Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE CZĘŚCIOWE

Dnia 26 kwietnia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2018 r. w Szczytnie na rozprawie

sprawy z wniosku A. L. i J. L.

z udziałem (...) Spółka Akcyjna w G. Oddział w O.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia:

oddalić wniosek w części obejmującej żądanie ustanowienia służebności przesyłu w odniesieniu do urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości położonej w D., oznaczonej jako działki nr (...), objętej księgą wieczystą (...).

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy A. L. i J. L. po sprecyzowaniu żądania ( k.598) wnieśli o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania - (...) Spółka Akcyjna w G. za wynagrodzeniem w kwocie 40.000,- zł, obciążającej:

1/ nieruchomość położoną w D. oznaczoną w ewidencji jako działki gruntu nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest księga wieczysta nr (...),

2/ nieruchomość położoną w D. oznaczoną w ewidencji jako działki gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...),

3/nieruchomość położoną w D. oznaczoną w ewidencji jako działka gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...),

4/nieruchomość położoną w D. oznaczoną w ewidencji jako działka gruntu 180, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...),

- której treścią jest :

a/ znoszenie przez właścicieli nieruchomości istnienia na nieruchomościach urządzeń przesyłowych w postaci słupów i linii energetycznych

b/ prawo korzystania z nieruchomości w zakresie niezbędnym do konserwacji , remontów , modernizacji urządzeń przesyłowych

c/ prawo wejścia i wjazdu na nieruchomość odpowiednim sprzętem

W uzasadnieniu wniosku wskazali, że są właścicielami gospodarstwa rolnego położonego w D., obejmującego działki gruntu nr (...). Na wymienionych gruntach posadowione zostały słupy i linie energetyczne, których właścicielem i użytkownikiem jest (...) S.A. w G..

W związku z tym, że uczestnik nie posiada tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, zwracali się do uczestnika pismem z dnia 22 kwietnia 2013r. o umowne ustanowienie służebności za wynagrodzeniem w kwocie 40.000 zł, jednakże ten zaproponował zbyt niskie wynagrodzenie za ustanowienie służebności w kwocie 5.732 zł.

(...) Spółka Akcyjna w G. , wniósł o częściowe oddalenie wniosku podnosząc zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu w odniesieniu do urządzeń przesyłowych wybudowanych w klatach 70 tych ubiegłego wieku oraz podnosząc zarzut zasiedzenia służebności przesyłu w odniesieniu do urządzeń wzniesionych w 1981r. a wchodzących w skład linii energetycznych średniego napięcia przebiegających przez działki nr (...) objęte księgą wieczystą Nr (...). W pozostałym zakresie nie sprzeciwił się ustanowieniu służebności, jednak zakwestionował wysokość żądanego wynagrodzenia.

W uzasadnieniu podał, że obecnie uczestniczka jest właścicielem urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomościach, których dotyczy wniosek. L. i urządzenia wybudowane została w latach 60 -tych , 70- tych oraz 80- tych ubiegłego wieku. W odniesieniu do linii średniego napięcia biegnących przez działki nr (...), powoła się uczestniczka na dokumentację budowy, protokoły odbiorów i przekazanie urządzeń do eksploatacji odpowiednio z roku 1977 i 1981. Przebieg linii nie został od tego czasu zmieniony. Korzystające obecnie z urządzeń przesyłowych przedsiębiorstwo (...) SA w G. jest następcą podmiotów wcześniej posiadających przedmiotowe urządzenia energetyczne na nieruchomościach wnioskodawców. Zarządzeniem z dnia 25 listopada 1958 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) z siedzibą w B., w skład którego włączono Zakład (...) w O.. Zarządzeniem nr 48 z dnia 16 stycznia 1989r. w wyniku podziału ponownie wyodrębniono Zakład (...) w O. , który był przedsiębiorstwem państwowym i został przekształcony w 1993r. w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa a następnie w (...) SA w G. Odział w O. a w lipcu 2007r. w wyniku kolejnego przekształcenia powstała spółka (...) SA w G., która jest obecnym właścicielem i posiadaczem urządzeń elektroenergetycznych.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dla nieruchomości rolnej położonej w D. oznaczonej w ewidencji jako działki gruntu nr (...), o pow. 14,19 ha , prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Szczytnie księga wieczysta nr (...). Właścicielem tej nieruchomości jest wnioskodawczyni J. L.. Nabyła ona własność nieruchomości od swoich rodziców E. G. i J. G., na podstawie umowy o dożywocie z dnia 19.11.1992r. Rodzice wnioskodawczyni nabyli własność nieruchomości od Skarbu Państwa na podstawie umowy sprzedaży z dnia 8 września 1969 r.

Wnioskodawcy A. L. i J. L. są ponadto na prawach wspólności ustawowej właścicielami nieruchomości położonych w D. oznaczonych w ewidencji jako działka gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), działka gruntu nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) i działka gruntu 180, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

( niesporne, akta ksiąg wieczystych (...) (...) , (...), (...))

Na wyżej wymienionych nieruchomościach znajdują się linie elektroenergetyczne biegnące w trzech torach zasilania w tym:

na działce rolnej nr (...) znajduje się linia napowietrzna sN relacji B. (...) o długości 133m, 2 słupy podwójne rozkroczne i 2 słupy pojedyncze,

na działce rolnej o nr 173 znajduje się linia napowietrza sN relacji B. (...) o długości 38 m, bez słupów,

na działce rolnej nr (...) znajduje się linia napowietrzna sN relacji B. (...) o długości 65 m, w tym 1 słup,

na działce rolnej nr (...) znajduje się linia napowietrzna sN relacji B. -D. o długości 204 m, 3 słupy pojedyncze,

na działce rolnej nr (...) znajduje się linia napowietrzna nN relacji stacja transformatorowa D. P. – właściciel nieruchomości o długości 62 m, 1 słup pojedynczy, zakończenie obwodu i przyłącze siedliska zasilającego właściciela,

na działce rolnej nr (...) znajduje się linia napowietrzna nN relacji stacja transformatorowa D. P. – właściciel nieruchomości o długości 62 m , 1 słup pojedynczy.

Pierwsze urządzenia przesyłowe posadowione na działce nr (...) wybudowane zostały przed 1945 rokiem. Po drugiej wojnie światowej podlegały one modernizacji w latach 60 tych. Po raz ostatni urządzenia te i linie były inwentaryzowane modernizowane w latach 70 tych ( 1977 r.). Najpóźniej - w roku 1981 nastąpiło posadowienie linii na działce nr (...) przez ówczesne przedsiębiorstwo państwowe. Od tego czasu urządzenia eksploatowane są w niezmienionej konfiguracji.

( dowód opinia biegłego sądowego R. J. k. 332-338, dokumentacja budowy linii napowietrznej sN B. I. – D. k. 50 – 86, w tym protokoły odbioru z dnia 29.09.1981 r, - k. 60,61, dokumentacja kapitalnego remontu linii B. – D. I – k. 87-140, Inwentaryzacja linii B. (...) z lat 1969-1972 – k. 141 )

Obecnym właścicielem i posiadaczem urządzeń przesyłowych jest uczestnik (...) S.A. w G.. Pierwszym posiadaczem urządzeń był Skarb Państwa – reprezentowany kolejno przez przedsiębiorstwa państwowe ,w tym przez Zakład (...) w O.. Następnymi posiadaczami tych urządzeń przesyłowych były kolejno podmioty powstające z przekształcenia w 1993 r. Zakładu (...) w O. w (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa, utworzony w 2004 r. Zakład (...) SA w O., który z kolei połączył się ze spółką (...) SA w G. i działał pod firmą (...) SA w G. Oddział w O.. W lipcu 2007r. nastąpiła zmiana nazwy Spółki na obecną: (...) SA w G..

( fakty niesporne)

Wnioskodawcy pismem z dnia 22 kwietnia 2013r. zwrócili się do uczestnika z wnioskiem o uregulowanie tytułu prawnego do korzystania z urządzeń przesyłowych przez odpłatne ustanowienie służebności przesyłu. W odpowiedzi z dnia 21.08.2013r. uczestnik nie kwestionując roszczeń wnioskodawców, zaproponował im ustanowienie służebności za wynagrodzeniem w kwocie 5.732 zł .

( niesporne , pismo uczestnika – k. 6)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Bezspornym jest, że przez teren gospodarstwa rolnego wnioskodawców przebiegają różne linie energetyczne należące obecnie do uczestniczki – (...) Spółka Akcyjna. Z uwagi na podniesienie przez uczestniczkę zarzutu zasiedzenia w odniesieniu do części urządzeń przesyłowych a mianowicie posadowionych na działkach nr (...), należało w pierwszej kolejności rozstrzygnąć postanowieniem częściowym ustalając czy do zasiedzenia w zarzuconym zakresie doszło.

Sąd ustalił na podstawie opinii biegłych sądowych, jakie dokładnie linie i urządzenia elektroenergetyczne znajduję się na nieruchomościach wnioskodawców i kiedy zostały one wzniesione. Usytuowanie urządzeń przedstawiła biegła z zakresu geodezji J. K.. Opinia nie nasuwa zastzezeń i nbie byk kwestionowana. Z kolei opinia biegłego z zakresu energetyki R. J. opisuje w sposób jasny i logiczny jakie dokładnie urządzenia w tym jakie linie i słupy posadowione są na poszczególnych działkach ewidencyjnych. Z opinii biegłego wynika, iż linie energetyczne na działkach (...) były wznoszoe od dawna a najpóźniejszą była budowa linii energetycznej na działce (...) - w roku 1981. Opinia biegłego jest jasna i zrozumiała. W świetle opinii nie budzą wątpliwości twierdzenia uczestniczki co do okresu wzniesienia urządzeń na działkach nr (...) oraz oddania ich do eksploatacji. Twierdzenia uczestniczki w tym zakresie mają przy tym oparcie także w dokumentacji technicznej uczestniczki powstałej w czasie budowy , modernizacji i inwentaryzacji linii energetycznych , w szczególności -pozwolenia na budowę, protokół odbioru robót.

Z twierdzeń uczestnika popartych przedłożoną powykonawczą dokumentacją techniczną oraz opinia biegłego wynika zatem, że od dnia 30 września 1981r. w odniesieniu do działki (...) oraz od 25 kwietnia 1977r. na działce nr (...), przedsiębiorstwo państwowe - Zakład (...) w O. przystąpiło do użytkowania urządzeń przesyłowych posadowionych na wskazanych działkach wnioskodawczyni.

Zarazem uczestnik nie przestawił żadnych dowodów, wskazujących na to, by w procesie inwestycyjnym lub po jego zakończeniu, w jakikolwiek sposób brano pod uwagę prawa właściciela nieruchomości. O braku formalnego tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości wnioskodawców ( poza samym prawem ich wybudowania wynikającym z pozwolenia na budowę) świadczy chociażby treść ksiąg wieczystych oraz treść pism wymienionych przez strony przed niniejszym postępowaniem. Przekonywujące są twierdzenia wnioskodawców, podnoszących, że wzniesienie linii przesyłowych na ich gruntach nastąpiło bez uzyskania tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości w zakresie, w którym to czyni obecnie uczestnik.

Zważyć należy, że według aktualnie obowiązującego stanu prawnego, do nabycia przez przedsiębiorcę przesyłowego uprawnień do korzystania z cudzej nieruchomości, wiążących się z posiadaniem na tej nieruchomości urządzeń przesyłowych, może dojść w drodze umowy albo ustanowienia służebności przez sąd, bądź też na skutek zasiedzenia. Zgodnie z art.305 ¹kc, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 §1 kc prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art.49 §1 przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

Według art.305 ²§2kc, jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 kc właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Z treści pism skierowanych przez wnioskodawców do uczestnika przed zainicjowaniem niniejszego postępowania wynika, że uczestnik nie kwestionował faktu braku tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości wnioskodawców a strony nie mogły się wówczas porozumieć jedynie co do wysokości należnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

W ocenie Sądu poniesiony przez uczestnika dopiero w toku niniejszego postepowania zarzut zasiedzenia odpowiednich służebności w odniesieniu do części urządzeń przesyłowych okazał się zasadny.

Zgodnie z art. art. 292 kc, służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

W niniejszej sprawie, w pierwszej kolejności należało ustalić, czy w trybie zasiedzenia doszło do nabycia służebności przesyłu ( służebności gruntowej o analogicznej treści) na gruntach wnioskodawców a w szczególności czy i kiedy rozpoczął się bieg terminu zasiedzenia i czy nie został on przerwany oraz czy upłynął on przed wniesieniem przez wnioskodawców wniosku w niniejszej sprawie.

Przesłanką zasiedzenia służebności ( podobnie jak i prawa własności) jest nieprzerwane jej posiadanie przez okres 20 lub 30 lat( art. 172 kc w zw z art. 292 kc

Nie chodzi przy tym o samoistne posiadanie nieruchomości ( jak przy zasiedzeniu własności nieruchomości ) lecz w istocie rzeczy o posiadanie zależne - czyli takie jakie wiąże się z faktycznym korzystaniem z nieruchomości przez podmiot legitymującemu się służebnością przesyłu ( lub służebnością gruntową o takim charakterze). Długość okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia zależy od dobrej bądź złej wiary posiadacza w momencie objęcia nieruchomości (w zakresie służebności) w posiadanie.

Jak wynika z poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń, budowa urządzeń przesyłowych (w tym widocznych dla każdego słupów i przewodów) na gruntach wnioskodawców oznaczonych jako działki nr (...) oraz przystąpienie do ich eksploatacji nastąpiło w latach 70 tych oraz najpóźniej w roku 1981. Z tymi zatem faktami – wzniesieniem urządzeń przesyłowych i rozpoczęciem ich eksploatacji należy wiązać moment objęcia w posiadanie nieruchomości ( w zakresie służebności) przez działające wówczas w imieniu Skarbu Państwa przedsiębiorstwo państwowe – Zakład (...). Zarówno dokumentacja techniczna uczestnika dotycząca modernizacji linii jak i protokół końcowego odbioru z dnia 29.09.1981r. wskazują, że najpóźniejszą datą, od której rozpoczął bieg termin zasiedzenia jest 30 września 1981.

Z treści księgi wieczystej (...) oraz aktów notarialnych znajdujących się w aktach księgi wieczystej wynika wprost, że w chwili wznoszenia urządzeń przesyłowych wiadomym było, że wnoszone są one na nieruchomości nie stanowiącej własności Skarbu Państwa lecz stanowiącej własność osób fizycznych ( rodziców wnioskodawczyni). Nie pozwala to utrzymać domniemania, że objęcie nieruchomości w posiadanie (w związku z przystąpieniem do eksploatacji wybudowanych urządzeń przesyłowych) nastąpiło w dobrej wierze. Oznacza to, iż okres niezbędny do zasiedzenia wynosi w niniejszej sprawie lat 30. Okres ten upłynął z dniem 2011 r. a w odniesieniu do linii „poniemieckich” zmodernizowanych w roku 1977 jeszcze wcześniej.

Przed wejściem w życie art. 305 ¹ – 305 ⁴ kpc, dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu ( por. uchwała SN z dnia 22.05.2013r. IIICZP 18/13 Lex 1316046). Zasiedzenie następuje przy tym, na rzecz podmiotu, który władał nieruchomością w zakresie odpowiedniej służebności - w dacie upływu terminu zasiedzenia ( art. 176 kc). Własność urządzeń przesyłowych i ich trwały oraz widoczny charakter, nie były w niniejszej sprawie kwestionowane .

Jeśli chodzi o ciągłość posiadania i możliwość doliczenia przez uczestnika okresów posiadania przez poprzedników, w tym przez Skarb Państwa, którego uprawnienia w okresie obowiązywania dawnego art. 128 kc wykonywały przedsiębiorstwa państwowe, Sąd Rejonowy w Szczytnie wyraża pogląd, że co do zasady nie ma przeszkód w doliczeniu wcześniejszych okresów posiadania na podstawie art. 176§1 kc. Wynika to z istoty posiadania i wiążącego się posiadaniem systemu domniemań uregulowanych w przepisach art. 339-341 kc. W szczególności zgodnie z art. 340 kc domniemywa się ciągłość posiadania. Każdorazowo zatem do obalenia domniemania konieczny jest dowód stosownie do art. 6 kc. O ile w niniejszej sprawie wnioskodawcy obalili domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym, to przeciwko ciągłości posiadania nie przedstawili żadnych dowodów.

W ocenie Sądu nie obala domniemania ciągłości posiadania zasada jednolitego funduszu własności państwowej, jaka obowiązywała w polskim porządku prawnym przed 1.02.1989 r., i która była wyrażona w obowiązującym wówczas art. 128 §1 kc. W tamtym okresie, w zakresie praw rzeczowych, przedsiębiorstwa państwowe, mimo organizacyjnej odrębności, nie były odrębnym od Skarbu Państwa podmiotami praw i wykonywały jedynie uprawnienia Skarbu Państwa. Brak owej odrębności wywoływał skutek w postaci niemożności zasiedzenia przez przedsiębiorstwo państwowe służebności związanej z posiadaniem urządzeń przesyłowych na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa. Zarówno bowiem posiadaczem urządzeń ( w wyniku wykonywania uprawnień Skarbu Państwa przez przedsiębiorstwo państwowe) jak i gruntu pozostawał Skarb Państwa. Takich jednak przeszkód nie ma w odniesieniu do gruntów nie stanowiących własności Skarbu Państwa. Nic nie stoi na przeszkodzie przyjęciu, że bieg terminu zasiedzenia służebności rozpoczynał się na rzecz Skarbu Państwa . Zmiana stanu prawnego nastąpiła z dniem 1.02.1989 r., to jest z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989r. o zmianie ustawy kodeks cywilny ( Dz. U. Nr 3 poz.11). Dokonana wówczas nowelizacja art. 128 kc, spowodowała, iż doszło do podmiotowego oddzielenia państwowych osób prawnych ( w tym przedsiębiorstw państwowych ) od Skarbu Państwa. W rezultacie tych zmian, od dnia 1 lutego 1989 r. stało się możliwe zasiedzenie służebności gruntowej przez posiadające urządzenia przesyłowe przedsiębiorstwa państwowe - także w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa ( por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012r. IIICZP 93/11, LEX 1136115).

Posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 kc i mogło prowadzić do zasiedzenia. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2013 r. I CSK 495/12, LEX nr 1365592, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r. IV CSK 183/11, LEX nr 1130302).

Podkreślenia wymaga również i to, że pogląd o możliwości doliczenia okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia sprzed uchylenia art. 128 kc znajduje wsparcie w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego . Problem ten szeroko został przedstawiony przy okazji rozważań dotyczących zasiedzenia służebności gruntowej przez przedsiębiorstwa państwowe w postanowieniu Sądu Najwyższego

z dnia 13 stycznia 2016 r. V CSK 224/15 LEX nr 1977833

Skoro zatem (nawet przy uwzględnieniu najdłuższego możliwego okresu), upłynął już termin prowadzący do zasiedzenia służebności przesyłu, w odniesieniu do urządzeń przesyłowych posadowionych na działkach (...), to wnioskodawcy nie mogą się domagać ustanowienia w tym zakresie służebności w drodze orzeczenia sądowego. Ustalenie faktu zasiedzenia w niniejszej sprawie - jako przesłanki rozstrzygnięcia – jest przy tym dopuszczalne. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008r. II CSK 389/08 Lex 48715).

W tych warunkach Sąd częściowo oddalił wniosek.