Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 października 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 października 2017 roku odmówił M. B. (1) prawa do niezrealizowanego świadczenia rentowego po zmarłej córce M. B. (2). W podstawie prawnej powołano art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i stwierdzono, że skoro wnioskodawczyni nie należy do kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej, ani też zmarła nie pozostawała na jej utrzymaniu, to brak jest podstaw do wypłaty niezrealizowanego świadczenia.

/decyzja – k.116 akt ZUS/

Wnioskodawczyni M. B. (1) złożyła odwołanie od tej decyzji domagając się jej zmiany. Na uzasadnienie podała, że nieuprawnione jest twierdzenie organu rentowego
o bezzasadności jej wniosku. Jej córka M. była siostrą zakonną i po zdiagnozowaniu u niej choroby nowotworowej opuściła zakon i zamieszkała w domu rodzinnym. Razem z córką M. B. (2) prowadziła wspólne gospodarstwo domowe. Renta córki nie pokrywała w pełni kosztów jej utrzymywania, leczenia, dojazdów do szpitala, co spowodowało że musiała się nawet zadłużyć u rodziny i znajomych.

/odwołanie – k.2/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji, podnosząc argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Córka wnioskodawczyni M. B. (2) urodzona w dniu (...) nabyła prawo do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 maja 2015 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku. Wysokość renty ustalono na kwotę 1.189,92 zł brutto, a od dnia 1 grudnia 2015 roku na kwotę 1.191,00 zł brutto (1.007,56 zł netto). Świadczenie to miała wypłacane do dnia 10-tego dnia każdego miesiąca.

/decyzje – k.96, k.106 akt ZUS /

W dniu 11 sierpnia 2017 roku M. B. (2) złożyła wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty.

/wniosek – k.108-109 akt ZUS /

Decyzją z dnia 4 października 2017 roku organ rentowy przyznał M. B. (2) prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od dnia 1 września 2017 roku do dnia 30 listopada 2019 roku oraz prawo do dodatku pielęgnacyjnego od dnia
1 sierpnia 2017 roku, tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku do dnia 30 listopada 2019 roku. Wysokość renty ustalono od dnia 1 marca 2017 roku na kwotę 1.203,59 zł. Jednocześnie wskazano, że należność za okres od dnia 1 sierpnia 2017 roku do dnia 30 września 2017 roku wraz ze świadczeniem za październik 2017 roku w łącznej kwocie 2.619,30 zł Zakład przekaże za pośrednictwem poczty.

/decyzja – k.112 akt ZUS/

M. B. (2) była siostrą zakonną i mieszkała w (...) Zakonnym w A.. Po zdiagnozowaniu u niej choroby nowotworowej zamieszkała z rodzicami M. i W. B. od dnia 10 kwietnia 2015 roku. Jedynym jej źródłem utrzymania była renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. M. B. (1) otrzymuje emeryturę w wysokości 1.070 zł netto, a W. B. otrzymuje emeryturę w wysokości 915 zł netto. W związku z chorobą córki i koniecznością zapewnienia jej odpowiedniej diety, wykupywania leków, dojazdów do lekarza – rodzice M. B. (2) pomagali jej, gdy zabrakło jej pieniędzy.

/pismo M. B. (1) – k. 120 akt ZUS; zeznania wnioskodawczyni – 00:01:39 – 00:07:40 w zw. z 00:13:58 – 00:14:08 – płyta CD k.15/

W dniu 26 września 2017 roku M. B. (2) zmarła.

/kopia aktu zgonu – k.119 akt ZUS/

W dniu 10 października 2017 roku M. B. (1) złożyła wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po osobie uprawnionej do świadczeń emerytalno – rentowych.

/wniosek – k.121-122 akt ZUS/

Ustalenia stanu faktycznego, Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o akta rentowe córki odwołującej, jak również dokumenty znajdujące się w aktach niniejszej sprawy. Powołane wyżej dokumenty nie były przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Za wiarygodne Sąd Okręgowy uznał zeznania wnioskodawczyni co do prowadzenia z córka wspólnego gospodarstwa domowego, wysokości oraz źródeł dochodów jej i męża oraz wspomagania finansowo córki w okresie choroby. Natomiast Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni, że w związku z chorobą córki zaciągnęła pożyczkę, gdyż na tą okoliczność skarżąca nie przedstawiła żadnych wniosków dowodowych, w postaci dokumentów, czy też zeznań świadków, tj. dowodów, które pozwoliłyby na ustalenie, w jakiej wysokości konkretnie i na jakich warunkach udzielono pożyczki. Poza tym, twierdzeniom odwołującej przeczy treść jej pisma, które złożyła w dniu 25 października 2017 roku do organu rentowego. Wskazała w nim bowiem, że zapożyczyła się, gdyż nie starczyło jej pieniędzy na pogrzeb córki oraz, gdy córka nie otrzymała renty we wrześniu – ze swojej emerytury musiała wykupić leki i poniosła koszty wyżywienia i jedzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art.136 ust. 1-3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2017r., poz. 1383 ze zm.) - w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Osoby te mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła. Równocześnie przyjęto, że roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

Przepis ten reguluje sytuację prawną osób bliskich zainteresowanego, który zmarł po wniesieniu wniosku o świadczenie (tzw. niezrealizowane świadczenia). Niezbędnym warunkiem domagania się przez uprawnionych członków rodziny wypłaty świadczenia należnego po zmarłym uprawnionym do renty jest uprzednie zgłoszenie przez niego wniosku o świadczenie (SN w wyroku z dnia 23 kwietnia 1997 r., II UKN 77/97, OSNAPiUS 1998, nr 2, poz. 55).

Poza tym świadczenie należne po zmarłym uprawnionym do emerytury/renty wypłaca się innemu członkowi rodziny tylko wtedy, gdy spełnia on warunki do uzyskania renty rodzinnej (wyrok SA w Poznaniu z dnia 10 września 1997 r., III AUa 1/97, PP 1998, nr 2) lub gdy zmarły pozostawał na utrzymaniu członka rodziny (wyrok SA w Łodzi z dnia 17 stycznia 1997 r., III AUa 166/96, OSA 1997, z. 11-12, poz. 47).

Bezsporne w sprawie jest, że wnioskodawczyni znajduje się w trzeciej grupie osób o jakich mowa w art.136 ustawy. Z cytowanego przepisu wynika, iż świadczenie należne po zmarłym uprawnionym do emerytury/renty wypłaca się innemu członkowi rodziny tylko wtedy, gdy spełnia on warunki do uzyskania renty rodzinnej lub gdy zmarły pozostawał na utrzymaniu członka rodziny.

Przepis art. 67 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej reguluje, iż do renty rodzinnej uprawnieni są m.in. rodzice. Przy czym – zgodnie z art.71 ustawy, rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;

2) spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

Powyższe warunki muszą być spełnione łącznie. Wnioskodawczyni jako matka zmarłej nie spełnia wskazanych warunków do nabycia renty rodzinnej po M. B. (2). Stąd przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy to zmarła pozostawała w chwili śmierci na utrzymaniu matki, a w konsekwencji tego, czy ma ona prawo do wypłaty po niej niezrealizowanego świadczenia tj. wyrównania renty.

W tym zakresie Sąd przyjął, że zgodnie z utrwalonym poglądem
w orzecznictwie pojęcie „ pozostawania na utrzymaniu” ma ściśle materialne znaczenie, a miarą jego jest zapewnienie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia „usprawiedliwionych potrzeb osoby będącej na utrzymaniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2011r., sygn. III AUa 2026/10, lex 1102954). Ponadto za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny w rozumieniu powołanego art. 136 ust. 1 uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź też pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w najniższej wysokości przewidzianej ustawą, a koszt zaspokajania ich usprawiedliwionych potrzeb jest znacznie wyższy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19.01.2005 r. w sprawie III AUa 2766/03 lex 1217827). Dla zaistnienia sytuacji, którą można określić jako pozostawanie na utrzymaniu konieczna jest bez wątpienia stałość świadczeń oraz silna ekonomiczna zależność od osoby utrzymującej.

Bezpośrednio przed swoją śmiercią M. B. (2) pobierała świadczenie rentowe w wysokości 1.007,56 zł netto. Wnioskodawczyni mieszkała razem z mężem i córką, prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. M. B. (1) otrzymuje emeryturę w wysokości 1.070 zł netto, a W. B. otrzymuje emeryturę w wysokości 915 zł netto. W związku z chorobą córki i koniecznością zapewnienia jej odpowiedniej diety, wykupywania leków, dojazdów do lekarza – rodzice M. B. (2) pomagali jej, gdy zabrakło jej pieniędzy.

Biorąc pod uwagę posiadane przez M. B. (2) źródło dochodu i jego wysokość, a ponadto wysokość dochodów jej matki, nie można przyjąć, że zmarła pozostawała na utrzymaniu ubezpieczonej.

Świadczenie opieki nie wchodzi w zakres pojęcia "pozostawanie na utrzymaniu"; pojęcie to bowiem ma ściśle materialne znaczenie, a miarą jego jest zapewnianie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia "usprawiedliwionych potrzeb" osoby będącej na utrzymaniu (por. wyroki Sądów Apelacyjnych w Katowicach z 22 marca 2011 r., III AUa 2026/10, LEX nr 1102954 i w B. z 4 czerwca 2013 r., III AUa 1278/12, LEX nr 1324660).

W niniejszej sprawie niespornym jest, że nie było nikogo z I i II kategorii uprawnionych do uzyskania niezrealizowanego świadczenia. Ubezpieczona mogłaby zostać zaliczona do III kategorii uprawnionych pod warunkiem spełnienia przesłanki pozostawania zmarłej na jej utrzymaniu.

Przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie zawierają definicji pojęcia "pozostawania zmarłego na utrzymywaniu" użytego w art. 136 ust. 1 - jako kryterium przyznania niezrealizowanego świadczenia członkowi rodziny, który nie jest ani małżonkiem lub dzieckiem zmarłego, nie spełnia warunków do przyznania po nim renty rodzinnej, jednakże pojęcie to nie jest tożsame z pojęciem "przyczyniania się do utrzymania". Ustawa o emeryturach i rentach z FUS rozróżnia pojęcie przyczyniania się do utrzymania i pozostawania na utrzymaniu. I tak, w art. 71 pkt 1 ustawy, a dotyczącym ustalania prawa do renty rodzinnej dla rodziców, wystarczającym kryterium więzi ekonomicznej wskazuje się przyczynienie się zmarłego do ich utrzymania. Z kolei przepis art. 136 ust. 1 tej ustawy - regulujący kwestie uprawnień do niezrealizowanego świadczenia dla osób nie zaliczających się do I bądź II kategorii uprawnionych - wymaga, by zmarły pozostawał na utrzymaniu tych osób. Zarówno wykładnia literalna jak i systemowa przytoczonego wyżej przepisu wskazuje, że użyte w nim określenie "pozostawanie na utrzymaniu" nie jest równoznaczne i nie może być traktowane zamiennie z pojęciem "przyczyniania się do utrzymania". Analogiczny pogląd wyraził już Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z 17 stycznia 1997 r., III AUa 166/96,OSA 1997, nr 11-12, poz. 47, na gruncie przepisów art. 104 ust. 1 i art. 42 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 z późn. zm.), mających niemal identyczną treść normatywną, jak wskazane wcześniej przepisy art. 136 ust. 1 i art. 71 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (zob. również uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 2 października 2007 r., III AUa 560/07, LEX nr 399979; także K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz (komentarz do art. 136 i 71), ABC, 2009, wyd. III).

Bycie na utrzymaniu (w rozumieniu art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej), w ocenie Sądu Okręgowego, odnieść należy do sytuacji, w której środki utrzymania zapewnia wyłącznie inna osoba. Partycypowanie w kosztach utrzymania, opieka, pomoc okazywana przez osoby spokrewnione może co najwyżej być uznana za przyczynianie się do utrzymania w rozumieniu art. 71 ustawy FUS, nie odpowiada natomiast definicji pozostawania na utrzymywaniu.

Przepisy ubezpieczeniowe mają charakter bezwzględnie obowiązujących, wykładane muszą być ściśle, co oznacza, że wszelka interpretacja rozszerzająca jest niedopuszczalna.

Nie można uznać, że zmarła pozostawała na utrzymaniu ubezpieczonej. Zmarła, co jest okolicznością niesporną, uprawniona była do renty w wysokości, która niewątpliwie pozwalała na pokrycie jej kosztów utrzymania, przy okazjonalnej pomocy matki, która sama utrzymywała się ze świadczeń emerytalnych w zbliżonej wysokości. Powyższe świadczy o tym, że wnioskodawczyni mogła niewątpliwie tylko przyczyniać się do utrzymania zmarłej córki, Natomiast sytuacja finansowa zmarłej pozwalała jej generalnie na utrzymanie siebie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Zarządzenie:
odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia apelacji.