Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z odwołania K. W. od uchwał Zarządu (...) Koła (...) w B. i Walnego Zgromadzenia Członków (...) Koła (...) w B.

przy uczestnictwie (...) Koła (...) w B.

I.  uchyla uchwalę Walnego Zgromadzenia Członków (...) Koła (...) w B. nr (...)z dnia 6 maja 2017 r. oraz poprzedzającą ją uchwałę Zarządu (...) Koła (...) w B. nr (...) z dnia 20 lutego 2017 r.,

II.  zasądza od uczestnika na rzecz odwołującego kwotę 200 (dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Dorota Ciejek Jacek Barczewski Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 673/17

UZASADNIENIE

Odwołujący się K. W. wniósł o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia Członków (...) Koła (...) w B. z dnia 6 maja 2017 r. oraz poprzedzającej jej uchwały Zarządu tego Koła z dnia 3 lutego 2017 r. w przedmiocie skreślenia go z listy członków.

W uzasadnieniu podał, że uchwały te uważa za sprzeczne z prawem, w tym ze statutem Polskiego Związku Łowieckiego. Wskazał, iż zostały one wydane również z naruszeniem zasad postępowania w sprawach o wykluczenie z grona członków pozwanego Koła Łowieckiego. Jako podstawę prawną żądania uchylenia uchwał wskazał art. 33 ust 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie. Dodał, że podstawą skreślenia stał się obowiązek prac gospodarczych, jakich wymaga Koło Łowieckie od swoich członków, których zakres jest narzucany. Z uwagi na swe inwalidztwo nie był w stanie ich wykonać. Ubóstwo skarżącego nie pozwalało z kolei na uiszczenie opłaty w kwocie 1.000 zł, za której zapłatą można zwolnić się z konieczności wykonania robót. Powołując się na orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Białymstoku stwierdził, że ekwiwalent za prace gospodarcze nie jest zaliczany do „innych opłat”, w związku z czym nie może stanowić podstawy skreślenia z listy członków koła na podstawie art. 43 ust. 2 statutu Polskiego Związku Łowieckiego.

W odpowiedzi na odwołanie (...) Koło (...) w B. wniosło o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pisma uczestnik podał, że przepisy statutu Polskiego Związku Łowieckiego pozwalają na podjęcie uchwał dotyczących m.in. nakładania na członków opłat koniecznych dla realizacji celów i zadań łowiectwa. (...) Koło (...) w B. z możliwości tej skorzystało uchwalając roczną opłatę w wysokości 1.000 zł na realizację zadań związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej. Opłatę tę można odpracować poprzez pracę na rzecz takiej gospodarki w wymiarze minimum 40 godzin w roku gospodarczym. Odwołujący się złożył deklarację odpracowania opłaty, jednak nie uczynił tego, wobec czego wezwano go do uiszczenia daniny. Po bezskutecznym upływie terminu zapłaty zarząd na podstawie § 43 ust. 2 Statutu PZŁ skreślił K. W. z listy członków Koła. Walne Zgromadzenie Członków Koła odwołania skarżącego nie uwzględniło, podzielając argumentację zawartą w uzasadnieniu uchwały zarządu. Zaskarżone uchwały zdaniem uczestnika są zatem prawidłowe i zgodne z prawem.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie K. W. zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (j.t. Dz. U. z 2017 r., poz. 1295), w sprawach utraty członkostwa w kole łowieckim, nabycia lub utraty członkostwa w Polskim Związku Łowieckim po wyczerpaniu postępowania wewnątrz- organizacyjnego albo od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie dyscyplinarne stronom postępowania przysługuje, w terminie 14 dni od otrzymania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie, odwołanie do sądu okręgowego, z zastrzeżeniem art. 42da ust. 3. Od orzeczenia sądu okręgowego kasacja nie przysługuje.

Jak wskazani w uchwałach Sądu Najwyższego z 28 września 2016 r. (III CZP 45/16 i III CZP 46/16), odwołanie w sprawie utraty członkostwa w kole łowieckim oraz nabycia lub utraty członkostwa w Polskim Związku Łowieckim sąd okręgowy rozpoznaje jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o apelacji.

Jak wynika z kserokopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków Koła (...) w B. nr (...) z 21 maja 2015 r. przyjęto m.in., że opłata roczna na realizację zadań związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej określonych w § 34 pkt Statutu (...) wynosi 1.000 zł za rok gospodarczy (§ 3 pkt 1). Opłatę tę uiszcza się całościowo do 15 kwietnia roku gospodarczego, za który jest wnoszona (§ 3 pkt 2). Zobowiązany członek Koła może powyższą opłatę dobrowolnie odpracować poprzez pracę na rzecz gospodarki łowieckiej w wymiarze 40 godzin w roku gospodarczym, po uprzednim złożeniu stosownej deklaracji (§ 3 pkt 3 i 4). Zasady odpracowania opłaty określa regulamin prac gospodarczych Koła, stanowiący załącznik do uchwały (§ 3 pkt 5) – k. 37 – 38.

K. W. złożył w dniu 6 czerwca 2016 r. deklarację odpracowania opłaty w roku gospodarczym 2016 – 2017 (k. 33), jednak zobowiązania swego nie wykonał (bezsporne – por. oświadczenie odwołującego k. 85 v.).

Uchwałą Zarządu K. z 1 lutego 2017 r. wezwano skarżącego do uiszczenia w terminie 7 dni opłaty na realizację zadań związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej w kwocie 1.000 zł (k. 43), której nie zapłacił (bezsporne).

Zaskarżoną uchwałą Zarządu (...) Koła (...) w B. nr (...)z dnia 20 lutego 2017 r. K. W. został skreślony z listy członków tego Koła na podstawie § 43 ust. 2 oraz § 64 pkt 7 Statutu PZŁ. W uzasadnieniu wskazano, że odwołujący nie wykonał prac gospodarczych na rzecz gospodarki łowieckiej mimo złożenia deklaracji, o której mowa w uchwale nr (...). Nie uiścił też mimo wezwania stosownej opłaty, co skutkowało skreśleniem z listy członków (k. 42).

Od powyższej uchwały odwołał się K. W.. W dniu 6 maja 2017 r. Walne Zgromadzenie Członków (...) Koła (...) w B. podjęło uchwałę nr(...)o nieuwzględnieniu odwołania K. W. od uchwały Zarządu K. w sprawie skreślenia go z listy członków (k. 70 – 70 v.).

Godzi się przypomnieć, że zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie, Polski Związek Łowiecki oraz koła łowieckie działają na podstawie ustawy oraz statutu uchwalonego przez Krajowy Zjazd Delegatów Polskiego Związku Łowieckiego. Statut Związku określa w szczególności sposób nabywania i utraty członkostwa w Polskim Związku Łowieckim oraz kole łowieckim, zasady przynależności do kół łowieckich, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków (art. 32 ust. 4 pkt 2 ustawy), organy Polskiego Związku Łowieckiego oraz koła łowieckiego, ich kompetencje, tryb dokonywania ich wyboru, zmiany bądź uzupełnienia składu (art. 32 ust. 4 pkt 3 ustawy), warunki ważności podejmowanych przez organy Polskiego Związku Łowieckiego bądź koła łowieckiego uchwał (art. 32 ust. 4 pkt 6 ustawy), sankcje porządkowe za naruszenie obowiązków członkowskich (por. art. 32 ust. 4 pkt 11 ustawy).

Jak wynika z § 53 pkt 8 statutu PZŁ, do wyłącznej kompetencji walnego zgromadzenia należy m.in. uchwalanie wysokości wpisowego, składek członkowskich i innych opłat wnoszonych przez członków na rzecz koła, a także sposobu i terminu ich uiszczania.

Z kolei członek jest obowiązany do m.in. terminowo uiszczać składki członkowskie i inne opłaty uchwalone przez walne zgromadzenie (§ 41 pkt 5 statutu).

Członek traci członkostwo w kole na skutek skreślenia z listy członków lub wykluczenia z koła (§ 42 statutu).

Stosownie do § 43 ust. 2 statutu PZŁ, zarząd koła może skreślić członka z listy członków, jeżeli zalega on z zapłatą składek członkowskich lub innych opłat uchwalonych przez walne zgromadzenie. Skreślenie może nastąpić po uprzednim wezwaniu zainteresowanego do wpłacenia zaległych składek członkowskich bądź opłat w określonym terminie.

Wykluczenie członka z koła może natomiast nastąpić m.in. w przypadku nieprzestrzegania prawa łowieckiego, statutu bądź uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązków nałożonych przez uprawnione organy koła. Wykluczenia dokonuje walne zgromadzenie (§ 44 ust. 1 pkt 1 i § 44 ust. 2 statutu).

Jak stanowi § 51 statutu, organami koła są m.in. walne zgromadzenie – jako najwyższa władza koła i zarząd koła jako jego organ zarządzający.

Jeśli chodzi o walne zgromadzenie, to tworzą je członkowie koła (§ 51 ust. 1), zaś do jego wyłącznej kompetencji należy m.in. wykluczanie członków koła (§ 53 pkt 5).

Zarząd koła składa się z od 4 do 7 członków wybieranych spośród członków koła. W jego skład wchodzą prezes, łowczy, sekretarz i skarbnik (§ 62 ust. 1 i 2). Do kompetencji zarządu należą wszystkie sprawy koła, z wyjątkiem zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji walnego zgromadzenia (§ 64 statutu).

Zgodnie z § 168 ust. 1 statutu, jeżeli akt ten nie stanowi inaczej, organy zrzeszenia i koła podejmują swe uchwały zwykłą większością głosów, przy obecności co najmniej połowy liczby członków danego organu.

Od uchwał zarządu koła przysługuje odwołanie do walnego zgromadzenia, zaś od uchwał walnego zgromadzenia do zarządu okręgowego (§ 171 ust. 2).

Jak stanowi § 172 ust. 8 statutu, uchwały podjęte w trybie odwoławczym są prawomocne.

Mając na uwadze rozbieżność w orzecznictwie sądów powszechnych, Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z 9 października 2017 r. zwrócił się do Sądu Najwyższego w niniejszej sprawie z zagadnieniem prawnym następującej treści: „czy nieuiszczenie przez członka koła łowieckiego opłaty na realizację zadań związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej, nałożonej na członków koła uchwałą walnego zgromadzenia, skutkować może skreśleniem z listy członków koła przez zarząd (§ 43 ust. 2 w zw. z § 64 pkt 7 Statutu Polskiego Związku Łowieckiego), czy też konieczne jest podjęcie stosownej uchwały przez walne zgromadzenie członków koła w przedmiocie wykluczenia członka (§ 44 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 44 ust. 2 i § 53 pkt 5 Statutu Polskiego Związku Łowieckiego)?”.

Orzeczeniem z 23 lutego 2018 r. (sygn. akt III CZP 97/17) Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały podnosząc m.in., że zagadnienie prawne dotyczyło wykładni konkretnych postanowień statutu PZŁ i koncentrowało się na rozstrzygnięciu zachodzącego między nimi problemu kolizyjnego, dotycząc tym samym objaśnienia treści łączącej strony umowy cywilnoprawnej. Wskazał, że każda umowa będąca zarzewiem sporu stron, a więc także statut stanowiący źródło stosunku prawnego członkostwa, podlega postępowaniu dowodowemu, a w jego ramach staje się przedmiotem ustaleń opartych na ocenie przeprowadzonych dowodów, dokonanej na podstawie ich swobodnej oceny oraz z uwzględnieniem reguł przewidzianych w art. 65 k.c. Uznał przede wszystkim, że w sytuacji uznania przez Sąd Okręgowy, że kolizja wskazanych postanowień statutu jest rzeczywista, w związku z czym w sytuacji, w której znalazł się zainteresowany, pozwala na alternatywne zastosowanie dwu różnych regulacji statutowych, to należy zastosować tę, która daje mu większe gwarancje ochrony jego praw ( scil. praw korporacyjnych).

Podzielając powyższe zapatrywania stwierdzić trzeba, że statut PZŁ nie ma mocy powszechnie obowiązującej, jaka cechuje przepisy prawne zawarte w aktach normatywnych, a jego wiążąca moc opiera się w istocie na woli zainteresowanych zawierających umowę, której formę stanowi.

Dokonując jej analizy stwierdzić wypada, że statut PZŁ nie jest spójny w sytuacji, w której członek koła nie wywiązuje się z obowiązku uiszczenia innej opłaty nałożonej uchwałą walnego zgromadzenia, takiej jak opłata na realizację zadań związanych z prowadzeniem gospodarki łowieckiej (§ 44 ust. 1 i 2, § 53 pkt 8). Choć formalnie najwyższa władza koła ma możliwość uchwalenia takiej opłaty, to nie jest ona immanentnie związana z członkostwem, jak składka. Nadto nie może ujść z pola widzenia okoliczność, iż rzeczona opłata związana jest ściśle z wykonywaniem prac gospodarczych przez członków koła, przy czym nie ma znaczenia, który obowiązek traktowany jest jako podstawowy, a który stanowi ekwiwalent (por. uzasadnienie wyroku SA w Gdańsku z 15.03.2016 r., I ACa 766/15). Co za tym idzie, sporna opłata nie stanowi li tylko daniny nakładanej arbitralnie przez walne zgromadzenie, lecz oddziaływa na sposób funkcjonowania członka w kole. Wszak nie musi on jej uiszczać, lecz złożyć deklarację odpracowania opłaty, co też odwołujący się uczynił. Gdy członek czynności takiej nie zrealizuje, zarząd koła nie może skreślić go z członkostwa, gdyż stosownie do § 43 ust. 2 statutu, jedynie zaleganie z zapłatą składek lub innych opłat uchwalonych przez walne zgromadzenie, może prowadzić do takiego rezultatu. Nie sposób przy tym podzielić twierdzeń uczestnika o możliwości zmiany obowiązku nałożonego uchwałą 2/05/16 z odpracowania opłaty na jej uiszczenie po upływie roku gospodarczego, w którym zastępcza czynności miała być dokonana. Alternatywa taka nie wynika z treści rzeczonej uchwały, zaś regulamin realizacji prac gospodarczych stanowiący załącznik nr 2 do uchwały, dopuszczający taką ewentualność w punkcie XVI ppkt 3 i 4, stanowi niedopuszczalną ingerencję w treść statutu PZŁ, modyfikując aktem wewnętrznym niższej rangi podstawy wykluczenia członka.

W tej sytuacji postępowanie pozwanego należy ocenić jako nieprawidłowe o tyle, że na mocy podjętej uchwały i regulaminu przesłanki wykluczenia z członkostwa czyni on podstawami skreślenia według arbitralnych decyzji swych organów. Tymczasem z § 31 statutu PZŁ wynika hierarchia aktów wydawanych przez koła łowieckie, gdzie na pierwszym miejscu postawiono ustawę, dalej statut, a dopiero potem uchwały organów zrzeszenia i koła.

Przenosząc powyższe rozważania na realia niniejszego odwołania uznać trzeba, iż zasada równego traktowania członków dobrowolnego zrzeszenia, wynikająca z § 8 ust. 1 statutu Polskiego Związku Łowieckiego, sprzeciwia się manipulowaniu statutem w tym sensie, że umożliwia skreślanie członków koła za uchybienia, które mogą być wyłącznie przedmiotem wykluczenia.

Reasumując stwierdzić należy, że „inne opłaty uchwalone przez walne zgromadzenie” o jakich mowa w statucie są to opłaty ściśle związane z samym stosunkiem członkostwa w kole łowieckim. „Inną opłatą” w rozumieniu § 43 ust. 2 Statutu Polskiego Związku Łowieckiego jest opłata, którą członek koła łowieckiego będzie zobowiązany uiścić z racji samej przynależności do koła łowieckiego, niezależnie od innych okoliczności. Do tych opłat nie można zaliczyć zatem daniny równoważonej przez pracę wykonaną na rzecz koła łowieckiego.

Zdaniem Sądu Okręgowego zasada równości praw i obowiązków członków PZŁ wymaga, by każdy przypadek niewywiązania się z konieczności wykonania prac gospodarczych na rzecz koła, której możliwości nałożenia nie sposób racjonalnie podważać, traktowany był jako podstawa wykluczenia z koła, przewidziana w § 44 ust. 1 i 2 statutu.

Stosownie do § 44 ust. 2 Statutu Polskiego Związku Łowieckiego wykluczenia członka z Koła dokonuje walne zgromadzenie. Z § 44 ust. 3 Statutu Polskiego Związku Łowieckiego wynika zaś, że o umieszczeniu w porządku obrad sprawy dotyczącej wykluczenia członka z koła oraz jej uzasadnieniu zainteresowany oraz pozostali członkowie koła powinni być powiadomieni na piśmie, co najmniej na 14 dni przed terminem walnego zgromadzenia, przy czym zainteresowanego powiadamia się za potwierdzeniem odbioru. Tryb postępowania przewidziany dla wykluczenia członka z Koła Łowieckiego nie został w niniejszej sprawie zachowany.

Jak wynika nadto z przytoczonych wcześniej regulacji statutowych, skreślenie członka jest domeną zarządu liczącego od 4 do 7 osób, zaś wykluczenie uprawnieniem walnego zgromadzenia, tworzonego przez wszystkich członków koła. Mając na uwadze regułę podejmowania uchwał zwykłą większością głosów oczywistym jest, że prawa korporacyjne są w większym stopniu chronione przez poddanie losu członka koła walnemu zgromadzeniu niż zarządu. Nadto odwołanie od wspomnianych organów koła przysługuje do różnych jednostek nadrzędnych, co także ma wpływ na sytuację prawną członka.

Innymi słowy, większą gwarancję ochrony praw odwołującego stanowi podjęcie uchwały o wykluczeniu go z członkostwa w kole łowieckim przez walne zgromadzenie, niźli skreślenie przez zarząd.

Tym samym odwołujący się nie został skutecznie skreślony z listy członków (...) Koła (...) w B.. Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 33 ust. 6 ustawy prawo łowieckie uchylił zaskarżone uchwały.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od strony przegrywającej poniesione przez odwołującego się koszty procesu w postaci opłaty od odwołania w wysokości 200 zł.

Dorota Ciejek Jacek Barczewski Krystyna Skiepko