Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. G.

przeciwko J. P. i M. P.

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Rejonowego w Lidzbarku Warmińskim z dnia 25 listopada 2016 r., sygn. akt I C 108/15,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że precyzuje, iż pozwani zobowiązani są do usunięcia z lokalu powódki elementów instalacji centralnego ogrzewania i instalacji wodociągowej ciepłej wody użytkowej oraz oddala powództwo w zakresie nakazania pozwanym usunięcia rury kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki z lokalu numer (...) znajdującej się w łazience,

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

III.  zasądza od pozwanych na rzecz powódki kwotę 135 (sto trzydzieści pięć) zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą,

IV.  nakazuje ściągnąć od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 734,41 (siedemset trzydzieści cztery 41/100) zł tytułem części brakujących wydatków na opinie biegłych,

V.  nakazuje ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 300 (trzysta) zł tytułem części brakujących wydatków na opinie biegłych.

Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska

Sygn. akt IX Ca 236/17

UZASADNIENIE

Powódka J. G. wniosła o solidarne nakazanie pozwanym J. P. i M. P. przywrócenia stanu zgodnego z prawem i usunięcia z lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta numer (...), wszelkich elementów instalacji centralnego ogrzewania, instalacji wodnej oraz kanalizacyjnej, które nie służą do wspólnego korzystania, a stanowią własność pozwanych, tj. usunięcia: z pokoju numer (...) - jednej rury, z pokoju numer (...) - czterech rur, z pokoju numer (...)- jednej rury, z pokoju numer (...) – dwóch rur, z przedpokoju – jednej rury, z kuchni – dwóch rur, z łazienki- dwóch rur, z pomieszczenia gospodarczego – jednej rury. W przypadku braku spełnienia żądania przez pozwanych, powódka domagała się upoważnienia jej do usunięcia wszystkich w/w elementów na koszt pozwanych. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że jej nieżyjąca matka była właścicielką opisanego wyżej lokalu. Powódka jest jej spadkobiercą ustawowym. Pozwani są właścicielami lokalu numer (...) położonego nad lokalem numer (...), z którego elementy instalacji centralnego ogrzewania oraz instalacji wodnej i kanalizacyjnej przechodzą przez nieruchomość J. G.. Ze wspomnianej instalacji korzystają wyłącznie pozwani, którzy powinni przenieść ją na klatkę schodową. Powódka nie może korzystać ze swojej nieruchomości, nie może przeprowadzić remontu, zmodernizować swoich instalacji. Lokal powódki stał się o wiele mniej atrakcyjny wizualnie, co wpływa na jego wartość.

Pozwani J. P. i M. P. nie uznali powództwa i wnieśli o jego oddalenie. Ostatecznie podnieśli, że nie zgadzają się, że instalacja, której dotyczy powództwo, przebiega niezgodnie z prawem. Wszystkie jej elementy zostały zainstalowane na początku lat 80-tych, w trakcie adaptacji budynku przez ówczesnego właściciela, tj. przez Skarb Państwa. Sytuacja ta powstała na długo zanim w budynku zamieszkali zarówno pozwani, jak też nieżyjąca dotychczasowa właścicielka lokalu. M. Ś. nie podejmowała żadnych kroków mających na celu usunięcie urządzeń, a pozwani także godzili się, że przez ich mieszkanie przebiegają instalacje służące zaspokojeniu wyłącznie potrzeb innych mieszkańców. Przewody zostały zamontowane przed ustanowieniem w 2001 r. odrębnych własności lokali oraz sprzedaży ich dotychczasowym lokatorom. W umowie ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży, której stroną byli pozwani, brak jest jakiejkolwiek wzmianki, że są oni nabywcami jakiejś części instalacji medialnych znajdujących się w budynku poza ich lokalem. Instalacje wodociągowe, kanalizacyjne i c.o. w przedmiotowym budynku nie zostały przydzielone do lokali i stanowią część wspólną budynku, a tym samym nie stanowią wyłącznej własności pozwanych. Pozwani wskazali też, że deklarowali gotowość usunięcia części z rur pod warunkiem wspólnego poniesienia kosztów tej operacji. Pozwany J. P. podniósł ponadto, że koszty zmiany lokalizacji urządzeń wraz z odnowieniem ścian w lokalu pozwanych stanowiłyby wydatek rzędu 15000 zł, co uzasadnia postawienie powódce zarzutu nadużycia prawa podmiotowego.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2016r. Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim w sprawie I C 108/15 w pkt:

I.  nakazał pozwanym J. P. i M. P. przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez usunięcie z lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta numer (...) elementów instalacji centralnego ogrzewania, instalacji wodnej i kanalizacyjnej w postaci:

- rury powrotnej z pokoju oznaczonego numerem (...) na załączniku (k. 5 akt sprawy),

- rury powrotnej, rury zasilającej dużej średnicy, dwóch rur połączonych naczyniem wzbiorczym z pokoju oznaczonego numerem (...) na załączniku (k. 5 akt sprawy),

- rury powrotnej z pokoju oznaczonego numerem (...) na załączniku (k. 5 akt sprawy),

- rury powrotnej biegnącej przez pokój oznaczony numerem (...) na załączniku (k. 5 akt sprawy) i przez przedpokój oznaczony numerem 5 na załączniku (k. 5 akt sprawy),

- rury powrotnej przechodzącej przez kuchnię i przez pomieszczenie gospodarcze oznaczone numerem 8 na załączniku (k. 5 akt sprawy),

- rury doprowadzającej wodę ciepłą do lokalu numer (...) oraz rury kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki z lokalu numer (...), znajdujących się w łazience,

w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku, zastrzegając powódce prawo do samodzielnego usunięcia wskazanych urządzeń na koszt pozwanych na wypadek niewykonania przez pozwanych nałożonego obowiązku w terminie 6 (sześciu) miesięcy od uprawomocnienia się wyroku;

II.  zasądził od pozwanych J. P. i M. P. na rzecz powódki J. G. po 113,50 zł tytułem kosztów postępowania;

III.  odstąpił od obciążania pozwanych J. P. i M. P. wydatkami pokrytymi przez Skarb Państwa.

Sąd ten ustalił, że w budynku numer (...) położonym w K. wyodrębnione są dwa lokale mieszalne. Lokal numer (...) znajduje się na parterze budynku. Jest dla niego prowadzona księga wieczysta numer (...). W dniu 21 listopada 2001 r. pomiędzy Gminą K. a matką powódki M. Ś. została zawarta umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu numer (...) i jego sprzedaży na rzecz M. Ś.. Według umowy części wspólne budynku stanowiły: klatka schodowa, strych na poddaszu, komin, urządzenia wodociągowe, kanalizacyjne. W dniu 17 sierpnia 2009r. M. Ś. zmarła, a spadek po niej na podstawie ustawy nabyli: powódka J. G., I. J., A. Ś., R. Ś., E. Ś., po 1/5 części każde z nich.

Sąd ustalił również, że lokal mieszkalny numer (...) położony jest na piętrze budynku. Została założona dla niego księga wieczysta numer (...). W dniu 21 listopada 2001r. pomiędzy Gminą K. a pozwanymi M. P. i J. P. została zawarta umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu numer (...) i jego sprzedaży na rzecz pozwanych. Według umowy części wspólne budynku stanowiły: klatka schodowa, strych na poddaszu, komin, urządzenia wodociągowe, kanalizacyjne.

Z ustaleń Sądu wynika, że lokale posiadają oddzielne instalacje wody i centralnego ogrzewania. Piece centralnego ogrzewania dla obu lokali usytuowane są w pomieszczeniach piwnic. Na strychu znajdują się oddzielne naczynia wzbiorcze. Rury centralnego ogrzewania pozwanych biegną od pieca usytuowanego w piwnicy przez poszczególne pomieszczenia lokalu powódki do pomieszczeń lokalu pozwanych. Przez pokój lokalu numer (...) biegnie jedna rura powrotna, przez drugi pokój biegną cztery rury: powrotna, zasilająca dużej średnicy i dwie rury połączone z naczyniem wzbiorczym, przez trzeci pokój biegnie jedna rura powrotna, przez czwarty pokój i przedpokój biegiem rura powrotna, przez kuchnię i pomieszczenie gospodarcze biegnie rura powrotna, przez łazienkę biegnie rura odprowadzająca ścieki z lokalu numer (...). Wszystkie opisane elementy służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu numer (...). Rura znajdująca się w łazience jest obecnie zabudowana, a zabudowa obłożona jest glazurą. Pozostałe rury są widoczne. Sąsiadują z instalacjami służącymi wyłącznie właścicielom lokalu numer (...). Ich istnienie utrudnia powódce dokonanie modernizacji własnych instalacji i ich ukrycie w ścianie.

Sąd ustalił również, że M. Ś. nie żądała usunięcia elementów instalacji pozwanych. Pismem z dnia 29 sierpnia 2014 r. powódka wezwała pozwanego J. P. do usunięcia rur. Poinformowała go, że przeprowadza remont, a rury szpecą mieszkanie.

Mając tak ustalony stan faktyczny Sąd uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu twierdzenie powodów, którzy podnosili, iż elementy instalacji biegnących przez nieruchomość powódki zostały wybudowane na długo przed ustanowieniem odrębnej własności lokali, a zatem ich istnienie jest zgodne z prawem jest prawidłowe, ale jedynie w takiej części, w jakiej odnosi się do czasu poprzedzającego wyodrębnienie lokali numer (...). W tym okresie instalacje centralnego ogrzewania, kanalizacyjna i wodociągowa stanowiły części składowe zabudowanej nieruchomości, czyli były własnością Skarbu Państwa, a następnie Gminy K.. Do 2001r. legalność posadowienia rur i ich funkcjonowania nie mogła budzić wątpliwości. Sytuacja diametralnie zmieniła się w momencie wyodrębnienia lokali, gdyż powstały dwa oddzielnie przedmioty własności. W konsekwencji wkroczenie w prawo właściciela jednego z lokali (a za takowe należy uznać pozostawienie rur służących właścicielowi drugiego lokalu) musiało mieć umocowanie w konkretnym tytule prawnym. Sąd podkreślił, że samo tylko istnienie instalacji, choćby i kilkuletnie, nie stworzyło uprawnienia do władania mieszkaniem powódki. Sąd stwierdził iż nie można też widzieć źródła trwałego tytułu prawnego do korzystania z rzeczy w znoszeniu określonego stanu przez właściciela. Niesprzeciwianie się przez M. Ś. istnieniu rur czy też wyraźnie wyrażona przez nią na to zgoda mogłaby, co najwyżej, oznaczać, że pomiędzy M. Ś. a właścicielami lokalu numer (...) została zawarta motywowana dobrymi relacjami sąsiedzkimi umowa użyczenia, która wraz ze śmiercią zobowiązanej wygasła. Natomiast nie można przyjąć, że postawa M. Ś. miała jakikolwiek wpływ na sytuację prawną jej następców. Tak byłoby tylko w sytuacji, gdyby ustanowiono ograniczone prawo rzeczowe, a zatem prawo do korzystania z nieruchomości, obciążające każodoczesnego jej właściciela. W rozpoznanej sprawie bezsporne było, że do ustanowienia takiego prawa nie doszło.

Sąd zwrócił uwagę, iż stosownie do art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali., nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. Przepisy te maja charakter bezwzględnie obowiązujący i z art. 3 ust. 2 a contrario wynika, że do nieruchomości wspólnej nie można zaliczyć instalacji, które służą wyłącznie do użytku właściciela lokalu. Zdaniem Sądu, w świetle opinii biegłego z zakresu budownictwa K. P. nie budziło wątpliwości, że wszystkie wskazane w pozwu elementy instalacji służą wyłącznie właścicielom lokalu numer (...), a jako takie stanowią ich własność.

Tym samym Sąd uznał, że pozwani nie posiadają tytułu prawnego do korzystania z rzeczy powódki.

W ocenie Sądu nie zasługiwał na podzielenie podniesiony przez pozwanego J. P. zarzutu nadużycia przez powódkę prawa podmiotowego.

W ocenie Sądu zasady współżycia społecznego nie mogą uzasadniać trwałego ograniczenia uprawnienia właściciela do wyłącznego korzystania z nieruchomości. Ograniczenie to powinno być nie tylko usprawiedliwione okolicznościami wyjątkowymi, lecz również mieć charakter przemijający. Natomiast nie można poprzez odwoływanie się do zasad współżycia społecznego sankcjonować stanu, w którym osoba niebędąca właścicielem rzeczy korzysta z niej bez podstawy prawnej i w sposób nieograniczony czasowo.

Sąd zauważył, że ze słów pozwanego wynikało, że dąży on do utrzymania dotychczasowego stanu rzeczy. Zastosowanie art. 5 k.c. oznaczałoby, że powódka przez szereg lat, a przy niezmienionych okolicznościach aż do momentu ewentualnego opuszczenia przez pozwanego miejscowości K., musiałaby znosić istnienie rur. Jest to zaś tym bardziej nieuzasadnione, że elementy instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej istotnie szpecą mieszkanie powódki, czyni jej mniej funkcjonalnym, wpływają na jego wartość.

Sąd w oparciu o art. 480 k.c. upoważnił powódkę do zastępczego wykonania czynności na koszt pozwanych, zakreślając J. P. i M. P. termin 6 miesięcy na wykonanie zobowiązania.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 105 par. 2 k.c.

O należnych wydatkach orzeczono na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Pozwani wnieśli apelację od powyższego wyroku zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 65 § 2 k.c. polegające na błędnej wykładni oświadczeń woli stron umowy 21 listopada 2001r. o ustanowieniu odrębnej własności lokalu nr (...) w budynku zlokalizowanym w K. pod nr (...) i uznaniu, że na mocy tej umowy pozwani nabyli na wyłączną własność elementy instalacji wodociągowej, kanalizacyjną! CO. przebiegające przez lokal nr (...) w tym budynku, w sytuacji gdy zarówno z tej umowy, jak też jej celu oraz zgodnego oświadczenia woli stron i okolic towarzyszących jej zawarciu wynika, że wszelkie elementy instalacji wodociąg i kanalizacyjnej w tym budynku stanowią jego części wspólne;

a)  art. 5 k.c. polegające na niezastosowaniu tego przepisu w stanie faktycznym sprawy;

b)  art. 222 § 2 k.c., polegające na zastosowaniu tego przepisu w sytuacji gdy w faktycznym niniejszej sprawy było to nieuzasadnione.

2.  obrazę przepisów prawa procesowego tj.:

a)  art. 232 k.p.c. o contrario, polegające na dopuszczenie z urzędu dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność niesporną czy elementy instalacji centralnego ogrzewania wskazane w pkt 1 pozwu służą wyłącznie i użytku właścicieli lokalu nr (...) w sytuacji gdy okoliczność ta nie była sporna pozwany zeznając na rozprawach w dniach 5 maja i 2 czerwca 2015r. przyznał, że opisane w pozwie elementy instalacji centralnego ogrzewania służą wyłącznie doprowadzeniu ciepła do lokalu nr (...) ( zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c. zgłoszone na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku);

b)  art. 233 k.p.c., polegające na dokonaniu dowolnej a nie swobodnej ocenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa przeprowadzonego okoliczność czy elementy instalacji centralnego ogrzewania wskazane w pkt 1 pozwu służą wyłącznie do użytku pozwanych, a mianowicie przyjęcie wbrew granicom tezy dowodowej i treści opinii, że dotyczy ona wszystkich spornych elementów instalacji wymienionych w pkt. 1 pozwu a nie tylko elementów instalacji centralnego ogrzewania, co doprowadziło do przyjęcia błędnego wniosku, że również elementy sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej służą wyłącznie użytkowi pozwanych, co nie jest prawdą;

c)  art. 233 k.p.c., polegające na dokonaniu dowolnej a nie swobodnej ocenie dowodu z zeznań pozwanego J. P., pominięcie istotnej ich części, w której pozwany zeznał, że przebiegająca przez lokal nr (...) rura kanalizacyjna stanowi wspólny dla obydwu lokali pion kanalizacyjny, jak również zawartego w zeznaniach pozwanego na rozprawie twierdzenia , że nie wie on czy jest technicznie dopuszczalne przeniesienie spornych instalacji na klatkę schodową zgodnie z żądaniem pozwu, sąd przypisał mu również, że ma on świadomość tego, że rury mogą zostać przeniesione i brak jest do tego przeciwskazań technicznych w sytuacji, gdy pozwany zeznał, że nie wie czy istnieje taka techniczna możliwość.

W oparciu o powyższe zarzuty wnieśli o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów postępowania za obie instancje wg norm przepisanych;

ewentualnie

2)  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach za instancję odwoławczą;

3)  dopuszczenie i przeprowadzenie na rozprawie dowodu z dokumentu : Protokół uzgodnień postanowień umowy stanowiący załącznik do apelacji;

4)  wystąpienie do Urzędu Gminy w K. o dostarczenie na rozprawę operatu szacunkowego zawierającego plan podziału i wyodrębnienia lokali w budynku nr (...) położonym w K.;

5)  dopuszczenie dodatkowej opinii biegłego z zakresu budownictwa celem ustalenia czy pion kanalizacyjny określony w pkt. 1 wyroku jako rura kanalizacyjna odprowadzająca ścieki z lokalu nr (...), znajdująca się w łazience nie służy wyłącznemu użytkowi pozwanych oraz czy przeniesienie spornych instalacji na klatkę schodową budynku jest technicznie dopuszczalne.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych ewentualnie według spisu kosztów przedłożonych na rozprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Na wstępie wskazać należy, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednakże zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. odkreślić też należy, że Sąd ten nie może poprzestać jedynie na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. Merytoryczny bowiem charakter orzekania Sądu II instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, a więc dokonać subsumcji. Z tego też względu Sąd ten może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego popełnione przez Sąd I instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000r., III CKN 812/98 i in.). Ponadto Sąd II instancji orzeka nie tylko na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji, ale także w postępowaniu apelacyjnym. Stąd też istnieje możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego, o ile strony złożą stosowne twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe dopuszczalne w świetle art. 381 k.p.c. Sąd odwoławczy może także na podstawie art. 232 zd. 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z dopuścić z urzędu dowód niewskazany przez stronę (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2015r., I PZ 28/14, LEX nr 1650276).

W niniejszym postępowaniu powódka domagała się usunięcia przez pozwanych instalacji centralnego ogrzewania, instalacji wodnej i kanalizacyjnej.

Pozwana M. P. w piśmie procesowym z dnia 15 maja 2015r. wniosła o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa oraz montażu instalacji centralnego ogrzewania, wodociągowej i kanalizacyjnej na okoliczność możliwości oraz ewentualnych kosztów modernizacji ww. sieci zgodnie z żądaniem powódki w celu wykazania, że obecnie istniejąca instancja została wykonana w sposób optymalny, zaś ewentualne zmiany jej lokalizacji i przebiegu są niecelowe i wiążą się z koniecznością poniesienia znacznych kosztów (k. 72).

Pozwana na rozprawie w dniu 2 lutego 2016r. cofnęła wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (k. 145v).

Pomimo powyższego postanowieniem z dnia 24 lutego 2016r. Sąd I instancji dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność, czy elementy instalacji centralnego ogrzewania wskazane w pkt 1 pozwu służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu nr (...).

Podkreślić należy, iż zakres postępowania dowodowego wyznaczają okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.) oraz skutecznie podjęta przez strony inicjatywa dowodowa (art. 232 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. ).

Słusznie podnosi w apelacji pozwany, iż okoliczność, która była przedmiotem opinii biegłego nie była przez niego kwestionowana.

W opinii tej biegły stwierdził, że opisane rury służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu nr (...). (k. 169)

Sąd I instancji opierając się na powyższej opinii bezpodstawnie przyjął, że jej wnioski dotyczą wszystkich instalacji będących przedmiotem pozwu, a nie tylko instalacji c.o. i w konsekwencji nakazał usunięcie wszystkich objętych pozwem instalacji (k. 92).

Sąd ten w żaden sposób nie odniósł się do twierdzeń pozwanego złożonych m.in. na rozprawie w dniu 2 czerwca 2015r. oraz 2 lutego 2016r. gdzie ten wskazywał, iż mieszkania łączy wspólny pion kanalizacyjny.

Kwestia ta miała niewątpliwie istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego zaistniała konieczność uzupełnienia materiału dowodowego, celem wyjaśnienia powyższych wątpliwości, bowiem było to konieczne dla merytorycznego rozpoznania istoty sprawy.

Stąd też Sąd Okręgowy w oparciu o art. 382 k.p.c. dopuścił dowód z operatu szacunkowego oraz orzeczenia technicznego k. 282 jak również z dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania apelacyjnego oraz opinii biegłego z zakresu sieci cieplnych, wodociągowych i kanalizacyjnych na okoliczność ustalenia, czy pion kanalizacyjny określony w pkt 1 wyroku Sądu Rejonowego jako rura kanalizacyjna odprowadza ścieki z lokalu nr (...), znajdująca się w łazience, służy wyłącznie do użytku pozwanych, czy tez jest elementem wspólnym, służącym również do użytku właścicielom lokalu nr (...), wskazania czy jest techniczne możliwe i dopuszczalne przeniesienie urządzeń opisanych w pkt 1 wyroku na klatkę schodowa budynku oraz w przypadku pozytywnej odpowiedzi jaki byłby koszt związanych z przeniesieniem wskazanych urządzeń (k. 348).

W oparciu o ww. dowody Sąd II instancji uzupełnił zatem stan faktyczny o następujące ustalenia.

Instalacja kanalizacyjna w budynku posiada jeden pion, który wyprowadzony jest ponad dach jako przewód wentylujący. Pion ten obsługuje łazienki lokalu nr (...). Jest on elementem wspólnym dla tych lokali.

Technicznie możliwe i dopuszczalne jest przeniesienie rury zasilającej instalację wodociągową ciepłej wody użytkowej na klatkę schodową budynku. Możliwe jest również przebudowanie instalacji centralnego ogrzewania w taki sposób aby zlikwidować rury w lokalu nr (...). Koszt prac związanych z przeniesieniem instalacji wynosi 9.790,43 zł brutto (dowód: opinia biegłego k.368-375).

W oparciu o ustalenia dokonane przez Sąd I instancji uzupełnione powyższymi ustaleniami Sąd Okręgowy uznał apelację za częściową zasadną.

Podstawą prawną roszczenia zgłoszonego w niniejszej sprawie był art. 222 § 2 k.c. zgodnie z którym właścicielowi rzeczy przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą (tzw. roszczenie negatoryjne).

Stosownie do art. 222 § 2 k.c. biernie legitymowana w sporze negatoryjnym jest osoba, która naruszyła własność „w inny sposób, aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą”. Zachodzi więc tutaj potrzeba ustalenia rodzaju dokonanego naruszenia cudzego prawa własności i udowodnienia pozwanemu takiego naruszenia. Legitymacja bierna pozwanego jest uzasadniona, o ile nie przysługuje mu skuteczne wobec właściciela uprawnienie do „wkroczenia w sferę cudzego prawa”, bez pozbawienia przy tym właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, wynikające z właściwego stosunku prawnego (chociażby służebność), bądź obligacyjnego (najczęściej nienazwanego).

W świetle powyższego powództwo strony powodowej w ocenie Sądu Okręgowego należało uznać za uzasadnione co do zasady.

Powódka wykazała, że jako spadkobierczyni M. Ś. przysługuje jej tytuł prawny (współwłasność) powyższej nieruchomości. Pozostali spadkobiercy wyrazili zgodę na zmianę przebiegu spornej instalacji i poparli stanowisko powódki.

Kwestią bezsporną pomiędzy stronami było to, że przez lokal powódki przeprowadzone są rury kanalizacyjne, wodociągowa ciepłej wody i centralnego ogrzewania.

Z opinii biegłego wynika jednoznacznie, że jedynie instalacja kanalizacyjna jak znajduje się w łazience lokalu nr (...) stanowi część wspólną nieruchomości, pozostałe instalacje służą do wyłącznego użytku pozwanych.

Poczyniwszy powyższe ustalenia należy odnieść się do kolejnych zarzutów apelacyjnych, które zdaniem skarżących winny prowadzić do oddalenia powództwa.

Za bezpodstawny należało uznać zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c.

Jedną z podstawowych zasad obowiązujących w prawie zobowiązań jest zasada zasady swobody umów. Swoboda kształtowania treści umów nie jest jednak pozbawiona granic. Treść lub cel umowy nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.).

Tym samym niedopuszczalne jest takie ustalanie treści stosunku zobowiązaniowego lub jego celu, w którego wyniku dochodziłoby do naruszenia przepisów o charakterze iuris cogentis, i to zarówno kodeksu cywilnego, jak i ustaw szczególnych (niekoniecznie z zakresu prawa cywilnego).

Definicję wyrażenia „części wspólne”, jak również reguły korzystania z nich przedstawione zostały w ustawie o własności lokali z 24 czerwca 1994 roku.

Art. 3 ust. 2 ustawy tej stanowi, że nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali.

Nie można zmienić przeznaczenia części nieruchomości wspólnej zapisem zawartym w umowie. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że każdy z lokali ma oddzielną instalację ciepłej wody oraz instalację centralnego ogrzewania, przy czym instalacje, które zaopatrują jedynie lokal apelujących, przechodzą przez mieszkanie powódki do lokalu pozwanych. Tym samym uznać należało w przypadku instalacji wodnej, jak i instalacji grzewczej, że ich fragmenty znajdujące się w mieszkaniu powódki nie stanowią elementu nieruchomości wspólnej w rozumieniu art. 3 ust. 2 u.w.l., bowiem służą wyłącznie do użytku właścicieli lokalu nr (...). Jednocześnie istnieje techniczna możliwość przeprowadzenia tych instalacji w inny sposób tj. poza lokalem powódki.

Z kolei instalacja kanalizacyjna jako nie służąca wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, jest częścią wspólną nieruchomości w rozumieniu art. 3 ust. 2 u.w.l., z której właściciele lokali zobowiązani są korzystać w sposób nieutrudniający korzystania z niej przez innych współwłaścicieli oraz współdziałać w ochronie wspólnego dobra (art. 13 ust. 1 u.w.l.).

Stąd należało wyeliminować z treści wyroku opisującego nakazane pozwanym zachowanie dyspozycję usunięcie rury kanalizacyjnej.

Sąd Okręgowy doprecyzował również treść wyroku w zakresie dotyczącym instalacji wodociągowej. Z opinii biegłego wynika, iż instalacja zimnej wody rozdzielona jest dla dwóch lokali na poziomie piwnicy, instalacje zimnej wody przebiegają przez części wspólne budynku. Przez mieszkania powódki przebiega jedynie instalacja ciepłej wody.

W przedmiotowej sprawie brak było podstaw do zastosowania art. 5 k.c.

Klauzula generalna niedopuszczalności czynienia ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego ma na celu zapobieganie stosowania prawa w sposób prowadzący do skutków nieetycznych lub rozmijających się w sposób zasadniczy z celem danej regulacji prawnej. Jeśli więc uwzględnienie powództwa, zgodnego z literą prawa, powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące (summum ius summa iniuria), nie dające się zaakceptować z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie, art. 5 k.c. zezwala na jego oddalenie. Należy jednak pamiętać, że istotą prawa cywilnego jest ochrona praw podmiotowych, tak więc odmowa udzielenia tej ochrony osobie, która korzysta z przysługującego jej prawa podmiotowego w sposób zgodny z jego treścią, może mieć miejsce zupełnie wyjątkowo i musi być uzasadniona istnieniem szczególnych okoliczności uzasadniających przyjęcie, że w określonym układzie stosunków uwzględnienie roszczenia prowadziłoby do skutków szczególnie dotkliwych i nieakceptowanych.

W ocenie Sądu Okręgowego takie okoliczności w przedmiotowej sprawie nie wystąpiły.

Powódka jako nowy współwłaściciel ma prawo żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Jak wyżej wskazano, nie jest również związana zapisami w aktach notarialnych ustanawiających odrębną własność lokali. Także okoliczność, iż usunięcie instalacji wiąże się z poniesieniem przez pozwanych określonych kosztów samo w sobie nie stanowi o naruszeniu zasad współżycia społecznego. Mając bowiem na uwadze sytuacje majątkową pozwanych, są oni w stanie bez uszczerbku dla swojego utrzymania przeznaczyć odpowiednią kwotę. Ponadto mając na uwadze, iż niniejsze postępowanie toczy się od 2015r. powinni zabezpieczyć potrzebne środki na wypadek ewentualnego uwzględnienia powództwa.

Tym samym ocenie Sądu Odwoławczego zakreślony przez Sąd I instancji termin na wykonanie orzeczenia jest terminem wystarczającym do wykonania wszelkich prac.

Sąd oddalił wnioski dowodowe zawarte w pkt II i III pisma pozwanych z dnia 8 marca 2018r., albowiem okoliczności jakie miałyby być udowodnione przy ich pomocy nie miały znaczenia w przedmiotowej sprawie.

W ocenie Sądu Okręgowego nie było potrzeby ustalania szczegółowych kosztów prac wykończeniowych. Wskazana przez biegłego kwota łącznie z tymi kosztami które zostały opisane w złożonym operacie rzeczoznawcy budowlanego, mając na uwadze wysokość osiąganych przez pozwanych dochodów, nie stanowi przesłanki do odroczenie wykonania tych obowiązków na dłuższy okres.

Również konflikt jaki istnieje między stronami postępowania nie ma wpływu na treść rozstrzygnięcia. Z kolei z przedłożonych przez powódkę oświadczeń wynika, iż pozostali współwłaściciele mieszkania zgodni są co do przeniesienia przedmiotowych instalacji.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w sposób wskazany w punkcie I orzeczenia.

Apelację w pozostałej części oddalono na podstawie art. 385 k.p.c. .

O kosztach postępowania za instancje odwoławczą orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. uznając, iż powódka uległa żądaniu apelacji w niewielkiej części. Należy się jej zwrot kosztów wynagrodzenia pełnomocnika według norm przepisanych, wyliczony przy uwzględnieniu przyjętej wartości przedmiotu zaskarżenia.

O kosztach sądowych Sąd orzekł zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c.

Łącznie wynagrodzenie biegłych w postępowaniu odwoławczym wyniosło 1.834,41 zł. Pozwaniu uiścili na poczet wynagrodzenia biegłego 800 zł. Tym samym do rozliczenia pozostało 1.034,41 zł.

Sąd mając na uwadze, iż stanowisko powódki odnośnie żądania usunięcia rury kanalizacyjnej zmieniało się z toku postępowania i przegrała ona proces w tym zakresie uznał, iż powinna ona partycypować w tych kosztach w wysokości 300 zł. Pozostałą część brakujących wydatków nakazano ściągnąć od pozwanych, albowiem ich żądania nie zostały uwzględnione w części dotyczącej nakazania usunięcia instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody.

Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska