Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant Alicja Jesion

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku H. M.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. (...)a w T.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek odwołania H. M.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. (...)a w T.

z dnia 31 grudnia 2012 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

VU 176/13

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 31 grudnia 2012 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.:

- odmówił przywrócenia wnioskodawczyni H. M. terminu do złożenia zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego oraz oświadczenia o nie przekroczeniu kwoty należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za lata 2004 – 2011;

- stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawczyni H. M. od dnia 1 kwietnia 2005 roku do dnia 13 listopada 2012 roku.

Od decyzji tych wnioskodawczyni H. M. odwołała się w dniu 25 stycznia 2013 roku, co sprecyzowała na rozprawie w dniu 3 czerwca 2013 roku. Wskazała, że na obu ww. decyzjach był ten sam numer (...) i wprawdzie w części wstępnej odwołania wymieniła jedynie decyzję o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, jednakże uważała, że jest to jedna sprawa. W treści odwołania wnioskodawczyni wskazywała bowiem na przyczyny nie złożenia zaświadczeń właściwego urzędu skarbowego. Podnosiła, że nastąpiło to wskutek niewiedzy, niedoinformowania oraz trudnej sytuacji życiowej.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania od obu decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni prowadzi gospodarstwo rolne i od dnia 1 stycznia 1991 roku podlegała nieprzerwanie ubezpieczeniu społecznemu rolników.

(dowód: karta ewidencyjna k. 2 odwrót, zaświadczenia k. 41, 43, 110 – w aktach ubezpieczeniowych)

W okresie prowadzenia gospodarstwa rolnego od dnia 4 stycznia 2000 roku wnioskodawczyni podjęła jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą. W związku z rozpoczęciem prowadzenia tej działalności w informacji skierowanej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oświadczyła, że jest objęta ubezpieczeniem rolników indywidualnych. Działalność gospodarczą wnioskodawczyni prowadziła do dnia 13 grudnia 2012 roku. Należny podatek dochodowy z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczonej wynosił: za rok 2004 – 61 zł, za rok 2005 – 497 zł, za rok 2006 – 400 zł, za rok 2007 – 394 zł, za rok 2008 – 249 zł, za rok 2009 – 515 zł, za rok 2010 – 568 zł, za rok 2011 – 603 zł.

(dowód: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k. 52, informacja do ZUS k. 70, wniosek o wpis k. 65, 66, zaświadczenia o wysokości należnego podatku dochodowego k. 55 – 62, w aktach ubezpieczeniowych)

Ubezpieczona nie poinformowała KRUS o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz nie składała zaświadczeń właściwego urzędu skarbowego o wysokości należnego podatku za lata 2004 -2011. Nie została poinformowana przez organ rentowy o takim obowiązku. Nie otrzymała też z KRUS żadnej decyzji, która zawierałaby stosowne pouczenie.

(dowód: zeznania wnioskodawczyni k. 46, 47; dokumenty w aktach ubezpieczeniowych)

O prowadzeniu przez H. M. pozarolniczej działalności gospodarczej organ rentowy powziął informację w dniu 12 listopada 2012 roku, kiedy to wpłynęło zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej.

(dowód: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k. 52)

W dniu 13 listopada 2012 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o przywrócenie terminu do złożenia zaświadczeń Urzędu Skarbowego o wysokości należnego podatku za lata 2004-2011. Do wniosku H. M. załączyła zaświadczenia Urzędu Skarbowego, a także dokumentację lekarską męża oraz orzeczenie o niepełnosprawności matki, by wykazać fakt choroby męża i swą trudną sytuację rodzinną.

(dowód: wniosek z załącznikami k. 53 – 64 - w aktach ubezpieczeniowych)

Mąż wnioskodawczyni zaczął chorować w roku 1999. Doznał udaru mózgu z prawostronnym niedowładem. W roku 2004 nastąpiło pogorszenie jego stanu zdrowia i w krótkim okresie czasu przebywał on trzykrotnie w szpitalu. Wymagał w tym czasie wzmożonej opieki.

(dowód: informacja lekarska k. 63 – w aktach ubezpieczeniowych)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 roku, nr 205, poz. 1585, ze zm.) osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z mocy prawa. Stosownie do przepisu art. 13 ust. 4 tej ustawy obowiązek ubezpieczenia istnieje od dnia rozpoczęcia działalności do dnia jej zaprzestania, z wyłączeniem okresu, na który prowadzenie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Pierwszeństwo powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych w stosunku do ubezpieczeń społecznych rolników wynika z przepisu art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2008r., Nr 50 poz. 291 ze zm.), zwanej dalej ustawa o u.s.r. Stanowi on, że rolnik nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy w sytuacji, gdy m.in. podlega on innemu ubezpieczeniu społecznemu. Wyjątek od tej ogólnej zasady wprowadzony został w art. 5a ustawy o u.s.r. W myśl wskazanego unormowania rolnik podejmujący działalność gospodarczą, w warunkach tam określonych, może wybrać tytuł ubezpieczenia.

Przepis art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników był wielokrotnie nowelizowany. W stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 1997 roku do dnia 2 maja 2004 roku, a więc wówczas, gdy wnioskodawczyni podejmowała prowadzenie działalności pozarolniczej, przepis art. 5a ustawy o u.s.r. stanowił, że rolnik lub domownik, który – podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej 1 rok – podejmował pozarolniczą działalność gospodarczą, pozostawał w tym ubezpieczeniu, chyba że złożył Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oświadczenie, że chce podlegać ubezpieczeniu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. Zatem w stanie prawnym obowiązującym do 2 maja 2004 roku rolnik podejmujący pozarolniczą działalność gospodarczą mógł nadal podlegać ubezpieczeniom społecznym rolników bez składania jakichkolwiek oświadczeń woli.

Sytuacja zmieniła się po nowelizacji art. 5a ustawy przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 91, poz. 873). Od dnia 2 maja 2004 roku znowelizowany art. 5a ustawy o u.s.r. uzależnił możliwość wyboru rolniczego ubezpieczenia, w razie zbiegu z obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, od spełnienia innych warunków. Wykluczył on możliwość pozostania w rolniczym ubezpieczeniu społecznym rolników, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. Natomiast rolnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem ryczałtowym nie wyższym niż 2.528 zł, zamierzający nadal podlegać rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, powinni byli – stosownie do przejściowego przepisu art. 5 ustawy zmieniającej – wykazać spełnianie nowych warunków. Mianowicie do dnia 30 września 2004 roku powinni przedstawić Kasie zaświadczenie właściwego urzędu skarbowego o opodatkowaniu prowadzonej działalności gospodarczej w 2003 roku podatkiem ryczałtowym. Niedostarczenie dokumentów określonych w art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej powodowało wyłączenie ex lege z ubezpieczenia rolniczego z końcem trzeciego kwartału 2004 roku, a to zgodnie z art. 5 ust. 3 powołanej wyżej ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 roku.

Podkreślić należy, że termin przewidziany w art. 5 ustawy zmieniającej, upływający w dniu 30 września 2004 roku, jest terminem prawa materialnego o charakterze zawitym, wyznaczonym do realizacji konkretnego uprawnienia, po upływie którego uprawnienie to nie może być skutecznie zrealizowane. Pogląd ten jest utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 roku w sprawie I UK 246/06, OSNP 2008/5-6/76 oraz z 18 lipca 2006 r., I UK 7/06, niepublikowany).

Dodać trzeba, że niesprzeczność przepisu art. 5 ust. 3 ustawy zmieniającej z przepisami art. 2, 32 i 20 Konstytucji potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 marca 2006 r., P 8/05 (OTK 2006-A nr 3, poz. 28, Dz. U. Nr 46, poz. 335 z dnia 21 marca 2006 r.), podkreślając, że zmiany dokonane ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. miały na celu określenie racjonalnego, szczelnego mechanizmu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez osoby, dla których działalność rolnicza nie stanowi głównego źródła utrzymania i choć dostrzegł znaczny rygoryzm w posłużeniu się terminem zawitym (prekluzyjnym), nie zakwestionował go z punktu widzenia zasad konstytucyjnych.

Wprawdzie jeszcze przed wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny powyższego wyroku ustawodawca znowelizował ustawę zmieniającą ustawę o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 2 kwietnia 2004 roku poprzez dodanie po art. 5 tej ustawy art. 5a (art. 3 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz innych ustaw – Dz. U Nr 150, poz. 1248), jednakże w niniejszej sprawie nie ma to znaczenia. Przepis ten przewidywał bowiem możliwość przywrócenia rolnikom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczenia rolniczego, a wyłączonych z tego ubezpieczenia przed lipcem 2005 roku ze względu na formę opodatkowania działalności pozarolniczej. Skoro jednak przed wejściem w życie tej ustawy nie została wydana decyzja o wyłączeniu wnioskodawczyni z ubezpieczenia społecznego rolników, to nowelizacja ta wnioskodawczyni nie dotyczy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 lutego 2013 r., III A Ua 968/12). Przewidziany w art. 5a ust. 3 ustawy nowelizującej ustawę z dnia 2 kwietnia 2004 roku zmieniającą ustawę o ubezpieczeniu społecznym rolników termin do złożenia wniosku o przywrócenie ubezpieczenia rolniczego nie ma tutaj zastosowania, choć organ rentowy w spornej decyzji wyłączył ubezpieczoną z ubezpieczenia rolniczego z dniem 1 kwietnia 2005 roku.

W piśmie procesowym z dnia 14 października 2013 roku pełnomocnik wnioskodawczyni podniósł, że wnioskodawczyni nie powinna ponosić ryzyka braku znajomości przepisów prawa w postaci ustania ubezpieczenia rolniczego i w sytuacji, gdy opóźnienie w złożeniu zaświadczenia było przez nią niezawinione, powinna zachować prawo do pozostania w systemie rolniczych ubezpieczeń społecznych. Podkreślić jednak należy, że skutek w postaci ustania ubezpieczenia społecznego wnioskodawczyni nie może być uchylony w drodze przywrócenia terminu, wobec czego przyczyny jego niedochowania są nieistotne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2001 r., II UKN 554/00, OSNP 2003 nr 13, poz. 320 oraz uchwałę z dnia 17 kwietnia 2002 r., III ZP 22/01, OSNAPiUS 2002 nr 13, poz. 312). Dotyczy to także zaniechania obowiązków obciążających organ rentowy na podstawie art. 62 ust. 1 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w zakresie informowania ubezpieczonych o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy.

Nie może również odnieść spodziewanego przez wnioskodawczynię skutku zmiana stanu prawnego, która miała miejsce od dnia 24 sierpnia 2005 r. Od dnia tego wprowadzono do art. 5a ustawy o u.s.r. ust. 7, przewidujący możliwość przywrócenia terminu do złożenia zaświadczenia o wysokości podatku należnego za rok ubiegły, jeżeli rolnik wykaże, iż niezachowanie terminu nastąpiło wskutek zdarzeń losowych (art. 2 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw). Jak jednak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2007 roku w sprawie I UK 246/06 (OSNP 2008/5-6/76) ten nowy stan prawny, wynikający z art. 5a ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie dotyczy terminu określonego w art. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r., lecz wyłącznie terminów określonych w art. 5a ust. 1 pkt 1 i ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, czyli 14-dniowego terminu do złożenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia po rozpoczęciu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej oraz upływającego w dniu 31 maja każdego roku podatkowego terminu do złożenia zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego. W odniesieniu do terminu określonego w art. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 roku nie wprowadzono żadnych zmian. Tym samym podnoszone przez wnioskodawczynię okoliczności, w związku z którymi nie złożyła ona zaświadczenia w terminie, a dotyczące niewiedzy, jak również sytuacji domowej i rodzinnej, nie mogą odnieść zamierzonego przez nią skutku.

Z powyższych względów, obie zaskarżone decyzje organu rentowego uznać należało za prawidłowe.

I dlatego, na podstawie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.