Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9. stycznia 2018r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w IV Wydziale Karnym

przewodniczący – SSR Radosław Marcinków

protokolant – Agata Surmacz

przy udziale prokuratora Józefa Pawłowicza

po rozpoznaniu dnia 14.02.2017r., 14.11.2017r., 9.01.2018r. sprawy

E. M. (1)

c. A. i A.

ur. (...) w S.

oskarżonej o to, że w okresie od 10 do 14 września 2007r. za pośrednictwem Centrum Kredytów Bankowych R. K. przy ul. (...) w S., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej z góry powziętym zamiarem doprowadziła (...)we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci kredytu w kwocie 3333,33 zł udzielonego na podstawie umowy kredytu o nr (...) (...) uzyskanego po uprzednim złożeniu nierzetelnego oświadczenia o posiadanych zobowiązaniach finansowych i osiąganych dochodach, które to oświadczenie miało istotne znaczenie dla uzyskania kredytu wprowadzając w ten sposób pracownika banku w błąd co do wysokości osiąganych dochodów oraz zamiaru i możliwości wywiązania się z zawartej umowy, czym działała na szkodę (...) we W., tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

I.  uznaje oskarżoną za winną tego, że w dniu 10 września 2007r. w S., działając w celu uzyskania dla siebie kredytu gotówkowego w kwocie 3.333,33 zł przedłożyła kredytodawcy za pośrednictwem Centrum Kredytów Bankowych R. K. przy ul. (...) w S. nierzetelne pisemne oświadczenia - w postaci wniosku o kredyt gotówkowy nr (...) oraz oświadczenia o zatrudnieniu i dochodach kredytobiorców - o nieposiadaniu żadnych zobowiązań, podczas gdy w powyższej dacie posiadała zobowiązania wobec (...) Banku S.A. z tytułu umowy pożyczki w kwocie 26.131,26 zł zawartej w dniu 12 stycznia 2007r. (nr (...) (...)) z miesięczną kwotą spłaty 594,56 zł, której nie spłacała zgodnie z zawartą umową, po czym uzyskała, na podstawie umowy zawartej w dniu 14 września 2007r. z (...) we W. nr (...)-2007, kredyt w kwocie 3333,33 zł, czym działała na szkodę (...) we W., tj. czynu z art. 297 § 1 k.k. i za ten czyn na podstawie art. 297 § 1 k.k., przy zastosowaniu art. 37a k.k., wymierza oskarżonej karę grzywny w wysokości 120 (stu) dwudziestu stawek dziennych po 30 (trzydzieści) złotych każda stawka,

II.  na podstawie art. 627 k.p.k., art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust 1 i 2 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 100 (sto) zł tytułem wydatków Skarbu Państwa poniesionych do dnia 23 marca 2016r. oraz w całości wydatki Skarbu Państwa poniesione po tej dacie, w pozostałym zakresie zwalniając oskarżoną od kosztów sądowych, w tym w całości do opłaty.

IV K 1076/16

UZASADNIENIE

Na początku września 2007r. E. M. (1) poszukiwała pożyczki lub kredytu. Zaczęła ubiegać się o niego za pośrednictwem Centrum Kredytów Bankowych R. K. przy ul. (...) w S., który działał w imieniu kilku banków.

W dniu 10 września 2007 roku w powyższym podmiocie E. M. (2) złożyła oświadczenie o zatrudnieniu i dochodach kredytobiorcy oraz wniosek kredytowy. W obu dokumentach wskazała, że jej dochód wynosi 2500 zł miesięcznie, przy czym w oświadczeniu wskazano, że obejmuje on dochody z ostatnich trzech miesięcy.

W obu dokumentach E. M. (1) zawarła również informację, że nie posiada żadnych zobowiązań.

Zarówno oświadczenie, jak i wniosek kredytowy zawierały pouczenie o treści art. 297 § 1 k.k.

Zawarte w powyższych dokumentach oświadczenie E. M. (1) o braku na dzień 10 września 2007r. zobowiązań było nieprawdziwe. W dniu 12 stycznia 2007r. E. M. (1) zawarła bowiem z (...) Bank SA umowę pożyczki na kwotę 26.131,26 zł, (nr (...)). Według harmonogramu spłat miała spłacać zaciągniętą pożyczkę w miesięcznych kwotach po 594,56 zł, z czego jednak niemal od początku umowy się nie wywiązywała.

Wniosek E. M. (1) z dnia 10 września 2007r. o udzielenie kredytu został pozytywnie rozpatrzony. Umowa nr (...) na kwotę 3.333,33zł została podpisana w dniu 14 września 2007 roku. Kredytu udzielił (...) we W..

E. M. (1) w roku 2007 osiągnęła przychód po odliczeniu składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, w wysokości 10.467 zł, oraz dochód w wysokości 5.444,88zł z tytułu zasiłku, nadto w dniu 10.09.2007r. uzyskała kwotę 6.000 zł na podstawie faktury VAT o nr (...) z dnia 10.09.2007 roku.

Ponieważ E. M. (1) nieterminowo oraz w niepełnej kwocie regulowała raty (dokonała jedynie w listopadzie i październiku 2007r. dwóch wpłat kwot po 122,19 zł.), przez co doprowadziła do zaległości w kwocie 3058,14zł z tytułu należności głównej i 3.430zł z tytułu odsetek, bank sprzedał wierzytelność.

Dowody:

- zeznania R. M. k. 50 (1) zb. C,

- częściowo wyjaśnienia oskarżonej k. 109-111,

- dokumenty PIT za 2007r. k. 20 – 29,

- informacja o dochodach uzyskanych od organu rentowego k. 30,

- dokumenty umowy kredytu (...) k. 9 – 13 zb. A,

- dokumenty umowy pożyczki w E. k. 14 – 21 zb. A

- informacja z Banku Spółdzielczego we W. k. 134,

- informacja z (...) SA k. 168-175,

- faktura VAT, potwierdzenie przyjęcia deklaracji, oświadczenie k. 70- 72.

E. M. (1) ma 49 lat, prowadzi działalność gospodarczą, z której uzyskuje miesięczny dochód w wysokości około 2.500 zł netto, była dotychczas karana, w chwili popełnienia przypisanego jej czynu nie miała zniesionej ani ograniczonej żadnej dyspozycji poczytalności.

Dowody:

- wyjaśnienia oskarżonej k. 109-111, 177 – 178,

- informacje z KRK – k. 89-90,

- dane osobopoznawcze k. 100-101,

- historia choroby i opinia sądowo-psychiatryczna k. 120-127, 142-146.

Oskarżona nie przyznała się do zarzucanego jej czynu. Wyjaśniła, że osiągała dochody, jakie zadeklarowała, mówiła o tym, że posiada pożyczkę w E., jej błędem było, że nie sprawdziła co zostało napisane. Miała zamiar spłacić kredyt, jednak była w trudnym okresie, jej sytuacja się pogorszyła, bo mąż miał kochankę, wpadła w depresję, leczyła się psychiatrycznie, mąż obiecał, że da pieniądze kiedy kontrahenci oddadzą.

(wyjaśnienia oskarżonej k. 109 – 110).

Wyjaśnienia oskarżonej uznano jedynie za częściowo wiarygodne.

W zakresie dochodów przedstawionych we wniosku kredytowym oraz oświadczeniu kredytobiorcy przyjęto, iż nie zostały one przedstawione w sposób nieprawdziwy. W druku oświadczenia o zatrudnieniu i dochodach kredytobiorcy wskazano, że chodzi w nim o średnie dochody z ostatnich trzech miesięcy. Co prawda we wniosku kredytowym takiego sprecyzowania brak, jednak nie można niespójnością przedstawianych przez bank lub pośrednika kredytowego dokumentów obciążać klienta banku. Należy zatem przyjąć, że E. M. (1) winna wskazać w oświadczeniu i wniosku wysokość swoich średnich dochodów w ostatnich trzech miesiącach przed podpisaniem tych dokumentów.

Dochody oskarżonej w 2007r. wynikające z druku PIT i informacji o zasiłku były dość niskie, wynosiły bowiem 1325,99 zł miesięcznie. Do dochodów tych należy jednak doliczyć należność uzyskaną z faktury VAT nr (...) z dnia 10.09.2007r. Faktura ta została wystawiona, została rozliczona przez E. M. (1) w deklaracji za wrzesień 2007r. dla podatku od towarów i usług. Nadto obrońca oskarżonej przedłożył oświadczenie nabywcy o jej gotówkowym rozliczeniu w dniu 10.09.2007r.

W świetle powyższych okoliczności oraz przy braku dowodów przeciwnych, uznać należy, że w dacie składania oświadczenia i wniosku przed zawarciem umowy kredytowej E. M. (1) dodatkowo na podstawie w/w faktury uzyskała kwotę 6000 zł. Zsumowanie tej kwoty z trzema średnimi dochodami miesięcznymi E. M. (1) w 2007r. powoduje uzyskanie dochodów na poziomie nie niższym niż 2.500 zł (suma 6000 + 3 x 1325,99 podzielona na 3). Oczywiście obecnie nie sposób ustalić jakie były to dokładnie dochody, ponieważ nie wiadomo jaki był dokładny, a nie uśredniony dochód miesięczny oskarżonej w sierpniu, lipcu i czerwcu 2007r., jednak nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że nie był to dochód co najmniej zbliżony do obliczonego wyżej średniomiesięcznego w 2007r., co, po jego zsumowaniu z dochodem z w/w faktury prowadzi do wniosku, że nie ma wystarczających dowodów, aby oskarżona podała nieprawdziwe dane w zakresie swoich dochodów za 3 miesiące poprzedzające złożenie wniosku kredytowego.

Na marginesie wskazać należy jedynie, że bez doliczenia faktury w kwocie 6.000 zł lub bez przyjęcia kryterium wskazania dochodów z ostatnich 3 miesięcy przed złożeniem wniosku kredytowego, dochody oskarżonej byłyby w sposób oczywisty znacznie niższe od deklarowanych 2.500 zł miesięczne. Sama E. M. (1) znając swoje przychody musiała być tego świadoma, o czym zresztą pośrednio świadczy jej oświadczenie o otrzymywanych dochodach, które złożyła starając się o kartę kredytową w (...) z dnia 12.01.2007r. Wówczas swoje dochody netto z tytułu działalności gospodarczej określiła na 1523,66 zł.

Całkowicie niewiarygodne są wyjaśnienia oskarżonej dotyczącej jej nieświadomości w zakresie umieszczenia we wniosku kredytowym oraz oświadczeniu kredytobiorcy nieprawdziwej informacji o braku zobowiązań.

E. M. (1) była przedsiębiorcą, miała już wcześniej kontakt z bankami, uzyskiwała pożyczki, podpisywała inne umowy. Wiedziała, że ma już zaciągniętą i niespłacaną pożyczkę, z tego też powodu bała się, że kolejnego kredytu nie dostanie. Osoba prowadząca działalność gospodarczą z pewnością ma świadomość, że bank musi ocenić jej zdolność kredytową oraz że głównymi kryteriami tej oceny są posiadane dochody i obciążające osobę starającą się o kredyt zobowiązania. Co więcej, E. M. (1) wiedziała, że kredytu uzyskanego w styczniu 2007r. w (...), a więc zaledwie kilka miesięcy wcześniej, nie spłaca zgodnie z przyjętym harmonogramem. Z informacji nadesłanej z E. wynika bowiem, że do 12.07.2007r. wpłaty były bardzo nieregularne, często mniejsze niż rata miesięczna, po czym od 12 lipca 2007r. do 18 lutego 2008r. oskarżona kredytu w E. nie spłacała w ogóle (k. 170 – 175). E. M. (1) doskonale zdawała sobie sprawę zarówno jako przedsiębiorca, jak i świadoma otaczającej jej rzeczywistości gospodarczej osoba, że udzielenie jej kredytu, z uwagi na jej niespłacane zadłużenie w innym banku, będzie co najmniej utrudnione, jeśli nie niemożliwe (sama zresztą wyjaśniła, że takie obawy w biurze kredytowym wyraziła).

W powyższej sytuacji dwukrotne podpisanie dokumentów zawierających wprost informację o braku jej jakichkolwiek zobowiązań, pomimo zawartych w nich pouczeń o treści art. 297 § 1 k.k., nie mogło mieć miejsca w sposób nieświadomy. To oskarżona, a nie inna osoba składała wniosek i oświadczenie o swoich dochodach i to oskarżona podpisywała się potwierdzając prawdziwość złożonych oświadczeń – wiedząc przy tym jak kluczowe znaczenie dla oceny jej zdolności kredytowej ma jej zadłużenie.

W świetle powyższych okoliczności twierdzenia o braku świadomości danych wpisanych w wymienionych dokumentach uznać należy jedynie za przyjętą, acz całkowicie niewiarygodną, linię obrony.

Za wiarygodne uznano dowody z nieomawianych wyżej dokumentów. Zostały one bowiem sporządzone przez uprawnione do tego osoby z należytą starannością, a żadna ze stron ich nie kwestionowała.

Żadnych wątpliwości nie budziły również zeznania R. M. (2) oparte na dokumentach, którymi dysponował.

Przedkładając kredytodawcy za pośrednictwem Centrum Kredytów Bankowych R. K. przy ul. (...) w S. nierzetelne pisemne oświadczenia - w postaci wniosku o kredyt gotówkowy nr (...) oraz oświadczenia o zatrudnieniu i dochodach kredytobiorców - o nieposiadaniu żadnych zobowiązań, podczas gdy w powyższej dacie posiadała zobowiązania wobec (...) S.A. z tytułu umowy pożyczki, której nie spłacała zgodnie z zawartą umową, co skutkowało zawarciem umowy kredytowej na kwotę 3333,33 zł, oskarżona dopuściła się czynu z art. 297 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy wskazał, że dla przypisania oskarżonej czynu z art. 286 § 1 k.k. należy wykazać, że zawierając umowę kredytową nie miała ona zamiaru jej spłacać.

Zamiaru takiego wykazać nie można. Nie da się bowiem wykluczyć, że oskarżona, jak sama wyjaśniała, liczyła, że kredyt będzie spłacała, bo polepszy się jej sytuacja finansowa, czy to z uwagi na zwiększenie przychodów z jej działalności gospodarczej, czy też z powodu spodziewanego wzrostu dochodów męża, który miał ją o tym zapewniać.

Dla Sądu rozpoznającego sprawę po uchyleniu wyroku wykładnia art. 286 § 1 k.k. dokonana przez Sąd Okręgowy jest wiążąca, w związku z czym została w niniejszej sprawie przyjęta. Należy jednak wskazać, że Sąd I instancji wykładni tej nie podziela. Przestępstwo oszustwa zostaje bowiem zakończone z chwilą niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Niekorzystność ta wcale nie musi wynikać z zamiaru sprawcy niezwracania w ramach płatności ratalnych uzyskanych korzyści majątkowych. Dla jej zaistnienia wystarczy, stwierdzenie że pokrzywdzony, gdyby znał rzeczywistą sytuację, mieniem by nie rozporządził.

Takie stanowisko wielokrotnie pojawiało się już w orzecznictwie. M. in. w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2002r. OSNKW 5 – 6 poz. 35 wskazano, iż „ zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, znamię, stanowiące skutek przestępstwa oszustwa, określone w art. 286 § 1 k.k., wypełnione zostaje także i wtedy, gdy sprawca, działając w sposób opisany w tym przepisie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem, które to rozporządzenie jest niekorzystne z punktu widzenia interesów tej osoby lub innej osoby pokrzywdzonej, np. dlatego, iż wskutek wprowadzenia w błąd dochodzi do udzielenia kredytu o wyższym stopniu ryzyka niż ten, który istnieje w przekonaniu pokrzywdzonego. Dlatego też w chwili dokonywania czynu nazywanego oszustwem sprawca, dla realizacji znamienia działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wcale nie musi dążyć do przywłaszczenia mienia stanowiącego przedmiot oszukańczych zabiegów, np. do przywłaszczenia kwoty kredytu (por. także wyrok SN z dnia 30 sierpnia 2000 r. V KKN 267/00 - OSNKW 2000, z. 9-10, poz. 85 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 czerwca 2002r. (sygn. OSA 2003/2/7)”.

Zgodnie z powyższą wykładnią, skoro pokrzywdzony wiedząc o rzeczywistej sytuacji oskarżonej, kredytu by jej nie udzielił, uznając, iż byłoby to dla niego zbyt ryzykowne, to wypłacając pieniądze na skutek wprowadzenia w błąd, niekorzystnie rozporządził swoim mieniem, a tym samym padł ofiarą oszustwa.

Stopień społecznej szkodliwości czynu, z uwagi na kwotę kredytu i fakt zawarcia nierzetelnego pisemnego oświadczenia w dwóch dokumentach, jest średni.

Oskarżona miała przy tym możliwość zachowania się zgodnie z obowiązującymi przepisami i nie zaszła także żadna z przesłanek uzasadniających wyłączenie jej odpowiedzialności karnej. Należało ją więc uznać go za winną popełnienia przypisanego jej czynu.

Wymierzając oskarżonej karę grzywny uwzględniono okoliczności wskazane przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, a także dotychczasową karalność oskarżonej, choć za czyny odmienne rodzajowo, oraz jej obecny ustabilizowany tryb życia.

W orzeczeniu o kosztach uwzględniono treść pkt III wyroku Sądu I instancji z dnia 23 marca 2016r. następnie uchylonego, gdyż rozstrzygnięcie to nie zostało zaskarżone na niekorzyść oskarżonej, a tym samym w ponownym wyroku nie powinno być dla niej mniej korzystne. Z tego też powodu koszty poniesione przez Skarb Państwa do dnia 23 marca 2016r. zasądzono w sposób analogiczny do rozstrzygnięcia zawartego w pkt III wyroku uchylonego, natomiast wydatki Skarbu Państwa powstałe po tej dacie, wobec braku podstaw do zwolnienia z nich oskarżonej, zostały w całości do niej zasądzone.