Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, Wydział III Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Dietkow

Protokolant: Aleksandra Głodek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 listopada 2013 roku w W.

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko Kółku Rolniczemu w M.

o uchylenie uchwał z dnia 20 marca 2012 roku

powództwo oddala.

III C 1526/12

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 4 września 2012 roku powód M. B. wnosił o uchylenie uchwał Zwyczajnego Zebrania Członków Kółka Rolniczego w M. z dnia 20 marca 2012 roku: 1) w sprawie odwołania Zarządu Kółka Rolniczego, 2) w sprawie wyboru Prezesa Zarządu Kółka Rolniczego, 3) w sprawie wyboru Zarządu Kółka Rolniczego w M..

Pozwane Kółko Rolnicze w M. wnosiło o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwane Kółko Rolnicze w M. jest społeczno-zawodową organizacją rolników, zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 8 października 1982 roku o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. Nr 32, poz. 217 ze zm.) posiada osobowość prawną – okoliczność bezsporna. Powód jest członkiem pozwanego – okoliczność bezsporna. W dniu 20 marca 2012 roku odbyło się Zebranie Członków Kółka Rolniczego w M. podczas którego większością głosów uchwalona została uchwała o odwołaniu całego Zarządu pozwanego – dowód – okoliczność bezsporna, protokół k. 17, protokół komisji skrutacyjnej k. 40-40verte. Zebrani wybrali Prezesa pozwanego w osobie M. G. oraz członków Zarządu: W. Ż., E. Z. (1), J. P. i K. M. – dowód – protokół k. 17, protokół komisji skrutacyjnej k. 40-40verte. Pozwany działa w oparciu o statut uchwalony z dnia 29 listopada 2005 roku – okoliczność bezsporna, statut k. 29-37.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powód wyraźnie, bez jakichkolwiek wątpliwości domagał się uchylenia uchwał podjętych w dniu 20 marca 2012 roku, zarzucając podjęcie tych uchwał z rażącym naruszeniem § 24 i 26 statutu pozwanego.

Poprzez sformułowanie powództwa jako roszczenia o uchylenie uchwał, powód skonkretyzował zakres prawa podmiotowego poddanego przez powoda ochronie sądowej, a także tak zostały wytyczone granice rozpoznania sprawy oraz, w konsekwencji, granice orzekania, poza które sąd meriti wychodzić nie może (por. art. 187 § 1 i art. 321 k.p.c.). W tym też kierunku podążało postępowanie prowadzone przez Sąd, który powództwo o uchylenie uchwał oddalił. Powództwo o uchylenie uchwały skutkuje w przypadku uwzględnienia jej unieważnieniem. Jest to jednak tzw. nieważność względna w odróżnieniu od nieważności bezwzględnej, którą objęta jest uchwała sprzeczna z ustawą. Nieważność bezwzględna czynności prawnej istnieje z mocy prawa, stąd też strona, która powołuje się na nią, ma roszczenie o ustalenie nieważności umowy, o ile wykaże interes prawny, ewentualnie dalej idące roszczenie o świadczenie, np. o odszkodowanie. Orzeczenie sądu ma wówczas charakter deklaratoryjny - sąd jedynie stwierdza nieważność czynności prawnej. Nieważność względna tym różni się od nieważności bezwzględnej, że może się na nią powołać tylko określony krąg osób, a sąd może uwzględnić ten rodzaj nieważności wyłącznie z inicjatywy upoważnionej do tego osoby. Do unieważnienia czynności prawnej względnie nieważnej potrzebne jest w niektórych przypadkach uchylenie się przez stronę od skutków swojego oświadczenia woli (z powodu błędu czy groźby) lub orzeczenie sądu (np. przy unieważnieniu umowy z powodu wyzysku - art. 388 § 1 k.c.). Również dla pozbawienia uchwały skutków prawnych w wyniku uchylenia niezbędne jest orzeczenie sądowe, które ma wówczas charakter kształtujący prawo. Zgodnie art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem. Podkreśla się, że przepis ten daje wyraz m.in. tradycyjnej zasadzie dyspozycyjności, która przejawia się w tym, iż sąd jest związany granicami żądania powództwa. Zgodnie z tym przepisem sąd ma obowiązek orzec negatywnie lub pozytywnie o tym żądaniu. Samo pojęcie żądania określa art. 187 § 1 k.p.c., stanowiąc, że pozew powinien m.in. zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Ponownie podkreślić należy, że żądanie powoda dotyczyło uchylenia uchwał podjętych przez zgromadzenie członków pozwanego.

Sąd może uchylić zaskarżone uchwały tylko na podstawie odpowiedniej do tego delegacji ustawy. Tak jest w przypadku uchwał walnego zgromadzenia członków spółdzielni w myśl przepisów art. 42 § 4, § 6 ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze (tekst jednolity Dz. U. z 2003 roku Nr 188 poz. 1848 ze zm.) oraz uchwał właścicieli tworzących Wspólnoty Mieszkaniowe w oparciu o przepis art. 25 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (tekst jedn. Dz. U. z 2000 roku Nr 80 poz. 903 ze zm.). Delegacji dla sądu do uchylania uchwał organizacji społeczno-zawodowej rolników nie przewiduje ustawa z dnia 8 października 1982 roku o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. Nr 32, poz. 217 ze zm.). Żaden przepis tej ustawy nie umożliwia członkom kółek rolniczych zaskarżania uchwał organów tych kół do sądu powszechnego i domagania się ich uchylenia. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 maja 1992 roku sygn. akt III CZP 36/92, publ. LEX nr 612276 uznał, że uchwały organów kółka rolniczego może zaskarżyć na zasadach ogólnych zarówno osoba trzecia, jak i członek kółka. Osoby te są legitymowane czynnie i mogą wystąpić o ustalenie nieważności uchwały lub z odpowiednimi roszczeniami (np. o zapłatę), których jedną z przesłanek będzie nieważność uchwały. W takim wypadku przesłanką skuteczności powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) jest obiektywna w świetle obowiązujących przepisów prawa potrzeba uzyskania określonej treści wyroku ustalającego. Ponownie podkreślić należy, że powód nie wystąpił z powództwem o ustalenie, a o uchylenie uchwał. Takiej możliwości nie przewiduje również art. 29 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz. U. z 2001 roku Nr 79 poz. 855 ze zm.). Na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 2 Prawa o stowarzyszeniach sąd może na wniosek organu nadzoru lub prokuratora uchylić uchwałę stowarzyszenia sprzeczną z prawem lub statutem, ale jest to przepis szczególny, dający uprawnienie takie wyłącznie organowi nadzoru i prokuratorowi. Nie kreuje on roszczenia po stronie członka stowarzyszenia dla ochrony jego jednostkowego interesu. Brak jest podstaw, by takiej analogii doszukiwać się również ze względu na sformułowanie tego przepisu, który wymaga złożenia wniosku, a nie pozwu, co wskazuje na odesłanie do trybu nieprocesowego, a zatem właściwość sądu rejestrowego. Konkluzję tę potwierdza fakt, że z dniem 28 lipca 2007 r. wszedł w życie art. 32 Prawa stowarzyszeń w obecnym brzmieniu. Stanowi on wprost, że wnioski, o których mowa m. in. w art. 29 ust. 1, sąd rozpoznaje na rozprawie w postępowaniu nieprocesowym - rejestrowym. Wprowadzenie tej normy prawnej, a zatem przesądzenie kwestii trybu i właściwości sądu dla oceny spraw o uchylenie uchwał wszczętych przez organ nadzoru, potwierdza cel ustawodawcy, którym kierował się przy redakcji art. 29 ust. 1 pkt 2 Prawa stowarzyszeń - zawężenie możności uchylenia uchwały organu stowarzyszenia do działań podejmowanych wyłącznie w postępowaniu nieprocesowym (rejestrowym) w postępowaniach wszczętych przez organ nadzoru i prokuratora i to przez sąd rejonowy. Wniosek o uchylenie uchwały w tym trybie jest więc rodzajowo innym żądaniem niż powództwo o uchylenie uchwały, pomijając już odrębność legitymacji czynnej do złożenia pisma rozpoczynającego postępowanie.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie podkreślił, że Prawo o stowarzyszeniach nie przewiduje wprost uprawnienia członka stowarzyszenia do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia członków. Nie oznacza to, że nie przysługuje mu żadna ochrona, gdy uchwała godzi w jego interesy, a zwłaszcza, gdy rozstrzyga o jego członkostwie. Dopuszczalna jest droga sądowa dla rozpoznania roszczenia członka stowarzyszenia o ochronę jego członkostwa przed niezgodnym z prawem lub statutem wykreśleniem ze stowarzyszenia. Sąd Najwyższy nie wyklucza iż sposobem ochrony członka stowarzyszenia jest w takim wypadku powództwo o ustalenie istnienia stosunku członkostwa. Powód jednak nie został pozbawiony członkostwa i skarżone przez niego uchwały nie dotyczą bezpośrednio jego członkostwa, a struktury organizacyjnej Kółka Rolniczego. Ponadto powód nie domaga się ustalenia nieważności uchwał (art. 58 k.c.). Stowarzyszenia w ramach przyznanej w art. 1 Prawa o stowarzyszeniach samorządności mogą swobodnie kształtować strukturę organizacyjną, a także określać kryteria nabywania i utraty członkostwa. Zagadnienia te powinny być uregulowane w statucie (art. 10 pkt 4 Prawa o stowarzyszeniach). Dlatego, podobnie jak w ramach nadzoru nad stowarzyszeniami uregulowanego w rozdziale 3 ustawy, ingerencja sądu w działalność stowarzyszenia powinna mieć wyjątkowy charakter i uwzględniać autonomiczny i samorządny charakter stowarzyszenia. Statut pozwanego nie przewiduje ani zaskarżania uchwał zebrania członków do sądu, ani nie daje możliwości sądowi uchylenia uchwał.

Sąd oddalił wnioski stron o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków: T. C., S. R. i E. Z. (2) na okoliczność prawidłowości podjęcia uchwał przez zebranie członków pozwanego w dniu 20 marca 2012 roku. W myśl art. 227 k.p.c. sąd uwzględnia tylko te dowody, które mają istotne dla rozstrzygnięcia sprawy znaczenie. Zeznania świadków na okoliczność podjęcia uchwał są bez znaczenia dla rozstrzygnięcia. Sąd oddalił powództwo, albowiem powodowi nie przysługiwało roszczenie o uchylenie uchwał z uwagi na brak materialnoprawnej podstawy do jego skonstruowania.

To wszystko mając na uwadze Sąd orzekł jak w wyroku.