Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Krzysztof Ficek

Sędziowie SO Marcin Schoenborn (spr.)

SR del. Agnieszka Woźniak

Protokolant Monika Dąbek

przy udziale Grzegorza Popławskiego Prokuratora Prokuratury Rejonowej w T.

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2018 r.

sprawy skazanego A. B. (B.) ur. (...) w B.

syna Z. i J.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 27 lutego 2018 r. sygnatura akt VI K 816/17

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 624 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że wskazuje, iż łączonymi były kary łączne pozbawienia wolności orzeczone wyrokami w sprawach VI K 363/17 i VI K 560/17 oraz obniża wymierzoną skazanemu karę łączną do 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego A. K. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

  Sygn. akt VI Ka 421/18

  wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 29 maja 2018 r. sporządzone w całości na wniosek obrońcy skazanego

Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach wyrokiem łącznym z dnia 27 lutego 2018 r. sygn. akt VI K 816/17 z powołaniem się na art. 91 § 2 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami tego sądu w sprawach VI K 363/17 i VI K 560/17 i wymierzył skazanemu A. B. karę łączną 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (pkt 1 wyroku). Na jej poczet w oparciu o art. 577 kpk zaliczył skazanemu wszystkie dotychczasowe okresy odbycia kar podlegających łączeniu z uwzględnieniem okresów zaliczonych na ich poczet (pkt 3 wyroku). Ustalił, że w zakresie objętym wyrokiem łącznym poszczególne połączone wyroki nie podlegają odrębnemu wykonaniu (pkt 2 wyroku). Rozstrzygając o kosztach przyznał obrońcy stosowną kwotę tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu (pkt 4 wyroku), zwalniając jednocześnie skazanego od ponoszenia kosztów w sprawie o wydanie wyroku łącznego (pkt 5 wyroku).

Apelacje od tego wyroku łącznego złożył obrońca skazanego. Zaskarżył orzeczenie jedynie co do wymiaru kary łącznej orzeczonej w pkt 1, zarzucając:

5.  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 4 kpk i art. 410 kpk w zw. z art. 366 § 1 kpk w zw. z art. 2 § 2 kpk mającą wpływ na treść wyroku, poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności, a także poprzez oparcie wyroku na ustaleniach faktycznych nie polegających na prawdzie,

6.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający wpływ na jego treść wynikający z niepełności postępowania dowodowego i oparcia się nie nieaktualnej i niepełnej opinii penitencjarnej,

7.  rażącą niewspółmierność kary polegającą na wymierzeniu skazanemu kary łącznej 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności zamiast kary łącznej 3 lat pozbawienia wolności, podczas gdy odnośnie osoby skazanego występuje wyraźna pozytywna prognoza kryminologiczna, skazany prezentuje krytycyzm wobec popełnionych przez siebie przestępstw i swego dotychczasowego trybu życia, a właściwy zakład karny wydał co do zasady korzystną dla skazanego opinią osobopoznawczą, co uzasadniało oparcie się na zasadzie absorpcji w wyższym stopniu, niż miało to miejsce w zaskarżonym wyroku.

Z powołaniem się na powyższe zarzuty obrońca wniósł o zmianę pkt 1 zaskarżonego wyroku i obniżenie wymierzonej skazanemu kary łącznej do 3 lat pozbawienia wolności, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Na wniosek obrońcy zawarty w apelacji w toku postępowania odwoławczego zaktualizowana została opinia o skazanym z jednostki penitencjarnej, w której odbywa on karę pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył co następuje.

Apelacja obrońcy okazała się częściowo zasadną.

Rzeczywiście wymierzona skazanemu kara łączna musiała uchodzić za karę rażąco niewspółmiernie surową, choć w nie aż takim stopniu, w jakim za takową postrzegał ją skarżący.

Sąd Rejonowy wymierzył skazanemu karę łączną 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, o której istotnie należy powiedzieć, iż jest niemal bliska sumie łączonych kar. Najwyższą z nich była kara łączna 3 lat pozbawienia wolności, a ich suma wynosiła 5 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności.

W żadnym jednak razie skazany nie zasłużył na premię w postaci kary łącznej orzeczonej w najniższym możliwym rozmiarze, czyli 3 lat pozbawienia wolności, bądź w wysokości znacząco do niej zbliżonej.

Za takim jej ukształtowaniem nie mogły przemawiać twierdzenia skarżącego odnośnie zachowania skazanego w zakładzie karnym podczas odbywania kary pozbawienia wolności.

Prawdą okazało się, że skazany od dnia 20 grudnia 2017 r. jest zatrudniony w zakładzie naprawczym. Potwierdziła to opinia o skazanym z dnia 14 maja 2018 r., a okoliczność tę wcześniej sygnalizował nawet sam skazany w piśmie z dnia 6 lutego 2018 r.. Wnioskował w nim o wyznaczenie obrońcy z urzędu. Oczekiwał również, iż nie będzie doprowadzony na rozprawę, gdyż przebywa w Zakładzie Karnym w K., gdzie pracuje (k. 27). Bynajmniej jednak nie można skutecznie zarzucić Sądowi I instancji, iż nie zostały wyjaśnionymi wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności sprawy, kiedy na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego uzyskana została opinia z jednostki penitencjarnej, która ze względu na czas jej sporządzenia (20 listopada 2017 r.) z natury rzeczy nie mogła wskazywać na wspomniane zatrudnienie skazanego w warunkach izolacji więziennej. Stwierdzała jedynie zainteresowanie skazanego podjęciem zatrudnienia. Ujawniała zatem jego pozytywny stosunek do pracy, a w przypadku jej wykonywania odpłatnie zapewniłaby skazanemu środki finansowe pozwalające przystąpić do regulowania ciążących na nim zobowiązań. Kreśliła też przed skazanym perspektywę, że z czasem podejmie zatrudnienie w zakładzie karnym. Natomiast wyznaczony skazanemu obrońca z urzędu w toku rozprawy w dniu 27 lutego 2018 r., podczas której rzeczona opinia została ujawniona przez odczytanie, nie kwestionował jej miarodajności i przydatności dla dokonywania ustaleń faktycznych w sprawie. Wręcz przyznał się w wywiedzionej apelacji, iż o fakcie zatrudnienia skazanego dowiedział się dopiero po wyroku w kontakcie z zainteresowanym.

Poza tym z faktu, że skazany chciał pracować i w końcu podjął zatrudnienie, a także deklarował krytycyzm wobec popełnionych dotychczas przestępstw, czy nawet miałby być zainteresowanym odbywaniem kary w systemie programowego oddziaływania, wcale jeszcze nie wynikało, aby zasłużył na tak łagodne potraktowanie, jakiego oczekiwał skarżący.

Aktualna opinia o skazanym, tak jak poprzednia, wskazuje jednak, że skazany nie był i nie jest zainteresowany zmianą systemu odbywania kary z systemu zwykłego na system programowego oddziaływania. Co więcej, obie te opinie pozwalają na wysnucie wniosku, iż bez związku z obecnym systemem odbywania kary przez skazanego pozostaje jego oczekiwanie na przyjęcie do oddziału terapeutycznego dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych w Zakładzie Karnym w B., planowane na dzień 18 lipca 2018 r.. W tym stanie rzeczy przeciwne twierdzenie skarżącego powołującego się zapewne na informacje pozyskane od skazanego i jego własne interpretacje, nie mogło podważyć kwestionowanego ustalenia, opartego na dowodzie, który zgodnie z art. 571 § 1 kpk stanowić ma miarodajne źródło wiedzy o zachowaniu skazanego w okresie odbywania kary, jak również jego warunkach rodzinnych, majątkowych i co do stanu zdrowia oraz o wykonaniu kar orzeczonych w poszczególnych wyrokach. Zauważenia wymaga, iż nawet z przepisów Kodeksu karnego wykonawczego nie wynika wcale, iż alternatywną dla spodziewanego przeniesienia skazanego do odbywania kary w systemie terapeutycznym w oddziale terapeutycznym o określonej specjalizacji musiało być odbywanie kary w systemie zwykłym. Warunkiem zaś odbywania kary w systemie programowego oddziaływania jest wyrażenie zgody przez skazanego na współudział w opracowaniu i wykonaniu programu oddziaływania, którego projekt przedstawiany jest każdemu dorosłemu osadzonemu (art. 95 § 1 kkw).

Zgodzić natomiast się trzeba, iż po przetransportowaniu skazanego do Zakładu Karnego w K. w dniu 15 września 2017 r. jego zachowanie ustabilizowało się i aktualnie jest ono oceniane pozytywnie. Nie mniej w całym okresie nieprzerwanej izolacji trwającej od dnia 11 maja 2017 r. określane jest jako umiarkowane. Oprócz tego, że był pięciokrotnie nagradzany regulaminowo, był też dwukrotnie karany dyscyplinarnie, raz za pozytywny test na zawartość środków odurzających w organizmie, kolejno za połknięcie ciała obcego, które to zachowanie wedle psychologa miało podłoże instrumentalne. W jednym przypadku zaistniała też potrzeba przeprowadzenia ze skazanym rozmowy dyscyplinującej. Nie sposób od tego abstrahować, nawet jeśli już w okresie osadzenia w Zakładzie Karnym w K. skazany nie dopuścił się ani razu naruszenia regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności. Miał zatem prawo Sąd Rejonowy ustalić, że zachowanie skazanego w całym dotychczasowym okresie odbywania kary pozbawienia wolności było umiarkowanym. Nie oznaczało to jednak, iż nie wziął pod uwagę poprawy jego zachowania.

Nie dostrzega również skarżący, że wyrok łączny jest instytucją mająca racjonalizować wymiar kary, a nie służyć wyłącznie poprawie sytuacji skazanych. Dlatego też stosowanie absorpcji przy wymiarze kary łącznej nie może być sprzeczne z zapobiegawczymi i wychowawczymi celami kary i działać demoralizująco na sprawców przestępstw, służąc odbieraniu kary łącznej jako instytucji będącej swoistym premiowaniem popełniania przestępstw (por. postanowienie SN z 22 września 2016 r., III KK 140/16, LEX nr 2142559).

Zasadę absorpcji stosuje się zaś wyjątkowo i to jedynie wtedy, gdy przestępstwa objęte zbiegiem przestępstw wskazują na bliską więź przedmiotową i podmiotową, są jednorodzajowe i popełnione zostały w bliskim związku czasowym i miejscowym, stanowiąc jeden zespół zachowań sprawcy, objęty jednym planem działania, mimo godzenia w różne dobra osobiste (por. wyrok SA w Szczecinie z 7 marca 2013 r., II AKa 1/13. LEX nr 1293731). Ma więc ona zastosowanie, gdy związek podmiotowo-przedmiotowy zbiegających się przestępstw jest tak ścisły, że upodabnia je do jednego przestępstwa jak w przypadku pomijalnego zbiegu przestępstw lub ciągu przestępstw, gdy nie potrzeba podwyższać progu represji karnej (por. wyrok SA w Krakowie z 20 września 2012 r., II AKa 168/12, KZS 2012/10/39).

Niczego takiego nie można jednak powiedzieć o zbiegających się przestępstwach popełnionych przez skazanego, których dopuszczał się na przestrzeni wielu lat. Oprócz kradzieży z włamaniem i usiłowań kradzieży z włamaniem popełnianych w grudniu 2016 r. i styczniu 2017 r., nadto sprzeniewierzenia i fałszerstwa dokumentu ze stycznia 2017 r., A. B. ma na koncie również sprzeniewierzenie, za które został skazany jeszcze w styczniu 2009 r. oraz kradzież, co do której wyrok skazujący zapadł w maju 2013 r. Tylko za dwa ostatnie czyny wymierzonymi zostały mu odpowiednio kara 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kara 1 roku pozbawienia wolności, połączone następnie węzłem kary łącznej 3 lat pozbawienia wolności, obejmujące również karę łączną 2 lat pozbawienia wolności wymierzoną za czynu popełnione w grudniu 2016 r.. Za cztery przestępstwa ze stycznia 2017 r., w tym dwa stanowiące jeden ciąg, wymierzona została mu zaś kara łączna 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności łącząca karę 2 lat pozbawienia wolności, karę 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Aktywność przestępczą realizował w różnych miejscach na szkodę różnych podmiotów. Motywowany co prawda był w zasadzie każdorazowo jednakowo, to zysk czerpał z przestępstw dokonywanych na różne sposoby.

Nie sposób też nie dostrzec ilości dotychczas popełnionych przez skazanego przestępstw. Było ich łącznie dwanaście. Zawsze były to przestępstwa umyślne. Oprócz w/w, są to również dwa przestępstwa przeciwko mieniu oraz jedno przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji z wyroku z dnia 31 października 2007 r. w sprawie Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach VII K 120/07, a także przestępstwo z art. 288 § 1 kk, co do którego wyrok zapadł 30 listopada 2009 r. w sprawie Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach VI K 83/10. Wielość przestępstw popełnionych dotychczas przez skazanego była zaś istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za określeniem wymiaru kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji czy częściowej kumulacji w wysokości zbliżonej do minimum (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 20 września 2001 r., II AKa 154/01, Prok.i Pr. z 2002 r. z.4, poz. 26, wyrok SA w Warszawie z dnia 12 lipca 2000 r., II AKa 171/00, OSA z 2001 r., z. 2, poz. 5). Skazany nie miał przecież żadnych oporów, by popełniać kolejne dość poważne przestępstwa. Przychodziło mu to z dużą łatwością, a zakończenie związanej z tym jego aktywności przypada na czas nieodległy dacie, od której jest nieprzerwanie pozbawiony wolności (10 maja 2017 r.). Wymierzane mu trzykrotnie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania okazały się opierać na chybionej prognozie społeczno-kryminologicznej. W każdym przypadku zarządzano wykonanie tych kar. Nawet uprzedni pobyt w warunkach izolacji więziennej zakończony udzieleniem 15 grudnia 2010 r. warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności z okresem próby do 15 grudnia 2012 r. nie okazał się wzbudzić w skazanym oczekiwanej refleksji i dalej popadał w konflikt z prawem. Nie podobna więc kierować się zapewnieniami i deklaracjami skazanego, który przebywając na wolności dowiódł swym postępowaniem, że jeszcze wiele musi się zmienić w jego życiu, aby można było mieć choćby ostrożne przekonanie, że więcej na drogę przestępstwa nie wkroczy. Przed nim jeszcze przecież terapia w związku z uzależnieniem od środków psychoaktywnych. Z doświadczenia życiowego wiadomo zaś, że ich chroniczne zażywanie nierzadko popycha do popełniania przestępstw choćby obliczonych na zdobycie pieniędzy potrzebnych na pozyskanie tych środków. Niewątpliwie więc proces resocjalizacji skazanego w warunkach więziennych musi być kontynuowany w celu wyrobienia i utrwalenia w nim pożądanych społecznie postaw.

Trzeba się jednak zgodzić ze skarżącym, iż nie musi on trwać jeszcze przeszło cztery i pół roku, a tyle wynosić by musiał dalszy okres pobytu skazanego w warunkach izolacji, gdyby zaakceptowanym zostało rozstrzygnięcie o karze łącznej zawarte w zaskarżonym wyroku. Należało go więc skrócić. Uwzględniając, że większości ze zbiegających się przestępstw skazany dopuścił się w grudniu 2016 r. i styczniu 2017 r., a kary wymierzone za te czyny, czy to wyłącznie, czy też w największym stopniu, determinowały rozmiar kar stanowiących podstawę wymiaru kary łącznej, za karę właściwie oddającą relacje pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami, nadto konieczną, a zarazem wystarczającą ze względu na potrzebę jej prewencyjnego oddziaływania, uznać należało już karę łączną 5 lat pozbawienia wolności. Wprawdzie jest ona dalej istotnie wyższa od kary 3 lat pozbawienia wolności oczekiwanej przez skarżącego, wyraźnie jednak będzie łagodniejszą dla skazanego. Stąd korygując zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy obniżył do takiego jej wymiaru wysokość kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej wobec skazanego w pkt 1.

Należało też doprecyzować, iż podstawą wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności były konkretnie kary łączne tego rodzaju z wyroków w sprawach VI K 363/17 i VI K 560/17, a nie kary stanowiące podstawę ukształtowania tych kar łącznych, co równie dobrze mogło sugerować zaskarżone rozstrzygnięcie w oderwaniu od jego pisemnego umotywowania. Tymczasem kiedy zasadnie w myśl art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396) w zw. z art. 4 § 1 kk kara łączna orzekana była na podstawie przepisów Rozdziału IX Karnego karnego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r. z uwzględnieniem zmian, które weszły w życie 15 kwietnia 2016 r., Sąd Rejonowy musiał stosować również art. 85 § 2 kk, zgodnie z którym podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, o których mowa w art. 85 § 1 kk. Nie dał temu jednak odpowiedniego wyrazu. Stosownie do art. 413 § 2 pkt 2 kpk rozstrzygnięcie o karze w wyroku łącznym powinno być natomiast jednoznaczne.

Ponieważ zastrzeżeń Sądu odwoławczego nie budziło rozstrzygnięcie oparte o art. 577 kpk, a także nie dostrzeżonymi zostały inne uchybienia, w szczególności te podlegające uwzględnieniu niezależnie od kierunku i granic zaskarżenia orzeczenia, Sąd odwoławczy zaskarżony wyrok w pozostałej części utrzymał w mocy.

Zasądzając koszty obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym, wobec ich nieopłacenia przez skazanego i złożenia stosownego wniosku przez obrońcę, Sąd odwoławczy kierował się uregulowaniami art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych oraz przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1715). W konsekwencji objęły one opłatę w wysokości stawki minimalnej należnej za obronę w sprawach o wydanie wyroku łącznego powiększonej o obowiązującą stawkę podatku VAT.

Zwalniając z kolei skazanego od ponoszenia wydatków postępowania drugoinstancyjnego jako jedynego składnika kosztów sądowych w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego Sąd odwoławczy kierował się tym, że w sytuacji, w jakiej się on znajduje, a więc gdy przed nim dalszy pobyt w warunkach izolacji, poniesienie ich przez niego byłoby zbyt uciążliwe.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w części dyspozytywnej swego wyroku.