Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2018 r. w Gliwicach

sprawy C. M. (M.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania C. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 29 września 2017 r. nr (...)- (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Teresa Kalinka

Sygn. akt VIII U 1921/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 września 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z. odmówił ubezpieczonemu C. M. ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, iż wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z uwzględnieniem udowodnionych przez ubezpieczonego zarobków jest niższy niż 250%.

W odwołaniu od powyższej decyzji, ubezpieczony wniósł o jej zmianę
i przeliczenie świadczenia w myśl art. 110a. Ubezpieczony podniósł, że w jego ocenie biegły, w oparciu o dokumentację osobową z (...), będzie w stanie wyliczyć jego zarobki za lata 1967 – 1980, co pozwali na dokonanie przedmiotowego przeliczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodatkowo ZUS wskazał, że ubezpieczony do wniosku o przeliczenie emerytury przedłożył zaświadczenie Rp – 7 potwierdzające jego wynagrodzenie osiągnięte w latach 1981 – 1991 i 1998 – 2012, zatem za lata przypadające przed tym okresem, organ rentowy przyjął kwotę najniższego wynagrodzenia obowiązującego w poszczególnych latach. Obliczony, w oparciu o te zarobki, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z uwzględnieniem zarobków z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest niższy niż 250%.

Sąd ustalił, co następuje :

C. M. na podstawie decyzji (...) Oddział w Z. z 24 października 1991r. uzyskał prawo do emerytury górniczej z dniem 7 września 1991r. Do ustalenia jej wysokości przyjęto 33 lata okresów składkowych. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie z 3 kolejnych lat kalendarzowych
z okresu od stycznia 1985r. do grudnia 1987r., gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 356,82% i zgodnie z przepisami został ograniczony do 250%.

Następnie ZUS kolejną decyzją z 14 lutego 2013r. przyznał ubezpieczonemu prawo do kolejnej emerytury górniczej z dniem 1 stycznia 2013r. do wyliczenia wysokości tej emerytury ZUS przyjął podstawę wymiaru poprzednio pobieranej emerytury.

Po uzyskaniu prawa do pierwszego świadczenia, ubezpieczony pozostawał
w zatrudnieniu.

W dniu 12 września 2017r. ubezpieczony wniósł o przeliczenie emerytury, powołując się na nowelizację ustawy o emeryturach i rentach z dnia 5 marca 2015r., tj. na podstawie art. 110a ustawy emerytalno – rentowej. Do wniosku ubezpieczony załączył zaświadczenie Rp-7 z 17 września 2017r., wystawione przez (...) Sp. z o.o.
w W. Biuro w G., potwierdzające jego zarobki za lata 1998 – 2012.

W efekcie ZUS w dniu 29 września 2017r. wydał zaskarżoną decyzję odmowną.

Do odwołania ubezpieczony dołączył zaświadczenie Rp-7 z dnia 25 września 2017r., wystawione przez Spółkę (...) S.A. w B. Oddział
w D. Kopalnie (...) w całkowitej likwidacji, potwierdzające jego zarobki za lata 1980 – 1991. Ubezpieczony dołączył też pismo Spółki (...) z tej samej daty, w treści którego stwierdzono, że brak jest dokumentacji płacowej odwołującego za okres przed rokiem 1980.

W oparciu o powyższe dokumenty ZUS w dniu 31 października 2017r. wydał kolejną decyzję odmowną.

Z kolei w toku procesu, na wezwanie Sądu Spółka (...) S.A.
w B. Oddział w D. Kopalnie (...) w całkowitej likwidacji, nadesłała kserokopię dostępnych dokumentów z akt osobowych ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w KWK (...). W szczególności dokumenty te to tzw. ogólna karta przebiegu zatrudnienia, gdzie zawarto informacje ogólne o ubezpieczonym, jak jego dane osobowe, zdobyte wykształcenie, okresy zatrudnienia u poprzednich pracodawców, daty badań okresowych, zmiany stanowiska pracy. Dodatkowo w dokumentacji tej znajdują się dokumenty potwierdzające nadanie stopnia górniczego, badania okresowe, karty obiegowe, charakterystyka stanowiska pracy, zaświadczenia pracy potwierdzające okresy zatrudnienia i zajmowane w tym czasie stanowiska pracy. W karcie przebiegu zatrudnienia wykazano ponadto dniówkowe stawki zaszeregowania. I tak za okres od 7 października 1966r. przysługiwała stawka w kwocie
56 zł, za okres od 1 lipca 1967r. przysługiwała stawka w kwocie 60 zł, za okres od 1 grudnia 1968r. przysługiwała stawka w kwocie 106 zł, za okres od 1 sierpnia 1969r. przysługiwała stawka w kwocie 118 zł, za okres od 1 stycznia 1979r. przysługiwała stawka w kwocie 214 zł. Brak jest natomiast informacji w zakresie zasad premiowania, a zwłaszcza w zakresie konkretnego wynagrodzenia otrzymywanego przez odwołującego.

W toku procesu ubezpieczony wnosił o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu emerytur i rent na okoliczność odtworzenia jego zarobków osiągniętych w latach 1967 – 1980. w KWK (...), które w jego ocenie pozwolą na przyjęcie, iż spełnia warunki, o których mowa w art. 110a ustawy emerytalnej.

W oparciu o akta emerytalne ubezpieczonego Sąd ustalił, że odwołujący wykazał swoje zarobki za lata 1981 – 1991 i 1998 – 2012, które w części, tj. za lata 1991 i 1998 – 2012 przypadają po przyznaniu prawa do emerytury. Zarobki te pozwoliły na ustalenie, za te lata, wwpw na poziomie 200,33%. Sąd miał na uwadze, że zarobki z lat 1998 – 2012 były stosunkowo niewysokie i kształtowały się na poziomie nieco ponad 10% do niespełna 70% średniej krajowej. Z tego względu Sąd przyjął, że jedynie ewentualne odtworzenie zarobków odwołującego za brakujące lata jego zatrudnienia w kopalni mogłyby, ewentualnie pozwolić na wykazanie wyższego wwpw niż z lat 1998 – 2012.

Sąd dokonał symulacyjnego wyliczenia i ustalił, że w 8 latach brakującym do pełnych 20 lat kalendarzowych, zarobki odwołującego, w okresie zatrudnienia w kopalni, musiałyby się kształtować w każdym roku z tego okresu przynajmniej na poziomie 190,61%. Sąd miał też na uwadze, że na okoliczność wykazania zarobków osiągniętych przed rokiem 1980, zachowały się wyłącznie stawki zaszeregowania zasadniczego. Tak wyliczone wynagrodzenie wyniosło

Rok 1966 jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem ubezpieczony podjął pracę od 1 września

W latach 1968 i 1969 zarobki były niższe z uwagi na stawki zaszeregowania, niższą kartę górnika . Zarobki wzrosły znacząco od grudnia 1968 roku,w związku z czym sąd ustalił wysokość potencjalnego wynagrodzenia od 1969 roku

Rok 1969

106 zł x 7 miesięcy x 26 dni = 19292 zł

118 złotych x 5 miesięcy x 26 dni = 15340 zł

KG (po dwóch latach –( IV kategoria ) 9,.60 x 12 x26 = 2995,20 zł

Węgiel 4400

Łącznie 37627 zł = 144,23%

Rok 1970 - VI kategoria zaszeregowania

118 zł x 12 m-cy x 26 dni = 36816 zł

11.40 zł x 12 m-cy x 26 dni =3556,80 zł ( KG)

4400 zł węgiel

Łącznie 87860 zł = 166,93%

Rok 1971 VI kategoria

36 816 wynagrodzenie

11,40 x 8 m-cy x 26 = (...),20

15,20 x 4 m-ce x 26 = 1580,80

4400 węgiel

Łącznie 45168 zł = 159,62%

Rok 1972

(...) ( wynagrodzenie) = 4400 węgiel = 41216 zł

15,20 x 12 m-cy x 26 = (...),40

łącznie 45 958 zł = 152,65 %

w latach 1973 – 1978 stosunek wynagrodzenia do średniego rocznego wynagrodzenia był niższy ( brak innych stawek wynagrodzenia)

rok 1979

214 zł x 12 m-cy x 25 dni = 66768 zł

Kg 25% x x 66768 zł = 3556,80 zł

Węgiel 4400 = 137,44 %

W spornym okresie ubezpieczony nigdy nie udowodnił wymaganych co najmniej 190,60% średniego wynagrodzenia. Gdyby dodać prace po dwie niedziele w miesiącu, to stosunek wynagrodzenia do średniego rocznego wynagrodzenia nie przekracza 15%. Wynika to wyliczeń biegłych dokonanych w innych sprawach.

Sądowi z urzędu, na tle innych spraw o tożsamym charakterze, wiadomym jest, że zarobki pracowników dołowych kopalń węgla kamiennego, dopiero od roku 1980 na stałe przekroczyły poziom 250% przeciętnego wynagrodzenia, zaś przed tym rokiem jedynie niektórzy pracownicy sporadycznie przekraczali tą wartość. Przeważnie jednak ich zarobki kształtowały się na znacznie niższym poziomie.

Sąd pominął przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu emerytur i rent na okoliczność odtworzenia zarobków ubezpieczonego osiągniętych od roku 1967 w KWK (...), bowiem zachowały się jedynie akta osobowe ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w KWK (...). Natomiast za cały ten okres nie zachowały się akt płacowe. Z przedstawionego natomiast powyżej symulacyjnego wyliczenia wynika jednoznacznie, że zapisy z tej dokumentacji nie pozwalają na odtworzenie wynagrodzenia odwołującego, na poziomie, który pozwalałby na osiągnięcie brakującego poziomu 190% średniej krajowej. Z kolei za lata przypadające od roku 1980 Spółka (...) wystawiła zaświadczenie Rp-7, które nie było przez strony kwestionowane.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o akta organu rentowego, a także akta osobowe odwołującego z KWK (...) (koperta k.15).

Zgromadzony materiał dowodowy, Sąd uznał za kompletny, wiarygodny i mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga, by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika (np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

W rozpoznawanej sprawie przedmiot sporu sprowadzał się do odtworzenia wysokości wynagrodzenia osiąganego przez ubezpieczonego w okresie jego zatrudnienia w KWK (...) przed rokiem 1980.

Jak wyżej wykazano Sądu nie wiążą ograniczenia dowodowe, takie jak
w postępowaniu przed organem rentowym i Sąd może ustalać wysokość wynagrodzenia na podstawie dowodów pośrednich. Kluczową jednak kwestią jest, że muszą w rzeczywistości istnieć takie dowody jak choćby szczątkowa dokumentacja osobowa, w oparciu o którą można by potwierdzić takie dowody pośrednie, jakimi mogą być zeznania świadków, czy też zapisy w ich dokumentacji emerytalnej.

Nie można wysokości zarobków, stanowiących podstawę do wyliczenia składek na ubezpieczenie społeczne ustalać w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniu. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wysokości wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Przy obliczaniu wysokości podstawy emerytury, bierze się zatem pod uwagę dokładnie ustaloną wartość - wysokość uzyskiwanego w określonym czasie wynagrodzenia. Tym samym, w sprawie o ustalenie podstawy wymiaru składki, należy dokładnie określić wysokość wszystkich składników wynagrodzenia, które mają być uwzględnione – wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 września 2015r. III AUa 370/14 (LEX nr 1927664).

W przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą znajdującą się w jego aktach osobowych, tj. umowy o pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim jednak wypadku uwzględnić można tylko takie składniki, które są pewne, stałe, wypłacane były w danym okresie
i w określonej wysokości. Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można zatem ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się
w dokumentacji osobowej ubezpieczonego – wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu
z dnia 3 czerwca 2015r. III AUa 535/14 (LEX nr 1781979).

Nie ma możliwości wyliczenia wysokości wynagrodzenia, a co za tym idzie - wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, wynikające
z porównania do wynagrodzenia innych pracowników. Uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia - oparte na wynagrodzeniu otrzymanym przez innych pracowników - nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy. Obliczenie wysokości wynagrodzenia musi być oparte na dokumentacji,
z której wynikają określone kwoty wynagrodzenia. Dopiero zebrana dokumentacja może zostać poparta zeznaniami świadków. Kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać zatem udowodniona w sposób bezwzględny. Nie jest możliwe udowadnianie jej jedynie przy pomocy zeznań świadków (jak np.: potwierdzanie wystąpienia okresu składkowego poprzez zeznania świadków, że dana osoba w określonym okresie faktycznie wykonywała pracę). Tylko dokumentacja stanowi precyzyjny dowód
w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym. Na podstawie innych dowodów nie jest możliwe dokładne określenie kwoty wynagrodzenia, a co zatem idzie - ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury - wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 31 marca 2015r. III AUa 1807/14 (LEX nr 1814849).

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony w sposób pewny, tj. za pośrednictwem stosownych dokumentów, wykazał jedynie swoje zarobki z lat 1980 – 1991 oraz 1998 – 2012. Nie wykazał natomiast zarobków uzyskanych przed rokiem 1980. Z kolei jego zarobki za lata 1998 – 2012 kształtują się na stosunkowo niskim poziomie, nie przekraczającym w najkorzystniejszym roku 70%.

Reasumując, Sąd uznał że C. M. nie ma prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej. Musiałby wykazać, że
w ciągu 8 brakujących lat osiągał wynagrodzenie w wysokości nie mniejszej niż 190,61%. Tymczasem, nawet w oparciu o zachowane w aktach osobowych stawki zaszeregowania, oraz stałe składniki wynagrodzenia , takie jak karta górnika i węgiel takie ustalenie nie jest możliwe.

Wobec powyższego, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

(-) SSO Teresa Kalinka