Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

O., dnia 05 lipca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Ostródzie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: SSR Agnieszka Rząsa

Protokolant sekr. sąd. Anna Nalikowska

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2018 r. w Ostródzie

na rozprawie

sprawy z wniosku W. W.

przy udziale Skarbu Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo O.

o zasiedzenie

postanawia:

I. oddalić wniosek;

II. zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygnatura akt I Ns 729/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawca W. W. wniósł o stwierdzenie, że nabył poprzez zasiedzenie z dniem 18 października 2013 roku własność nieruchomości o powierzchni 882 m ², położonej we wsi D., stanowiącej część działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) w granicach określonych na mapie.

W uzasadnieniu wskazał, iż poprzednik prawny wnioskodawcy – A. W. nabył nieruchomość o powierzchni 13.000 m ² położoną w miejscowości D., gmina O.. Wnioskodawca, na podstawie umowy o częściowy dział spadku, nabył przedmiotową nieruchomość po zmarłym A. W.. Wskazał, iż przedmiotowa nieruchomość pozostaje aktualnie w jego trwałym samoistnym posiadaniu, do którego zostało doliczone posiadanie jego poprzednika.

Uczestnik postępowania Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo O. wniósł o oddalenie wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu uczestnik wskazał, iż w niniejszej sytuacji brak jest przedmiotu, co do którego zasiedzenie mogłoby nastąpić. Działka objęta księgą wieczystą nr (...), której dotyczy wniosek o stwierdzenie zasiedzenia stanowi las. Ponadto uczestnik wskazał, że zasiedzenie nie mogło nastąpić także z tego powodu, że wnioskodawca nigdy nie posiadał wskazanej nieruchomości położonej we wsi D. na działce o nr ewidencyjnym (...). Tym samym brakuje podstawowego warunku, od którego zależy możliwość nabycia własności w drodze zasiedzenia, a mianowicie stanu posiadania.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 17 października 1983 roku A. W. nabył od A. i A. małżonków K. na podstawie umowy sprzedaży własność nieruchomości położonej w D., gminie O.. Następnie na podstawie umowy o częściowy dział spadku wnioskodawca nabył przedmiotową nieruchomość po zmarłym bracie A. W..

(dowód: akt notarialny k. 11-13, okoliczność bezsporna)

Właścicielem nieruchomości zabudowanej położonej w miejscowości D., gmina O., o numerach ewidencyjnych działek (...) o powierzchni łącznej 2,5000 ha, dla których Sąd Rejonowy w Ostródzie V Wydziel Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) jest W. W.. Część działki o nr ewidencyjnym 109, szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,0400 ha oraz część działki o nr ewidencyjnym 108/1 szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,0600 ha stanowi rezerwat przyrody pod nazwą (...) powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i (...) z dnia 27 lipca 1961 roku (MP Nr 71 poz. 302) w sprawie uznania za rezerwat przyrody i wpisania została do rejestru rezerwatu VI karta 29, 30.

(dowód: treść księgi wieczystej (...) k. 14-19)

Właścicielem nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości D., gmina O., o numerach ewidencyjnych działek (...) o powierzchni łącznej 3210,7237 ha, dla których w Sądzie Rejonowym w Ostródzie V Wydziale Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta nr (...) jest Skarb Państwa – w zarządzie Państwowe Gospodarstwo Leśne, Lasy Państwowe – Nadleśnictwo O.. Część działki o nr (...), szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,5500 ha, część działki o nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,1400 ha, część działki o nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,4500 ha, część działki o nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,3900 ha, część działki nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,1900 ha, część działki o nr (...) szerokości pasa 5 m, o powierzchni 0,2500 ha, część działki o nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,1700 ha stanowią rezerwat przyrody pod nazwą (...) powołanego Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i (...) z dnia 27 lipca 1961 r. (MP Nr 71 poz. 302) w sprawie uznania za rezerwat przyrody i wpisane zostały do rejestru rezerwatu VI karta 16, 18, 19, 23, 24, 25, 31.

(dowód: treść księgi wieczystej (...) k. 20-28)

Na działce objętej księgą wieczystą nr (...) znajduje się wybudowana przez powoda kotłownia oraz magazyn węgla. W 2001-2002 roku W. W. wybudował schody zewnętrzne w budynku mieszkalnym dokonując przesunięć mas ziemnych na działce należącej do uczestnika postępowania. Wnioskodawca składował także gruz na działce uczestnika, powstały w związku z przeprowadzanymi pracami budowlanymi na jego posesji.

W 2015 roku Nadleśnictwo O. ogrodziło żerdziami działkę o nr ewidencyjnym (...), obręb D., gmina O., dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Uczestnik postępowania ogrodził działkę żeby uniemożliwić wjazd na teren działki pojazdom silnikowym dowożącym materiały budowlane i sprzęt na teren budowy wnioskodawcy. Nadleśnictwo O. postawiło dodatkowo tabliczkę z napisem „zakaz wjazdu, teren leśny”. Zakaz dotyczył wyłącznie pojazdów mechanicznych. Las znajdujący się na działce o nr ewidencyjnym (...) stanowi ekosystem referencyjny i w związku z tym nie prowadzi się tam żadnych zabiegów gospodarczych. Płynąca w pobliżu rzeka D. oraz teren w odległości 5 m od jej granicy stanowi rezerwat przyrody pod nazwą (...). Teren ten znajduje się także na obszarze Natura 2000 D. D. (...) i występuje tam siedlisko grądu subatlantyckiego. Uczestnik postępowania dba o ten obszar i nie ingeruje tam gospodarczo ani rekreacyjnie. W lipcu 2016 roku słupki stanowiące ogrodzenie terenu zostały wyrwane i został umożliwiony dojazd do schodów zewnętrznych prowadzących do budynku mieszkalnego powoda.

Wnioskodawca naruszył grunt będący własnością Nadleśnictwa O. wykopując szambo oraz budując część zewnętrznych schodów budynku mieszkalnego. W. W. dokonał przesunięć mas ziemnych. Obecnie na działce znajduje się jedno drzewo – dąb oraz trawa i piasek, ponieważ roślinność nie rośnie z uwagi na przesunięcia mas ziemi.

(dowód: zeznania świadka A. J. k. 80v-81v, zeznania świadka A. S. k. 81v-83, zeznania wnioskodawcy W. W. l. 97v, Zarządzenie (...) Dyrektora Ochrony Środowiska w B. oraz (...) Dyrektora Ochrony Środowiska w O. z dnia 21 grudnia 2015 roku zmieniające zarządzenie w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 D. D. (...) wraz z załącznikiem nr 1 k. 91).

Wyrokiem z dnia 28 października 2016 roku w sprawie o sygn. akt I C 1339/16 Sąd Rejonowy w Ostródzie oddalił powództwo W. W. przeciwko Skarbowi Państwa – Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Nadleśnictwo O. o przywrócenie utraconego posiadania części działki oznaczonej nr ewidencyjnym (...) o powierzchni 600 m ², dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie prowadzi księgę wieczystą nr (...))/ (...).

(dowód: wyrok SR w Ostródzie z dnia 28.20.2016 r. k. 49).

Wyrokiem z dnia 24 maja 2017 roku w sprawie o sygn. akt (...)Sąd Rejonowy w Ostródzie nakazał W. W. aby z działki nr (...) położonej we wsi D., dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi kw nr (...), należącej do Nadleśnictwa O. usunął schody zewnętrzne swojego budynku i przybudówkę zgodnie z mapą biegłego geodety stanowiącą integralną część wyroku. Rozbiórka części, która jest na terenie Skarbu Państwa została wstrzymana do czasu zakończenia postępowania w przedmiocie zasiedzenia.

(dowód: wyrok SR w Ostródzie z dnia 24.05.2017 r. k. 63, zeznania uczestnika D. K. k. 98).

Wnioskodawca skierował do uczestnika propozycję zamiany działek. O zamianie decyduje (...) Dyrektor Ochrony Środowiska. Wniosek o zamianę działek nie został uwzględniony.

(dowód: zeznania wnioskodawcy k. 97-97v, zeznania uczestnika D. K. k 98-98v).

Wnioskodawca nie ogrodził działki, nie korzystał z nieruchomości z wyłączeniem osób trzecich ani nie pobierał pożytków z wyłączeniem osób trzecich.

(dowód: zeznania świadka A. S. k. 82v)

Sąd zważył co następuje

Wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

Swoje rozstrzygnięcie sąd oparł na podstawie przedłożonych w sprawie dokumentów, których wiarygodność nie została podważona przez żadną ze stron, zeznań przesłuchanych świadków i stron.

Sąd uwzględnił zeznania świadków A. J., A. S., C. O.oraz uczestnika – reprezentanta Skarbu Państwa, ponieważ były logiczne, spójne i konsekwentne. Zeznania wnioskodawcy sąd uwzględnił tylko w zakresie, w jakim korespondowały z zeznaniami świadków.

Należy wskazać, iż wnioskodawca domagał się stwierdzenia, że nabył poprzez zasiedzenie z dniem 18 października 2013 roku własność nieruchomości o powierzchni 882 m ², położonej we wsi D., stanowiącej część działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Część działki nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,1900 ha stanowi rezerwat przyrody pod nazwą (...).

Zasiedzenie jest sposobem nabycia własności przez nieuprawnionego posiadacza w wyniku długotrwałego, nieprzerwanego posiadania, tj. sprawowania władztwa nad rzeczą w imieniu własnym i z wolą czynienia tego dla siebie. Dla nabycia własności w drodze zasiedzenia niezbędne są zatem dwie przesłanki, pierwsza, którą jest samoistne, nieprzerwane posiadanie oraz druga w postaci upływu czasu przewidzianego w ustawie.

W niniejszej sprawie należy w pierwszej kolejności rozważyć prawną możliwość stwierdzenia zasiedzenia lasu państwowego.

W Postanowieniu z dnia 28 czerwca 2017 roku, sygn. akt IV CSK 509/16 Sąd Najwyższy wskazał, iż : „Zgodnie z art. 1 pkt 3 ustawą o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju z dnia 6 lipca 2001 roku (Dz.U. nr 97, poz. 1051 ze zm., dalej: ustawa) do strategicznych zasobów naturalnych kraju zalicza się m.in. lasy państwowe. Na podstawie przepisu art. 2 ustawy zasoby naturalne stanowiące własność Skarbu Państwa nie podlegają przekształceniom własnościowym, z zastrzeżeniem przepisów zawartych w ustawach szczególnych. Ustawa ta nie statuuje zatem bezwzględnego zakazu przekształceń własnościowych, odsyłając w zakresie wyjątków do przepisów ustaw szczególnych.”

W obszernym uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy zaznaczył, że ustawą szczególną w rozumieniu art. 2 ustawy nie są przepisy kodeksu cywilnego o zasiedzeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2007 r., I CSK 223/07).

Ustawą szczególną w rozumieniu art. 2 ustawy w odniesieniu do lasów państwowych jest natomiast ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 roku (Dz.U. z 2017 r. poz. 788 ze zm.), która nie statuuje bezwzględnego zakazu przekształceń własnościowych w odniesieniu do nieruchomości leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa. Natomiast w art. 38 określa wypadki i zasady sprzedaży w drodze przetargu publicznego takich nieruchomości znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych. Mianowicie, sprzedaż może nastąpić: w razie zbywania udziałów, gdy jednym ze współwłaścicieli jest Skarb Państwa; regulacji granicy polno - leśnej; stwierdzenia przez nadleśniczego nieprzydatności gruntów, budynków i budowli na potrzeby gospodarki leśnej; zmiany przeznaczenia na cele nieleśne i nierolnicze, oraz gdy jest to podyktowane ważnymi względami gospodarczymi lub społecznymi. Do sprzedaży wymagana jest zgoda Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, względnie ministra właściwego do spraw środowiska, chyba że chodzi o grunty leśne i nieleśne o powierzchni do 1 ha, jeśli stanowią enklawę wśród gruntów innej formy własności.

Z powyższego wynika zatem, iż zgodnie ze utrwalonym stanowiskiem judykatury, kodeks cywilny nie może być ustawą szczególną w stosunku do ustawy z dnia 6 lipca 2001 roku. Kodeks jest aktem normatywnym zawierającym logicznie usystematyzowany zbiór przepisów regulujących określoną dziedzinę stosunków społecznych, stanowi on całościowe uregulowanie określonej gałęzi prawa. Na gruncie prawa polskiego kodeks jest uznawany za akt prawny o charakterze najbardziej uniwersalnym. Inne ustawy, normujące kwestie bardziej szczegółowe, są ustawami szczególnymi i mogą wyłączać stosowanie przepisów kodeksu. Formalnie kodeksy uchwalane są w formie ustawy i mają moc równą innym ustawom, jednak przez wzgląd na swój uniwersalny charakter powszechnie uznawane są za „nadrzędne” w stosunku do innych aktów prawnych regulujących stosunku prawne w zakresie tej samej gałęzi prawa. Nie można zatem przyjąć, że zawarte w art. 2 ustawy stwierdzenie "z zastrzeżeniem przepisów zawartych w ustawach szczególnych" można rozumieć jako odesłanie do art. 231 k.c. jako zawartego w "ustawie szczególnej". Przeciwnie, należy rozważyć, czy z art. 2 w związku z art. 1 pkt 5 ustawy, jako uregulowania szczególnego w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego, nie wynika wyłączenie stosowania art. 231 § 1 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2007 r., I CSK 223/07).

Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju nie definiuje pojęcia „lasy państwowe”. W związku z tym należy uwzględnić cel tej regulacji, którym jest ochrona ustroju leśnego (por. uzasadnienie projektu tej ustawy - druk nr 1455, III kadencji Sejmu). Przy definiowaniu pojęcia „las” należy odnieść się do pojęcia „las” użytego w ustawie z dnia 28 września 1991 roku o lasach, której przepisy mają na celu właśnie zachowanie lasów, ich ochronę oraz powiększanie zasobów leśnych (art. 1).

Zgodnie z art. 3 ustawy o lasach, lasem jest grunt:

1)  zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:

a) przeznaczony do produkcji leśnej lub

b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego

albo

c) wpisany do rejestru zabytków;

2)  związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb

gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie

podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi,

szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Sąd podziela wykładnię pojęcia „las” zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 r. IV CSK 353/08, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że w świetle art. 3 pkt 1 ustawy o lasach - za las należy uznać także grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym, który nie spełnia żadnego dodatkowego kryterium z art. 3 pkt 1 lit. a, b, i c tej ustawy (nie jest przeznaczony do produkcji leśnej, nie stanowi rezerwatu przyrody ani nie został wpisany do rejestru zabytków); dodatkowe kryteria dotyczą gruntów o obszarze co najmniej 0,10 ha przejściowo pozbawionych roślinności leśnej.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego należy wskazać, iż działka o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Ostródzie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) stanowi las. Ponadto na uwagę zasługuje, iż część działki o nr (...) szerokości pasa 5 m o powierzchni 0,1900 ha stanowi rezerwat przyrody pod nazwą (...) powołanego Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i (...) z dnia 27 lipca 1961 r. (MP Nr 71 poz. 302) w sprawie uznania za rezerwat przyrody.

Sąd w całości podziela pogląd, iż art. 1 pkt 3 w zw. z art. 2 ustawy o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, należy rozumieć w ten sposób, że tylko w tych przypadkach, w których dopuszczalny jest obrót nieruchomościami leśnymi Skarbu Państwa w rozumieniu ustawy o lasach (art. 38), dopuszczalne jest zasiedzenie takiej nieruchomości lub jej części, albo udziału w niej (por. postanowienie Sądu Najwyższego IV CSK 509/16).

Reasumując powyższe ustalenia należy jeszcze raz podkreślić, iż przepisy kodeksu cywilnego dotyczące instytucji zasiedzenia nie stanowią przepisów szczególnych w odniesieniu do art. 2 ustawy o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, zatem nie jest możliwe nabycie przez zasiedzenie własności gruntu stanowiącego las państwowy. Z przepisu art. 2 w związku z art. 1 pkt 3 ustawy, jako uregulowania szczególnego w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego wynika wyłączenie stosowania art. 172 k.c.

W związku z tym, że wniosek W. W. dotyczył działki stanowiącej las państwowy zbędne w niniejszej sprawie okazały się rozważania dotyczące kwestii samoistnego, nieprzerwanego posiadania oraz upływu czasu przewidzianego w ustawie.

Na marginesie, niezależnie od powyższych rozważań, należy wskazać, iż nie sposób się zgodzić z twierdzeniami wnioskodawcy jakoby posiadał sporną działkę będącą lasem. Posiadanie samoistne najogólniej jest to władanie rzeczą z zamiarem posiadania jej dla siebie. Posiadacz samoistny rzeczy włada nią faktycznie jak właściciel. Rozstrzygające znaczenie ma więc zakres władania rzeczą, na wzór prawa własności (art. 140 k.c.), chociażby nawet nie poparty przysługującym posiadaczowi prawem własności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 lipca 2009 r., II CSK 70/09). O tym natomiast, czy posiadanie jest samoistne, rozstrzyga stan woli posiadacza i jej uzewnętrznienie. Orzecznictwo wskazuje na konkretne przejawy zachowania posiadacza w stosunku do nieruchomości, które świadczą o posiadaniu samoistnym. Przykładowo można wskazać na ogrodzenie działki gruntu, jej zabudowanie lub zagospodarowanie w inny sposób, dbanie o jej utrzymanie w stanie niepogorszonym, czynienie innego rodzaju nakładów, pobieranie pożytków (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2014r., IV CSK 271/13).

Działka stanowiąca przedmiot wniosku o stwierdzenie zasiedzenia bezspornie stanowi las, który ze swej natury ma charakter ogólnodostępny. Oznacza to, że z tej nieruchomości może korzystać nieograniczona liczba osób. Należałoby przyjąć odmienne stanowisko w przypadku gdyby wnioskodawca ogrodził działkę należącą do uczestnika postępowania i korzystał z niej z wyłączeniem innych osób. W niniejszej sprawie brak jest jednoznacznych dowodów świadczących o tym, że W. W. bądź jego poprzednicy prawni korzystali z omawianej działki z wyłączeniem osób trzecich, pobierali z niej pożytki z wyłączeniem osób trzecich. Posiadanie wnioskodawcy oraz jego poprzednika prawnego było posiadaniem w interesie ogólnym, dla dobra innych, miało charakter władztwa publicznego, sprawowanego pro publico bono. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku drogi publicznej, która służy do użytku wszystkich na równych prawach. Dlatego też droga publiczna nie może być w ogóle przedmiotem samoistnego posiadania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 1980 roku, IV CR 202/80).

W postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art. 520 § 1 zasadą jest, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Jednak zgodnie z § 3 powołanego przepisu jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Sąd zastosował przepis art. 520 § 3 i zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 450 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Zgodnie z § 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku stawki minimalne za prowadzenie spraw o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości - 50% stawki obliczonej na podstawie § 2 rozporządzenia. Wnioskodawca we wniosku wartość przedmiotu sporu określił na kwotę 4.000 zł. Zgodnie z § 2 rozporządzenia stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy powyżej 1500 zł do 5000 zł - 900 zł.