Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 12 października 2017r.

Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, Wydział II Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Magdalena Fluder

Protokolant: praktykant Maciej Tomaszewski

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Miasto P. – Zarządowi (...) w P.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

1.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, wydanego dnia 11 maja 2011r. w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 11 lipca 2011r., w części dotyczącej odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwot należności głównej od dnia 3 czerwca 2011r. do dnia 31 sierpnia 2013r.;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu.

SSR Magdalena Fluder

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 21 kwietnia 2017r. powódka J. K. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 11 maja 2011r., wydanego w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 11 lipca 2011r., na podstawie którego postępowanie egzekucyjne prowadzi Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu B. K., w sprawie o sygn. akt KM 1024/16. Powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wywodziła, iż nie została zawiadomiona o wydaniu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, co pozbawiło ją wpływu na postępowanie sądowe i uniemożliwiło zaskarżenie tytułu egzekucyjnego. Powódka powołała się także na fakt przedawnienia roszczenia egzekwowanego przez pozwanego.

W treści pisma procesowego datowanego na 12 września 2017r. pozwany Miasto P. – Zarząd (...) w P. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany podniósł, iż tytuł wykonawczy stanowi nakaz zapłaty z dnia 11 maja 2011r., któremu w dniu 12 lipca 2011r. została nadana klauzula wykonalności. Od tego dnia biegnie zatem dziesięcioletni termin przedawnienia roszczenia przewidziany w art. 125 § 1 k.c. Wniosek inicjujący postępowanie egzekucyjne wpłynął do Komornika Sądowego dnia 1 września 2016r., a zatem przez upływem terminu przedawnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W treści nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego dnia 11 maja 2011r., w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11, Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu nakazał pozwanej J. K., aby zapłaciła na rzecz powoda Miasta P. – Zarządu (...) w P. kwotę 209,50 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi: od kwoty 200 zł od dnia 15 grudnia 2009r. do dnia zapłaty i od kwoty 9,50 zł od dnia 21 kwietnia 2011r. do dnia zapłaty, wraz z kosztami sądowymi w kwocie 7,50 zł oraz kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 60 zł.

Nakaz zapłaty wydany dnia 11 maja 2011r., wobec jego niezaskarżenia, uprawomocnił się w dniu 2 czerwca 2011r.

Dnia 11 lipca 2011r. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydany dnia 11 maja 2011r., został z urzędu zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

Dowód: nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 11 maja 2011r. (k. 6 akt sprawy V Nc 4337/11 Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu); zarządzenie z dnia 11 lipca 2011r. (k. 9 akt sprawy V Nc 4337/11 Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu); postanowienie z dnia 11 lipca 2011r. (k. 10 akt sprawy V Nc 4337/11 Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu).

W dniu 1 września 2017r. do kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu B. K. wpłynął wniosek Miasta P. – Zarządu (...) w P. o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużniczce J. K..

Podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego stanowił tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, wydanego dnia 11 maja 2011r. w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

Dowód: wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego (k. 1 akt KM 1024/16 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu B. K.).

Powódka J. K. ma 49 lat, jej jedyne źródło utrzymania stanowią zasiłki otrzymywane z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w P., w ramach systemu pomocy społecznej. Powódka otrzymuje zasiłek celowy na żywność w kwocie po 250 zł miesięcznie, zasiłek okresowy w kwocie po 210,38 zł miesięcznie oraz zasiłki celowe z przeznaczeniem na inne cele (opłaty za media, leki etc…). J. K. pobiera również zasiłek mieszkaniowy. Powódka jest zarejestrowana od dnia 7 sierpnia 2015r. w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. W ciągu całego życia powódka pracowała zawodowo jedynie przez ok. 5 lat. J. K. cierpi na zwyrodnienie kręgosłupa i astmę. Powódka samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, nie może liczyć na pomoc dzieci, które również mają trudną sytuację materialną.

Dowód: zaświadczenia Powiatowego Urzędu Pracy w P. z dnia 27 marca 2017r. (k. 6), z dnia 3 lipca 2017r. (k. 38) oraz z dnia 2 października 2017r. (k. 64); decyzje Prezydenta Miasta P. z dnia 14 marca 2017r. (k. 7-8, k. 13-14 i k. 15-16), z dnia 7 kwietnia 2017r. (k. 9-10 i k. 11-12) oraz z dnia 17 lipca 2017r. (k. 39, k. 40, k. 41, k. 42, k. 43); zaświadczenie lekarskie z dnia 11 października 2017r. (k. 65); wynik badania MR (k. 66).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy, dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu o sygn. V Nc 4337/11, dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy o sygn. KM 1024/16 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu B. K. oraz zeznań złożonych przez powódkę.

Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.).

W myśl dyspozycji przepisu art. 245 k.p.c., dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Sąd dał wiarę przedłożonym przez stronę powodową dowodom z dokumentów prywatnych, albowiem strona pozwana w żaden sposób nie kwestionowała ich prawdziwości ani autentyczności, a Sąd nie znalazł podstaw, by wątpliwości w tym zakresie powziąć z urzędu.

Zaakcentowania wymaga nadto, iż Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania stron, ograniczając go do przesłuchania powódki, na okoliczność jej aktualnej sytuacji materialnej i życiowej. Sąd uznał, że zasadne jest przesłuchanie wyłącznie strony powodowej (art. 302 § 1 k.p.c.), albowiem strona pozwana nie miałaby szczegółowej wiedzy odnośnie okoliczności objętych tezą dowodową.

Oceniając zeznania złożone przez powódkę J. K. Sąd dał im wiarę w całości. Pozostawały one bowiem spójne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, świadczącym o korzystaniu przez powódkę z systemu pomocy społecznej i niewykonywaniu przez nią pracy zarobkowej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się jedynie częściowo zasadne.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż stosownie do treści przepisu art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli: 1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście; 2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie; 3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Odnosząc powyższe do okoliczności rozpoznawanej sprawy trzeba podkreślić, iż powódka kwestionuje tytuł wykonawczy będący orzeczeniem sądu tj. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, opatrzony klauzulą wykonalności. W takim przypadku zastosowanie może znaleźć wyłącznie dyspozycja przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., który pozwala powołać się tylko na zdarzenia powstałe po powstaniu tytułu egzekucyjnego, na zdarzenia, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzut spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Dłużnik może bowiem bez ograniczeń powoływać się na zdarzenia mające miejsce po powstaniu tytułu egzekucyjnego, nawet w odniesieniu do orzeczeń korzystających z powagi rzeczy osądzonej (jak wyroki i postanowienia sądowe). Natomiast na zdarzenia poprzedzające wydanie tytułu egzekucyjnego dłużnik może powoływać się tylko wówczas, gdy tytuły egzekucyjne nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej (por. Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Wydawnictwo Currenda 2005r., wyd. III. pod. red. Z. Szczurek). Dłużnik nie może natomiast w drodze tego powództwa zmierzać do wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia sądu stanowiącego tytuł egzekucyjny (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1972r., II PR 372/72, publ. OSP 1973/11/222), może przeczyć tylko treści innych tytułów egzekucyjnych, których nie chroni prawomocność materialna (res iudicata) czy zawisłość sporu (lis pendens), m.in.: ugoda sądowa, ugoda zawarta przed sądem polubownym, akt notarialny, bankowy tytuł egzekucyjny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003r., III CZP 78/03, publ. Prok. i Pr. 2004/6/36).

Przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. stwarza podstawę do zwalczania tytułu wykonawczego w przypadku, gdy już po powstaniu tytułu egzekucyjnego zaszły zdarzenia prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania lub zdarzenia, wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane. Na podstawie regulacji materialnoprawnych w literaturze rozróżnia się zdarzenia zależne od woli stron (np. spełnienie świadczenia, potrącenie) oraz niezależne od woli stron (m.in. przedawnienie roszczenia, niemożność świadczenia wskutek okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada) (por. uchwała Sądu Najwyższego: z dnia 14 października 1993r., III CZP 141/93, publ. OSNC 1994/5/102 oraz z dnia 30 lipca 1974r., III CZP 44/74, publ. OSNC 1975/5/78).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy powódka podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

Stosownie do treści przepisu art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 125 § 1 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydany przez Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu dnia 11 maja 2011r., w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11, uprawomocnił się dnia 2 czerwca 2011r. Brzmienie cytowanego powyżej przepisu art. 125 § 1 k.c. prowadzi do wniosku, iż termin przedawnienia roszczenia objętego tytułem wykonawczym, którego pozbawienia wykonalności w niniejszej sprawie domagała się powódka, co do zasady upływałby w czerwcu 2021r.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowym postępowaniu wynika, że tytuł egzekucyjny został z urzędu zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem wydanym dnia 11 lipca 2011r. Następnie, w dniu 1 września 2016r., pozwany złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu B. K. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko powódce.

Stosownie do treści przepisu art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Zgodnie przy tym z brzmieniem przepisu art. 124 § 1 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Przy uwzględnieniu wskazanych okoliczności należało dojść do przekonania, iż w dacie orzekania przez Sąd nie upłynął jeszcze termin przedawnienia roszczenia w zakresie należności głównej (albowiem w momencie złożenia wniosku egzekucyjnego bieg terminu przedawnienia uległ przerwaniu).

Podkreślenia wymaga w tym miejscu, że w odniesieniu do odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od należności głównej zasądzonej w nakazie zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym przez Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu dnia 11 maja 2011r., w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11 zastosowanie winny znaleźć dwa terminy przedawnienia określone w cytowanym powyżej przepisie art. 125 § 1 k.c. Odsetki wymagalne do dnia uprawomocnienia się nakazu zapłaty ulegają wszak przedawnieniu 10-cio letniemu, zaś odsetki należne od kwoty głównej i wymagalne po tej dacie, ulegają przedawnieniu w terminie trzyletnim.

Wobec powyższego, odsetki ustawowe zasądzone od należności głównej: w kwocie 200 zł od dnia 15 grudnia 2009r. do dnia 2 czerwca 2011r. oraz w kwocie 9,50 zł od dnia 21 kwietnia 2011r. do dnia 2 czerwca 2011r. ulegałyby przedawnieniu w terminie 10 lat. Odsetki należne od momentu uprawomocnienia się nakazu zapłaty podlegały trzyletniemu terminowi przedawnienia. Skoro, jak wskazano powyżej, wierzyciel złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego dnia 1 września 2016r., należało dojść do przekonania, że przedawnieniu uległy odsetki ustawowe za opóźnienie należne od dnia 3 czerwca 2011r. do dnia 31 sierpnia 2013r. tj. należne do momentu poprzedzającego 3 lata przed złożeniem przez pozwanego wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Kwestia prawidłowości doręczenia J. K. odpisu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym mogłaby natomiast podlegać badaniu wyłącznie na etapie złożenia przez powódkę sprzeciwu od nakazu zapłaty (bądź ewentualnie na etapie zażalenia na postanowienie o zaopatrzeniu tytułu egzekucyjnego w klauzulę wykonalności). Żadnego z wymienionych środków powódka jednak nie złożyła.

Mając na uwadze przytoczone powyżej argumenty Sąd pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Poznaniu, wydanego dnia 11 maja 2011r. w sprawie o sygn. akt V Nc 4337/11, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 11 lipca 2011r., w części dotyczącej odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwot należności głównej od dnia 3 czerwca 2011r. do dnia 31 sierpnia 2013r., oddalając powództwo w pozostałej części.

W myśl dyspozycji przepisu art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Norma zawarta w cytowanym przepisie wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Brzmienie wskazanego przepisu pozwala sądowi – w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów albo nie obciążenie jej w ogóle kosztami. Ustawodawca nie definiuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi.

W doktrynie podkreśla się, iż szczególne znaczenie dla możliwości zastosowania wskazanego przepisu ma ocena zachowania się stron z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Podstawą do takiej oceny może być zachowanie się strony w procesie, jak i jej sytuacja pozaprocesowa - stan majątkowy, szczególna sytuacja zdrowotna i życiowa (tak: A. Górski [w:] A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Oficyna 2008, w Systemie Informacji Prawnej LEX; komentarz do art. 102 k.p.c.).

W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie wystąpiły szczególne okoliczności, które uprawniały do odstąpienia od ogólnej zasady rozdziału kosztów procesu. Sytuacja materialna i życiowa powódki jest trudna. Jedynym źródłem utrzymania J. K. są świadczenia wypłacane przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w P., w ramach systemu opieki społecznej. Wysokość środków, którymi dysponuje powódka prowadzi przy tym do wniosku, że obciążenie jej kosztami przedmiotowego postępowania powodowałoby uszczerbek w koniecznym utrzymaniu. Konieczność pokrycia kosztów niniejszego procesu stanowiłaby dla powódki znaczną dolegliwość, mogącą zagrozić podstawom jej egzystencji. Biorąc nadto pod uwagę wiek powódki oraz posiadane przez nią doświadczenie zawodowe, trzeba było dojść do przekonania, że J. K. nie dysponuje możliwościami pozyskania dodatkowego dochodu, który mogłaby przeznaczyć na pokrycie kosztów niniejszego postępowania.

SSR Magdalena Fluder