Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 7 czerwca 2017 roku w sprawie z powództwa Kancelarii (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. przeciwko T. P.
o zapłatę kwoty 5.421,68 zł Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVIII Wydział Cywilny:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałej części;

3.  nadał wyrokowi w pkt. 1 i w pkt. 4 rygor natychmiastowej wykonalności;

4.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.144 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych i ocen prawnych:

W dniu 25 czerwca 2015 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i T. P. zawarli na odległość umowę pożyczki gotówkowej na kwotę 3.000 zł. Pozwany miał zwrócić pożyczkodawcy kwotę 5.421,68 zł, z czego 2.421,68 zł stanowiła prowizja za udzielenie pożyczki. W dniu 22 lutego 2016 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawarła z powodem umowę przelewu wierzytelności przysługujących cedentowi względem T. P..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest częściowo zasadne. Zdaniem Sądu I instancji wątpliwości nie budziło istnienie po stronie pozwanego zobowiązania wynikającego z zawartej z pierwotnym wierzycielem umowy pożyczki. Pozwany prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy nie skorzystał z uprawnienia do złożenia odpowiedzi na pozew, w której mógłby zakwestionować twierdzenia strony powodowej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów wywiązania się przez pożyczkobiorcę ze zwrotu pożyczonej kwoty. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego kwotę należną tytułem kapitału – 3.000 zł.

Sąd I instancji uznał za uzasadnione roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki. Ustalił jednak, że prowizja przekracza wartość odsetek maksymalnych i wskazał na konieczność badania, czy prowizja nie służy obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych, powołując się na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 roku
w sprawie o sygn. V ACa 622/14. Sąd Rejonowy w rozpoznanej sprawie w pełni podzielił pogląd wyrażony w przytoczonym orzeczeniu, że postanowienia umowne, wprowadzające obok odsetek maksymalnych wygórowaną prowizję (ewentualnie inne dodatkowe opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych. Za zasadne Sąd
I instancji uznał zatem odwoływanie się do art. 58 k.c.

O odsetkach ustawowych – zgodnie z żądaniem pozwu (lecz od zasądzonej kwoty)
– Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. Powód wnosił o zasądzenie odsetek ustawowych od dnia 25 lipca 2015 roku i takie zostały zasądzone.

Rygor natychmiastowej wykonalności Sąd I instancji nadał stosownie do treści
art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., wskazując, że strona powodowa wygrała proces jedynie w części, tj. w 55 %.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód, zaskarżając wyrok w części, w której Sąd I instancji oddalił powództwo.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 60 k.c. w zw. z art. 29 ust.1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim poprzez ich błędną wykładnię,
a mianowicie przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że oświadczenie woli
o zawarciu umowy pożyczki dla swojej ważności wymaga formy pisemnej w sytuacji, gdy wykładnia ww. przepisów prowadzi do wniosków, iż forma pisemna zastrzeżona została jedynie dla celów dowodowych;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. brak wszechstronnego rozważania zebranego w sprawie materiału przez Sąd I instancji i odmówienie mocy dowodowej przedłożonym w sprawie dokumentom, w sytuacji, gdy przedmiotowe dokumenty winny być traktowane jako dowody należycie wykazujące istnienie przysługującej powodowi należności,

b)  art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i nieprzeprowadzenie przez Sąd I instancji dowodu z przesłuchania stron – strony pozwanej w sytuacji, gdy zdaniem Sądu (czemu powód konsekwentnie zaprzecza) w sprawie brak było środków dowodowych,

c)  art. 308 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przeprowadzenia przez Sąd I instancji dowodów z przedłożonych w postępowaniu dokumentów, jako dowodów utrwalonych za pomocą urządzeń wskazanych w przepisie,

d)  art. 339 § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w sprawie zachodzą uzasadnione wątpliwości, w sytuacji gdy w przedmiotowym stanie faktycznym takie wątpliwości nie wystąpiły, czego skutkiem winno być przyjęcie przez Sąd wskazanych przez powoda twierdzeń za prawdziwe,

e)  art. 208 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i, w przypadku powzięcia wątpliwości przez Sąd Orzekający, zaniechanie wezwania strony powodowej do przedstawienia dowodów oraz zajęcia stanowiska, celem wyjaśnienia wątpliwości Sądu.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 5.421,68 zł wraz
z odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i kosztami postępowania oraz
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rewidenta.

Jako wniosek ewentualny skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
w całości i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania wraz
z obowiązkiem orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że niniejsza sprawa była rozpoznawana
w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1
i § 2 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Zaznaczyć należy również, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Zdaniem Sądu Okręgowego wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu i jako taki musi się ostać. Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia. Podniesione przez apelującego zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego, wskazać należy, że zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zdaniem Sądu Okręgowego, ocena materiału dowodowego przeprowadzona przez Sąd I instancji nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją
art. 233 § 1 k.p.c. Nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w ramach swobody sądu ( por. też Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., sygn. III CKN 4/98, publ. LEX nr 322031). Ponadto, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne
z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów
i musi się ostać, chociażby w równym stopniu na podstawie tego samego materiału dowodowego udałoby się wysnuć wnioski odmienne. Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może też polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. II CKN 572/99, publ. LEX nr 53136 i w wyroku z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00, publ. LEX nr 56906).

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, że – wbrew twierdzeniom apelującego – w okolicznościach rozpoznawanej sprawy Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył przy tym dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez ten Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś podniesione w tym zakresie w apelacji zarzuty w ogóle nie uwzględniają, że ustalony w pierwszej instancji stan faktyczny był bezsporny. W szczególności niekwestionowanym był fakt zawarcia umowy oraz istnienia wierzytelności objętej cesją. Sąd Rejonowy za uzasadnione uznał roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki, stanowiącej pod względem prawnym kredyt konsumencki. Skarżący nie tyle kwestionuje zatem ocenę dowodów w sprawie przeprowadzonych, co zarzuca brak wyprowadzenia w oparciu o te dowody właściwych jego zdaniem wniosków, co nie mieści się już w dyspozycji art. 233 k.p.c.

Za chybiony uznać także należy zarzut naruszenia art. 232 zd. 2 k.p.c.
w zw. z art. 299 k.p.c. Przepis ten stanowi wyjątek od zasady kontradyktoryjności, a więc dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu może nastąpić jedynie wtedy, gdy nie ma innej możliwości doprowadzenia do właściwego rozstrzygnięcia sprawy. Jest to prawo sądu, a nie obowiązek i skorzystanie z tego uprawnienia uzależnione jest od oceny danej sprawy. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do rozstrzygnięcie sprawy.

Nietrafny jest również zarzut naruszenia art. 308 k.p.c. Sąd Okręgowy nie dopatruje się pominięcia przez Sąd I instancji wymienionych w powołanym przepisie dowodów, których co wymaga podkreślenia, powód w tej formie nie składał. Przypomnieć należy też, że stan faktyczny nie był sporny w niniejszej sprawie, a argumentacja apelacji sprowadza się jedynie do kwestionowania konsekwencji prawnych tak poczynionych w sprawie ustaleń.

Odnosząc się do zarzutu apelacji dotyczącego naruszenia art. 339 § 2 k.p.c., wskazać należy, że okoliczność, iż w sprawie wydano wyrok zaoczny nie oznacza, że powództwo
w takim wypadku jest zawsze uwzględniane w całości. Niezajęcie stanowiska przez pozwanego odnośnie żądania pozwu nie zwalnia powoda z obowiązku wykazania zobowiązania pozwanego. W art. 339 § 2 k.p.c. określono podstawę faktyczną wyroku zaocznego. Zgodnie z tym przepisem sąd – jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości
– zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy w świetle przepisów obowiązującego prawa materialnego, twierdzenia powoda uzasadniają uwzględnienie żądań pozwu, w zakresie tym nie obowiązuje bowiem domniemanie z art. 339 § 2 k.p.c., negatywny zaś wynik takich rozważań powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1972 r. III CRN 30/72, publ. LEX nr 7094).

Dyspozycja ww. przepisu wskazuje wyraźnie, że sąd orzekający może przyjąć za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, jedynie wtedy, gdy nie budzą one uzasadnionych wątpliwości i nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Analiza akt niniejszej sprawy nie pozwala zaś odmówić słuszności stanowisku Sądu Rejonowego, że choć uzasadnione jest roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki, to ustalona umową prowizja służyła obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych.

W kontekście powyższych uwag jako niezasadny należy też potraktować zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 60 k.c. w zw. z art. 29 ust.1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( tj. Dz.U. z 2016 roku, poz. 1528) poprzez ich błędną wykładnię, a mianowicie przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że oświadczenie woli
o zawarciu umowy pożyczki dla swojej ważności wymaga formy pisemnej w sytuacji, gdy wykładnia w/w przepisów prowadzi do wniosków, iż forma pisemna zastrzeżona została jedynie dla celów dowodowych. Sąd Rejonowy w swoich rozważaniach nie kwestionował jednak okoliczności zawarcia umowy pożyczki.

Skarżący w ogóle nie dostrzega, że podstawą częściowego oddalenia powództwa było uznanie, że okoliczności sprawy i treść zawartej pomiędzy stronami umowy pożyczki prowadzić musi do wniosku, że przewidziany w umowie obowiązek uiszczenia prowizji za samo jej udzielenie zmierzał do obejścia zakazu przewidzianego w art. 359 § 2 ¹ k.c., a takie postanowienia umowne traktować należy jako zmierzające do obejścia prawa, co powoduje nieważność czynności prawnej w tym zakresie (art. 58 k.c.). Kwestia ta nie była jednak przedmiotem żadnego z zarzutów stawianych zaskarżonemu rozstrzygnięciu.

Sąd Okręgowy podziela jednak rozważania Sądu I instancji. Zgodnie z art. 359 § 2 ¹ k.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne), a postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów
o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (§ 2 ³).

Pożyczkodawca zajmował się w profesjonalny sposób udzielaniem kredytów. Oczywistym jest zatem, że jako przedsiębiorca czynności te wykonywał odpłatnie. Skoro ze swej definicji odsetki stanowią zapłatę za korzystanie z cudzego kapitału, a umowa przewiduje formę prowizji jako zapłaty za korzystanie z kapitału udostępnionego pozwanemu, to pełni ona faktycznie funkcję odsetek, a zatem jej wysokość podlega ocenie na podstawie powołanego wyżej przepisu. Niewątpliwie zastrzeżenie prowizji sięgającej niemal kwoty kapitału głównego pożyczonego na okres miesiąca, nie mieści się w granicach dozwolonych przez art. 359 § 2 ¹ k.c.

Sąd Okręgowy pominął zawarty w apelacji wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rewidenta, zgodnie z treścią art. 505 ¹¹ § 1 k.p.c. Sąd II instancji nie przeprowadza bowiem postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentów. Ponadto podkreślić należy, że złożony wniosek nie zawiera tezy dowodowej – skarżący nie wykazał na jaką okoliczność żąda przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, a tym samym, jakie mogłoby to mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia. Można przy tym odnieść wrażenie, że wniosek ten został złożony przypadkowo i nie ma związku z przedmiotową sprawą.

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym
z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.