Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2018 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu we Włocławku

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda J. K. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 25.000 zł (słownie: dwadzieścia pięć tysięcy złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz Kancelarii Radcy Prawnego W. S. kwotę 16.600 zł (słownie: szesnaście tysięcy sześćset złotych) podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem opłaty za pomoc prawną udzieloną z urzędu, która nie została pokryta w całości ani w części oraz kwotę 1.865,48 zł (słownie: jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt pięć złotych 48/100) tytułem zwrotu kosztów dojazdu pełnomocnika z urzędu.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt I C 86/17

UZASADNIENIE

Powód J. K. w pozwie wniesionym w dniu 18 listopada 2016 r. do Sadu Okręgowego w Toruniu, domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego we Włocławku kwoty 15.000.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 lutego 2017 r. do rozpoznania niniejszej sprawy wyznaczony został Sąd Okręgowy w Słupsku (k.109).

Pismem z dnia 15 lipca 2017 r. (k.129-130) strona powodowa doprecyzowała na żądanie Sądu, iż na kwotę dochodzoną pozwem składają się kwota 8.848.367,04 z tytułem odszkodowania i kwota 6.151.632,96 zł tytułem zadośćuczynienia.

W uzasadnieniu żądania powód wskazał, że dochodzi odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia przez Sąd Okręgowy we Włocławku z dnia 17 stycznia 2005 r., sygn. akt (...), w którym zobowiązano J. K. do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny na czas trwania procesu poprzez łożenie na rzecz M. K. (1) i M. K. (2) kwot po 200 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich tj. łącznie 400 zł miesięcznie, płatnych z góry do rąk matki małoletnich T. K. do dnia 15 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki płatności każdej raty poczynając od dnia 17 stycznia 2005 r. Poniesiona szkoda obejmuje rzeczywistą stratę w postaci wyegzekwowanej przez komornika od powoda kwoty w wys. 48.367,04 zł oraz utracone korzyści z tytułu niemożności prowadzenia i planowanego rozwoju Gospodarstwa (...) w R.. Wkład w rozwój tego gospodarstwa umożliwiał dalsze prowadzenie, a przez to osiąganie dochodu z produkcji rolnej na poziomie 2 mln zł. rocznie. Ponadto powód doznał uszczerbku na zdrowiu oraz rozstroju zdrowia, gdyż w jego ocenie liczne schorzenia onkologiczne i kardiologiczne, guz nerki a następnie częściowe wycięcie nerki świadczą o szkodzi/krzywdzie na jego osobie a mają związek z wydanym orzeczeniem. Zdaniem powoda powyższe postanowienie o zabezpieczeniu jest źródłem popadnięcia w niedostatek i utratę możliwości stworzenia sobie warunków minimalnej egzystencji.

Z ostrożności procesowej, na wypadek podniesienia przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia, powód wskazał, że informację o szkodzie na jego osobie w postaci licznych schorzeń okolicznych i kardiologicznych powziął w czerwcu 2014 r. po stwierdzeniu guza nerki prawej i przeprowadzeniu rozmów z lekarzami. Natomiast we wrześniu 2014 r. powód, nie mający wykształcenia prawniczego, ani wiedzy o szczegółowych zasadach odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, uzyskał wiedzę o osobach prawnych i jednostkach organizacyjnych odpowiedzialnych za wyrządzenie mu uszczerbku na zdrowiu i krzywdy psychicznej. Wskazał również, że w sytuacji gdy szkoda na jego osobie ma charakter rozwojowy i w miarę upływu czasu ulega nasileniu lub pogłębieniu, nie sposób przyjąć aby wywodzone przez niego roszczenie uległo przedawnieniu.

Pozwany Skarb Państwa-Sąd Okręgowy we W. przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W pierwszej kolejności strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Skoro bowiem do zdarzenia opisywanego w pozwie doszło w dniu 17 stycznia 2005 r., a do zakończenia sprawy o rozwód doszło w dniu 3 września 2010 r., to najpóźniej bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia powoda wynikający z art. 442 ¹k.p.c., rozpoczął się w dniu 4 września 2010 r., gdyż najpóźniej w dniu 3 września 2010 r. powód dowiedział się o wyrządzonej szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. W ocenie strony pozwanej twierdzenia powoda jakoby o szkodzie dowiedział się dopiero w 2014 r. są absurdalne w świetle przedstawionej przez niego dokumentacji medycznej obejmującej lata 2008-2014. Pozwany podkreślał, iż powód miał na bieżąco wiedzę o szkodzie (krzywdzie) i o zachowaniu pozwanego, stąd też o ile powodowały szkodę, winien był wystąpić z roszczeniem cywilnoprawnym w odpowiednim terminie. Nieznajomość prawa nie jest przy tym przesłanką zawieszenia ani przerwania biegu przedawnienia roszczeń. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego strona pozwana wskazała ,iż skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia jest wystarczające do oddalenia powództwa bez potrzeby ustalenia, czy zachodzą wszystkie inne przesłanki prawno materialne uzasadniające jego uwzględnienie, a ich badanie w takiej sytuacji jest zbędne.

Odnosząc się, z ostrożności procesowej, merytorycznie do roszczenia, pozwany zakwestionował je co do zasady i co do wysokości. Podniósł, iż powód nie wykazał żadnej z przesłanek odpowiedzialności pozwanego wynikającej z art. 417§ 1 k.c w zw. z art. 417 ¹§ 2 k.c. Odwołując się tu w szczególności do dokonanej w orzecznictwie wykładni „niezgodności orzeczenia z prawem”, argumentował, że postanowienie Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 17 stycznia 2005 r. nie narusza prawa materialnego, nie zostało też wydane w sposób naruszający przepisy proceduralne. Brak jest też podstaw do ustalenia, że powód poniósł szkodę w wyniku wydania tegoż orzeczenia skoro na niektóre z powoływanych schorzeń cierpiał już w latach 2004-2005, a wiec przed lub na początkowym etapie procesu rozwodowego, inne zaś wystąpiły po upływie kilku lat od wydania orzeczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przed Sądem Okręgowym we Włocławku toczyło się pod sygn. akt (...) postępowanie o rozwiązanie przez rozwód małżeństwa J. K. i T. K..

(okoliczność bezsporna, nadto: akta (...))

W toku tego postępowania Sąd Okręgowy we Włocławku wydał w dniu 17 stycznia 2005 r. w trybie postępowania zabezpieczającego postanowienie, w którym zobowiązał J. K. do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny na czas trwania procesu poprzez łożenie na rzecz M. K. (1) i M. K. kwot po 200 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich tj. łącznie 400 zł miesięcznie, płatnych z góry do rak matki małoletnich T. K. do dnia 15 każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki płatności każdej raty, poczynając od 17 stycznia 2005 r. Wywiedzione przez J. K. zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 marca 2005 r.

(okoliczności bezsporne, nadto postanowienie SO we Włocławku z dnia 17 stycznia 2005 r. k. 144, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 marca 2005 r., k.192-195 akt SO we Włocławku sygn. (...).)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód wystąpił przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa z roszczeniem o zapłatę z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę wyrządzoną przez wydanie niezgodnego prawem orzeczenia przez Sąd Okręgowy we Włocławku z dnia 17 stycznia 2005 r.

Z uwagi na podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia, zbadania wymagało w pierwszej kolejności, czy powód jest uprawniony do dochodzenia zgłoszonych w pozwie roszczeń, czy też, z uwagi na ich przedawnienie, powództwo winno zostać oddalone.

Kwestię przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym reguluje obecnie art. 442 ¹ k.c., W myśl § 1 tego przepisu roszczenie takie ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Wprawdzie przepis ten wprowadzony został ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80,poz. 538), jednakże ma on zastosowanie w niniejszej sprawie, jako że w dniu jego wejścia w życie roszczenie powoda wywodzone z wydanego w dniu 17 stycznia 2005 r. orzeczenia sądowego nie było, według przepisów sprzed nowelizacji przedawnione (art. 2 wyżej powołanej ustawy nowelizującej kodeks cywilny).

Jak już wyżej wskazano, trzyletni bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, jak i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy należało uznać, że momentem, w którym J. K. dowiedział się o szkodzie było wydanie przez Sąd Okręgowy we Włocławku postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia. Z wydaniem tego orzeczenia powód, co wielokrotnie podkreślał w pozwie i piśmie go precyzującym, łączył szkodę w postaci wyegzekwowanych kwot komorniczych, utraconych korzyści z tytułu niemożności prowadzenia i planowanego rozwoju Gospodarstwa (...) w R., pogorszenia się jego sytuacji bytowej, a w dalszej kolejności utraty zdrowia. To wydanie tego postanowienia przysporzyło powodowi cierpień psychicznych w postaci poczucia krzywdy, niesprawiedliwości.

Niewątpliwie też powód w dacie wydania postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia powziął wiadomość co do podmiotu zobowiązanego do naprawiania szkody, skoro łączył ją działaniami Sądu Okręgowego we Włocławku.

Nie można zgodzić się z twierdzeniami powoda, że jeżeli szkoda ma charakter rozwojowy i w miarę upływu czasu ulega nasileniu lub pogłębieniu, to nie może być mowy o upływie terminu przedawnienia. Uzyskanie przez poszkodowanego wiedzy czy to co do zakresu szkody, czy co do trwałości jej następstw jest obojętne dla określenia początkowego biegu przedawnienia. W orzecznictwie nie ma wątpliwości, iż chodzi tu o zaistnienie u poszkodowanego świadomości szkody w ogóle, bez konieczności jej precyzyjnego obliczania. Innymi słowy do rozpoczęcia biegu przedawnienia wystarczającą przesłanką jest świadomość doznanej szkody (krzywdy). Biorąc pod uwagę twierdzenia faktycznie powoda, mające uzasadniać tezę o niewłaściwym, sprzecznym z obowiązującym prawem działaniem strony pozwanej polegającym na wydaniu postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia, to niewątpliwie w chwili wydania tego postanowienia powód uzyskał wiedzę o zdarzeniu wywołującym szkodę i o podmiocie obowiązanym do naprawienia szkody.

Bez znaczenia dla biegu przedawnienia pozostają tak eksponowane przez powoda w uzasadnieniu pozwu brak wykształcenia prawniczego i wiedzy o szczegółowych zasadach odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej.

Tym samym trzyletni termin przedawnienia roszczeń powoda rozpoczął swój bieg w dacie wydania powyższego postanowienia, co oznacza, że upłynął z końcem dnia 5 stycznia 2008 r. Powództwo w niniejszej sprawie wytoczone zostało w roku 2016, a więc po upływie kilku lat od przedawnienia roszczenia.

Konsekwencją skutecznie podniesionego zarzutu przedawnienia jest oddalenie powództwa, bez potrzeby merytorycznego badania sprawy

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 442 ¹ § 1 k.c., Sąd orzekł jak w pkt.1 sentencji.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej. Trudno uznać, by postanowienie Sądu Okręgowego we Włocławku nakładające na J. K. obowiązek na czas trwania procesu o rozwód przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny poprzez łożenie na dzieci alimentów w łącznej kwocie 400 zł miesięcznie, było bezprawnym działaniem przy wykonywaniu władzy publicznej, a tym samym rodziło odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną takim działaniem. Nie wdając się w tym zakresie w szerokie rozważania, wyjaśnić jedynie wypada, że w doktrynie i orzecznictwie nie ma sporu, iż za niezgodne z prawem uznawane jest takie orzeczenie, które jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć, albo które zostało wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Pogląd powoda, że gdyby jego wniosek o przyznanie pełnomocnika z urzędu został uwzględniony, to nie doszłoby, w jego ówczesnej sytuacji życiowej, do wydania postanowienia o zabezpieczeniu zobowiązującego powoda do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny jest oczywiście błędny. Skoro powód pozostawał w związku małżeńskim, z którego pochodziły dzieci, to obowiązek taki ciążył na nim z mocy art. 27 k.r.o. Argumentacja powoda zmierzająca do przerzucenia obowiązku utrzymania dzieci wyłącznie na ich matkę, nawet przy uznaniu, iż jej sytuacja finansowa jest znacznie lepsza niż ojca, nie znajduje uzasadnienia świetle obowiązującego prawa.

Powód, reprezentowany przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, powołał szereg wniosków dowodowych, z których znaczenie dla rozpoznania niniejszej sprawy miały jedynie dokumenty znajdujące się w aktach sprawy SO we Włocławku, sygn. akt (...). Z tego też względu pozostałe wnioski dowodowe powoda zostały przez Sąd oddalone.

Wyjaśnić także należy, iż Okręgowa Izba Radców Prawnych w T. rozpatrując wniosek powoda o zmianę osoby pełnomocnika wyznaczonego z urzędu stwierdziła, iż brak jest uzasadnionych podstaw do zmiany pełnomocnika (k.233). Jednocześnie powód nie wypowiedział pełnomocnictwa dotychczasowemu pełnomocnikowi z urzędu. Brak jest również wniosku pełnomocnika powoda o zwolnienie go z funkcji pełnomocnika z urzędu w trybie art. 118 § 3 k.p.c. Tym samym postępowanie toczyło się z udziałem dotychczas wyznaczonego w sprawie pełnomocnika z urzędu.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 sentencji na mocy art. 98 § 1 k.p.c. Powód przegrał sprawę, zatem zobowiązany jest zwrócić pozwanemu na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty te w niniejszej sprawie złożyło się wynagrodzenie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w stawce minimalnej ustalonej od wskazanej przez powoda wartości przedmiotu sporu, tj. w kwocie 25.000 zł.

W punkcie 3 wyroku Sad orzekł o przyznaniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego powodowi z urzędu w kwocie 16.600 zł ( §8 pkt. 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. Dz. U. 2016.1715) oraz o zwrocie pełnomocnikowi z urzędu kosztów dojazdu w kwocie 1.865,48 zł.

Na oryginale właściwy podpis.