Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2018r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SSO Katarzyna Antoniak (spr.)

Sędziowie: SO Jacek Witkowski

SO Jerzy Zalasiński

Protokolant st.sekr.sądowy Dorota Malewicka

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2018 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z wniosku E. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do zasiłku chorobowego i zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 grudnia 2017r. sygn. akt IV U 251/17

oddala apelację.

J. Z. K. A. J. W.

Sygn. akt: IV Ua 13/18

Wyrokiem z 1 grudnia 2017r. Sąd Rejonowy w Siedlcach zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 13 lipca 2017r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej E. R. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 25 czerwca 2016r. do 25 lipca 2016r. i ustalił, że ubezpieczona nie ma obowiązku zwrotu pobranego za ten okres zasiłku wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w łącznej kwocie 2 232,70 złotych.

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

Decyzją z 13 lipca 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił E. R. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 25 czerwca 2016r. do 25 lipca 2016r. i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za ten okres wraz z odsetkami ustawowymi w łącznej wysokości 2.232,70 złotych. Organ rentowy wskazał, że będąc zatrudniona w Zespole Szkół (...) w G., w okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia dla (...) Centrum (...), rejestrując określone czynności w systemie informatycznym i zatwierdzając rozliczenie miesięczne. Za wykonaną czynność otrzymała wynagrodzenie. Pobrany przez nią zasiłek chorobowy, jako nienależnie wypłacony, podlega więc zwrotowi wraz z odsetkami.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona wniosła o jej zmianę. Wskazała, że w okresie zwolnienia lekarskiego wykonała tylko jedną czynność w ramach umowy zlecenia, trwającą 15 minut i nie otrzymała za to dodatkowego wynagrodzenia, gdyż ono jest określone za cały dany okres, niezależnie od poświęconego na daną czynność czasu. Jej zdaniem wykonała czynność nagłą, wymuszoną okolicznościami. Nie można więc jej uznać za wykonywanie pracy zarobkowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację z uzasadnienia zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy ustalił, że ubezpieczona E. R. od 1989r. jest pracownikiem Zespołu Szkół (...) w G.. Jednocześnie od 2013r. współpracuje z (...) Zakładem (...) na podstawie umowy zlecenia, w ramach której u swojego pracodawcy zajmuje się prowadzeniem ubezpieczenia grupowego pracowników i raz w miesiącu zatwierdza w systemie informatycznym zleceniodawcy deklaracje ubezpieczeniowe pracowników. W okresie od 25 czerwca 2016r. do 25 lipca 2016r. ubezpieczona była niezdolna do pracy i korzystała ze zwolnienia lekarskiego od pracy. Z tego tytułu pobrała zasiłek chorobowy w łącznej wysokości 2.089,71 złotych. Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 20 lipca 2016r. ubezpieczona zalogowała się w siedzibie pracodawcy do systemu informatycznego (...) Centrum (...), zatwierdzając rozliczenie miesięczne ubezpieczenia grupowego pracowników Zespołu Szkół (...) w G. podlegających temu ubezpieczeniu. Za czynności wykonane w ramach umowy zlecenia dla (...) Centrum (...) ubezpieczona otrzymała od zleceniodawcy wynagrodzenie.

W przedstawionym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że odwołanie ubezpieczonej zasługiwało na uwzględnienie. Sąd wskazał, że zgodnie z art.6 ust.1 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2017r., poz.1368) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Przysługuje on również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego (art.7 pkt 1 ustawy). Zgodnie zaś z art.17 ust.1 w/w ustawy ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego pracą zarobkową jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim (tak SN w wyroku z 5 kwietnia 2005r., w sprawie I UK 370/04, OSNP 2005/21/342). Z kolei w wyroku z 9 października 2006r. Sąd Najwyższy podkreślił, że nie każdy przejaw aktywności stanowi wypełnienie przesłanki z art.17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, powodujące utratę prawa do zasiłku chorobowego. Nie dochodzi do wypełnienia przesłanek z art.17 przywołanej ustawy, gdy były to zachowania o charakterze incydentalnym, wymuszone okolicznościami (sygn. akt II UK 44/06 OSNP 2007 nr 19-20, poz. 295).

W świetle powyższego Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zatwierdzenie przez ubezpieczoną w systemie informatycznym deklaracji rozliczeniowej ubezpieczonych pracowników było właśnie czynnością incydentalną, wymuszoną okolicznościami, wykonywaną raz w miesiącu. Kwestionowaną przez organ rentowy czynność, ubezpieczona wykonała w okresie zwolnienia lekarskiego tylko raz, w dniu 20 lipca 2016r. i zajęła jej ona raptem kilka minut. Żaden inny pracownik Zespołu Szkół (...) w G. nie mógł ubezpieczonej w tym zastąpić, gdyż tylko ona miała zawartą z ubezpieczycielem stosowną umowę, dysponowała własnym loginem do jego systemu informatycznego, zabezpieczonym indywidualnym hasłem. Wykonywanie przez nią czynności dla (...) Centrum (...) nie polegało zaś zwykle wyłącznie na comiesięcznym wysłaniu deklaracji, ale także na prowadzeniu dokumentacji ubezpieczeniowej pracowników, informowaniu ich o możliwości objęcia ubezpieczeniem grupowym, przedstawianiu oferty ubezpieczyciela, przyjmowaniu deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia, wprowadzenia w takiej sytuacji danych pracownika do systemu informatycznego. Sąd Rejonowy zauważył, że w uchwale z 25 września 1976r. (sygn. akt III CZP 40/76, OSNC 1977/3/48) Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że mimo iż za czynności związane z obsługą grupowych ubezpieczeń pracownicy otrzymują zapłatę od towarzystwa ubezpieczeniowego, a nie od pracodawcy, to obowiązek ich obsługi jest przede wszystkim realizacją obowiązków pracowniczych. Pracodawca bowiem, jako ubezpieczający, jest stroną grupowego ubezpieczenia na życie (obok ubezpieczyciela i ubezpieczonego) i na podstawie tej umowy zobowiązuje się do dokonywania czynności związanych z obsługą ubezpieczenia, czyli wyznaczenia osoby, która będzie się tym zajmować w jego imieniu (sygn. akt III CZP 40/76, OSNC 1977/3/48).

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że zgodnie z art.84. ust.1 i 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Sąd stwierdził, że w świetle powyższego uregulowania, wypłaconego ubezpieczonej za sporny okres świadczenia nie można uznać w myśl art.84 ust.2 ustawy systemowej za świadczenia nienależne, a tylko świadczenie nienależnie pobrane w myśl art.84 ust.1 tej ustawy podlega zwrotowi.

Nadto Sąd pierwszej instancji stwierdził, że brak było nadto podstaw do żądania od ubezpieczonej przez organ rentowy zapłaty odsetek ustawowych od pobranych świadczeń za okres poprzedzający wydanie decyzji w niniejszej sprawie. Roszczenie organu rentowego o zapłatę tych odsetek staje się bowiem wymagalne dopiero od doręczenia decyzji osobie zobowiązanej do zwrotu tego świadczenia, a nie w chwili pobrania świadczenia. Świadczenia z ubezpieczeń społecznych przyznawane są bowiem w drodze decyzji administracyjnych i na podstawie decyzji administracyjnych są wypłacane. Nie można zatem utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne, podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art.84 ustawy systemowej uważane za nienależne podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lutego 2010r., w sprawie I UK 210/09, Lex nr 585713).

W przedstawionym stanie rzeczy Sąd Rejonowy na podstawie art.477 ¹⁴§ 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

Od powyższego wyroku apelację złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wydane orzeczenie ,tj. art.233§1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wyprowadzenie ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym poprzez przyjęcie, że aktywność zawodowa podjęta przez ubezpieczoną w okresie zwolnienia lekarskiego miała jedynie charakter incydentalny oraz że ubezpieczona nie wprowadziła świadomie w błąd organu rentowego odnośnie okoliczności świadczenia pracy podczas zwolnienia lekarskiego,

2.  naruszenie prawa materialnego ,tj. art.17 ust.1 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zw. z art.84 ust.1 i ust.2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że podjęcie działalności zarobkowej w okresie zwolnienia lekarskiego nie stanowi podstawy do pozbawienia ubezpieczonej prawa do zasiłku chorobowego oraz zobowiązania do ich zwrotu.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną przedstawione przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W przekonaniu Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się zarzucanych mu w apelacji naruszeń prawa procesowego i materialnego. Stan faktyczny sprawy jest bezsporny i wynika z niego, że w dniu 20 lipca 2016r. (w okresie orzeczonej niezdolności do pracy) ubezpieczona wykonała czynność polegającą na przesłaniu miesięcznego raportu na rzecz (...) w ramach obsługi programu obowiązującego u zatrudniającego ją pracodawcy grupowego ubezpieczenia pracowników. Oceniając takie działanie ubezpieczonej w całokształcie okoliczności sprawy Sąd Rejonowy doszedł do słusznego wniosku, że zachowanie ubezpieczonej nie podlega sankcji przewidzianej w art.17 ust.1 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Sąd ten prawidłowo ocenił, że zachowanie ubezpieczonej należy ocenić jako incydentalne i wymuszone okolicznościami sprawy. Nie można bowiem nie zauważyć, że obsługa programu grupowego ubezpieczenia pracowników w ramach umowy zlecenia zawartej z (...) była związana z zatrudnieniem ubezpieczonej w ramach stosunku pracy. Jednocześnie wykonywanie czynności związanych z obsługą tego systemu było objęte odrębną umową zlecenie zawartą między ubezpieczoną a (...) i o ile w okresie zwolnienia ubezpieczona powstrzymała się od wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, o tyle wobec braku uregulowania kwestii zastępstwa ubezpieczonej w wykonaniu czynności na rzecz (...), ubezpieczona w poczuciu odpowiedzialności (w interesie ubezpieczonych pracowników) wykonała jednorazową, trwającą kilka minut, czynność przesłania miesięcznego raportu osób ubezpieczonych do (...). Nie ulega wątpliwości, że tego rodzaju działanie ubezpieczonej należy uznać za wymuszone okolicznościami (brak osoby zastępującej ubezpieczoną w tym zakresie) i choć za czynność tę ubezpieczona otrzymała przewidziane w umowie wynagrodzenie, to nie sposób uznać, aby dokonując tej czynności w okresie zwolnienia lekarskiego ubezpieczona działała z zamiarem uzyskania dodatkowego zarobku obok zasiłku chorobowego.

Nie sposób również stwierdzić, aby ubezpieczona „kryła” - jak to określił apelujący – przed organem rentowym swoją współpracę z (...). Pojęcie ukrywania zakłada świadome działanie ukierunkowanie na ukrycie określonego zdarzenia czy działania przed określonym podmiotem. Z materiału dowodowego nie wynika, aby ubezpieczona składała wobec organu rentowego oświadczenie lub dokumenty mające za przedmiot umowę z (...) lub innym podmiotem (nie licząc pracodawcy), w którym negowałaby istnienie takiej umowy. W tych okolicznościach brak jest podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczona pobrała nienależnie zasiłek chorobowy.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc apelację organu rentowego oddalił.