wyjaśnienia sprawy, a ponadto zostały już udowodnione przez oskarżyciela publicznego, podczas gdy okoliczności te - na co wskazuje treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku - miały kluczowe znaczenie dla przypisania obwinionemu sprawstwa wykroczenia, zaś oddalenie wniosku dowodowego z powołaniem się na fakt, że okoliczności te zostały udowodnione przez oskarżyciela w sposób zgodny z formułowanymi przez niego tezami było niedopuszczalne, to wszystko zaś w sytuacji, w której nie przeprowadzono w toku postępowania jakichkolwiek czynności dowodowych zmierzających do ustalenia faktycznego sposobu realizacji umów z kontrahentami oraz rzeczywistej treści stosunków prawnych - w konsekwencji czego Sąd Rejonowy poczynił nieprawidłowe ustalenia faktyczne i nie rozpoznał istoty sprawy oraz naruszył przysługujące oskarżonemu prawo do obrony;

b) art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. polegającą na dowolnej, a nie swobodnej ocenie dowodów zgromadzonych w sprawie, a to umowy o świadczenie usług organizacji ciągłości pracy zakładu z dn. 1 stycznia 2010 r., zawartej przez (...) sp. z o.o. z P. N. oraz umowy o świadczenie usług organizacji ciągłości pracy firmy z dn. 27 czerwca 2014 r. poprzez stwierdzenie, że w sposób „jednoznaczny i kategoryczny” świadczą one o tym, że Spółkę reprezentowaną przez obwinionego łączyły z tymi podmiotami stosunki prawne dotyczące świadczenia usług w zakresie pracy tymczasowej, nie zaś umowy outsourcingu, co ma wynikać z ustalonego w § 1 tych umów przedmiotu oraz uregulowanego w § 2 ust. 1 tych umów sposobu wykonywania kontroli nad pracownikami i to pomimo poczynienia w ustaleniach faktycznych, że kontrola nad pracownikami przysługiwała (...), którym w ramach stosunku była (...) sp. z o.o. - przy jednoczesnym zaniechaniu badania rzeczywistego kształtu stosunków prawnych łączących strony wobec sygnalizowanej przez obronę konieczności poczynienia ustaleń w tym zakresie oraz treści wyjaśnień obwinionego, podczas gdy dowody te wskazują na ewidentny brak podległości pracowników P. N. oraz nie przesądzają o rzeczywistym sposobie realizacji przez Spółkę reprezentowaną przez obwinionego spornych umów (treści stosunków prawnych) - w konsekwencji czego Sąd Rejonowy przyjął błędnie, że umowy te stanowią dostateczną podstawę do przypisania obwinionemu sprawstwa wykroczenia;

c) art. 410 k.p.k. w zw. z art. 82 § 1 k.p.w. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w., polegającą na pominięciu przy wydawaniu zaskarżonego rozstrzygnięcia dowodu z wyjaśnień obwinionego w zakresie, w jakim zreferował on faktyczny przebieg współpracy reprezentowanej przez siebie Spółki z kontrahentami, wskazując m. in. na brak podległości pracowników tym kontrahentom, pomimo tego, że Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom obwinionego jedynie w zakresie wyrażonej przez niego oceny prawnej (kwalifikacji) tych stosunków prawnych oraz nie wskazał w uzasadnieniu jakichkolwiek przyczyn, dla których odmówiłby wiarygodności temu dowodowi - w konsekwencji czego Sąd Rejonowy przyjął błędnie, że Spółka reprezentowana przez obwinionego świadczyła na rzecz P. N. i M. K. usługi w zakresie pracy tymczasowej;

d) art. 424 § 1 k.p.k. w zw. z art. 82 § 1 k.p.w. polegającą na zaniechaniu przeprowadzenia w uzasadnieniu orzeczenia analizy znamion wykroczenia w kontekście przeprowadzonych dowodów oraz ustalonych okoliczności faktycznych, w szczególności zaś wskazania na cechy konstytutywne pracy tymczasowej i umowy, która dotyczy świadczenia usług w tym zakresie - w konsekwencji czego nie jest możliwe odtworzenie procesu decyzyjnego Sądu skutkującego uznaniem obwinionego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i poddanie go kontroli instancyjnej.

2. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na przyjęciu przez Sąd, że z treści umowy o świadczenie usług organizacji ciągłości pracy zakładu z dn. 1 stycznia 2010 r. wynika, że pracownicy (...) sp. z o.o. świadczą pracę pod kierownictwem (...) P. N., co wykluczać ma możliwość przyjęcia, iż świadczone usługi miały charakter outsourcingu, podczas gdy z treści umowy wynika wprost, że podmiotem sprawującym kontrolę nad pracownikami była (...) sp. z o.o. - w konsekwencji czego Sąd Rejonowy przyjął błędnie, że Spółka reprezentowana przez obwinionego świadczyła na rzecz P. N. usługi w zakresie pracy tymczasowej.

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca obwinionego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie – po przeprowadzeniu wnioskowanych przez obwinionego dowodów w postępowaniu odwoławczym - zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części, tj. co do pkt II jego części dyspozytywnej - poprzez uniewinnienie obwinionego od wskazanego w nim czynu oraz co do pkt III - poprzez jego uchylenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Wniesiona w niniejszej sprawie apelacja zasługiwała w całości na uwzględnienie i spowodowała uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Oławie celem ponownego rozpoznania. Za takim rozstrzygnięciem przemawia bowiem charakter popełnionych przez Sąd I instancji uchybień.

Obwiniony R. Z. stanął pod zarzutem popełnienia czynu z art. 121 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 pkt F Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, który miał polegać na prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie pracy tymczasowej, polegającej na zatrudnianiu obywateli (...) jako pracowników tymczasowych i kierowaniu tych pracowników do wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy - użytkownika bez wymaganego wpisu do agencji pracy tymczasowej.

Dla przypisania obwinionemu sprawstwa ww. wykroczenia niezbędnym było zatem ustalenie, że stosunki prawne łączące spółkę obwinionego z podmiotami opisanymi w zarzucie noszą cechy właściwe dla świadczenia usług z zakresu pracy tymczasowej. Przy czym wskazać należy w tym miejscu, że obwiniony konsekwentnie wskazywał, że przedmiotem stosunków prawnych łączących spółkę (...) sp. z o.o. z ww. podmiotami było wykonywanie zleconych prac (tzw. outsourcing).

Ustaleń stanu faktycznego w zakresie przypisanego obwinionemu czynu Sąd I instancji dokonał w oparciu o analizę dwóch umów o świadczenie usług organizacji ciągłości pracy zakładu zawartych przez spółkę (...) sp. z o.o., reprezentowaną przez R. Z. z: P. N. z dnia 1 stycznia 2010 r. oraz M. K. z dnia 27 czerwca 2014 r. Analiza ta doprowadziła Sąd Rejonowy do „jednoznacznego i kategorycznego stwierdzenia, iż charakter tych umów ma charakter pracy tymczasowej”. Argumentując swoje stanowisko Sąd I instancji wskazał, że przedmiotem tych umów było zapewnienie pracowników do zakładu pracy. Nie dał jednocześnie wiary wyjaśnieniom obwinionego, że umowy te mają charakter outsourcingu, wskazując, że aby zaistniała ta instytucja „powierzenie pracowników musi mieć charakter kontroli”. W ocenie Sądu meriti z taką sytuacją nie mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem z analizy tych umów wynika, że „w okresie obowiązywania umowy pracownicy, którzy zostali zapewnieni przez (...), świadczą pracę pod kierownictwem usługodawcy”.

Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku przekonuje, że Sąd I instancji nie dokonał wyczerpującej analizy okoliczności sprawy oraz znamion zarzuconego obwinionemu czynu, nie dokonał także szczegółowej analizy cech stosunku prawnego łączącego strony na tle okoliczności niniejszej sprawy.

Jak wynika z uzasadnienia wyroku, Sąd meriti zakwalifikował ww. umowy jako mające charakter pracy tymczasowej wyłącznie w oparciu o treść tych umów, a dokładniej w oparciu o sformułowanie przedmiotu umowy („zapewnienie pracowników do zakłady pracy”) oraz wskazanie, iż „w okresie obowiązywania umowy pracownicy, którzy zostali zapewnieni przez (...), świadczą pracę pod kierownictwem usługodawcy”. Tymczasem wskazać należy, że w przypadku obu umów to właśnie (...) sp. z o.o. występuje jako Usługodawca, nie zaś jej kontrahenci, co w konsekwencji - kierując się tokiem rozumowania Sądu Rejonowego - winno prowadzić do odmiennych wniosków niż poczynione przez ten Sąd. Wyciągnięte przez Sąd I instancji wnioski pozostają zatem w oczywistej sprzeczności z treścią analizowanych umów. Ustalenie to miało niewątpliwie wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, skoro okoliczność kto sprawuje kierownictwo nad pracownikami zadecydowało o ustaleniu, że przedmiotem umowy była praca tymczasowa, nie zaś outsourcing.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że analiza treści obu umów nie została dokonana przez Sąd Rejonowy wszechstronnie i nie pozwala ona na „jednoznaczne i kategoryczne stwierdzenie, iż charakter tych umów ma charakter pracy tymczasowej”, skoro Sąd Rejonowy nie dostrzegł nawet wewnętrznej sprzeczności zachodzącej w jednej z tych umów - umowie z dnia 27 czerwca 2014 r., a dokładnie w jej § 2 ust. 1, zgodnie z którym „w okresie obowiązywania umowy pracownicy, o których mowa w § 1, świadczą pracę pod kierownictwem Usługobiorcy, pozostając wobec Usługodawcy w stosunku podległości służbowej wynikającej ze stosunku pracy”. Cytowane postanowienie nie jest wcale jasne i w istocie nie rozstrzyga, który z podmiotów sprawuje kierownictwo nad pracownikami. Okoliczność ta powinna zostać przez Sąd Rejonowy wyjaśniona.

Mając przy tym na względzie fakt, że kwalifikacja umów decydowała o przypisaniu obwinionemu zarzucanego mu czynu, Sąd winien był dokładnie wskazać, jakie są cechy konstytutywne umowy o usługi w zakresie pracy tymczasowej i czy w świetle stosunków prawnych łączących (...) sp. z o.o. z jej kontrahentami, zostały one spełnione. Sąd Rejonowy takiej pogłębionej analizy, również przez pryzmat wyjaśnień obwinionego i złożonych przez jego Spółkę zastrzeżeń do protokołu kontroli prowadzonej przez (...), w ogóle nie przeprowadził.

W dalszej kolejności należy zwrócić uwagę, że Sąd Rejonowy oddalił wniosek dowodowy obrońcy obwinionego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków K. W. i D. S. (na okoliczność: charakteru i zakresu współpracy pomiędzy (...) P. N. a (...) sp. z o.o.; sposobu wykonania umowy łączącej te podmioty; struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa (...) oraz (...) sp. z o.o.; osób, którym podlegają pracownicy (...) sp. z o.o. przy wykonywaniu umowy outsourcingowej; podmiotu odpowiedzialnego za kwestie związane z zatrudnianiem pracowników (...) sp. z o.o., w tym w szczególności szkolenia oraz zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; określenia, czy (...) P. N. uczestniczy w procesie rekrutacji pracowników, przy pomocy których (...) sp. z o.o. wykonuje zlecone czynności produkcyjne na rzecz (...) P. N.) w sposób całkowicie niedopuszczalny. Nie można bowiem oddalać wniosków dowodowych powołując się na to, że „wniosek nie ma znaczenia dla wyjaśnienia czynu, a ponadto okoliczności te zostały udowodnione przez oskarżyciela publicznego w załączonym w aktach sprawy materiale dowodowym” (k. 236).

Przypomnienia w tym miejscu wymaga, iż w przepisach art. 170 § 1 pkt 1, 2, 3, 4 i 5 k.p.k. (stosowanych odpowiednio w postepowaniu w sprawach o wykroczenia na mocy art. 39 § 2 k.p.w. w zw. z art. 4 § 1 k.p.w.) ustawodawca określił pięć niezależnych od siebie, samodzielnych przesłanek warunkujących oddalenie wniosku dowodowego. Przy czym, aby oddalenie wniosku dowodowego było możliwe, wystarczającym jest zaistnienie jednej z nich. Przesłanki te mogą występować także łącznie (1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne, 2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, 3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności, 4. dowodu nie da się przeprowadzić, 5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania).

Tymczasem z akt niniejszej sprawy nie wynika, aby w jej realiach zaistniała którakolwiek z wyżej wymienionych przesłanek. Nie można bowiem zgodzić się ze stwierdzeniem Sądu I instancji, jakoby okoliczności, które miały być udowodnione wnioskowanymi dowodami, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Przecież dla przypisania obwinionemu sprawstwa i winy – jak już wyżej wskazano - kluczowe było rozstrzygnięcie, jaki charakter miały zawarte przez spółkę (...) sp. z o.o. umowy. Wnioskowani świadkowie mieli zaś wyjaśnić, w jaki sposób następowała realizacja ww. umów, wskazać podmiot sprawujący nadzór i kierownictwo nad pracownikami (...) sp. z o.o. zatrudnionymi przez tę spółkę do wykonywania umów, określić podmiot prowadzący szkolenia pracownicze oraz zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Oddalając ww. wnioski dowodowe Sąd Rejonowy pozbawił obwinionego prawa do obrony i uniemożliwił mu zakwestionowanie opartych na twierdzeniach oskarżyciela zarzutów przyjmując w sposób całkowicie niedopuszczalny, że okoliczności przeciwne zostały już wykazane przez oskarżyciela. W tym miejscu wskazać również należy na treść art. 170 § 2 k.p.k., zgodnie z którym nie jest dopuszczalne oddalenie wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić. Tymczasem Sąd oddalając wniosek wskazał - wbrew ww. zasadzie - że okoliczności zostały już wykazane przez oskarżyciela.

Jednocześnie zauważyć należy, że uzasadnienie oddalenia wniosków dowodowych zawiera wewnętrzną sprzeczność. Z jednej strony bowiem Sąd Rejonowy uznaje, że okoliczności, które miały być udowodnione zgodnie z twierdzeniami obrony nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, z drugiej zaś, że zostały one już udowodnione przez oskarżyciela publicznego w załączonym w aktach sprawy materiale dowodowym, a tym samym pośrednio wskazuje, iż w istocie mają one znaczenie.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że Sąd Rejonowy winien był przeprowadzić dowody wnioskowane przez obwinionego - w szczególności, jeżeli wziąć pod uwagę fakt, że obwiniony kwestionował konsekwentnie przyjęty przez oskarżyciela tok rozumowania w zakresie charakteru prawnego umów zawartych przez spółkę obwinionego. Oddalenie wniosków dowodowych na tej podstawie, że „okoliczności przeciwne zostały już wykazane przez oskarżyciela” i czynienie ustaleń wyłącznie na podstawie treści umów nie można uznać za procedowanie w sposób zgody z zasadą obiektywizmu i prawdy materialnej, faktycznie nie doszło bowiem do rozpoznania istoty sprawy.

Podsumowując, powyższe uchybienia obligowały Sąd Okręgowy do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy obwinionego do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy powinien ponownie w sposób właściwy tj. staranny i wnikliwy, z poszanowaniem zasad określonych w przepisach postępowania karnego dotyczących oceny dowodów, przeprowadzić postępowanie dowodowe. W szczególności powinien dokonać wszechstronnej analizy treści umów będących przedmiotem badania w niniejszej sprawie, również przez pryzmat wyjaśnień obwinionego i zweryfikować przyjętą przez niego linię obrony poprzez przeprowadzenie dowodu z zeznań wnioskowanych w apelacji świadków, ale przede wszystkim rozważyć przesłuchanie w tym charakterze stron ww. umów, a więc P. N. i M. K..

Następnie po tak przeprowadzonym postępowaniu dowodowym z uwzględnieniem powyższych zaleceń, Sąd I instancji zobowiązany będzie orzec o winie oskarżonego (mając oczywiście na uwadze, że wniesiony w niniejszej sprawie środek odwoławczy został złożony wyłącznie na korzyść obwinionego) bądź rozstrzygnąć o braku podstaw do pociągnięcia go do odpowiedzialności. Rozstrzygnięcie Sądu Odwoławczego w żadnym razie nie powinno zostać odczytane jako sugestia podjęcia takiej, czy innej decyzji procesowej. Sąd Rejonowy w sposób całkowicie suwerenny i swobodny podejmie próbę wyjaśnienia wszelkich ewentualnych nasuwających się w niniejszej sprawie wątpliwości, jednakże uczyni to po przeprowadzeniu w sposób prawidłowy postępowania dowodowego.