Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 lipca 2018 r. w S.

sprawy z powództwa Kancelarii (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K.

przeciwko D. P.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego D. P. na rzecz powoda Kancelarii (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. kwotę 186,03 (sto osiemdziesiąt sześć 03/100) złotych z liczonymi od tej kwoty odsetkami:

- ustawowymi od dnia 16 grudnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r.,

- ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 59,36 (pięćdziesiąt dziewięć 36/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  wyrokowi w pkt I i III nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 770/18 upr.

UZASADNIENIE

wyroku zaocznego z dnia 2 lipca 2018 r.

Powód Kancelaria (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od D. P. kwoty 376,03 złotych z odsetkami ustawowymi od 16 grudnia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 r., oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że pozwany w dniu 15 listopada 2015 roku zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. umowę pożyczki na kwotę 159 złotych. Umowa ta została zawarta za pośrednictwem platformy internetowej. Następnie powód zawarł z pożyczkodawcą umowę cesji, na podstawie której nabył przedmiotową wierzytelność, na którą składają się kwota pożyczki oraz prowizja w kwocie 27,03 złotych i koszty dochodzenia należności (opłaty za monity telefoniczne i pisemne) w kwocie 190 złotych.

Strona pozwana, choć odpis pozwu i zawiadomienie o terminie wyznaczonym na rozprawę zostały jej skutecznie doręczone, nie stawiła się, nie domagała się rozpoznania sprawy w jej nieobecności, ani też nie zajęła stanowiska w sprawie ustnie lub na piśmie.

Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia:

W dniu 15 listopada 2015 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawarli za pośrednictwem strony internetowej (...) umowę pożyczki, na podstawie której pozwanemu została wypłacona kwota 159 złotych. D. P. zobowiązał się do zwrotu wymienionej kwoty oraz zapłaty prowizji, tj. do uiszczenia łącznie kwoty 186,03 złotych w terminie do dnia 15 grudnia 2015 roku. Następnie w dniu 23 listopada 2015 r. własnoręcznym podpisem potwierdził treść zawartej umowy.

(dowód: umowa ramowa pożyczki, k. 21-24v, formularz informacyjny dotyczący umowy pożyczki, k. 25-27, potwierdzenie realizacji przekazu pieniężnego, k. 29)

W § 6 ust. 4 wskazanej umowy zastrzeżono, że w przypadku opóźnienia lub braku płatności pożyczkobiorca może zostać obciążony opłatami w kwotach po 20 złotych za przesłanie wezwania do zapłaty, na który to koszt składają się m. in. opłata za wysłanie upomnień SMS (5 zł) oraz wysłanie upomnienia drogą elektroniczną (10 zł). W formularzu tym zastrzeżono także możliwość obciążenia pożyczkobiorcy kwotą 110 złotych za przesłanie piątego wezwania do zapłaty po 30 dniach kalendarzowych od daty upływu terminu spłaty pożyczki, na co składa się m. in. opłata za wysłanie upomnień SMS (5 zł) oraz wysłanie upomnienia listem poleconym (20 zł).

W dniu 24 października 2016 roku w (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zawarł umowę przelewu wierzytelności z Kancelarią (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w K.. Zgodnie z § 6 tejże umowy strony oświadczyły, że wierzytelności określone w Załączniku nr 1a i 1b zostały przeniesione na ten ostatni podmiot z dniem zawarcia umowy. Wśród przenoszonych wierzytelności znajdowała się także wierzytelność wobec D. P., wynikająca z umowy zawartej w dniu 15 listopada 2015 roku. Wysokość należności przysługującej wobec pozwanego została przy tym określona na 376,03 złotych, w tym 159 złotych określono jako kapitał.

(dowód: umowa przelewu wierzytelności, k. 16-17, wyciąg z załącznika 1a do umowy przelewu wierzytelności, k. 18)

Sąd co do zasady podzielił twierdzenia faktyczne powoda. W szczególności nie budziło wątpliwości twierdzenie, że doszło do zawarcia umowy pożyczki za pomocą środków porozumiewania się na odległość, a pozwany nie zwrócił kwoty pożyczki. .

Wątpliwości Sądu budziło jednak, czy poprzednik prawny powoda podejmował działania windykacyjne, które miały uprawniać go do pobierania opłat za te czynności. Treść art. 339 § 2 k.p.c. upoważnia Sąd do przyjęcia za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Przepis ten nie dotyczy zaś sfery prawnej, która w pełni podlega ocenie Sądu.

Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Poprzednika powoda i pozwanego łączyła umowa pożyczki, której istotą zgodnie z art. 720 § 1 k.c. jest przeniesienie przez pożyczkodawcę na pożyczkobiorcę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, za jednoczesnym zobowiązaniem się pożyczkobiorcy do zwrotu pożyczkodawcy tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Pożyczka ta stanowiła jednocześnie kredyt konsumencki, mając na uwadze że została udzielona przez przedsiębiorcę w zakresie jego działalności konsumentowi (art. 3 ust. 1 i art. 3 ust. 2 pkt 1 oraz art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, Dz.U.2016.1528 t.j. z dnia 2016.09.22).

Umowę pożyczki zawartą przez strony Sąd ocenił jako ważną w odniesieniu do kwoty pożyczonego kapitału wraz z prowizją. Nie budziło również wątpliwości, że pozwany nie spełnił spoczywającego na nim świadczenia pieniężnego.

Sąd stwierdził jednak bezskuteczność postanowień umownych w zakresie pozostałych składowych elementów żądania pozwu, tj. kosztu monitów telefonicznych i pisemnych w kwocie 190 złotych.

Podkreślić należy, że uprawnienie do badania zasadności żądań pozwu w tym zakresie (a jednocześnie uprawnienie do badania z urzędu skuteczności postanowień umownych pożyczki) daje Sądowi przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. W orzecznictwie stwierdzono, że bezskuteczność niedozwolonych klauzul następuje ex lege i ex tunc, a w ich miejsce wchodzą odpowiednie przepisy dyspozytywne (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem (osobą fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową – art. 22 ¹ k.c.) nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu następujących przesłanek:

1.  postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem,

2.  ukształtowane przez postanowienie prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami,

3.  powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz

4.  postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

W ramach umowy pożyczki głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania przez pewien okres, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków po nadejściu daty wymagalności. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowana w kodeksie cywilnym taki sposób, że może być zarówno umową odpłatną jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy powinno być wyraźnie określone w umowie. Co do zasady formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią zaś odsetki, ewentualnie (tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie) zapłata prowizji.

W tym miejscu należy podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienie umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem.

Przez pryzmat powyższej regulacji należało ocenić pobierane przez powoda opłaty za monity telefoniczne i pisemne w celu windykacji dochodzonej pozwem należności głównej.

Omawiane postanowienia nie regulują głównych świadczeń stron. Powód nie wykazał też, aby wspomniane wyżej opłaty zostały indywidualnie uzgodnione z pozwanym, a na nim (jako wywodzącym z tych zapisów skutki prawne) spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07). Rozważeniu podlegało więc, czy zapisy umowy dotyczące obciążenia pozwanego powyższymi opłatami stanowiły w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta”, bądź kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sprzeczności z dobrymi obyczajami.

Zdaniem Sądu tak właśnie należy ocenić postanowienia umowne obciążające pozwanego kosztami pisemnych, telefonicznych i elektronicznych monitów pochodzących od pożyczkodawcy. Naliczone na podstawie § 6 ust. 4 łączącej strony umowy opłaty w kwocie 190 złotych wielokrotnie przekraczają zastrzeżoną prowizję w kwocie 27,03 złotych. Mając na uwadze, że opłaty te zostały naliczone w terminie 30 dni kalendarzowych od daty wystąpienia opóźnienia po stronie pożyczkobiorcy, należy przyjąć, że w istocie stanowiły one ukrytą formę zysku dla pożyczkodawcy. Brak bowiem podstaw dla powiązania zastrzeżonych w umowie opłat za monity z kosztami prowadzenia działalności przez pożyczkodawcę.

W szczególności powszechnie znanym faktem jest, że skierowanie wezwania w drodze poczty elektronicznej nie pociąga za sobą żadnych kosztów i nie jest czynnością czasochłonną, a proces wysyłania takich wezwań jest zazwyczaj zautomatyzowany. Podobnie naliczanie opłaty w kwocie 5 złotych od jednej wiadomości tekstowej SMS rażąco odstaje od kosztów realnie wiążących się z taką czynnością, w sytuacji gdy na rynku usług telekomunikacyjnych powszechnie spotykane są oferty nielimitowanej liczby wiadomości tekstowych w ramach abonamentu.

Wreszcie nie sposób pominąć, że z zastrzeżonej kwoty 110 złotych za piąte wezwanie do zapłaty, jedynie 20 złotych miałoby stanowić koszt wysłania przesyłki listem poleconym, a 5 złotych koszt wiadomości tekstowej SMS. Tym samym nie sposób ocenić wysokości wskazanej opłaty inaczej, niż jako zastrzeżonej w celu osiągnięcia dochodu przez pożyczkodawcę.

Sąd nie kwestionuje uprawnienia strony powodowej jako pożyczkodawcy do pobierania opłat za czynności windykacyjne. Jednakże stoi na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i być pobierane w związku z rzeczywiście ponoszonymi kosztami działalności. Zakres kosztów związanych z czynnościami pożyczkodawcy, determinujący ich wysokość, powinien zostać przedstawiony w pozwie w taki sposób, aby w świetle doświadczenia życiowego oraz logiki nie budził żadnych wątpliwości.

Z tych względów orzeczono jak w pkt I wyroku, zasądzając kwotę 186,03 złotych (kapitał pożyczki wraz z prowizją), z liczonymi od tej kwoty odsetkami ustawowymi od dnia 16 grudnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Podstawę rozstrzygnięcia o odsetkach stanowił przy tym art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Mając na uwadze, że pozwany miał zwrócić kwotę pożyczki wraz z prowizją do 15 grudnia 2015 r., od następnego dnia pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia.

W pkt II z uwagi na to, że doszło do rażącego naruszenia interesów konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oddalono powództwo w zakresie kwoty 190 złotych. Podnieść przy tym należy, że powód nie wykazał, aby jego poprzednik podjął jakiekolwiek działania windykacyjne, które miały być związane z naliczonymi przez niego opłatami. W treści pozwu nie wskazano, ile monitów telefonicznych, mailowych lub pisemnych wystosowano do pozwanego, oraz w jakiej dacie. Na powodzie, jako wywodzącym z tej okoliczności konsekwencje prawne w postaci dochodzonej przez niego z tego tytułu kwoty 190 złotych, spoczywał ciężar wykazania tych twierdzeń w rozumieniu art. 6 k.c. Powód nie przedstawił jednak twierdzeń, które pozwalałyby zweryfikować zasadność naliczonej przez jego poprzednika kwoty 190 złotych, ani tych okoliczności nie udowodnił.

W pkt III Sąd zasądził na rzecz powoda od pozwanego blisko połowę poniesionych kosztów procesu, które podlegały stosunkowemu rozdzieleniu na podstawie art. 100 k.p.c. Powód sprawę wygrał w 49,47%, a zatem w takim zakresie może domagać się zwrotu poniesionej przez siebie kwoty 120 złotych, na którą składają się opłata od pozwu i wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem (§ 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie). Stąd należało zasądzić na jego rzecz 59,36 złotych.

Orzeczenie o rygorze natychmiastowej wykonalności pkt I i III, zawarte w pkt IV wyroku, było zaś obligatoryjne z mocy art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.