Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Anna Filipowicz

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2018 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy B. K. i W. K. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o emeryturę rolniczą

na skutek odwołania B. K. i W. K. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 19 lipca 2017 roku, Nr (...)-2 i z dnia 19 lipca 2017 roku (...)-1

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 19 lipca 2017 roku, Nr (...)-2 i przyznaje B. K. prawo do emerytury rolniczej od 1 lipca 2017 roku;

II.  Zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 19 lipca 2017 roku, Nr (...)-1 i przyznaje W. K. (1) prawo do emerytury rolniczej od 6 lipca 2017 roku;

III.  Stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt V U 984/17

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia
19 lipca 2017 r., znak (...)-2 odmówił B. K. prawa do emerytury rolniczej powołując się na przepis art. 19 ust. 2 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r., poz. 277 ze zm.).
W uzasadnieniu decyzji wskazał, że B. K. nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej.

Z tych samych powodów i na podstawie przywołanych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 19 lipca 2017 r. odmówił W. K. (1) prawa do emerytury rolniczej.

B. K. i W. K. (1) w dniu 03 sierpnia 2017 roku złożyli odwołania od powyższych decyzji wskazując, że są one niezgodne ze stanem prawnym i faktycznym. Odwołujący wskazali, że w dniu 02.07.2017 r. zakończyli prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej. Wskazali, że nie pobierają dopłat obszarowych z (...) (ostatnią otrzymali w 2014 r.)

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie
w całości. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał argumentację jak w zaskarżonych decyzjach. Organ stwierdził, że odwołujący są podatnikami podatku rolnego od gospodarstwa rolnego położonego w G.. Biorąc pod uwagę, że odwołująca wraz z mężem nadal jest właścicielem nieruchomości rolnej i brak jest dokumentów potwierdzających, iż na posiadanych gruntach nie jest prowadzona działalność rolnicza, zdaniem organu nie ma podstaw do uznania, iż spełnione zostały przesłanki zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a zatem prawo do emerytury rolniczej na podstawie art. 19 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przysługuje.

Sąd zarządził połączenie sprawy z odwołania B. K. przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o emeryturę rolniczą z tożsamą przedmiotowo sprawą z odwołania W. K. (2) przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, celem ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 11 lipca 2017 roku B. K. i W. K. (1) złożyli do KRUS wniosek o emeryturę rolniczą. Wnioskodawcy urodzili się w (...) roku. Podlegali oni obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie opłacania składek wyłącznie z tytułu prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej.

Dowód: bezsporne; wniosek – k. 1-3, odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 15,16 akta KRUS

We wnioskach B. K. i W. K. (1) wskazali, że prowadzili działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej do dnia 02.07.2017 r. Od tego czasu zaprzestali prowadzenia działalności. W 2017 r. zlikwidowali jedną szklarnię, w planach jest też likwidacja dwóch pozostałych. W tej chwili szklarnie nie są wykorzystywane w celach rolniczych ani do produkcji rolnej. Od dnia 03.07.2017 r. ustał obowiązek podlegania odwołujących ubezpieczeniu społecznemu rolników w związku z zaprzestaniem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej. Odwołujący kupowali i posiadają konie, które nigdy nie były przeznaczone bądź używane w produkcji rolnej. Konie były wykorzystywane przez odwołujących tylko w celach rekreacyjnych oraz brały udział w zawodach. Konie są karmione sianem, które kupowane jest od osób trzecich. Obecnie zajmuje się nimi syn odwołujących wraz ze swoją żoną.

Dowód: wyjaśnienia odwołującego – k. 121-122, zeznania odwołującego – k. 141-142, zaświadczenie Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w B. – k. 17, decyzja Prezesa KRUS – k. 19, zeznania świadka A. C. – k. 140-141

Odwołujący pobierał nieprzerwanie dopłaty bezpośrednie oraz (...) w latach 2004-2014, obecnie odwołujący nie pobierają żadnych dopłat bezpośrednich.

Dowód: zaświadczenie z (...) nr (...)- k. 37

Odwołujący w 2015 r. wystąpili do Urzędu Gminy w S. o wydanie warunków zabudowy na posiadanych gruntach rolnych, nastąpiło ich przekształcenie.

Dowód: wyjaśnienia odwołującego – k. 121-122, zeznania odwołującego – k. 141, 143, zaświadczenie Burmistrza S. z dnia 02.10.2017 r. - k. 38, wyjaśnienia odwołującej – k. 122, informacja – k. 135, zeznania świadka A. C. – k. 140-141

W skład gruntów posiadanych przez odwołujących wchodziła działka (...). Zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy wydanej przez Burmistrza S. z dnia 19.01.2015 r. ustalającej warunki zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie 20 budynków mieszkalnych jednorodzinnych wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną, zabudowa ta objęła także ww. działkę odwołujących.

Dowód: decyzja Burmistrza S. z dnia 19.01.2015 r. - k. 53

Decyzją z dnia 17.06.2015 r. Starosta Powiatu B., na wniosek odwołującego, potwierdził możliwość wyłączenia z produkcji rolniczej 0,0042 ha gruntów rolnych, wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego w działce nr (...) w związku z budową budynku mieszkalnego jednorodzinnego, w ramach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. W tym samym dniu wydano także decyzję o wyłączeniu 0,0042 ha gruntów rolnych w działce nr (...). Tożsamymi decyzjami z dnia 22.07.2015 r. wyłączono z produkcji rolniczej 0,1123 ha gruntów rolnych w działce (...) ha gruntów rolnych w działce (...) ha gruntów rolnych w działce nr (...) położonych w obrębie G., gm. S..

Dowód: decyzje z dnia 17.06.2015 r., decyzje z dnia 22.07.2015 r. - k. 120, pismo z dnia 23.01.2018 r. – k. 134

W związku z powyższym i po potwierdzeniu ostateczności decyzji o warunkach zabudowy odwołujący podzielili działkę (...) na działki budowlane według decyzji. W wyniku dokonanego podziału i wydanej decyzji o warunkach zabudowy powierzchnia fizyczna użytków rolnych W. i B. K. uległa zmniejszeniu.

Dowód: decyzja z dnia 20.03.2015 r. – k. 54

Decyzjami z dnia 01.07.2015 r., 31.07.2015 r. i 31.07.2015 r. udzielono odwołującemu pozwolenia na budowę 20 budynków mieszkalnych na działach o nr geod. (...)

Dowód: wyjaśnienia odwołującego – k. 121-122, decyzje - k. 120

Obecnie na gruntach trwają prace geodezyjne i budowlane, część działek została przez odwołujących sprzedana. Odwołujący pozostali właścicielami gruntów rolnych o powierzchni przeliczeniowej 0,6962 ha. Grunty te nie są one wykorzystywane do celów prowadzenia działalności rolniczej, ani działów produkcji rolnej. Grunty te były koszone w związku z wystawieniem ich na sprzedaż, trawa z koszenia nie była wykorzystywana przez odwołujących, nie nadawała się ona na karmę dla koni.

Dowód: wyjaśnienia odwołującego – k. 121-122, zeznania odwołującego – k. 141, 143, zaświadczenie Burmistrza S. z dnia 02.10.2017 r. - k. 38, wyjaśnienia odwołującej – k. 122, informacja – k. 135, zeznania świadka A. C. – k. 140-141

Sąd ustalenia faktyczne w sprawie oparł przede wszystkim na zgromadzonej w sprawie dokumentacji, która nie budziła wątpliwości Sądu w zakresie wiarygodności i autentyczności, a nadto nie była kwestionowana przez strony w tym zakresie. Sąd dał także wiarę zeznaniom świadka A. C. i odwołujących. Sąd w oparciu o zasadę bezpośredniości ocenił je jako szczere, logiczne i przekonujące. Zeznania tych osób korelowały ze sobą, a nadto korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym. Wystąpiła zbieżność relacji w zakresie daty ustania prowadzonej działalności, czasu pobierania dopłat unijnych, wykorzystywania gruntów rolnych będących w posiadaniu odwołujących.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W myśl art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników – emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną;

2)  podlegał ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;

3)  zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Spełnienie przez odwołujących dwóch pierwszych przesłanek było bezsporne. Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się zatem do ustalenia, czy B. i W. K. (1) spełniają trzecią przesłankę tj. zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej.

Przyjmuje się, że prowadzenie działalności rolniczej to wykonywanie czynności zarządzających dla osiągnięcia określonego celu w zakresie produkcji rolniczej, dla którego na ogół konieczne jest fizyczne wykonywanie pracy.
Nie można przy tym utożsamiać pojęcia prowadzenia działalności rolniczej (z istoty zarobkowej) z pojęciem własności lub posiadania gruntu. Ułatwieniom dowodowym w tym zakresie służy regulacja zawarta w art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.
o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1403). Według tego przepisu uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:

1)gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:

a)małżonkiem emeryta lub rencisty,

b)jego zstępnym lub pasierbem,

c)osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

d)małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c;

2)gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;

3)gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia;

4)własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.

Podkreślić należy, że przepis ten nie modyfikuje pojęcia prowadzenia działalności rolniczej, ani też nie definiuje wyczerpująco pojęcia nieprowadzenia działalności rolniczej. Prowadzenie bądź nieprowadzenie działalności rolniczej należy do sfery faktu. Ułatwienie dowodowe, o którym mowa wyżej polega na tym, że rolnicy będący właścicielami gospodarstw wymienionych w tym przepisie nie muszą wykazywać, że nie prowadzą działalności rolniczej – fakt ten uznaje sam ustawodawca. W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego, w obecnym stanie prawnym, pozostaje w zasadzie poza sferą stosunku ubezpieczenia społecznego rolników w sensie bezpośrednich przesłanek tego stosunku oraz że właściciele gospodarstw rolnych mogą dowodzić, że nie prowadzą działalności rolniczej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., II UZP 5/04). W wyroku z dnia 30 listopada 2005 r., I UK 59/05, Sąd Najwyższy wskazał, że przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, ustawowe domniemanie, że właściciel gruntów zaliczanych do użytków rolnych prowadzi działalność rolniczą, może być obalone odpowiednimi dowodami. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, że założenie, iż dla nabycia prawa do emerytury rolniczej, posiadanie (własność, współwłasność) gospodarstwa rolnego znaczy to samo, co prowadzenie gospodarstwa rolnego, jest nieprawidłowe (tak też wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 marca 2014 r., III AUa 2233/13).

Przepis art. 19 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników uzależnia wyraźnie prawo do wcześniejszej emerytury od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej (co nie jest przewidziane przy emeryturze rolniczej w wieku powszechnym). Zatem pomocnicze odwołanie się do art. 28 ust. 4 jest uzasadnione, gdyż dzięki temu można ustalić okoliczności, które należy brać pod uwagę przy badaniu zaprzestania przez ubezpieczonego prowadzenia działalności rolniczej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 października 2012 r. III AUa 46/12).

Wobec powyższego zasadność odwołania zależna była od wykazania, że odwołujący faktycznie zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej.

Odwołujący skutecznie przedstawili dowody potwierdzające fakt zaprzestania prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, a więc podważyli podnoszone przez organ domniemanie.

Bezspornie odwołujący pozostali właścicielami gruntów rolnych o powierzchni przeliczeniowej 0,6962 ha. Jednakże stosownymi dowodami osobowymi i dokumentami odwołujący wykazali, że nie są one wykorzystywane do celów prowadzenia działalności rolniczej, ani działów produkcji rolnej. Odwołujący wykazali, że przed złożeniem wniosku sukcesywnie podejmowali kroki w celu wyłączenia działek z produkcji rolnej. Obecnie na gruntach odwołujących trwają przede wszystkim prace o charakterze geodezyjno – budowlanym w związku z wydaną decyzją o warunkach zabudowy i pozwolenia na wybudowanie 20 domów jednorodzinnych. Pozostała część działek została zaś sprzedana. Fakt, że w przypadku jednej działki termin odrolnienia został przesunięty wynika z zobowiązania odwołujących do zapewnienia drogi dojazdu do pozostałych działek. Odwołujący skutecznie wykazali, że nawet na tej działce nie prowadzą działalności, nie było by to nawet możliwe z uwagi na to, że odbywające się w sąsiedztwie prace budowlane (wykonywane też przy pomocy ciężkich sprzętów i maszyn) skutecznie uniemożliwiłyby taką działalność. Od dnia 03.07.2017 r. ustał obowiązek podlegania odwołujących ubezpieczeniu społecznemu rolników w związku z zaprzestaniem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej. Od 2014 r. B. i W. K. (1) nie składają wniosków o dopłaty bezpośrednie i takowych nie otrzymują. Odwołujący na działkach dokonywali tylko cyklicznie koszenia trawy na potrzeby okazywania działek zainteresowanym kupcom. Trawa z koszenia nie była wykorzystywana do celów rolniczych ani prywatnych odwołujących, zwłaszcza jako karma dla konia z uwagi na jej nieprzydatność. To wynikało też m. in. z tego, że już od 2016 r. były szeroko zakrojone prace budowlane na przedmiotowych działkach odwołujących, ciężki sprzęt używany na tym gruncie spowodował, że ziemia straciła swoją użyteczność rolną.

Podsumowując, w przedmiotowej sprawie nie można mieć wątpliwości, że odwołujący zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej z dniem 02.07.2017 r., a tym samym spełnili warunki, od których uzależnione było prawo do emerytury rolniczej.

Końcowo wskazać należy, że przepis art. 19 ust. 2 i 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników należy interpretować w zgodzie z art. 6 pkt 1 i 3 tej ustawy, w którym podmiotem ubezpieczenia nie jest właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego, lecz wyłącznie osoba prowadząca działalność rolniczą w posiadanym gospodarstwie rolnym. Do takich osób z powodów wyżej wskazanych wnioskodawców nie można zaliczyć.

Z tych względów Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i orzekł w stosunku do B. K. jak w punkcie I wyroku a w stosunku do W. K. (1) jak w punkcie II wyroku.

Sąd uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie okoliczności niezbędnych do wydania decyzji albowiem wymagało to przeprowadzenia postępowania dowodowego przed sądem i na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników orzekł jak w punkcie III wyroku.