Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka

Sędziowie: SO Barbara Dziewięcka, SO Cezary Klepacz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 lutego 2018r. sprawy

z wniosku J. G. (1)

z udziałem K. S. (1), B. S., A. Ł., A. J. (1), B. J., E. J., T. J., E. M., E. W., M. Z., K. C., K. O., J. K., K. B., D. J., P. B., M. G. (1), M. G. (2), J. S., W. K., Gminy B., Skarbu Państwa - Lasów Państwowych Nadleśnictwa S., W. G. (1), W. G. (2), Z. G. (1), Z. G. (2), H. T., A. J. (2), M. J.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego

na skutek apelacji wnioskodawcy J. G. (2) od postanowienia Sądu Rejonowego w Skarżysku – Kamiennej z dnia 8 grudnia 2016 r. sygn. akt I Ns 545/15

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w całości i stwierdzić, że M. G. (3), syn J. i J. z d. D. nabył z dniem 4 listopada 1971roku z mocy prawa własność nieruchomości rolnej o powierzchni 1,39ha położonej w W., gmina B., składającej się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...), (...), (...), dla których Sąd Rejonowy w Skarżysku- Kamiennej prowadzi księgi wieczyste (...) (działka numer (...)) ) i (...) (działki (...)), zasądzić od W. G. (2) na rzecz J. G. (1) 240 (dwieście czterdzieści) złotych kosztów postępowania za obie instancje.

/SSO Cezary Klepacz/ /SSO Monika Kośka/ /SSO Barbara Dziewięcka/

Sygn. akt: II Ca 419/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 grudnia 2016 roku, sygn. akt: I Ns 545/15, Sąd Rejonowy w Skarżysku – Kamiennej oddalił wniosek o uwłaszczenie – w pkt I; kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa – w pkt II.

Powyższe orzeczenie zapadło na tle następującego stanu faktycznego.

Sąd Rejonowy w Skarżysku – Kamiennej postanowieniem z dnia 16 grudnia 2009 roku w sprawie I Ns 688/09 stwierdził, że G. D. (1) nabyła z dniem 4 listopada 1971 roku własność nieruchomości rolnej położnej w W. składającej się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...) o powierzchni 8000 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 2200 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 900 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 1700 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 400 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 500 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 200 m ^{( 2)} nie mających urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów. Na skutek skargi J. G. (1) i W. G. (1) o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego w Skarżysku –Kamiennej z dnia 16 grudnia 2009 roku w sprawie I Ns 688/09, postanowieniem z dnia 7 marca 2013 roku w sprawie I Ns 144/13 Sąd Rejonowy w Skarżysku – Kamiennej uchylił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości rolnej przez posiadacza samoistnego na rzecz T. G. (1). Sąd Okręgowy w Kielcach postanowieniem z dnia 28 listopada 2014 roku wydanym w sprawie II Ca 1121/13 oddalił apelację J. G. (2) i W. G. (1) od postanowienia Sądu Rejonowego w Skarżysku – Kamiennej z dnia 7 marca 2013 roku wydanego w sprawie I Ns 144/03. Decyzją z dnia 10 listopada 1980 roku wydaną w sprawie (...) Naczelnik Gminy w B. stwierdził, że sprawa uregulowania własności gospodarstwa rolnego położnego na terenie wsi W. o powierzchni 1,30 ha składającego się z działek oznaczonych numerami: (...), (...) (...), (...) na rzecz T. G. (1) i G. D. (1) nie podlega działaniu art. 1.2 ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Od powyższej decyzji odwołanie złożyła G. D. (1) wnosząc o jej uchylenie i wydanie dla niej aktu własności ziemi. W wyniku tej czynności Wojewódzka Komisja do spraw uwłaszczeniowych przy Wojewodzie (...) w K. decyzją z dnia 17 marca 1981 roku uchyliła decyzję Naczelnika Gminy w B. z dnia 10 listopada 1980 roku w przedmiocie stwierdzenia, iż sprawa uregulowania własności gospodarstwa rolnego położnego we wsi W. o powierzchni 1.30 na rzecz T. G. (2) i G. D. (1) nie podlega działaniu ustawy z ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych oraz przekazał sprawę Naczelnikowi Gminy B. do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o nie w pełni ustalony stan faktyczny przedmiotowej nieruchomości na datę 4 listopada 1971 roku. Wskazano, iż wyjaśnienia stron złożone na rozprawie wskazują na rozbieżności ustaleń dotyczących stanu faktycznego z ustaleniami wynikającymi ze zgromadzonego materiału dowodowego. Sprawa nie została ponownie rozpoznana, akta sprawy zaginęły. Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2009 roku Sąd Rejonowy w Skarżysku - Kamiennej uwzględnił wniosek W. G. (2) i stwierdził, iż G. D. (1) nabyła z dniem 4 listopada 1971 roku własności nieruchomości rolnej położonej w W. składającej się z działek o nr (...). W toku tego postępowania wszyscy uczestnicy popierali wniosek, przyłączając się do niego i wnosili o jego uwzględnienie podając, iż Genowa D. była samoistną posiadaczką przedmiotowej nieruchomości rolnej na datę wejścia w życie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.

Bezspornym w sprawie jest, że działki gruntu oznaczone w ewidencji gruntów numerami: (...) o powierzchni 900 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 400 m ^{( 2)}, (...)o powierzchni 500 m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 200m ^{( 2)}, (...) o powierzchni 8000m ^{( 2)} i (...) o powierzchni 2200 m ^{( 2)} położone w W., gmina B. nie mają urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów. Przedmiotowe działki były użytkowane przez M. G. (4) oraz jego żonę jak również przez T. G. (2) i G. D. (1), którzy wykonywali prace polowe. Nie sposób jednak ustalić konkretnego zakresu i charakteru posiadania poszczególnych działek wschodzących w skład gospodarstwa rolnego.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd I instancji uznał, iż wniosek nie jest zasadny. Tryb uwłaszczenia nieruchomości na podstawie ustawy z dnia 26 października 1971 r. dotyczy samoistnych posiadaczy, którzy w dniu 4 listopada 1971 r. nie posiadali prawa własności danej nieruchomości rolnej. W ocenie Sądu, przeprowadzone w sprawie dowody nie pozwalają jednoznacznie stwierdzić, że działki o których mowa we wniosku znajdowały się w samoistnym posiadaniu jedynie M. G. (4). Z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków nie wynika jednoznacznie, iż w dniu 4 listopada 1971 r. M. G. (4) był ich samoistnym posiadaczem. Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przedstawionego przez strony doprowadziła jedynie do wniosku, że praca w gospodarstwie przez M. G. (4) wraz z pozostałymi członkami rodziny, w tym G. D. (1) oparta była na więzach rodzinnych, związana z zamieszkiwaniem na terenie gospodarstwa i częściowym utrzymywaniem się z korzyści płynących z rolnictwa. W związku z czym pomimo wykonywania wielu czynności, zbliżonych do czynności właściciela nigdy nie zmienił swojego posiadania na posiadanie samoistne. Ponadto, w świetle dowodów z zeznań świadków i z dokumentów nie sposób ustalić rzeczywistego posiadania poszczególnych działek gruntu przez poszczególne osoby z rodziny G.. Nadto, nie sposób nie zauważyć, że zeznania świadków wzajemnie sobie zaprzeczały w zakresie uprawiania roli przez G. D. (2) i M. G. (4), który wedle niektórych świadków uległ wypadkowi przed wejściem w życie ustawy uwłaszczeniowej i w ogóle nie był zdolny do wykonywania prac fizycznych, w tym prac w polu. Jego podeszły wiek również by mu w tym przeszkadzał, aczkolwiek powyższe okoliczności nie zostały niezbicie wykazane. W konsekwencji, nie zostało wykazane spełnienie przesłanek niezbędnych do uwłaszczenia przedmiotowych gruntów zawartych w ustawie z dnia 26 października 1971 roku ani tych wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy, ani tych z art. 1 ust. 2 ustawy.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca. Zaskarżył niniejsze orzeczenie w całości, zarzucając:

- naruszenie przepisów postępowania art. 233 § 1 k.p.c., poprzez niedokonanie wszechstronnej, zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oceny materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie i wyciągnięcie przez Sąd z tak dokonanej oceny nieprawidłowych wniosków w zakresie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, opierającej się przede wszystkim na ustaleniu, iż w toku postępowania nie zostało wykazane, aby M. G. (4) był samoistnym posiadaczem gospodarstwa rolnego i nie spełniał kryteriów ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.

Podnosząc ten zarzut wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie co do istoty sprawy;

bądź

2.  uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania;

3.  zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił następujący stan faktyczny:

M. G. (3) był posiadaczem gospodarstwa rolnego położonego w W. o łącznej powierzchni 2,85 ha. Z tego gospodarstwa nieformalnie przekazał swojemu synowi T. G. (1) działki nr (...) o łącznej powierzchni 1,46ha, na które T. G. (1) uzyskał akt własności ziemi (k. 199 akt I Ns 258/01 Sądu Rejonowego w Skarżysku- Kamiennej, bezsporne). Pozostałe działki o numerach (...) o łącznej powierzchni 1,39 ha w ewidencji gruntów założonej w 1967r zapisane zostały jako pozostające w posiadaniu M. G. (3) (zaświadczenie Starosty (...) k. 202 akt I Ns 258/01, mapa i wypis z rejestru gruntów k. 7 akt I Ns 688/09) i on faktycznie je użytkował przy pomocy córki G. D. (1) i synowej J. G. (3) aż do swojej śmierci w 1974r ( zeznania A. M. (1) k. 140v, T. W. (1) k. 141, T. Z. (1) k. 170v, postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z uzasadnieniem k. 485, 488-490 akt I Ns 144/13 Sądu Rejonowego w Skarżysku- Kamiennej). 28 II 1967r M. G. (3) sporządził testament allograficzny, w którym zapisał swojej córce G. D. (1) dom położony w W. , ul. (...) (testament k. 6 akt I Ns 258/01), w którym w tym czasie razem z córką zamieszkiwał. Po śmierci M. G. (3) jego pole przejął syn T. G. (1), a działkę (...) (zabudowaną domem) córka G. D. (1).

Po śmierci M. G. (3) z udziałem jego spadkobierców toczyło się szereg postępowań dotyczących przedmiotowej nieruchomości.

I tak:

Decyzją z dnia 10 listopada 1980 roku wydaną w sprawie (...) Naczelnik Gminy w B. stwierdził, że sprawa uregulowania własności gospodarstwa rolnego położnego na terenie wsi W. o powierzchni 1,30 ha składającego się z działek oznaczonych numerami: (...) (...), (...) na rzecz T. G. (1) i G. D. (1) nie podlega działaniu art. 1.2 ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że przedmiotowe gospodarstwo na dzień 4 XI 1971r pozostawało we władaniu M. G. (3) i jego żony jako właścicieli (k. 8 akt INs 144/13). Od powyższej decyzji odwołanie złożyła G. D. (1) wnosząc o jej uchylenie i wydanie dla niej aktu własności ziemi. W wyniku tej czynności Wojewódzka Komisja do spraw uwłaszczeniowych przy Wojewodzie (...) w K. decyzją z dnia 17 marca 1981 roku uchyliła decyzję Naczelnika Gminy w B. z dnia 10 listopada 1980 roku oraz przekazała sprawę Naczelnikowi Gminy B. do ponownego rozpoznania (decyzja k. 89-90 akt I Ns 144/13). W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o nie w pełni ustalony stan faktyczny przedmiotowej nieruchomości na datę 4 listopada 1971 roku. Sprawa nie została ponownie rozpoznana, akta sprawy zaginęły (informacja Wójta Gminy B. k. 60 akt I Ns 144/13).

W 1997r pod sygnaturą I Ns 495/97 toczyła się sprawa z wniosku G. D. (1) o zasiedzenie. Obecnie nie można ustalić jej przedmiotu; postępowanie zostało umorzone, akta zostały już zniszczone (notatka urzędowa k. 324).

W dniu 21 I 1998r G. D. (1) złożyła wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po M. G. (3)- na podstawie testamentu z 28 II 1967r i S. G.- na podstawie ustawy. Postanowieniem z 20 XI 2000r Sad Rejonowy w Skarżysku- Kamiennej stwierdził, że spadek po M. G. (3) , w tym wchodzące w jego skład gospodarstwo rolne nabyli żona S. G. i dzieci G. D. (1), T. G. (1) i H. G. po ¼ części, zaś spadek po S. G., w tym wchodzące w jego skład gospodarstwo rolne nabyły na podstawie ustawy dzieci G. D. (1), T. G. (1) i H. G. po 1/3 części. Na skutek apelacji T. G. (1) Sąd Okręgowy w Kielcach postanowieniem z 5 II 2001r uchylił zaskarżone postanowienie w części dotyczącej dziedziczenia gospodarstw rolnych po obojgu spadkodawcach i sprawę w tym zakresie przekazał do ponownego rozpoznania. 15 IX 2001r postepowanie w tej sprawie zostało umorzone (akta I Ns 258/01, poprzednie sygnatury I Ns 35/98, I Ns 965/00).

W dniu 11 IX 2009r W. G. (2) jako spadkobierca G. D. (1) złożył wniosek o stwierdzenie, że nabyła ona z dniem 4 XI 1971r własność przedmiotowej nieruchomości. Postanowieniem z 16 XII 2009r wniosek został uwzględniony (akta I Ns 688/09).

Na skutek skargi z 5 XI 2010r o wznowienie postępowania w sprawie INs 688/09 wniesionej przez J. G. (2) i W. G. (1) ostatecznie 7 III 2013r wydane zostało postanowienie uchylające orzeczenie w sprawie I Ns 688/09 i oddalające wniosek o stwierdzenie, że własność przedmiotowej nieruchomości nabył z dniem 4 XI 1971r T. G. (1). Postanowieniem z 28 XI 2013r Sąd Okręgowy oddalił apelację wnioskodawców (akta I Ns 144/13, poprzednie sygnatury I Ns 577/10, I Ns 315/12).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zawartych w wymienionych aktach oraz zeznań A. M. (k.140v), T. W. (k. 141) i T. Z. (k.170v). Z dowodami tymi nie pozostają w rażącej sprzeczności zeznania A. Z. (k. 170v), który potwierdził, że w gospodarstwie (...) pracowała G. D. (1) w czasie, gdy sam M. G. (3) z racji wieku i choroby sam już pracować nie mógł, przy czym świadek pracę tę umiejscawiał na lata 60-te XX wieku.

Świadkowie w sprawie Ns 144/13: K. W. (k. 330), Z. Z. (k.331), C. S. (k. 371v), J. F. (k. 372), K. S. (2) (k. 372), M. P. (k. 372v), Z. W. (k. 373), B. B. (k. 373) i T. W. (1) (k. 373v) zeznawali na okoliczność posiadania gospodarstwa przez G. D. (1) i T. G. (1) jako następców M. G. (3). Te zeznania nie mogą stanowić wyłącznej podstawy ustaleń w niniejszej sprawie, choć bezspornie wynika z nich, że gospodarstwo pierwotnie posiadał M. G. (3), a w pracy pomagali mu T. G. (1), jego żona J. G. (3) oraz G. D. (1), przy czym w upływem czasu bezpośrednie zaangażowanie M. G. (3) systematycznie malało.

Natomiast podstawy ustaleń nie mogą stanowić zeznania uczestników. Należy bowiem stwierdzić, że uczestnicy (wnukowie M. G. (3)) w kolejno składanych zeznaniach przedstawiają odmiennie stan faktyczny, zgodnie z realizowanym własnym interesem procesowym. W postępowaniu w sprawie I Ns 688/09 wszyscy uczestnicy, to jest W. G. (2), K. S. (1), H. T., J. G. (2), B. S., W. G. (1) i Z. G. (2) zgodnie podali, ze przedmiotowe gospodarstwo na datę 4 XI 1971r posiadała samoistnie G. D. (1) (k. 29v-30).

W postępowaniu I Ns 144/13 W. G. (2) podtrzymał swoje wcześniejsze zeznania (k. 321, 394v-395) i tak również zeznał w niniejszym postepowaniu (k. 304v), ale w sprawie I Ns 258/01 twierdził, że całe gospodarstwo należące wcześniej do M. G. (3) od 1967r prowadził jego ojciec T. G. (1) (k. 140). H. T. w sprawie I Ns 144/13 twierdziła, że to dziadek uprawiał gospodarstwo do śmierci (k. 55v), a następnie, że T. G. (1) (k. 395v), w sprawie niniejszej, że to M. G. (3) był posiadaczem spornego gospodarstwa (k. 305).

J. G. (2) w sprawie I Ns 144/13 twierdził, że to M. G. (3) był posiadaczem gospodarstwa (k. 396) i tak też zeznaje obecnie (k. 304v), a w sprawie I Ns 258/01, że jego ojciec T. G. (1) od 1967r zarządzał całością dawnego gospodarstwa dziadka (k. 228). B. S. wyjaśnienia zmieniła już na użytek sprawy I Ns 144/13 (k. 55v) i podtrzymała ich treść obecnie (k. 305).

W. G. (1) w sprawie I Ns 144/13 informacyjnie słuchany wskazał dziadka, (k. 55), w zeznaniach zaś T. G. (1) (k. 396), obecnie znów dziadka (k. 304v).

Z. G. (2) z twierdzeń o posiadaniu przedmiotowego gospodarstwa przez G. D. (1) wycofała się już w sprawie I Ns 144/13 (k. 396) wskazując jako posiadacza M. G. (3) i tak też twierdzi obecnie (k. 305).

Zeznania uczestników postępowania spoza rodziny (sąsiadów): G. C. i J. S. (k. 30 akt I Ns 688/09), D. J. (k. 30 akt I Ns 688/09, 305v), K. C., J. K., M. G. (1) i M. G. (2) (k. 305) nie zawierają stwierdzeń na tyle konkretnych i pewnych, aby stać się podstawą ustaleń.

Ostatecznie więc należy przyjąć, że M. G. (3) od szeregu lat poprzedzających datę 4 XI 1971r był samoistnym posiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,65ha. Z tego areału przekazał synowi T. G. (1) 1,46ha, na którą to nieruchomość T. G. (1) uzyskał akt własności ziemi. Nie ma natomiast żadnych podstaw do przyjęcia, że wyzbył się on także reszty gospodarstwa, to jest przedmiotowych działek o łącznej powierzchni 1,67ha, chociaż z upływem lat korzystał z pomocy (...) i jego żony J. oraz G. D. (1) w ich uprawie, co jednak nie pozbawia go przymiotu samoistnego posiadacza. Jedynie testamentem allograficznym z 1967r G. D. (1) zapisał dom (na działce (...)). Skoro M. G. (3) posiadał samoistnie przedmiotową nieruchomość przez wiele lat aż do swej śmierci, w tym także w dacie 4 XI 1971r stał się jej właścicielem z mocy art.1 ustawy z 26 X 1971r o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1kpc zmienił zaskarżone postanowienie orzekając jak w sentencji.

O kosztach postępowania za obie instancje Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520§2kpc w zw. z §11 ust.1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 IX 2002r w sprawie opłat za czynności adwokackie (za I instancję) i na podstawie art. 520§2kpc w zw. z §8 ust. 1 pkt.3 i § 10 ust.1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 X 2015r w sprawie opłat za czynności adwokackie (za II instancję).

SSO M. Kośka SSO B. Dziewięcka SSO C. Klepacz