Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior (spr.)

Sędziowie SO Zbigniew Szczuka

SO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant Paulina Filipkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 grudnia 2017 r. w Warszawie

sprawy A. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z udziałem zainteresowanej (...) Sp. z o.o. S. k. w W.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 maja 2017 r., sygn. akt VI U 490/15

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołanie.

SSO Zbigniew Szczuka SSO Renata Gąsior SSO Monika Rosłan-Karasińska

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie, VI Wydział Pracy o Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 5 maja 2017 r. w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 25 września 2015 r., znak: (...) w ten sposób, że przyznał A. O. prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 1 września 2015 r. oraz w punkcie 2 zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału
w W. na rzecz A. O. kwotę 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( k. 87 a. s.).

Sąd Rejonowy ustalił, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej A. O. podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 2 stycznia 2015 r., zaś w okresie od dnia 3 stycznia 2015 r. do dnia 31 marca 2015 r. była zatrudniona jako pracownik. Następnie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej została ponownie objęta dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym od dnia 1 kwietnia 2015 r. W okresie od dnia 1 kwietnia 2015 r.
do dnia 1 września 2015 r. odwołująca była niezdolna do pracy z powodu choroby. W trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim na nazwisko odwołującej zostały zawarte trzy umowy zlecenia. Pierwsza z umów została zawarta z (...) Sp. z o.o. z dnia 1 kwietnia 2015 r., na okres od dnia
1 kwietnia 2015 r. do dnia 14 kwietnia 2015 r. Kolejna umowa zlecenia została również zawarta z (...) Sp. z o.o. z dnia 2 czerwca 2015 r., na okres
od dnia 2 czerwca 2015 r. do dnia 16 czerwca 2015 r. Zaś ostatnia trzecia umowa zawarta była w dniu 7 sierpnia 2015 r. z (...) Sp. z o.o. Sp. K. na okres od dnia 4 sierpnia 2015 r. do dnia 17 sierpnia 2015 r. Zgodnie
z treścią zawartych umów zlecenia, odwołująca rzekomo zwróciła się
do zleceniodawców z prośbą o wyrażenie zgody na powierzenie wykonania przedmiotu umowy P. P.. Zleceniodawcy wyrazili na powyższe zgodę. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 25 września 2015 r. wydał decyzję, na mocy której odmówił A. O. prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 1 września 2015 r. Świadek P. P. wskazał, że to on złożył podpisy za A. O.. Również odwołująca wskazała, że niczego nie podpisywała oraz, że nie zwracała się o powierzenie czynności pracowniczych P. P..
W trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim, odwołująca nie wykonywała osobiście żadnych prac, a także nie otrzymała z tytułu trzech umów zlecenia jakichkolwiek pieniędzy. Prace wymienione w umowach wykonywał osobiście P. P. i za wystawione rachunki otrzymał pieniądze.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a także
na podstawie oświadczeń stron co do okoliczności bezspornych. Sąd Rejonowy uznał za niewiarygodne dokumenty, co do których świadek P. P. wskazał, że to on złożył podpisy za A. O.. W tym zakresie także A. O. zaprzeczyła, że są to jej podpisy. Sąd Rejonowy uznał
za wiarygodne zeznania świadków, gdyż były one ze sobą spójne.

Sąd Rejonowy zważył, że kluczowym zagadnieniem do rozważenia
w niniejszej sprawie było prawidłowe zakwalifikowanie zachowania odwołującej w świetle regulacji z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa. W kwestii wykładni pojęcia "wykonywanie pracy zarobkowej" zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia miało, czy wskazane w decyzji organu rentowego i potwierdzone w ustaleniach faktycznych czynności odwołującej stanowiły pracę. Orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje wąską wykładnię przesłanki utraty prawa do zasiłku chorobowego, uznając zasadniczo,
że wszelka aktywność zarobkowa w okresie pobierania zasiłku powoduje taki skutek. Sąd Najwyższy uznaje jednak, że od tej zasady mogą istnieć odstępstwa uzasadnione zwłaszcza sporadycznym i formalnym charakterem czynności ubezpieczonego lub ich niezbędnością dla kontynuacji działalności gospodarczej, jak niektóre czynności związane z zatrudnianiem pracowników, opłacanie czynszu itp. Sąd Rejonowy zważył, że w trakcie przebywania
na zwolnieniu lekarskim, odwołująca nie wykonywała osobiście żadnych prac. Nie ulega też wątpliwości, że odwołująca nie była stroną umów i nie ona otrzymywała z tego tytułu wynagrodzenia, skoro zostały one podpisane przez inną osobę. Zatem w ocenie Sądu I instancji w rzeczywistości ubezpieczona
nie wykonywała pracy zarobkowej na rzecz innych podmiotów i nie osiągała
z tego tytułu korzyści majątkowej. W związku z tym nie doszło
do wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem.
W konsekwencji odwołująca posiada prawo do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy, tj. od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 1 września 2015 r. Ponadto A. O. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 2 stycznia 2015 r., zaś w okresie
od dnia 3 stycznia 2015 r. do dnia 31 marca 2015 r. była zatrudniona jako pracownik. Odwołująca stała się niezdolna do pracy po ustaniu tego ostatniego tytułu w ciągu 14 dni, od dnia 1 kwietnia 2015 r., zaś niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni, tj. do dnia 1 września 2015 r.

Uznając odwołanie za zasadne, Sąd Rejonowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji. Sąd I instancji orzekł o kosztach procesu na podstawie § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł w dniu
13 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., zaskarżając powyższy wyrok w całości. Wskazał w przedmiotowej apelacji na sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że podpisy na umowach zlecenia z (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. Sp. K. złożył P. P. i za wystawione faktury otrzymał pieniądze. Organ rentowy zarzucił naruszenie przepisów postępowania procesowego i materialnego w postaci:

- art. 278, 286 oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń wymagających uzyskania specjalnych wiadomości grafologicznych na podstawie innych dowodów niż opinia biegłych;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, w wyniku czego ustalił, że podpisy
na umowach zlecenia z (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. Sp. K. złożył P. P. i za wystawione faktury otrzymywał pieniądze;

- art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych

z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez przyznanie odwołującej prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia
1 kwietnia 2015 r. do dnia 1 września 2015 r., pomimo iż wykonywała ona pracę zarobkową w okresie orzeczonej niezdolności do pracy;

- art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez przyznanie odwołującej prawa do zasiłku chorobowego za okres
od dnia 1 kwietnia 2015 r. do dnia 9 kwietnia 2016 r. z tytułu niezdolności
do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia, pomimo iż od dnia
1 kwietnia 2015 r. podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia dobrowolnie ubezpieczeniom chorobowym.

W związku z tym organ rentowy wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania;

- wezwanie (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. Sp. K.
do przedłożenia oryginałów umów zlecenia zawartych z odwołującą oraz zwrócenia się do powyższych podmiotów o przedłożenie dokumentów dotyczących wypłaty wynagrodzenia za wykonanie tych umów
i przeprowadzenie dowodów na okoliczność ustalenia osoby, która podpisała umowę zlecenia oraz osoby, której zostało wypłacone wynagrodzenie
za wykonane umowy;

- dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego grafologa na okoliczność ustalenia, czy odwołująca złożyła podpisy na umowach zlecenia zawartych
z (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o. Sp. K. ( k. 98-102 a. s.).

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo następujący stan faktyczny:

Zgodnie z zaświadczeniem o wynagrodzeniu z dnia 8 listopada 2017 r., odwołująca była zatrudniona w (...) Sp. z o.o. Sp. K. w ramach umowy zlecenia nr (...) w okresie od dnia 7 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., która została skrócona aneksem z dniem 1 października
2015 r. Odwołująca otrzymała wynagrodzenie od dnia 7 sierpnia 2015 r. do dnia 31 sierpnia 2015 r. w kwocie 3000,00 złotych brutto w dniu 31 sierpnia 2015 r. oraz od dnia 1 września 2015 r. do dnia 30 września 2015 r. w kwocie
3000,00 złotych brutto w dniu 30 września 2015 r. Od umowy zlecenia zostały potrącone i przekazane do oddziału ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczony w tych okresach nie korzystała z zasiłku chorobowego, opiekuńczego i urlopu bezpłatnego. (...) Sp. z o.o. Sp. K. wystawiła odwołującej PIT za 2015 r., zgodnie z którym uzyskała dochód
w wysokości 4800,00 złotych, koszty uzyskania przychodu wyniosły
1200,00 złotych, a składki na ubezpieczenie zdrowotne podlegające odliczeniu od podatku w kwocie 465,00 złotych ( k. 136-140 a. s.).

W piśmie procesowym z dnia 16 listopada 2017 r. pełnomocnik A. O. wskazał, że w dokumencie PIT – 36 za 2015 r. rozliczona została umowa zlecenia zawartą z (...) Sp. z o.o. W zeznaniu
o wysokości osiągniętego dochodu w 2015 r. odwołującej i jej męża wyszczególniono, że osiągnęli dochód min. z tytułu działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, w tym z umowy o dzieło i zlecenia w kwocie 42310,40 złotych ( k. 142-146 a. s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. okazała się być zasadna, jednakże z innych przyczyn, aniżeli podniesione
w środku zaskarżenia. Organ rentowy zarzucił wyrokowi Sądu I instancji naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 278, art. 286 i art. 233 § 1 k.p.c. oraz przepisów prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 1 i art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( Dz. U. z 2014 r., poz. 159
z późn. zm.) zwanej dalej „ustawą”.

Na wstępie Sąd Okręgowy zważył, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem I instancji wydano wyrok w oparciu o niekompletny materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. W ocenie Sądu II instancji naruszono przepisy prawa procesowego w kontekście podrobienia podpisów ubezpieczonej za P. P.. Z dokumentów zgromadzonych przed Sądem Rejonowym jasno wynikało, że odwołująca powierzyła częściowe wykonywanie zawartych umów zlecenia z dwoma podmiotami P. P.. W tej materii jasno wynika wola odwołującej. Zdaniem Sądu Okręgowego nie było podstaw
do kwestionowania waloru ich wiarygodności. Co prawda z zeznań odwołującej oraz świadka P. P. wynikało, że złożył on podpisy na umowach zlecenia za A. O. bez jej wiedzy i pobierał wynagrodzenie
za wykonaną pracę, jednakże ta kwestia nie została w żaden sposób udowodniła za pomocą rzeczowego materiału dowodowego. W ocenie Sądu Okręgowego dokumenty zgromadzone na etapie postępowania apelacyjnego dały podstawy do obalenia wiarygodności zeznań tych osób. (...) Sp. z o.o. Sp. K. wystawiła zaświadczenie o wynagrodzeniu, z którego wynika, że odwołująca otrzymała wynagrodzenie za wykonaną pracę i zostały potrącone składki
na ubezpieczenie zdrowotne na rzecz organu rentowego. Potwierdzeniem takiego stanu faktycznego jest zeznanie podatkowe, z którego jasno wynika,
że odwołująca rozliczyła z Urzędem Skarbowym osiągnięty dochód z tytułu umowy zlecenia. W związku z tym Sąd Okręgowy uznał za niewiarygodne zeznania świadka P. P. w zakresie, w jakim wskazywał, że otrzymał on wynagrodzenie za wykonaną pracę, czemu wyraźnie przeczą zebrane dokumenty. Zatem nie było również podstaw do uznania, że bez wiedzy odwołującej, świadek sfałszował jej podpis zawierając ze spółkami umowy zlecenia.

Sąd Okręgowy zważył, że przy tak ustalonym na nowo stanie faktycznym, doszło do naruszenia art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy, zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej
po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Jak wynika z uchwały Sądu Najwyższego, którą to Sąd Okręgowy
w pełni aprobuje, ,,w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, będącym odpowiednikiem przepisu art. 6 ustawy z 1974 r., ustawodawca zrezygnował
z określenia "podjęcie innej działalności zarobkowej" na rzecz "podjęcia lub kontynuowania działalności zarobkowej". Wynika z tego, że aktualnie ryzykiem chronionym jest niemożność wykonywania (kontynuowania lub podjęcia) każdej działalności zarobkowej, zarówno tej, której wykonywanie dawało tytuł do objęcia ubezpieczeniem, jak i wykonywanej równolegle z taką działalnością, a ponadto jakiejkolwiek nowej działalności dającej źródło utrzymania. Odpowiada temu § 3 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dochodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa, uznający za dowód przyznania prawa do omawianego zasiłku tylko oświadczenie wnioskodawcy.” ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia
30 sierpnia 2001 r., sygn. akt III ZP 11/01). W ocenie Sądu II instancji należy skonstatować, że jeżeli odwołująca otrzymywała wynagrodzenie przelewem
na konto bankowe i rozliczała się z tego tytułu z Urzędem Skarbowym,
to posiadała źródło dochodu, jak również dodatkowy tytuł od objęcia
ją ubezpieczeniem zdrowotnym. Sąd zważył, że również nie zasługuje na wiarę wskazanie odwołującej, jakoby nie posiadała żadnej wiedzy o zawieranych umowach z obydwoma spółkami. Sąd II instancji zważył, że jeżeli ubezpieczona otrzymywała na konto bankowe dodatkowe środki finansowe i z tego tytułu
w sposób świadomy rozliczała się z Urzędem Skarbowym, to musiała posiadać wiedzę i aktywnie uczestniczyć w procesie nawiązywania stosunków umowy zlecenia z (...) Sp. z o.o. Sp. K.

Odnosząc się po krótce do umowy zlecenia zawartej z (...) Sp.
z o.o. należy zauważyć, że odwołująca również nie przedstawiła żadnych dowodów na to, aby faktycznie nie otrzymywała wynagrodzenia oraz, że nie posiadała żadnej wiedzy o nawiązaniu stosunku pracy z wymienioną firmą.
Z dokumentacji zawartej w aktach sprawy wynika, że ubezpieczona zleciła wykonywanie pracy P. P.. Zakres materiału dowodowego,
na podstawie którego orzekał Sąd Rejonowy, odnoszący się do zawieranych umów zlecenia z dwiema spółkami był tożsamy. Zarówno odnośnie jednej, jak
i drugiej firmy dysponowano jedynie dokumentami rzekomo sfałszowanymi przez P. P. oraz oparto się w całości na zeznaniach przesłuchiwanych osób. Sąd Okręgowy zważył, że skoro dokumenty zgromadzone w toku postępowania apelacyjnego przeczą zeznaniom odnoszącym się do umowy zlecenia zawartej z (...) Sp. z o.o. Sp. K., to analogicznie należy uznać
za niewiarygodne zeznania dotyczące czynności podjętych na rzecz (...) Sp. z o.o. mając na uwadze w szczególności logiczne rozumowanie i zasadę domniemania faktycznego.

Zdaniem Sądu uznane za wiarygodne dokumenty w przedmiocie częściowego powierzenia wykonania umów zlecenia P. P.
nie uzasadniają objęcia odwołującej zasiłkiem chorobowym za sporny okres czasu. Z dokumentów tych wynika, że P. P. nie wykonywał w całości czynności wynikających z zawarcia przedmiotowych umów. Należy więc przyjąć w kontekście niewiarygodnych zeznań P. P. i odwołującej,
że nie udowodniono należycie, aby ubezpieczona nie świadczyła pracy na rzecz obydwu spółek przynajmniej w minimalnym zakresie.

Na marginesie rozważań prawnych Sąd Okręgowy wskazuje,
że na rozprawie w dniu 7 listopada 2017 r. oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez organ rentowy w apelacji. Sąd II instancji zważył, że dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego grafologa służyłoby jedynie przedłużeniu postępowania. Odwołująca za pomocą przysługujących jej środków dowodowych nie udowodniła podnoszonego w toku postępowania sądowego stanowiska procesowego. Zatem uznano wniosek o powołanie biegłego tej specjalności za zbędny, ponieważ w sposób wystarczający wyjaśniono sporne okoliczności wywołane wniesionym środkiem zaskarżenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

SSO Zbigniew Szczuka SSO Renata Gąsior (spr.) SSO Monika Rosłan-Karasińska

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)