Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

A. D. został oskarżony o to, że w okresie od 5 do 9 września 2015 roku w miejscowości K., gmina K., woj. (...) dokonał przywłaszczenia powierzonego mienia w postaci stada kurcząt rasy R. w ilości 15.000 sztuk, powodując swym czynem łączne straty w kwocie 140.000 zł na szkodę T. I. B. O., tj. o przestępstwo z art. 284 § 2 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Kutnie z dnia 19 stycznia 2017 roku uznano, że oskarżony A. D. dopuścił się zarzucanego mu czynu i przyjmując, że wina i społeczna szkodliwość tego czynu nie są znaczne, na podstawie art. 66 § 1 k.k. i art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne przeciwko niemu warunkowo umorzono na okres próby 1 roku i na podstawie art. 67 § 3 k.k. zobowiązano oskarżonego do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego T. I. B. O. kwoty 97.505,16 zł w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, a także zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 60 złotych tytułem opłaty oraz kwotę 70 złotych tytułem pozostałych kosztów sądowych.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli oskarżony, prokurator i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Prokurator na podstawie art. 425 § l k.p.k., art. 444 § l k.p.k. i art. 447 § 1 k.p.k. zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na treść orzeczenia, a polegający na niesłusznym uznaniu, iż zebrane w sprawie dowody i ustalone na ich podstawie fakty przemawiają za zastosowaniem wobec oskarżonego warunkowego umorzenia postępowania, podczas gdy prawidłowa ocena tych dowodów i faktów nie pozwala na uznanie stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu za nieznaczne w rozumieniu art. 66 § 1 k.k.;

2.  obrazę przepisów art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 k.p.k. mającą wpływ na jego treść, dokonaną poprzez nieprawidłową i dowolną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, skutkującą przyjęciem, iż szkoda wyrządzona działaniem oskarżonego to kwota 97.505.16 złotych podczas gdy faktyczna wartość szkody to kwota 140.000 złotych które to uchybienie miało istotny wpływ na treść orzeczenia;

3.  obrazę przepisów postępowania określonych w art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. polegająca na nie wskazaniu w uzasadnieniu do wyroku sporządzonego przez sąd dlaczego wina społeczna szkodliwość czynu zarzucanego oskarżonemu nie są znaczne, czym uniemożliwił kontrolę trafności orzeczenia.

W konkluzji prokurator na podstawie art. 427 § 1 k.p.k., art. 437 § 1 k.p.k. i art. 456 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego na podstawie art. 444 §1 k.p.k. oraz art. 425 § 1 i 2 k.p.k. zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 1 i 2 oraz art. 438 k.p.k. zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść tego orzeczenia, a polegający na wyrażeniu poglądu, iż zgromadzony materiał dowodowy i ustalone okoliczności faktyczne wskazują, że wina i społeczna szkodliwość czynu popełnionego przez oskarżonego nie są znaczne, podczas gdy okoliczności te oceniane we wzajemnym powiązaniu prowadzą do przeciwnego wniosku;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia, a polegający na uznaniu, iż czas popełnienia przestępstwa obejmuje okres od dnia 5 kwietnia do 9 kwietnia 2015r., podczas gdy winien to być okres od 2 kwietnia do 9 kwietnia 2015r.;

3.  obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 284 § 2 k.k. polegającą na jego błędnej wykładni przyjęciu, że wysokość szkody wyrządzonej przestępstwem przywłaszczenia powierzonej rzeczy ruchomej sprowadza się w niniejszej sprawie do braku zwrotu kwoty 97.505,16 zł stanowiącej równowartość części wynagrodzenia za zakup paszy dla drobiu, podczas gdy przedmiot zarzucanego oskarżonemu czynu stanowi przywłaszczenie stada 15 tysięcy kurcząt, które oskarżony zbył za łączną kwotę 167.380,31 zł, natomiast rzeczywista szkoda pokrzywdzonego, która winna podlegać naprawieniu w całości wynosi 114.858,27 zł;

4.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 167 k.p.k. w zw. z art. 366 k.p.k., mającego wpływ na treść orzeczenia, a polegającego na zaniechaniu przeprowadzenia z urzędu dowodu z dokumentów – faktury VAT nr (...) z dnia 01 kwietnia 2015r. i faktury korygującej nr (...) z dnia 30 kwietnia 2015r. znajdujących się w aktach sprawy, na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia należnego od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego z tytułu sprzedaży paszy dla drobiu, na skutek czego w wyroku błędnie ustalono wartość szkody poniesionej przez pokrzywdzonego i określonej na kwotę 97.505,16 zł. podczas gdy rzeczywista wartość szkody pokrzywdzonego wynosi 114.858,27 zł.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. i art. 454 § 1 k.p.k. wniósł o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Oskarżony zaskarżył wyrok w całości co do winy i na podstawie art. 438 k.p.k. zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść wyroku a wyrażający się w uznaniu, że należało zasądzić od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego tytułem obowiązku naprawienia szkody kwotę określoną w wyroku, gdy tymczasem brak jest takich podstaw, gdyż oskarżony w dobrej wierze poniósł nakłady związane z realizacją umowy tj. dodatkowy zakup paszy (za kwotę ok. 35.000 zł od (...) S.A.), wydatki na ogrzewania (zakup węgla w kwocie ok. 10.000 zł) wydatki na opłaty licznikowe w kwocie 8000zł (wraz z wodą), zakup pisklaków w kwotę 36.000 zł, zakup leków i szczepionek oraz koszty obsługi weterynaryjnej w kwocie ok. 6.000 zł;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść wyroku a wyrażający się w uznaniu, że Sąd uznał oskarżonego za winnego choć warunkowo umorzył postępowanie w sytuacji, gdy to z przyczyn od niego niezależnych doszło do niewstawienia rzutu. Sprawa ma więc charakter wyłącznie cywilny i powinna być rozpatrywana w kategoriach sprawy gospodarczej, a nie karnej gdyż z jego strony nie było zamiaru pokrzywdzenia kontrahenta. Zważyć też należy, że cena sprzedaży jaką Sąd przyjął do wyliczenia wartości odszkodowania znacznie odbiega od cen rynkowych jakie w tamtym czasie obowiązywały.

Oskarżony na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesione apelacje skutkowały przeprowadzeniem kontroli instancyjnej, w wyniku której Sąd odwoławczy stwierdził konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Apelacje okazały się zasadne w szczególności w zakresie zarzutów dotyczących kwestii ustalenia wysokości szkody wyrządzonej przez A. D. i nietrafnego określenia stopnia winy oraz społecznej szkodliwości czynu jako nieznacznych, a nadto niewłaściwego wskazania czasu popełnionego przestępstwa.

W pierwszej kolejności trzeba uznać za trafny zarzut, iż Sąd meriti w sposób błędny ustalił wartość wyrządzonej szkody. Jej wysokość powinna bowiem odpowiadać wartości stada 15.000 sztuk kurcząt rasy R., wstawionych w dniu 23 lutego 2015 r., które, zgodnie z umową przewłaszczenia stada zawartą w dniu 23 lutego 2015 r., miały być odstawione do Ubojni (...), przy czym faktura za odstawiony żywiec miała być wystawiona przez przejmującego – firmę (...) i na rzecz tej firmy bezpośrednio miała zostać przekazana należność za kurczęta. Wartość stada nie została z oczywistych względów zawarta w umowie, bowiem miała być równa cenie jego sprzedaży, zależnej od ilości i wartości żywca odstawionego do ubojni. Uzyskana ze sprzedaży kwota miała zabezpieczyć spłatę istniejących i przyszłych zobowiązań A. D. względem firmy (...) z tytułu sprzedaży mieszanek paszowych. Sąd Rejonowy ustalił, że oskarżony, wbrew warunkom umowy przewłaszczenia, sprzedał kurczęta do kilku ubojni za łączną kwotę ponad 167.380,31 złotych i otrzymane pieniądze zatrzymał, nie spłacając należności względem (...). Z uzasadnienia wyroku nie wynika jednocześnie, dlaczego Sąd I instancji uznał, że przedmiotem przywłaszczenia były tylko kurczęta sprzedane do ubojni (...) i (...) za łączną kwotę 114.163,65 zł. Nie poczyniono bowiem ustaleń odnośnie liczby kurcząt sprzedanych tym ubojniom oraz czy było to całe stado będące przedmiotem umowy przewłaszczenia. Tym samym słusznie prokurator i oskarżyciel posiłkowy kwestionują prawidłowość ustalenia wartości przywłaszczonego mienia, przy czym dodatkowo Sąd Rejonowy – jak sam przyznaje – przez przeoczenie nie dokonał zmiany opisu czynu zgodnie z ustaleniami wynikającymi z uzasadnienia wyroku. Ustalenie prawidłowej wartości przywłaszczonego mienia wpływa zaś zarówno na stopień karygodności zarzuconego czynu, jak i na treść rozstrzygnięcia w kwestii obowiązku naprawienia szkody.

Po wtóre należy zauważyć, że Sąd Rejonowy całkowicie pominął treść wyjaśnień oskarżonego. Wbrew deklaracjom złożonym na początku postępowania sądowego A. D. jeszcze w toku pierwszej rozprawy (k. 42) złożył krótkie wyjaśnienia, w których zakwestionował swoją winę wskazując, że pokrzywdzony wypowiedział mu zawartą umowę, wobec czego jego zdaniem został przez to zwolniony od wszelkich wynikających z niej obowiązków. Wyjaśnienia te nie zostały w ogóle poddane ocenie sądu I instancji.

Kolejnym uchybieniem Sądu meriti jest niepoprawne wskazanie czasu popełnienia przypisanego oskarżonemu czynu zabronionego. Biorąc jednak pod uwagę, że w akcie oskarżenia zarzucono oskarżonemu działanie w okresie od 05 do 09 kwietnia 2015 r., wpisanie w komparycji wyroku dat „od 05 do 09 września” należałoby uznać za oczywistą omyłkę pisarską.

Wreszcie trzeba odnieść się do podniesionej przez Prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego kwestii dotyczącej zastosowania wobec oskarżonego instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, u podstaw której legło niewątpliwie błędne uznanie, że wina i społeczna szkodliwość przypisanego czynu były nieznaczne. W tym kontekście nabiera szczególnego znaczenia fakt, że szkoda wyrządzona popełnionym przestępstwem (w wysokości przyjętej przez Sąd Rejonowy) stanowiła wartość niemal równą połowie mienia określonego w art. 115 § 5 k.k. jako mienie znacznej wartości, a zatem całkowicie chybiony jest pogląd, aby tej wysokości szkoda mogła wskazywać na nieznaczną społeczną szkodliwość popełnionego czynu. W analogiczny sposób należy ocenić stopień winy oskarżonego i jego postawę po popełnieniu przestępstwa dowodzącą braku refleksji nad własnym działaniem i całkowitego braku krytycyzmu względem popełnionego czynu. Powyższe okoliczności wskazują, że stopień karygodności przypisanego przestępstwa jest znacznie wyższy od „nieznacznego”, tak więc zastosowanie w tym wypadku instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego uznać należy za błąd. Intencją Sądu odwoławczego w żadnej mierze nie jest odebranie Sądowi Rejonowemu samodzielności jurysdykcyjnej i narzucanie własnej oceny dowodów, nie mniej jednak przyjęcie nieznacznej społecznej szkodliwości ocenianego czynu wydaje się możliwe jedynie w przypadku, gdyby po ponownym rozpoznaniu sprawy została ustalona znacząco mniejsza wartość szkody, a także gdyby wystąpiły przesłanki wskazujące na odmienną ocenę postawy A. D., w szczególności jakieś okoliczności umniejszające jego winę, jakich Sąd Rejonowy do tej pory nie wskazał.

W obecnym stanie rzeczy zaskarżone orzeczenie nie może się ostać z przyczyn wyżej omówionych. Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy będzie miał na względzie powyższe rozważania Sądu Okręgowego, aby uniknąć ponowienia raz już popełnionych uchybień.

Na marginesie trzeba podnieść, że czyn z art. 284 § 2 k.k. nie jest przestępstwem wymagającym dla swego bytu wielu zachowań, jak ma to miejsce w przypadku czynów z art. 207 § 1 k.k. lub 209 § 1 k.k., tak więc w przypadku poczynienia ustaleń, iż sprawca dopuścił się przywłaszczenia realizując więcej niż jedną transakcję w określonych odstępach czasu, należało zastosować konstrukcję czynu ciągłego z art. 12 k.k., ewentualnie w przypadku braku podstaw dla uznania, że oskarżony działał z jednym, powziętym z góry zamiarem, koniecznym byłoby przyjęcie, że dopuszczono się kilku niezależnych od siebie przestępstw. W przedmiotowej sprawie korekta wyroku w tym zakresie nie jest już jednak możliwa z uwagi na brak takiego zarzutu w apelacjach wniesionych na niekorzyść oskarżonego.