Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 lutego 2018 r. w B.

sprawy z odwołania M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę socjalną

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2017 r. sygn. akt V U 967/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt II i stwierdza, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz M. B. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Dorota Elżbieta Zarzecka

Sygn. akt III AUa 796/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 24 sierpnia 2016 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.) oraz ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. Nr 135, poz. 1268), odmówił M. B. prawa do renty socjalnej, ponieważ komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 19 sierpnia 2016 r. ustaliła, iż wnioskodawczyni nie jest całkowicie niezdolna do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji M. B. wniosła o jej zmianę i przyznanie jej prawa do renty socjalnej. Na rozprawie w dniu 11 maja 2017 r. pełnomocnik ubezpieczonej wniósł również o ustalenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 16 października 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. B. prawo do renty socjalnej od dnia 1 sierpnia 2016 r. na stałe. Sąd stwierdził, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. B. urodziła się w dniu (...) Od dnia 11 lutego 2009 r. do dnia 31 lipca 2016 r. była uprawniona do renty socjalnej. W dniu 2 czerwca 2016 r. wystąpiła z kolejnym wnioskiem o prawo do renty socjalnej. Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 19 sierpnia 2016 r. stwierdziła, że wnioskodawczyni nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Na tej podstawie organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję, odmawiającą wnioskodawczyni przywrócenia prawa do renty socjalnej. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 7 sierpnia 2007 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VI U 295/07, M. B. została zaliczona do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na stałe ze stwierdzeniem, że wymagane jest zapewnienie jej stałej opieki innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Odwołując się do art. 4 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, Sąd Okręgowy wymienił przesłanki przyznania prawa do renty socjalnej. Przytoczył definicję osoby całkowicie niezdolnej do pracy, o której mowa w art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a następnie wymienił czynniki brane pod uwagę przy ocenia stanu zdrowia osoby ubezpieczonej (art. 13 ust. 1 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Odwołując się do art. 61 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd wymienił przesłanki przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Oceniając stan zdrowia wnioskodawczyni, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu neurologii i okulistyki. Biegła z zakresu okulistyki rozpoznała u M. B. krótkowzroczność niskiego stopnia obu oczu i zez zbieżny oka lewego w wywiadzie. Biegła uznała, że aktualny stan zdrowia wnioskodawczyni nie narusza sprawności jej organizmu w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do pracy, ale zaleciła wnioskodawczyni noszenie okularów korekcyjnych z powodu krótkowzroczności niskiego stopnia obu oczu.

Biegły z zakresu neurologii rozpoznał u wnioskodawczyni mózgowe porażenie dziecięce pod postacią zespołu pozapiramidowo-móżdżkowego, zez zbieżny oka lewego i bóle głowy w wywiadzie. B. stwierdził całkowitą niezdolność wnioskodawczyni do pracy po dniu 31 lipca 2016 r. na okres 3 lat. Wskazał, że wnioskodawczyni ukończyła zaocznie studia wyższe, ale rozpoznane schorzenie występuje od urodzenia i nie rokuje poprawy ani wyleczenia. Utrzymuje się zespół pozapiramidowo-móżdżkowy z ataksją, zaburzeniami chodu i równowagi oraz drżeniem kończyn uniemożliwiające wykonywanie przez nią pracy zawodowej.

Organ rentowy złożył zastrzeżenia do tej opinii, wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu neurologii oraz z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy. Sąd oddalił wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu neurologii, uznając, że stanowił on polemikę z opinią biegłego neurologa. Sąd dopuścił jednak dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy.

Biegła z zakresu medycyny pracy rozpoznała u wnioskodawczyni mózgowe porażenie dziecięce pod postacią zespołu pozapiramidowo-móżdżkowego, zez zbieżny oka lewego, krótkowzroczność małego stopnia obu oczu, bóle głowy w wywiadzie. Biegła uznała, że M. B. jest nadal całkowicie niezdolna do pracy, przy czym niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 18 roku życia. Ze względu na brak rokowania na wyleczenie biegła uznała, że niezdolność wnioskodawczyni do pracy ma charakter trwały. Stwierdziła, że stan zdrowia wnioskodawczyni nie uległ poprawie w stosunku do okresu, w którym miała przyznaną rentę socjalną. Ukończenie studiów nie spowodowało tego, że wnioskodawczyni stała się zdolna do pracy (podejmowała ona próby zatrudnienia, ale z miernym efektem). Przywołując stanowisko specjalisty neurologa zawartego w opinii specjalistycznej lekarza konsultanta ZUS oraz biegłego sadowego z zakresu neurologii, biegła sądowa z zakresu medycyny pracy uznała, że wnioskodawczyni jest trwale całkowicie niezdolna do pracy zawodowej. Wskazała dodatkowo na stanowisko biegłego sądowego z zakresu neurologii, z którego wynika, że schorzenie wnioskodawczyni istnieje od urodzenia i nie rokuje poprawy ani wyleczenia.

Organ rentowy złożył zarzuty do tej opinii i wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych sądowych z zakresu neurologii i medycyny pracy, ale Sąd oddalił ten wniosek, uznając, że zmierza on do przedłużenia postępowania. Na rozprawie w dniu 16 października 2017 r. Sąd dopuścił dowód z ustnej opinii biegłego neurologa. Biegły neurolog wyjaśnił, że stan zdrowia wnioskodawczyni nie uległ poprawie od urodzenia i powoduje, że jest ona całkowicie niezdolna do pracy. Biegły neurolog przychylił się do stanowiska biegłej z zakresu medycyny pracy i uznał, że niezdolność do pracy wnioskodawczyni ma charakter trwały. Wskazał, że ten rodzaj schorzenia, tj. zespół pozapiramidowo-móżdżkowy, i występujące deficyty nie rokują poprawy. Ten zespół występuje u wnioskodawczyni od urodzenia i jest związany z dziecięcym porażeniem mózgowym. Biegły stwierdził, że nie widzi jakiejkolwiek pracy, którą wnioskodawczyni mogłaby wykonywać, bowiem trudności w posługiwaniu się rękoma i zaburzenia równowagi nie pozwalają nawet na wykonywanie pracy biurowej. Wyjaśnił, że zaburzenia przez niego opisane w opinii pisemnej nie pozwalają wnioskodawczyni również na pracę na komputerze, gdyż mimowolne drżenie rąk uniemożliwia dotknięcie właściwego klawisza. Mimowolne ruchy występują u wnioskodawczyni w sposób nieskoordynowany i nie jest ona w stanie nad nimi zapanować. Występują one zarówno w spoczynku, jak i podczas wykonywaniu czynności. Stres związany z pracą nasila drżenie rąk. Biegły stwierdził, że te okoliczności dyskwalifikują wnioskodawczynię z rynku pracy.

Sąd Okręgowy uznał, że materiał dowodowy był wystarczający, aby zostało na nim oparte orzeczenie sądu. Powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 20 października 1999 r. (II UKN 158/99). Odwołując się do poglądu Sądu Najwyższego zawartego w wyroku z dnia 19 marca 1997 r. (II UKN 45/97), Sąd Okręgowy stwierdził, że sąd nie jest obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony, tak długo aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę, i pomija je od momentu wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (art. 217 § 2 k.p.c.). Sąd zaznaczył, że ocena całkowitej niezdolności do pracy wymaga wiadomości specjalnych i musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych, dysponujących specjalistyczną wiedzą medyczną, natomiast wynik opinii biegłych w żadnej mierze nie może być przedmiotem odmiennych ustaleń sądu, wynikających jedynie z polemiki z wnioskami biegłych w dziedzinie wymagającej wiedzy specjalistycznej. W przeciwnym wypadku doszłoby do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., II UKN 277/04).

Orzekając w niniejszej sprawie, Sąd oparł się na ocenie stanu zdrowia dokonanej przez biegłych sądowych z zakresu neurologii i medycyny pracy. Zdaniem Sądu opinie biegłych zostały sporządzone w sposób rzeczowy i konkretny oraz zawierały jasne, logiczne i przekonujące wnioski. Sąd dodał, że biegli legitymują się wiedzą medyczną z zakresu schorzeń rozpoznanych u wnioskodawczyni, doświadczeniem zawodowym oraz znajomością zasad orzeczniczych.

Ponadto, Sąd podkreślił, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie utworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu, co wynika z art. 13 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stwierdzając na podstawie opinii biegłych z zakresu neurologii i medycyny pracy, że wnioskodawczyni jest trwale całkowicie niezdolna do wykonywania jakiejkolwiek pracy, Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Odwołując się od art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd stwierdził, że organ rentowy dysponował informacjami, które umożliwiały mu dokonanie prawidłowej oceny stanu zdrowia wnioskodawczyni na etapie postępowania przed organem rentowym. Na etapie postępowania sądowego nie została dołączona żadna inna dokumentacja medyczna niż ta, która była dostępna na etapie postępowania administracyjnego. Sąd dodał również, że wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku o zaliczeniu wnioskodawczyni do stopnia niepełnosprawności nie był nową okolicznością, bowiem został wydany w 7 sierpnia 2007 r., a więc przed rozpoznaniem pierwszego wniosku o rentę socjalną.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1.  w części dotyczącej punktu I:

1)  naruszenie przepisów postępowania:

a)  art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie okoliczności, w szczególności tego, że wnioskodawczyni, będąc osobą niepełnosprawną, ukończyła studia magisterskie i wykonuje umysłową pracę biurową zgodna z poziomem jej kwalifikacji,

b)  art. 217 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez oddalenie złożonego przez organ rentowy wniosku dowodowego w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych sądowych z zakresu neurologii i medycyny pracy, bowiem wniosek ten zmierzał do wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy;

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. Nr 135, poz. 1268) w zw. z art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383);

2.  w części dotyczącej punktu II wyroku: naruszenie prawa materialnego, tj. art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383) poprzez stwierdzenie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mimo prowadzenia przez Sąd Okręgowy postępowania dowodowego w celu dokonania ustaleń koniecznych do rozstrzygnięcia w sprawie.

Wskazując na te zarzuty, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Pełnomocnik M. B. wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie orzeczenia przez Sąd Okręgowy o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W pozostałym zakresie apelacja jest niezasadna.

W niniejszej sprawie ma zastosowanie art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2106 r., poz. 887, zwanej dalej „ustawą emerytalną”) w związku z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 982 z późn. zm.). W myśl art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: 1) przed ukończeniem 18. roku życia; 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia; 3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Osobie, która spełni te warunki przysługuje, stosownie do art. 4 ust. 2 tej ustawy, renta socjalna stała (jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała) albo renta socjalna okresowa (jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa). Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy – w myśl art. 5 ustawy o rencie socjalnej – dokonuje się na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.). Przepis art. 15 powołanej ustawy wskazuje zaś, że w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy ustawy emerytalnej. Na podstawie art. 15 ustawy o rencie socjalnej w sprawach o rentę socjalną ma odpowiednie zastosowanie art. 61 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy. Stosownie do art. 12 ustawy emerytalnej, który znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie poprzez wyżej wskazane odesłanie z art. 15 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, osobą niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy, zgodnie z art. 13 ustawy emerytalnej, uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" i „naruszenie sprawności organizmu" w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej nie są tożsame i stany te mogą powstać w różnych momentach. Całkowita niezdolność do pracy, będąca przesłanką prawa do renty socjalnej, może powstać po upływie okresów wskazanych w art. 4 ust. 1 tej ustawy, ale dla nabycia prawa do renty socjalnej istotne jest, aby przyczyna naruszenia sprawności organizmu powodująca całkowitą niezdolność do pracy powstała nie później niż w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2016 r., I UK 241/15). Ocena, czy wnioskujący o rentę jest całkowicie niezdolny do pracy, powinna być dokonana w dwóch płaszczyznach. Należy brać pod uwagę kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04; z dnia 9 marca 2006 r., II UK 98/05).

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy dążył do wyjaśnienia, czy na dzień wydania zaskarżonej decyzji organu rentowego M. B. była całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu powstałego w okresach wskazanych w art. 4 ustawy o rencie socjalnej. W tym celu Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu neurologii, okulistyki i medycyny pracy. Biegła z zakresu okulistyki uznała, że aktualny stan zdrowia wnioskodawczyni nie narusza sprawności jej organizmu w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do pracy, ale zaleciła wnioskodawczyni noszenie okularów korekcyjnych z powodu krótkowzroczności niskiego stopnia obu oczu. Z kolei biegli z zakresu neurologii i medycyny pracy uznali, że zespół pozapiramidowo-móżdżkowy, występujący u wnioskodawczyni od urodzenia, nie rokuje poprawy ani wyleczenia i powoduje, że wnioskodawczyni jest trwale całkowicie niezdolna do pracy zawodowej.

Niewątpliwie wydane opinie nie były jednomyślne w zakresie oceny istnienia u wnioskodawczyni całkowitej niezdolności do pracy. Należy jednak zwrócić uwagę, że każdy z biegłych ocenił stan zdrowia wnioskodawczyni, wydając opinie w zakresie schorzeń dotyczących swojej specjalizacji. Choć opinie biegłych z zakresu neurologii i medycyny pracy są odmienne od opinii biegłego z zakresu okulistyki, to opinie tych biegłych nie pozostają ze sobą w sprzeczności. O ile z przyczyn okulistycznych wnioskodawczyni nie została uznana przez biegłego okulistę za osobę całkowicie niezdolną do pracy, o tyle mogła być całkowicie niezdolna do pracy z powodów neurologicznych, na które powoływali się biegli z zakresu neurologii i medycyny pracy. Z opinii tych ostatnich biegłych, a zwłaszcza biegłego neurologa, bezsprzecznie wynika, że trudności w posługiwaniu się rękoma i zaburzenia równowagi nie pozwalałyby wnioskodawczyni nawet na wykonywanie pracy biurowej, a zaburzenia opisane przez tego biegłego w opinii pisemnej nie pozwalałyby również na pracę na komputerze, gdyż mimowolne drżenie rąk uniemożliwiałoby dotknięcie właściwego klawisza. Biegły neurolog stwierdził, że mimowolne ruchy występują u wnioskodawczyni w sposób nieskoordynowany, wobec czego nie jest ona w stanie nad nimi zapanować. Występują one zarówno w spoczynku, jak i podczas wykonywaniu czynności, przy czym stres związany z pracą nasila drżenie rąk.

Ponadto, zarówno biegły z zakresu neurologii, jak i biegły z zakresu medycyny pracy uznali, że rozpoznane u wnioskodawczyni schorzenie neurologiczne istnieje od urodzenia i nie rokuje poprawy ani wyleczenia. Takie stwierdzenie nie stoi w sprzeczności z opinią biegłego z zakresu medycyny pracy, zgodnie z którą całkowita niezdolność wnioskodawczyni do pracy ma charakter trwały. Z tym ustaleniem zgodził się również biegły z zakresu neurologii w ustnej opinii uzupełniającej, pomimo że początkowo stwierdził on, że przewidywany okres dalszego (tj. po dniu 31 lipca 2016 r.) trwania całkowitej niezdolność do pracy wynosi trzy lata i będzie utrzymywał się do dnia 31 lipca 2019 r.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że powstałe u wnioskodawczyni przed ukończeniem 18 roku życia zaburzenie neurologiczne sprawia, że po dniu 31 lipca 2016 r. jest ona trwale niezdolna do pracy w stopniu całkowitym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie jest naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c., a zatem przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, wartościowanie dowodów przeprowadzanych w sprawie i uznanie części z nich za podstawę swego rozstrzygnięcia, jeżeli sąd w swoich rozważaniach nie pominął reszty materiału dowodowego mającego znaczenie. Dotyczy to także oceny dowodów z opinii biegłych lekarzy. Wydając swoje orzeczenie, Sąd Okręgowy oparł się na opiniach, które uznał za przekonujące, rzeczowe i w stopniu wystarczającym dla rozstrzygnięcia wyjaśniające sprawę (art. 224 k.p.c.).

Do istoty orzekania Sądu należy wartościowanie materiału dowodowego pod kątem zasad logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy. Przesłanki te mają również w pewnym zakresie zastosowanie do oceny opinii biegłych lekarzy, choć ten dowód nosi cechy specyficzne i wymaga od Sądu większej ostrożności w konstruowaniu ocen, albowiem sąd, sam nie dysponując wiadomościami specjalnymi (art. 278 § 1 k.p.c.), ocenia dowód pochodzący od podmiotu posiadającego takie wiadomości. Ważnym jest prześledzenie przez sąd – w przypadku opinii biegłych – czynności biegłych, jakie poprzedziły ich konkluzje (badanie osoby ubezpieczonej, analiza materiału dowodowego, zwłaszcza medycznego) pod kątem tego, czy biegli uwzględnili całokształt dostępnych dokumentów i wzięli pod uwagę wszystkie okoliczności mające znaczenie do oceny zdolności do pracy. Istnienie pewnych rozbieżności nie zawsze musi oznaczać konieczność prowadzenie postępowania dowodowego do czasu aż wszyscy biegli wydadzą zgodną opinię, jeżeli wnikliwa analiza wszystkich opinii pozwoli sądowi orzekającemu na przyjęcie poglądu w granicach art. 233 § 1 k.p.c., która z opinii jest bardziej kompletna, rzeczowa, uwzględnia całokształt materiału dowodowego i nie pozostawia wątpliwości co do zaproponowanej konkluzji.

Skoro Sąd Okręgowy w ramach przysługujących mu uprawnień do swobodnej oceny dowodów i w granicach tej swobody ocenił sprawę za dojrzałą do rozstrzygnięcia, to nie jest trafny zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. W okolicznościach, w których Sąd Okręgowy zasadnie uznał sprawę za wystarczająco wyjaśnioną do rozstrzygnięcia, nie istniał obowiązek dopuszczania kolejnych dowodów z opinii biegłych lekarzy. Z uwagi na to, że materiał dowodowy zebrany w sprawie nie wskazywał na poprawę stanu zdrowia wnioskodawczyni w zakresie schorzeń neurologicznych, oddalenie przez Sąd Okręgowy wniosku organu rentowego o dopuszczenie dowodu z kolejnej opinii biegłych z zakresu neurologii i medycyny pracy na podstawie 217 § 3 k.p.c. było trafne.

Mając powyższe na uwadze, a także z uwagi na tożsamość wniosków zawartych w opiniach biegłych z zakresu neurologii i medycyny pracy, nie istniała potrzeba przeprowadzania przez sąd dowodu z opinii kolejnego biegłych z zakresu neurologii i medycyny pracy. Zgodnie z wnioskami wynikającymi z opinii biegłych tych specjalności stan zdrowia wnioskodawczyni narusza sprawność jej organizmu w stopniu powodującym trwałą, całkowitą niezdolność do pracy. To oznacza, że na dzień wydania zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji organu rentowego z dnia 24 sierpnia 2016 r. wnioskodawczyni spełniła niezbędne warunki do przywrócenia jej prawa do renty socjalnej na podstawie art. 61 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej. W tym zakresie apelacja organ rentowego podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt II sentencji wyroku).

Apelacja zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie nie orzeczenia przez Sąd Okręgowy o braku odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie było podstaw do uznania, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalanie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (pkt I sentencji wyroku), ponieważ dopiero przeprowadzenie postępowania dowodowego w postępowaniu sądowym i dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych z zakresu neurologii i medycyny pracy pozwoliło na ustalenie całkowitej niezdolności wnioskodawczyni do pracy i przywrócenie jej prawa do renty socjalnej od dnia 1 sierpnia 2016 r. Z kolei dopiero uzupełnienie materiału dowodowego o dowód z ustnej opinii biegłego z zakresu neurologii dało podstawę do orzeczenia o przyznaniu wnioskodawczyni prawa do tego świadczenia na stałe.

O kosztach zastępstwa procesowego pełnomocnika M. B. za drugą instancję orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) – pkt III sentencji wyroku.

SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Dorota Elżbieta Zarzecka