Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA w SO w Gdańsku Ewa Downar-Zapolska

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Wronkowska

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2013 r. w Gdańsku

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 29 kwietnia 2013 r. nr (...)

oddala odwołanie

Sygnatura akt: VII U 1864/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił prawa do renty rodzinnej A. B. po zmarłym ojcu E. B.. W uzasadnieniu organ rentowy podał, że zmarły w chwili śmierci nie spełniał warunków wymaganych do przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ w dziesięcioleciu (od 28 lutego 2002 r. do 27 stycznia 2012 r.) przed dniem zgonu (28 lutego 2012 r.) nie udokumentowano jego 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Nadto organ podał, że zmarły nie udowodnił 30 lat okresów składkowych. Zgon nastąpił po upływie 18 miesięcy od ustanie okresu ubezpieczenia (ostatnie ubezpieczenie do 31 grudnia 1996 r. – zgon 28 lutego 2012 r.). Ponadto, ostatnim ubezpieczeniem zmarłego nie było ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do renty rodzinnej po ojcu E. B.. W uzasadnieniu podała, że ojciec od 1966 r. do 1969 r. przyuczał się do zawodu murarza i wiosną 1970 r. otworzył działalność gospodarczą, którą prowadził do 2004 r. Wraz z mamą posiadali gospodarstwo rolne i najczęściej w okresach zimowych zawieszał działalność gospodarczą płacąc składki emerytalno-rentowe do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Od 1 stycznia 1997 r. do 30 czerwca 2004 r. opłacał składki w KRUS – się, gdyż coraz trudniej było otrzymać zlecenie na rynku pracy na roboty budowlane. Ojciec nigdy nie uchylał się od pracy, a brak jej na otwartym rynku pracy wpłynął na niego depresyjnie. Łącznie z przyuczeniem do zawodu ma 37 lat pracy. Wnioskodawczyni podała również, że jest uczennicą II kl. Liceum Ogólnokształcącego i chciałaby kontynuować naukę. Ojciec już nie jest w stanie jej pomóc, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych po 37 latach pracy ojca i opłacaniu przez niego składek odmówił mu przyznania renty rodzinnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, a w uzasadnieniu powołał się na argumentację jak w treści zaskarżonej decyzji. Ponadto wskazał, że organ rentowy nie uwzględnił również okresu 1 maja 1966 do 1 maja 1969 r., z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Nadto pozwany wskazuje, iż w w/w okresie zmarły jako syn płatnika nie mógł zostać zgłosimy do ubezpieczeń jako pracownik, bowiem z chwilą ukończenia 16 roku życia, tj. od dnia 13 września 1967 r. winien być zgłoszony jako osoba współpracująca, a takiego zgłoszenia organ rentowy również nie odnotował.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. B., ur. dnia (...), zmarł w dniu 28 lutego 2013 r.

Ubezpieczony posiadał córkę, ur. dnia (...)

(okoliczności niesporne a nadto vide: akt zgonu – k. 15, akt urodzenia – k. 11 akt rentowych)

W dniu 25 marca 2013 r. małoletnia A. B. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o rentę rodzinną po zmarłym ojcu.

(okoliczności niesporne a nadto vide: wniosek – k. 1-8 akt rentowych)

E. B. udowodnił 24 lata, 1 miesiąc i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych, a w dziesięcioleciu (od 28 lutego 2002 r. do 27 stycznia 2012 r.) przed dniem zgonu nie udokumentował 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Ponadto, zgon nastąpił po upływie 18 miesięcy od ustania okresu ubezpieczenia (ostatnie ubezpieczenie do 31 grudnia 1996 r.).

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 29 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił prawa do renty rodzinnej A. B..

(vide: karta przebiegu zatrudnienia – k. 50/54, decyzja z dnia 29 kwietnia 2013 r. – k. 55-56 akt rentowych)

Od dnia 1 października 1966 do 1 października 1969 r. E. B. odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie rzemieślniczym C. B. w zawodzie murarz. W tym okresie nie był jednak zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca.

(dowód: zaświadczenia z dnia 17 czerwca 2013 r.)

W okresie od 1 stycznia 1973 r. do 1 kwietnia 2004 r. E. B. prowadził działalność gospodarczą.

W dziesięcioleciu (od 28 lutego 2002 r. do 27 stycznia 2012 r.) przed dniem zgonu ubezpieczony podlegał rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu do 1 kwietnia 2004 r. oraz od 2 kwietnia 2004 r. do 30 czerwca 2004 r. i opłacał z tego tytułu składki.

(dowód: zaświadczenia z dnia 10 września 2004 r. – k. 25, zaświadczenia z KRUS z dnia 15 marca 2013 r. – k. 27 akt rentowych)

Powyższy stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz w aktach rentowych pozwanego, których prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania. Sąd również nie znalazł podstaw, by odmówić im wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. B. nie jest zasadne i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd zważył, iż zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy w pełni zasługuje na wiarę, dokumenty zawarte w aktach rentowych ubezpieczonego oraz dokumentacji lekarskiej nie były kwestionowane przez żadną ze stron co do ich prawdziwości, rzetelności. Także i Sąd nie znalazł podstaw by nie dać im wiary.

W myśl art. 65 ust. 1ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 j.t.) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy (ust. 2).

W art. 67 ust. 1 cytowanej ustawy wskazano, że do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1)dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2)przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

3)małżonek (wdowa i wdowiec);

4)rodzice.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 powyższej ustawy dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)do ukończenia 16 lat;

2)do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów (ust.2).

Zaznaczyć należy, że zgodnie z treścią art.57 cytowanej ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach ubezpieczenia – wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tychże okresów.

Zgodnie zaś z art.57 ust. 2, przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Dla osoby z wysokim stażem ubezpieczeniowym wymagane jest więc tylko zaistnienie całkowitej niezdolności do pracy oraz posiadanie przez nią wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS, w art.58 wprowadza dodatkowe wymogi co do drugiej z przesłanek wymienionych w art.57 ust. 1 i 2 pkt 5, a mianowicie wykazania częstości ubezpieczenia.

Ubezpieczony, u którego niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 roku życia, posiadający odpowiedni staż ubezpieczeniowy powinien wykazać dodatkowo, iż z wymaganego ustawą okresu przynajmniej 5 lat przypadało w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, przy czym, do tego dziesięcioletniego okresu, nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że E. B., ur. dnia (...), zmarł w dniu 28 lutego 2013 r., a ponadto, że łącznie posiadał 24 lata, 1 miesiąc i 9 dni okresy składkowe i nieskładkowe.

Przedmiotem sporu pozostawało z kolei, czy ubezpieczony E. B. spełniał warunków wymaganych do przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy, tj. czy w dziesięcioleciu (od 28 lutego 2002 r. do 27 stycznia 2012 r.) przed dniem zgonu posiadał 5-letni okres składkowy i nieskładkowy i czy niezdolność do pracy powstała w okresie 18 miesięcy od ustania okresu ubezpieczenia, a w konsekwencji, czy jego córce A. B. przysługuje prawo do renty rodzinnej.

W treści art. 10 ust. 1 powyższej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W ust. 2 wskazano z kolei, że okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Z art. 10 ust. 2 u.e.r.f.u.s. jasno wynika, że okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono składki, uwzględnia się przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Tak więc treść tego przepisu jasno stanowi, że znajduje on zastosowanie przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a nie wyłącznie w sprawach o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 lutego 2012 r., sygn. akt: III AUa 1508/11).

Zdaniem Sądu Okręgowego, z treści zgromadzonej w sprawie dokumentacji jednoznacznie wynikało, że ubezpieczony w okresie od 28 lutego 2002 r. do 1 kwietnia 2004 r. oraz od 2 kwietnia 2004 r. do 30 czerwca 2004 r. podlegał rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu i opłacał z tego tytułu składki. Niemniej jednak okres ten jest za krótki, aby uznać, że w dziesięcioleciu przed dniem zgonu ubezpieczony posiadał 5-letni okres składkowy i nieskładkowy.

W związku z powyższym, ustalenia wymagało również, czy do okresów składkowych i nieskładkowych można zaliczyć okres od dnia 1 października 1966 do 1 października 1969 r. wskazywany jako okres odbywania przez E. B. praktycznej nauki zawodu w zakładzie rzemieślniczym C. B. w zawodzie murarz. Niemniej jednak, w ocenie Sądu Okręgowego w świetle zgromadzonego materiału dowodowego brak ku temu podstaw.

Zauważyć należy, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt 3 cytowanej ustawy za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne - zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.

Zatrudnianie młodocianych w powyższym okresie odbywało się na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 z późn. zm.). Zgodnie z jej treścią za młodocianego uważano osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 roku życia. Od dnia 21 lipca 1961 r. - na mocy art. 45 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160) - podwyższono tę granicę wieku do lat 15. Podstawą zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych jest nawiązanie stosunku pracy (umowy o naukę zawodu lub w celu przygotowania zawodowego) pomiędzy młodocianym a pracodawcą (zob. wyroki SA w Katowicach: z dnia 13 czerwca 2006 r., III AUa 250/05, Biul. SAKa 2007, nr 1; z dnia 14 czerwca 2006 r., III AUa 457/05, Biul. SAKa 2007, nr 1; z dnia 14 czerwca 2006 r., III AUa 455/05, Biul. SAKa 2007, nr 1). A zatem okresy zatrudnienia młodocianych przed dniem 1 stycznia 1975 r. (tj. dniem wejścia w życie kodeksu pracy, w którym uregulowano kwestie zatrudniania młodocianych) mogą być traktowane jako okresy składkowe tylko w razie spełnienia warunków określonych w przytoczonych aktach prawnych. Por. też wyrok SN z dnia 23 kwietnia 1999 r., II UKN 593/98 (OSNAPiUS 2000, nr 12, poz. 485).

W ocenie Sądu Okręgowego A. B. nie wykazała, aby w spornym okresie lat 1966-1969 E. B. był zatrudniony w ramach praktycznej nauki zawodu, tj. nie przedstawiła umowy zawartej przez niego z C. B.. Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych – podczas gdy w rozpatrywanym przypadku takich dowodów zabrakło, a zaświadczenia z Cechu (...) z dnia 2 kwietnia 2004 r. nie stanowiło dostatecznego środka dowodowego na potwierdzenie powyższej okoliczności. Niemniej jednak nawet zaliczenie powyższego okresu nie skutkowałoby osiągnięciem przez ubezpieczonego 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, a zatem wymóg udowodnienie 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgonu pozostaje aktualny.

Reasumując, w toku postępowania przed Sądem wnioskodawczyni nie udowodniła, że w dziesięcioleciu przed dniem zgonu E. B. posiadał wymagany 5-letni okres składkowy i nieskładkowy ani też nie wykazała, aby posiadał 30-letni okres składkowy i nieskładkowy. Zasadnym było również uznanie, że niezdolność do pracy powstała w okresie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania okresu ubezpieczenia. Tym samym, E. B. nie spełnił warunków do ustalenia, iż przysługiwało mu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, a w konsekwencji brak było podstaw do przyznania prawo do renty rodzinnej wnioskodawczyni A. B..

W konkluzji z przytoczonych wyżej względów Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w zw. z cytowanymi wyżej przepisami, orzekł jak w sentencji.

SSA w SO Ewa Downar-Zapolska