Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2018 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy M. w W.

z dnia 30 listopada 2017 r., sygn. akt XVI C 1807/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz D. W. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 714/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 maja 2017 r. D. W. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 1.800 zł wraz z ustawowymi odsetki za opóźnienie liczonymi od dnia 3 marca 2017 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) ze składką regularną. Umowa została rozwiązana. Strona powodowa wezwała pozwanego do wypłaty kwot zatrzymanych w związku z rozwiązaniem umowy, lecz pozwany nie zwrócił ich. Na dzień rozwiązania umowy na rachunku powoda było 15.376,87 zł. Pozwany wypłacił jedynie cześć tych środków zatrzymując kwotę 1.800 zł. W ocenie powoda postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia w części, w jakiej zastrzegały prawo pozwanego do pomniejszenia wartości polisy o opłatę za całkowity wykup polisy w proporcji wskazanej w tabeli opłat i limitów stanowiły niedozwolone postanowienia umowne, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c. i nie wiązały powoda.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany przyznał, iż strony łączyła umowa na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Pozwany potwierdził również, iż dokonał całkowitej wypłaty wartości wykupu polisy. Podał, że strony zawarły aneks do umowy, na mocy którego uległa zmiana wyliczania opłat pobieranych w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy i powód miał wiedzę o wysokości opłaty z tytułu wykupu.

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2017 r., sygn. akt XVI C 1807/17 upr. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.800 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 marca 2017 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 947 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, skarżąc go w całości. Orzeczeniu Sądu pierwszej instancji zarzucił naruszenie:

⚫

art. 233 § 1 k.p.c. mające wpływ na treść orzeczenia, przez:

1.  dokonanie dowolnej nie zaś swobodnej oceny dowodów i błędne wyprowadzenie z materiału dowodowego sprawy, że podstawą obliczenia wartości wykupu polisy były postanowienia OWU przed zmianą nadaną im przez Aneks do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) nr polisy (...) (dalej jako (...)), podczas gdy do rozwiązania umowy doszło na podstawie OWU po dokonanych Aneksem zmianach;

2.  poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów polegającej na błędnym uznaniu, że zapis wprowadzający przez pozwanego w umowie ubezpieczenia opłaty pobieranej w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy w wysokości wskazanej po zmianach wprowadzonych Aneksem do umowy ubezpieczenia, kształtuje prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, podczas gdy brak jest ku temu przesłanek;

3.  poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów polegającej na uznaniu, że opłata stanowi sankcję za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy podczas gdy opłata zgodna jest z Aneksem zawartym przez strony;

4.  poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów polegającej na uznaniu, że pobrana przez pozwanego opłata w wysokości 5% wartości umowy jest wysoka, nieuzasadniona i nieekwiwalentna, rażąco narusza interesy konsumenta w tym przede wszystkim interes ekonomiczny, podczas gdy oplata pobrana została zgodnie z § 1 ust. 2 Aneksu;

5.  poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów polegającej na błędnym uznaniu, że zawarty przez strony Aneks jedynie obniża wysokość opłaty za wykup podczas gdy pobrana oplata w wysokości 1.800,00 zł stanowi 5 % wartości umowy.

⚫

art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. IX ust. 1 OWU w zw. z pkt. 4 Tabeli opłat i limitów poprzez błędne uznanie, że wskazane zapisy OWU mają w sprawie zastosowanie podczas gdy brak było podstaw do jego zastosowania bowiem w niniejszej sprawie zastosowane powinny zostać §1 ust. 1 w zw. z §1 ust. 2 Aneksu;

⚫

art. 65 § 2 k.c. w zw. Aneksem do umowy ubezpieczenia poprzez niezastosowanie Aneksu podczas gdy Aneks miał zastosowanie;

⚫

art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez błędne zastosowanie, podczas gdy brak było postaw do uznania, że przepisy te mają zastosowanie zastosowane w sprawie.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i orzeczenie o kosztach procesu w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy w pełni podziela i aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, uznając je za prawidłowo osadzone w zgromadzonym materiale dowodowym, jak również stwierdza, że poczynionym na ich podstawie rozważaniom prawnym nie można postawić zarzutu naruszenia obowiązujących przepisów.

Analiza oceny dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy prowadzi do wniosku, iż Sąd ten dokonał ich oceny zgodnie zasadą swobodnej oceny dowodów określoną w art. 233 § 1 k.p.c., zatem jako nieuzasadnione należy uznać odmienne twierdzenia pozwanego. Zgodnie z przyjętym przez Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000/17/655) stanowiskiem, normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymogami prawa procesowego, zasadami doświadczenia życiowego i regułami logicznego rozumowania, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiążąc ich moc i wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd I instancji tak zakreślonych granic nie przekroczył. Należy podkreślić, iż Sąd I instancji dokonał wnikliwej i rzetelnej analizy całego przedstawionego materiału dowodowego. W ramach dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów Sąd ten nie uchybił zasadom logicznego rozumowania lub też doświadczenia życiowego. W świetle powyższego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji uznać należy za prawidłowe.

Zauważyć należy, iż Sąd Rejonowy oceniając postanowienia umowy dotyczące wartości wykupu uwzględnił zawarty przez strony aneks. Sąd I instancji wskazał, iż sam charakter i sposób ustalania opłaty za wykup był abuzywny, a jej wysokość nawet po obniżeniu była zbyt wygórowana, gdyż w dalszym ciągu przerzucano część kosztów zawarcia umowy na konsumenta.

W ocenie Sądu Okręgowego postanowienia dotyczące badanego świadczenia miały charakter abuzywny, kształtując prawa i obowiązki strony powodowej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszając jej interesy. Niewątpliwie co do zasady umowy ubezpieczenia są zawierane na wiele lat. Jednocześnie jednak oczywistym jest, że część klientów ostatecznie podejmie decyzję o wcześniejszym rozwiązaniu z umowy, do czego ma pełne prawo i okoliczność ta stanowi ryzyko przedsiębiorcy prowadzącego działalność ubezpieczeniową. Sposób uregulowania omawianego świadczenia w umowie wskazuje jednak, że swoje ryzyko pozwany jako przedsiębiorca w całości przerzucał na konkretnego konsumenta, obniżając wysokość tego świadczenia, w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy. Przejęcie przez ubezpieczyciela części wpłaconych środków, w arbitralnej wysokości nie mającej w ocenie Sądu związku z rzeczywiście poniesionymi kosztami, oraz fakt, że w takich okolicznościach to wyłącznie strona powodowa ponosiła ryzyko wcześniejszego rozwiązana umowy, rażąco naruszało jej interes jako konsumenta, a nadto było wyrazem nierówności stron tego stosunku zobowiązaniowego, kształtując prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Powyższej oceny nie zmienia fakt podpisania przez strony aneksu do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną. Aneks ten miał zmienić zasady obliczania opłaty za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy, określając, iż jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5% wartości umowy. Ciągle jednak wysokość potrącanej kwoty nie była powiązana z wysokością zgromadzonego kapitału, a abstrakcyjną tzw. „wartością umowy”. Należy podkreślić, że z treści samego aneksu wynika, że opłata miała być wyliczana w dotychczasowy sposób z tym zastrzeżeniem, że jej wysokość nie mogła przekroczyć 5% wartości umowy - uzasadnione więc było w świetle samego aneksu badanie zapisów umowy w jej pierwotnym brzmieniu.

Ponadto w ocenie Sądu Okręgowego rzeczą wtórną jest okoliczność, jak procentowo określona została wartość wykupu, bowiem abuzywności analizowanych zapisów upatrywać należy w braku ekwiwalentności świadczeń, a także niejasnym sformułowaniu zapisów odnoszących się do wypłaty tego świadczenia, zawartych zarówno w OWU, jak i aneksie. Wartość umorzonych jednostek wynosiła 17.176,87 zł, zaś za wykup pobrano opłatę w wysokości 1.800 zł. Pobrano więc opłatę w wysokości ponad 10%. Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego, sposób wyliczenia wartości wykupu skonstruowany w aneksie, jedynie pozornie czyni świadczenia stron ekwiwalentnymi. Wartość 5% może pozornie sugerować, iż wartość wykupu jest niska, ale faktycznie tak nie jest.

Co istotne podpisanie aneksu nie zamyka konsumentom drogi do dochodzenia swych prawnie chronionych interesów na drodze sądowej, w tym w zakresie dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej w większym rozmiarze niż wynika to z obniżenia opłaty likwidacyjnej lub podwyższenia wskaźnika wykupu w związku zawarciem aneksu. Niedopuszczalne i sprzeczne z obowiązującymi przepisami jest stanowisko, że wobec stosowania praktyki zaakceptowanej przez Prezesa UOKiK i potwierdzonej w sposób formalny poprzez wydaną decyzję oraz zawarte porozumienie nie jest możliwe indywidualne badanie zapisów wzorca umowy pod kątem ich abuzywności. Przyjęcie i wykonanie stanowiska Prezesa UOKiK nie pozbawia bowiem konsumenta prawa do dochodzenia spornej części świadczenia na drodze sądowej ani nie stanowi przeszkody dla sądu do dokonywania samodzielnych ustaleń w zakresie postanowień, którym powód zarzuca abuzywny charakter.

Brak jest podstaw do przyjęcia, że Sąd Rejonowy naruszył przepis art. 65 § 2 k.c. Jak wskazano wyżej również zapisy aneksu ustalające wartość wykupu rażąco naruszały interesy konsumenta i były sprzeczne z dobrymi obyczajami. Brak jest też podstaw do przyjęcia, że powód miał jakikolwiek realny wpływ na treść aneksu tym bardziej, że jak wynika z akt sprawy sporządzenie aneksu było wykonaniem decyzji Prezesa UOKiK. Okoliczność, że pozwany poinformował powoda o warunkach zawarcia aneksu, sposobie ustalenia wysokości opłaty, skutkach naliczania opłat i terminie od kiedy aneks będzie skuteczny w przypadku jego zawarcia w żaden sposób nie świadczy o tym, że warunki aneksu zostały z nim uzgodnione, wręcz przeciwnie wynika z tego, że podobnie jak OWU zostały one narzucone konsumentowi bez możliwości jakiejkolwiek ich zmiany.

Za całkowicie chybiony uznać należy zarzut naruszenia art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., bowiem Sąd Rejonowy wyraźnie wskazał, iż spełnienie świadczenia w postaci wypłaty całkowitej miało swoje źródło w umowie łączącej strony, zaś przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia nie miały w sprawie zastosowania.

Mając powyższe na uwadze, wobec bezzasadności podniesionych zarzutów, zarówno naruszenia prawa procesowego, jak i prawa materialnego, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu w instancji odwoławczej zostało wydane w oparciu o treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika strony powodowej w kwocie 450 zł obliczone na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.