Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Powód S. K. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) w W. kwoty 1 752,75 złotych z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 8 października 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że w dniu 11 sierpnia 2015 roku doszło do kolizji drogowej, spowodowanej przez kierowcę ubezpieczonego w firmie pozwanego w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów, w której uszkodzony został pojazd marki (...) o nr rejestracyjnym (...) należący do R. K.. Powód podniósł, iż poszkodowana wobec utraty możliwości korzystania z pojazdu w okresie koniecznym do naprawy uszkodzonego samochodu, korzystała z pojazdu zastępczego klasy zbliżonej do klasy pojazdu uszkodzonego, na podstawie umowy najmu pojazdu zastępczego zawartej z A. L. ((...)). Powód wskazał, iż poszkodowana korzystała z pojazdu zastępczego marki (...) przez okres 15 dni. Powód podał, iż jednocześnie poszkodowana zawarła z firmą (...) umowę cesji wierzytelności, na mocy której poszkodowana przelała na firmę roszczenie z tytułu odszkodowania, które przysługiwało poszkodowanej w stosunku do pozwanego. Powód wskazał, iż następnie (...) przelała roszczenie na powoda S. K. (1). Powód podniósł, iż w związku z niemożnością korzystania z uszkodzonego pojazdu przez okres 15 dni, wynajmujący wystawił poszkodowanej fakturę VAT na kwotę 4 797,00 zł brutto (15 dni najmu x 319,80 zł brutto). Pozwany uznał swoją odpowiedzialność, co do zasady i przyznał poszkodowanemu odszkodowanie w kwocie 3 044,25 złotych (15 dni najmu x 165 zł netto). Powód stwierdził, iż pozwany uznał za zasadny cały okres najmu pojazdu zastępczego, jednak zakwestionował wysokość stawki czynszu najmu pojazdu.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wnosił o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów sądowych według norm przepisanych. W uzasadnieniu zakwestionował legitymację czynną powoda, wskazując, iż poszkodowana nie zapłaciła za najem pojazdu zastępczego, a tym samym nie powstała po jej stronie wierzytelność wobec pozwanego. Pozwany ponadto przyznał, iż przeprowadził postępowanie likwidacyjne w przedmiotowej sprawie i przyjął odpowiedzialność z tytułu najmu pojazdu do kwoty 3 044,25 zł, za najem pojazdu przez okres 15 dni, za stawkę najmu wynoszącą 165,00 zł netto. Pozwany zakwestionował wysokość dobowej stawki najmu pojazdu jako rażąco wygórowaną. Podkreślił, iż po otrzymaniu zgłoszenia poinformował poszkodowaną o możliwości najęcia pojazdu w wypożyczalniach współpracujących z pozwanym: (...) i (...) Wskazał, iż rozwiązanie takie zwalnia poszkodowanego z uciążliwości z najęciem pojazdu zastępczego, a zarazem pomaga minimalizować rozmiary szkody.

W piśmie procesowym z dnia 14 listopada 2016 r. powód podtrzymał stanowisko zawarte w pozwie. Ponadto powód odnosząc się do zarzutów pozwanego dot. braku legitymacji czynnej powoda wskazał, iż przelew wierzytelności stanowił w przedmiotowej sprawie sposób zaspokojenia wynajmującego, który nastąpił nie przez zapłatę sumy pieniężnej stanowiącej równowartość czynszu najmu, ale przez przelew wierzytelności przysługującej poszkodowanej od ubezpieczyciela z tytułu odpowiedzialności cywilnej sprawcy kolizji o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego. Powód podniósł, iż poszkodowany ma prawo do wyboru wynajmującego pojazd zastępczy oraz nie musi dokonywać szczegółowej analizy rynku, a więc wybranie oferty przewyższającej stawki przeciętne, nie jest podstawą do kwestionowania wyboru poszkodowanej. Powód wskazał, iż pozwany nie wykazał, że doręczył poszkodowanej informację o możliwości najęcia pojazdu w wybranych wypożyczalniach na koszt ubezpieczyciela, zaś data widniejąca na piśmie świadczy o tym, że zostało ono sporządzone w dniu kiedy poszkodowana najęła pojazd, a więc nie było możliwości, aby doszło ono do poszkodowanej szybciej.

W pismach procesowych z dnia 30 stycznia 2017 r. oraz z dnia 3 kwietnia 2017 r. powód odniósł się do opinii biegłego.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 25 maja 2017 r. w sprawie o sygn. akt VIII GC 1902/16 w punkcie I. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 258,30 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 08.10.2015r. do 31.12.2015r. oraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty; oraz w punkcie II. zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 738 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Orzeczenie to oparł na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach natury prawnej:

W dniu 11 sierpnia 2015 roku samochód poszkodowanej R. K. marki (...) o nr rejestracyjnym (...) został uszkodzony przez kierowcę ubezpieczonego u pozwanego w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem pojazdów.

W dniu 11 sierpnia 2015 r. poszkodowana zgłosiła szkodę pozwanemu, który pismem sporządzonym w dniu 12 sierpnia 2015 r. potwierdził przyjęcie zgłoszenia i poinformował poszkodowaną o możliwości najęcia pojazdu w wypożyczalniach współpracujących z pozwanym: (...) i (...)

Poszkodowana R. K. w dniu 12 sierpnia 2015 roku zawarła z A. L. prowadzącą działalność gospodarczą p.n. (...), umowę najmu samochodu zastępczego, na podstawie, której poszkodowana najęła samochód zastępczy marki (...). Czynsz najmu przedmiotowego pojazdu został określony w wysokości 319,80 złotych brutto za dobę. Czynsz najmu miał zostać pokryty w ramach ubezpieczenia sprawcy szkody.

W dniu 12 sierpnia 2015 roku poszkodowana R. K. zbyła swoją wierzytelność A. L. prowadzącą działalność gospodarczą p.n. (...), wobec pozwanego z tytułu odszkodowania w zakresie zwrotu kosztów poniesionych przez poszkodowaną z tytułu najmu pojazdu zastępczego marki (...).

Najęty pojazd był niezbędny poszkodowanej w celu codziennego poruszania się po mieście, m. in. do pracy.

Poszkodowana odebrała naprawiony pojazd marki (...) o nr rejestracyjnym (...) w dniu 27 sierpnia 2015 r. Tego też dnia zdała najęty pojazd marki (...) o nr rej. (...).

A. L. wystawiła poszkodowanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 4 797,00 złotych brutto tytułem najmu samochodu zastępczego marki (...) o nr rej. (...) na okres 15 dni.

Pozwany przeprowadził postępowanie likwidacyjne pod numerem szkody (...), uznał swoją odpowiedzialność, co do zasady i początkowo przyznał poszkodowanej odszkodowanie w kwocie 1 845,00 złotych tytułem zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Po złożeniu odwołania przez A. L. pozwany, po ponownym przeanalizowaniu sprawy dopłacił A. L. kwotę 1 199,25 zł brutto. Łącznie pozwany wypłacił odszkodowanie z tytułu najmu pojazdu zastępczego w kwocie 3 044,25 zł. Pozwany ostatecznie zweryfikował stawkę najmu pojazdu do kwoty 165 zł/dobę.

W dniu 30 grudnia 2015 r. A. L. zbyła przedmiotową wierzytelność powodowi.

Średni koszt wynajmu samochodu zbliżonego ze względu na markę, typ i model do pojazdu uszkodzonego na okres 15 dni wynosi 145,29 złotych netto za dobę, tj. 178,71 złotych brutto. Oferty przedłożone przez powoda uwzględniają rynek (...), a nie (...). Oferty najmu są negocjowane indywidualnie.

Stawka rynkowa dobowego kosztu najmu wynosi od 99,00 zł do 179 zł netto, tj. od 122,00 zł do 220,17 zł brutto.

Sąd Rejonowy omówił dowody na podstawie, których dokonał ustaleń faktycznych w sprawie.

Pozwany w pierwszej kolejności kwestionował legitymację czynną powoda. W związku z powyższym Sąd Rejonowy wskazał, iż utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia czy uszkodzenia stanowi szkodę majątkową. Niemożność korzystania z rzeczy, na przykład z samochodu, który został uszkodzony i wymaga naprawy, jest normalnym następstwem szkody, o której mowa w art. 361 § 1 k.c., powodującym obowiązek wypłaty odszkodowania, to w szczególności, gdy zastąpienie rzeczy uszkodzonej w okresie jej naprawy wymagało wydatków. Sąd Rejonowy zgodził się ze stanowiskiem, że zasadne wydaje się szerokie rozumienie pojęcia pokrycia wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego, co, zdaniem SN, dopiero aktualizuje obowiązek ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy. Nie sposób uznać, że wymóg ten jest spełniony jedynie w przypadku rzeczywistej zapłaty przez poszkodowanego na rzecz wynajmującego czynszu najmu. Typowym bowiem zjawiskiem jest, że poszkodowany nie płaci na rzecz wynajmującego określonej kwoty pieniężnej, ale przelewa na niego swoją wierzytelność wobec sprawcy szkody (ewentualnie jego ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej) o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego. W takiej jednak sytuacji należy, uznać, że poszkodowany poniósł wydatek w postaci czynszu najmu pojazdu zastępczego. Zaspokojenie, bowiem wierzytelności wynajmującego poprzez przelew na niego wierzytelności nie oznacza, że poszkodowany został zwolniony z obowiązku zapłaty czynszu najmu, albo że poszkodowany nie pokrył czynszu najmu. Przelew wierzytelności stanowi bowiem sposób zaspokojenia wynajmującego, który następuje nie przez zapłatę sumy pieniężnej stanowiącej równowartość czynszu najmu, ale poprzez przewłaszczenie wierzytelności przysługującej poszkodowanemu do ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy kolizji o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego, a więc wierzytelności o wartości ekonomicznej równej kosztowi najmu pojazdu zastępczego. W wyniku tego przewłaszczenia poszkodowany traci przelewaną wierzytelność. Dochodzi więc do realnego zmniejszenia majątku poszkodowanego, przy czym skutek jest podobny do tego, który nastąpiłby, gdyby poszkodowany zapłacił na rzecz wynajmującego czynsz najmu – wierzytelność bowiem o rekompensatę tej właśnie sumy przysługiwała mu wobec sprawcy. (por. Odszkodowanie za utratę możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu – glosa – III CZP 5/11, dr Tomasz Szczurowski, MOP 2012, Nr 9, str. 495)

W ocenie Sądu I instancji w przedmiotowej sprawie bezsprzecznie doszło do szkody w majątku poszkodowanej R. K., a więc A. L. skutecznie nabyła wierzytelność poszkodowanej o zapłatę odszkodowania z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, a następnie skutecznie, w świetle art. 509 k.c. powyższą wierzytelność nabył powód.

Zgodnie z art. 822 § 1 k.c. w wykonaniu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pozwany przyjął odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczony. Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody (art. 805 § 1 i 2 k.c.). Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: zdarzenie, z którym przepis prawny łączy odpowiedzialność odszkodowawczą, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem i szkodą (art. 361 k.c.). W przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek naprawienie szkody, przez podmiot do tego zobowiązany, powinno polegać na przywróceniu w majątku poszkodowanego stanu rzeczy naruszonego zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może przewyższać jednak wysokości faktycznie poniesionej szkody.

Poniesiony przez poszkodowanego w czasie naprawy uszkodzonego pojazdu koszt wynajmu pojazdu zastępczego stanowi skutek szkody, winien podlegać wyrównaniu, ale musi to być wydatek celowy i ekonomicznie uzasadniony. Odnosząc się, natomiast do granic odpowiedzialności ubezpieczyciela, nie budzi wątpliwości, że chodzi tylko o refundację kosztów najmu za okres konieczny i niezbędny do naprawy samochodu, z uwzględnieniem rozsądnej proporcji pomiędzy korzyścią wierzyciela, a obciążeniem dłużnika. Postulat pełnego odszkodowania przemawia, więc za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek zniszczenia, z tym że tylko za okres między dniem zniszczenia a dniem w którym poszkodowany może nabyć analogiczny pojazd, nie dłuższy jednak niż za czas do zapłaty odszkodowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 września 2004 r., IV CK 672/03; podobnie orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 maja 2015 roku, sygn. akt I ACa 15/15).

Nie wszystkie jednak wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2, art. 362 i 826 § 1 k.c.).

Sąd Rejonowy w całości uznał za właściwe i uzasadnione ustalenia biegłego, który wyliczył koszt wynajmu samochodu o walorach techniczno-użytkowych zbliżonych do uszkodzonego pojazdu. Biegły wykazał, iż średni koszt dobowy najęcia pojazdu wynosił 145,29 złotych netto za dobę, tj. 178,71 złotych brutto, zaś stawka rynkowa dobowego kosztu najmu zawiera się w przedziale od 99,00 zł do 179 zł netto, tj. od 122,00 zł do 220,17 zł brutto.

Jak już wyżej wskazano na pozwanym ciąży obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, zaś na poszkodowanej ciąży obowiązek zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów. W związku z powyższym poszkodowana miała prawo korzystać z wypożyczalni pojazdów niekoniecznie oferujących najem pojazdu w cenie średniej. Jak powszechnie wiadomo poszkodowana nie ma obowiązku poszukiwania najtańszej wypożyczalni. Jednakże z drugiej strony poszkodowana nie powinna zwiększać szkody korzystając z wypożyczalni, której ceny drastycznie odbiegają od cen obowiązujących na rynku lokalnym.

Z przedstawionych przez biegłego przykładowych ofert wynika, iż ceny najmu pojazdu zbliżonego ze względu na typ i markę do pojazdu uszkodzonego plasują się pomiędzy 122,00 zł do 220,17 zł brutto, a zatem najwyższa cena przedstawiona przez biegłego za najem pojazdu na okres 15 dni jest o wiele niższa od tej oferowanej przez A. L.. W związku z powyższym, Sąd Rejonowy uznał, iż cena ta jest stanowczo wygórowana.

W ocenie Sądu I instancji oczywistym jest, iż ceny oferowane na rynku (...) znaczącą odbiegają od tych cen na rynku (...).

W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, iż zasadnym będzie przyjęcie ceny za najem na poziomie obowiązującym na rynku lokalnym, tj. (...). Faktem jest również, iż obowiązująca zasada pełnej kompensaty szkody nie może narzucać obowiązku wyliczania szkody na poziomie cen średnich. W sytuacji, gdy wiadomym jest, iż szkoda została poniesiona, poszkodowana korzystała z najmu pojazdu, to obliczenie odszkodowania z zastosowaniem ceny średniej stanowiłoby niewątpliwe pokrzywdzenie wierzyciela. Wobec tego Sąd I instancji do obliczenia odszkodowania zastosował najwyższą cenę wskazaną wśród ofert zaprezentowanych przez biegłego, tj. cenę 220,17 złotych brutto za jedną dobę najmu pojazdu.

Bez znaczenia w ocenie Sądu Rejonowego dla okoliczności niniejszej sprawy jest fakt, iż pozwany oferował poszkodowanej wynajęcie pojazdu z wypożyczalni, z którą ma podpisaną umowę. Poszkodowany nie ma obowiązku wypożyczania pojazdu zastępczego w wypożyczalni wytypowanej przez pozwanego. To, gdzie najęty zostanie pojazd zastępczy zależy wyłącznie od poszkodowanego.

Mając, zatem na uwadze, iż odpowiedzialność pozwanego obejmuje zwrot wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych Sąd Rejonowy uznał odpowiedzialność pozwanego z tytułu najmu pojazdu zastępczego za okres 15 dni po stawce dobowej najmu w wysokości 220,17 złotych brutto za dobę.

Podsumowując Sąd I instancji wskazał, iż łączna wartość szkody poniesionej przez poszkodowanego wynosiła 3 302,55 zł, zaś łączna suma odszkodowania wypłaconego przez pozwanego wynosiła 3 044,25 złotych. W związku z powyższym pozwany winien dopłacić powódce odszkodowanie w wysokości 258,30 złotych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 822 k.c. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 258,30 złotych.

Sąd Rejonowy zważył także, iż w myśl art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, a zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie (art. 14 ust. 1 z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - Dz.U.2013.392 t. j.).

Mając na uwadze, iż od dnia 1 stycznia 2016r. nastąpiła nowelizacja art. 481§ 2 k.c. Sąd Rejonowy zasadził odsetki w wysokości ustawowej od dnia wymagalności zasądzonej kwoty tj. od dnia 8 października 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. zgodnie z żądaniem pozwu oraz treścią art. 481§ 2 k.c. obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 98 i 99 k.p.c. Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Powodowi zasądzono kwotę 258,30 złotych z dochodzonej kwoty 1 752,75 złotych. Wygrał, więc sprawę w 15 %. Koszty, jakie poniósł powód to 1 976,37 złotych, w tym kwota 88 złotych tytułem opłaty od pozwu, kwota 1200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w oparciu o § 2 punkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz.1814 ze zm.), kwota 671,37 złotych tytułem wykorzystanej zaliczki na poczet opinii biegłego i kwota 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Z kolei koszty poniesione przez pozwanego to 1217,00 złotych, w tym kwota 1200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w oparciu o § 2 punkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz.1814 ze zm.), i 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

15 % z 1 976,37 zł to 296,45 zł zaś 85% z 1217 złotych to 1034,45 zł. Różnica między kwotą wyższą a niższą daje kwotę 738,00 złotych. W konsekwencji w pkt II wyroku zasądzono, zatem od powoda na rzecz pozwanego, kwotę 738,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od opisanego wyżej wyroku wniósł pozwany, który zaskarżył co do punktu I i II oraz wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, rozstrzygnięcie o kosztach procesu między stronami mając na uwadze wynik sporu i zasadzenie kosztów postępowania apelacyjnego. Zarzucił:

1.  Naruszenie prawa procesowego – przepisu art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, wyrażającej się w dowolnej ocenie materiału dowodowego w sprawie, prowadzącej do uznania, że uzasadnione było najęcie pojazdu zastępczego za kwotę wyższą niż uznaną przez pozwanego w oparciu o ofertę najmu złożoną poszkodowanemu,

2.  Naruszenie materialnego przepisu art. 361 kc w zw. z art. 363 § 1 kc poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, iż niezbędne było najęcie pojazdu zastępczego za stawkę czynszu znacznie wyższą niż oferowaną przez pozwanego i wyższą niż średnie ceny rynkowe,

3.  Naruszenie materialnego przepisu art. 354 § 2 kc, art. 826 kc i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK (Dz. U. 2003, 124. 1152 ze zmianami) poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że poszkodowany nie korzystając z oferty najmu pojazdu zastępczego w wypożyczalni wskazanej przez pozwanego i najmując pojazd zastępczy za stawkę czynszu znacznie wyższą niż oferowaną przez pozwanego i wyższą niż średnie ceny rynkowe współdziałał z dłużnikiem w celu należytego wykonania zobowiązania i minimalizacji rozmiarów szkody.

W uzasadnieniu przyznał, że poszkodowany co prawda nie miał obowiązku poszukiwania najtańszej wypożyczalni samochodów, ale powinien dokonać wyboru pojazdu zastępczego, którego koszt wynajmu byłby racjonalny w odniesieniu do stawek obowiązujących na lokalnym rynku. Wyraził zdanie, że gdyby poszkodowanego obciążał bezpośrednio ten wydatek, to poszukiwałby pojazdu zastępczego, którego koszt wynajmu byłby zdecydowanie niższy. Podkreślił, że na dłużniku ciąży obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. Jego zdaniem prawidłowe były stawki zaoferowane przez wypożyczalnie współpracujące z pozwanym lub średnie stawki występujące na lokalnym rynku. Podkreślił, że średnia stawka ustalona przez biegłego była niższa niż stawka zaakceptowana przez pozwanego, co potwierdza, że propozycja pozwanego była rynkowa.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania. Jego zdaniem nietrafne są zarzuty naruszenia art. 233 § 1 kpc, tak samo jak naruszenia prawa materialnego. Sąd I instancji zastosował najwyższą stawkę wskazaną przez biegłego. Jego zdaniem ustalenie należnego poszkodowanemu odszkodowania przy przyjęciu stawek średnich stosowanych na danym rynku oznaczałoby ustalenie odszkodowania przeciętnego, średniego, które nie istnieje i nie kompensowałoby poszkodowanemu szkody, gdyby ceny przyjęte przez poszkodowanego były wyższe od przeciętnych. Tymczasem stawka przyjęta przez Sąd mieści się w stawkach zaoferowanych przez biegłego.

Sąd Okręgowy zważył, że:

Zgodnie z przepisem art. 822 KC, w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody (art. 805 KC). Wysokość odszkodowania powinna być określona według reguł określonych w art. 363 KC. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem.

Pomiędzy stronami nie istniał spór co do samej zasadności najmu pojazdu zastępczego, ani odpowiedzialności pozwanego.

Poszkodowana wynajęła pojazd zastępczy u wybranego przez siebie dostawcy takich usług. Wbrew twierdzeniem pozwanego w dacie zawarcia umowy najmu nie znała ona jego propozycji wynajęcia pojazdu we wskazanych przez niego firmach, gdyż pismo do poszkodowanej zostało nadane pocztą właśnie w tym samym dniu i zapewne dotarło kilka dni później kiedy nie potrzebowała ona już kolejnego pojazdu. Oferta ta była zatem spóźniona.

W praktyce ubezpieczeniowej niektóre zakłady ubezpieczeń przekazują poszkodowanemu zgłaszającemu szkodę standardowo opracowaną informację dotyczącą ustalenia wysokości kosztów i sposobu pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego. Taką informacją posłużył się także pozwany ubezpieczyciel w przedmiotowej sprawie. Omawiane informacje ubezpieczyciela, niezależnie od stopnia ich szczegółowości, kategoryczności sformułowań i czasu przekazania poszkodowanemu (zwykle po zgłoszeniu szkody) nie mogą jednak przedstawiać żadnego znaczenia w sferze określenia kryteriów wysokości należnego odszkodowania ubezpieczeniowego. Co najwyżej, mogą tylko informować poszkodowanego o stosowanych na rynku lokalnym możliwych cenach. Niemniej jak już o tym mowa w okolicznościach przedmiotowej sprawy informacja ta dotarła do poszkodowanej z całą pewnością po zawarciu przez nią umowy najmu.

Poszkodowanej przysługiwał przy tym wybór nie tylko odpowiedniego warsztatu naprawczego, któremu powierzyła dokonanie naprawy uszkodzonego pojazdu, ale także wybór firmy, od której wynajęła pojazd zastępczy. Odpowiednie wydatki przez poszkodowaną zostały już przy tym poniesione i powstało zagadnienie skompensowania ich przez ubezpieczyciela.

Świadczenie zobowiązanego polegające na przywróceniu do stanu poprzedniego lub zapłaceniu kwoty odpowiadającej wartości takiego przywrócenia nie powinno przekraczać "kosztów celowych, ekonomicznie uzasadnionych” (zobacz wyrok SN z 20.2.2002 r. (OSNC Nr 1/2003, poz. 15, MoP Nr 19/2002, s. 897)). Nie są to zatem każde koszty, na które zgodzi się poszkodowana.

Przykładowo Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 maja 2015 roku, sygn. akt I ACa 15/15 orzekł, że: „W granicach normalnego następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda, mieści się obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez poszkodowanego na sfinansowanie korzystania z rzeczy zastępczej zgodnego z jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Na pozwanym ubezpieczycielu ciąży wobec poszkodowanego będącego właścicielem pojazdu uszkodzonego w wypadku drogowym i korzystającego z wynajmu pojazdu zastępczego obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, poza które wykraczają wydatki na wynajem auta luksusowego.”

W rezultacie należałoby przyjąć, że odszkodowanie przysługujące od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej za najem pojazdu zastępczego obejmuje niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty, ustalone według cen występujących na lokalnym rynku takich usług. Nie muszą to przy tym być ceny najniższe, ani nawet przeciętne, czy średnie. Poszkodowany nie ma bowiem obowiązku poszukiwać sprzedawcy oferującego je najtaniej (zobacz odpowiednio wyrok SN z 25.4.2002 r., I CKN 1466/99 (OSN Nr 5/2003, poz. 64, MoP Nr 1/2003, s. 32 oraz chwała SN z dnia 13.06.2003 r., III CZP 32/03). Przyjęcie zatem cen przeciętnych na lokalnym rynku (niezależnie od samej metody ich wyliczania, która może być zróżnicowana), czego w istocie w apelacji domaga się pozwany, dla określenia wysokości przysługującego poszkodowanej odszkodowania, nie kompensowałoby w konsekwencji poniesionej przez poszkodowaną szkody. Przyjęcie stanowiska pozwanego może doprowadzić do sytuacji wypłaty poszkodowanym odszkodowań ubezpieczeniowych ewidentnie zaniżonych w stosunku do kosztów poniesionych w związku z najmem pojazdu zastępczego.

Reasumując Sąd jest uprawniony do weryfikowania na podstawie okoliczności faktycznych przedmiotowej sprawy wynikających z przedłożonych przez strony w sprawie dowodów, kosztów najmu pojazdu zastępczego w oparciu o powołane wyżej kryteria. Nie można kwestionować prawa poszkodowanej do wyboru firmy, z którą zawrze umowę najmu pojazdu zastępczego i nie jest ona zobowiązania do poszukiwania najtańszego dostawcy takich usług, jednak skoro ubezpieczyciel zobowiązany jest pokryć koszty tylko celowe i ekonomicznie uzasadnione, do których nie należą nie tylko koszty wynajmu auta luksusowego, ale także koszty najmu znacznie przewyższające ceny stosowane przez usługodawców na lokalnym rynku, to odpowiedzialność ubezpieczyciela ograniczona jest do wysokości cen występujących na lokalnym rynku, które ustalił biegły. Takie rozumienie szkody wykracza bowiem poza normalne następstwa działania lub zaniechania sprawcy szkody i prowadzi do powstania kosztów większych niż niezbędne.

Brak działania poszkodowanego w kierunku zminimalizowania szkody (zobacz art. 354 § 1 i 2 kc) nie może zwiększać obowiązku odszkodowawczego podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody. Na pozwanym dłużniku ciąży w związku z tym obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla powoda następstw, ale z zachowaniem rozsądnych proporcji pomiędzy korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika (tak też SN w uchwale z dnia 22 kwietnia 1997 r., III CZP 14/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 103, również w wyroku z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03 - LEX nr 146324).

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy uwzględnił stawkę najmu pojazdu w górnych granicach ustalonych przez biegłego występujących na lokalnym rynku. Sąd ten nie uwzględnił jednocześnie jako ekonomicznie nieuzasadnionych wyższych wydatków. Nie było przy tym podstaw aby dalej ograniczyć odszkodowanie do cen przeciętnych, czy średnich, albo zaproponowanych przez pozwanego, o co wnosił w apelacji.

Wbrew zarzutom pozwanego nie doszło zatem do naruszenia w przedmiotowej sprawie, ani prawa procesowego art. 233 § 1 kpc, ani prawa materialnego przepisów wskazanych w apelacji art. 361 kc w zw. z art. 363 § 1 kc, 354 § 2 kc, art. 826 kc i art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK

Kierując się powyższym apelację oddalono jako bezzasadną na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 kpc. Na koszty powoda składało się wynagrodzenie pełn. procesowego w kwocie 120 zł zgodnie z postanowieniami § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zmianami).

Marek Tauer Wiesław Łukaszewski Elżbieta Kala