Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa A. R.

przeciwko K. R.

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 8 lipca 2013 roku, sygn. akt III RC 713/12

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo w całości oddala i nie obciąża powódki kosztami postępowania za obie instancje.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 593/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 08 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zasądził od pozwanego K. R. na rzecz powódki A. R. alimenty w kwocie po 500 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 21.11.2012 roku, z góry w terminie do 15-go każdego miesiąca, płatne do rąk powódki, z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat; oddalił powództwo w pozostałej części; koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł; zwolnił pozwanego od ponoszenia kosztów postępowania, które nakazał przejąć na rachunek Skarbu Państwa; wyrokowi w punkcie pierwszym sentencji nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Strony były małżeństwem, które zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb., z dnia 18 maja 2009 roku w sprawie sygn. akt I C 1637/08 z winy obu stron. Powyższy wyrok uprawomocnił się 08.10.2008 roku. Powódka po rozwodzie zachorowała na nerki, obstrukcyjną chorobę płuc, nadciśnienie tętnicze, niedokrwistość wtórną i niewydolność sercową. Dojeżdża na dializy 3 razy w tygodniu płacąc tygodniowo 600 złotych po refundacji. Miesięcznie na leki wydaje 400 złotych. Wymaga leczenia laryngologicznego i kardiologicznego. Bierze leki na zaburzenia krwiobiegu, na krzepliwość, astmę, nadciśnienie tętnicze i niewydolność serca, zaćmę. Dla polepszenia kondycji oddechowej z ogólnego stanu zdrowia ma zalecane korzystanie z rehabilitacji oddechowej 2 razy do roku w zakładach służby zdrowia dostosowanej do jednostki chorobowej z odpłatnością za 1 pobyt w wysokości 2.000 złotych. Ponosi koszty eksploatacji mieszkania w wysokości 1.000 złotych płacąc z tytułu czynszu kwotę 400 złotych, za energię elektryczną 50 złotych miesięcznie, za gaz 50 złotych miesięcznie, opłaty RTV 60 złotych. Ponosi odpłatność za telefon w wysokości 150 złotych miesięcznie, spłaca kredyt zaciągnięty na mieszkanie zaciągnięty do 2015 roku w wysokości 880 złotych miesięcznie. Z tytułu podziału majątku otrzymała kwotę 167.000 złotych. Z tych pieniędzy zakupiła mieszkanie do remontu za kwotę 133.000 złotych - 2 pokoje z kuchnią o powierzchni 48 m ². Na remont mieszkania wydała ponad 30.000 złotych. Powódka wymaga pomocy w opiece. Nie posiada majątku ani oszczędności. Bywają sytuacje kiedy musi korzystać z pomocy lekarskiej płacąc wizyty prywatnie. Powódka pobiera emeryturę w zbiegu z rentą w wysokości 3.240 złotych brutto, netto w wysokości 2.662,68 złotych.

Pozwany K. R. pobiera emeryturę od dnia 01.10.2006 roku w wysokości 4.100, 67 złotych brutto, netto 3.357,61 złotych. Cierpi na chorobę nowotworową, przeszedł zabieg operacyjny i pozostaje pod stałą kontrolą poradni onkologicznej. Dodatkowo pozwany cierpi na zespół mielodysplastyczny, będący grupą blisko związanych jednostek chorobowych, w których proces tworzenia czerwonych krwinek jest zakłócony przez niezdolność niedojrzałych komórek do prawidłowego wzrostu i rozwoju czyli tzw. stan przedbiałaczkowy. W związku z tą dolegliwością pozwany pozostaje na diecie i musi spożywać produkty, które pobudzają produkcję czerwonych krwinek. Cierpi on również na schorzenie kręgosłupa i stawów, które utrudniają mu poruszanie się. Ze względu na stan zdrowia jest osobą wymagającą opieki. Jest w trakcie poszukiwania osoby, która pomagałaby mu w bieżących sprawach za odpłatnością. Nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej. Na miesięczne koszty utrzymania pozwanego składają się wydatki związane z odpłatnością za czynsz w wysokości 299,50 złotych, telewizję kablową 66 złotych, energię 61,10 złotych, gaz 35 złotych, garaż 60 złotych, ubezpieczenie mieszkania 30 złotych, na życie 40 złotych, telefon 50 złotych, spłatę kredytu 903 złotych, utrzymanie samochodu, zakup środków czystości, lekarstwa, przejazdy, wyżywienie. Pozwany pomaga w utrzymaniu synowej i wnuków partycypując w kosztach ich utrzymania, rozrywek i wypoczynku.

Podstawę żądania powódki A. R. stanowi art.60 § l k.r.o., który to artykuł stanowi, iż małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Pozwanemu jest zapewne wiadomo, iż niedostatek występuje wtedy gdy własnymi siłami osoba uprawniona nie jest w stanie zaspokoić własnych usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Chodzi tutaj o takie potrzeby, których zaspokojenie zapewni małżonkowi normalne warunki bytowania odpowiednie do wieku w tym wypadku uprawnionej, jej stanu zdrowia oraz jej sytuacji rodzinnej i mieszkaniowej. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż powódka z uwagi na bardzo zły stan zdrowia nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w części.

W przedmiotowej sprawie zgodzić się należy z powódką, iż rozwód pociągnął za sobą pogorszenie jej sytuacji materialnej a powyższe pogorszenie jest istotne. Wynikające z całokształtu materiału dowodowego poddanego przez Sąd wszechstronnej ocenie zgodnej z doświadczeniem życiowym i zasadami logicznego rozumowania, upoważniają do wniosku, iż sytuacja materialna powódki uległa wyżej wspomnianemu pogorszeniu po rozwodzie. Powódka A. R.pobiera emeryturę w wysokości 2.662,68 złotych netto, która po potrąceniach nie jest w stanie w pełni zaspokoić jej potrzeb. Powódka ponosi wysokie koszty utrzymania mieszkania płacąc z tytułu czynszu kwotę 400 złotych, za energię 50 złotych, gaz 50, TV 50 złotych, telefon 150 złotych oraz wysokie koszty leczenia co stanowi znaczną dolegliwość finansową dla prowadzonego przez nią gospodarstwa domowego. Wobec tego ,iż powódka nie posiada w chwili obecnej innego źródła dochodu jak emerytura w wyżej wspomnianej wysokości nie jest ona w stanie zaspokoić w pełni swoich usprawiedliwionych potrzeb. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż jest ona w V stadium dializowania. Ze względu na swój stan zdrowia oraz przewlekły charakter choroby, nie rokuje poprawy oraz wymaga leczenia nerko zastępczego, farmakoterapii i opieki specjalistycznej do końca życia. Pozwanemu zapewne jest wiadomo, iż choroba nerek nie jest jedyną, ponieważ leczy się ona jeszcze okulistycznie na początkowe stadium zaćmy obu oczu, niewydolność oddechową, nadciśnienie tętnicze oraz depresję. W miesiącu styczniu 2013 roku a następnie w kwietniu 2013 r., przebywała po raz kolejny w szpitalu z powodu postępującego osłabienia i duszności. Przewlekłe leczenie oraz utrzymywanie zalecanej diety wymaga od chorej odpowiednich nakładów finansowych. Z uwagi na stan zdrowia wyjeżdża do sanatorium, korzysta z prywatnych wizyt lekarskich w zależności od potrzeb z uwagi na długi okres oczekiwania na wizytę u specjalistów w ramach refundacji leczenia z NFZ. Oczekuje na zakup butli tlenowo - walizkowej, której koszt wynosi ponad 2.000 złotych. Uznając powództwo jedynie częściowo sąd miał na uwadze fakt, iż zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych możliwości zobowiązanego, przy czym wszyscy członkowie mają prawo do równej stopy życiowej. Oznacza to, że jeśli możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego utrzymują się na niskim poziomie, to potrzeby uprawnionego nawet obiektywnie uzasadnione, nie mają szans na pełne zaspokojenie, a jedynie na poziomie standardu życiowego zobowiązanych do alimentacji. W sprawie brak jest dowodów na to, ażeby sytuacja materialna pozwanego była tak wysoka ażeby mógł płacić alimenty w wysokości wnioskowanej przez powódkę. Należy również zaznaczyć, iż powódka otrzymując emeryturę częściowo własnymi siłami powinna zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby. Sąd nie dał wiary twierdzeniom powódki nie popartym żadnymi dowodami jakoby pokrywała częściowe koszty dializowania. Z informacji nadesłanej przez Centrum (...)wynika, iż za udzielane pacjentom świadczenia Centrum (...)nie pobiera żadnych opłat albowiem za to płaci NFZ. Dlatego też mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd zasądził od pozwanego K. R.na rzecz powódki A. R.alimenty w kwocie po 500 złotych miesięcznie poczynając od dnia 21 listopada 2012 roku. Sąd oddalił powództwo w pozostałej części jako niezasadne i zmierzające do przerzucenia na pozwanego całości kosztów utrzymania powódki.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd nie obciążył pozwanego kosztami postępowania z uwagi na złą sytuację zdrowotną co wiąże się ze zwiększonymi wydatkami. Wyrokowi w części zasądzającej alimenty nadał rygor natychmiastowej wykonalności w oparciu o przepis art. 333 § 1 pkt l k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktu 1,3 i 5 sentencji. Zarzucił naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie, a to:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, polegające na wadliwej i dowolnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego i w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy, a mianowicie:

-

bezzasadnym przyjęciu, iż powódka przeznacza na zakup lekarstw kwotę 400,00 złotych miesięcznie, opierając się wyłącznie na twierdzeniach powódki oraz na fakturach, z których część została wystawiona na rok przed wytoczeniem powództwa, zaś na jednej z nich (tj. na fakturze nr (...)) brak jest daty, bowiem część dokumentu została odcięta,

-

bezzasadnym przyjęciu, iż powódka przeznacza kwotę 2.000,00 złotych na rehabilitację oddechową w zakładzie służby zdrowia dostosowanej do jednostki chorobowej, podczas gdy ze zgromadzonych dowodów, a to kart pobytów oraz rachunków za pobyt wynika, że koszt jednego pobytu w powyższym zakładzie wyniósł od 1.075,00 złotych do 1.630,00 złotych,

-

bezzasadnym przyjęciu, iż koszty leczenia powódki są wysokie, w sytuacji zaniechania dokładnego ustalenia wysokości tych kosztów m.in. wizyt lekarskich, mimo iż pełnomocnik pozwanego wniósł o zobowiązanie powódki do przedłożenia odpowiednich dokumentów,

-

bezzasadnym przyjęciu, iż powódka ponosi koszty eksploatacji mieszkania w wysokości 1.000,00 złotych miesięcznie, podczas gdy - zgodnie z twierdzeniami powódki - łączne koszty utrzymania lokalu wynoszą ok. 720,00 złotych miesięcznie, zaś brak jest - poza twierdzeniami powódki - jakichkolwiek innych dowodów (np. rachunków) wskazujących na wysokość opłat eksploatacyjnych za korzystanie z lokalu,

-

bezzasadnym przyjęciu, iż powódka spłaca kredyt „zaciągnięty na mieszkanie" w wysokości 880,00 złotych miesięcznie, podczas gdy powódka sama wskazała, iż mieszkanie zakupiła i wyremontowała w całości z kwoty uzyskanej z tytułu podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej; jednocześnie niepoczynieniu ustaleń w przedmiocie celu zaciągnięcia kredytu przez powódkę oraz tego, na co w rzeczywistości zostały przeznaczone sumy uzyskane z tego tytułu i czy rzeczywiście powódka wydała te środki,

-

bezzasadnym przyjęciu, iż pozwany jest w stanie ponieść miesięcznie kwotę 500,00 złotych tytułem alimentów, w sytuacji gdy uzyskuje on emeryturę w wysokości 3 357,61 złotych netto, zaś zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż jego miesięczne wydatki wynoszą ok. 3.345,00 złotych, jak również że jego możliwości zarobkowe są znikome z uwagi na fakt, iż ma on 72 lata i cierpi m.in. na chorobę nowotworową,

-

bezzasadnym przyjęciu, iż pozwany pomaga w utrzymaniu synowej i wnuków, partycypując w kosztach ich utrzymania, rozrywek i wypoczynku, podczas gdy zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, a w szczególności twierdzenia pozwanego podniesione zarówno w odpowiedzi na pozew, jak również w toku rozprawy, nie dają podstaw do tak daleko idącego wniosku.

2)  328 § 2 k.p.c. poprzez:

a)  brak wyjaśnienia, dlaczego Sąd I instancji dał wiarę twierdzeniom powódki w zakresie:

-

wysokości ponoszonych przez nią kosztów eksploatacyjnych z tytułu korzystania z lokalu, w którym zamieszkuje,

-

ceny, za jaką nabyła powyższy lokal oraz kosztów jego remontu,

-

w sytuacji gdy powódka - wbrew swojemu obowiązkowi wynikającemu z art. 3 k.p.c. -dawała wyjaśnienia co do okoliczności sprawy niezgodnie z prawdą, zaś powyższe okoliczności nie były bezsporne.

a)  brak wyjaśnienia, dlaczego Sąd I instancji pominął wnioski pozwanego o zobowiązanie powódki do kopii aktu notarialnego zakupu mieszkania, a także kopii faktur dokumentujących wysokość opłat eksploatacyjnych za mieszkanie powódki oraz zakupy lekarstw, czy wizyt lekarskich za miesiące sierpień, wrzesień, październik i grudzień 2012 roku,

3)  128 § 1 k.p.c. w zw. z art. 130 § 1 k.p.c. poprzez niedoręczenie pełnomocnikowi pozwanego zarówno załączników do pozwu (mimo iż w odpowiedzi na pozew została podniesiona powyższa okoliczność), jak również dalszych pism procesowych powódki oraz dokumentów przez nią składanych (m.in. zaświadczenia o stanie zdrowia - k. 93,94).

Dodatkowo zarzucił wyżej wskazanemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego art. 60 § 1 KRiO poprzez jego zastosowanie w sytuacji gdy powódka nie znajduje się w niedostatku, a także błędną wykładnię w/w. przepisu polegającą na przyjęciu, iż małżonkowie po rozwodzie mają prawo do równej stopy życiowej, a nadto, iż dla uznania roszczeń alimentacyjnych, których podstawę stanowi art. 60 § 1 k.r.o. okolicznością istotną jest, czy rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia.

Wskazując na powyższe wnosił o:

-

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm prawem przepisanych,

-

ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w części wskazanej w pkt I petitum i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

-

na wypadek uwzględnienia apelacji, w związku z wszczętym przeciwko pozwanemu postępowaniem egzekucyjnym, orzeczenie o zwrocie na rzecz pozwanego wyegzekwowanego na rzecz powódki świadczenia alimentacyjnego,

-

zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wnosiła o oddalenie apelacji pozwanego i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona przez pozwanego apelacja jest uzasadniona, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości.

W sprawie niekwestyjne jest, że strony pozostawały w małżeństwie, którego ustanie zostało orzeczone wyrokiem rozwodowym Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 18 maja 2009 roku wydanym w sprawie I C 1637/08 z winy obu małżonków.

Ma rację Sąd Rejonowy, iż w zaistniałej sytuacji oceny zgłoszonego w pozwie roszczenia należało dokonać w płaszczyźnie art. 60 § 1 krio. Wykładnia powołanej normy prawnej prowadzi do wniosku, że skuteczność zgłoszonego roszczenia o alimenty – po rozwiązaniu związku małżeńskiego – uzależniona jest od stwierdzenia niedostatku po stronie byłego małżonka, który ubiega się o przyznanie świadczeń alimentacyjnych. Niedostatek pojmowany jest jako sytuację, w której dana osoba nie jest w stanie zaspokoić samodzielnie swoich podstawowych potrzeb życiowych. Jest on uwarunkowany wiekiem uprawnionego, stanem zdrowia oraz wysokością uzyskiwanych dochodów lub ich brakiem.

Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego ów stan rzeczy nie istnieje po stronie powódki. Z prawidłowych ustaleń Sądu wynika, iż uprawniona jest emerytką i pobiera z tego tytułu świadczenie w wysokości 2.662,68 złotych netto miesięcznie. Akta sprawy wskazują jednocześnie, że emerytura pozwanego wynosi 3.357,61 złotych netto miesięcznie. Różnica uzyskiwanych dochodów zamyka się więc w kwocie około 700 złotych miesięcznie. Zebrany w sprawie materiał dowodowy prowadzi jednocześnie do wniosku, że zarówno powódka jak też pozwany są chorzy i stale korzystają z pomocy lekarskiej. Powódka jest dotknięta chorobą nerek, obturacyjną chorobą płuc, nadciśnieniem tętniczym i niewydolność sercową. Pozwany natomiast cierpi na chorobę nowotworową, pozostając pod stałą kontrolą onkologiczną. Dodatkowo cierpi na zespół mielodysplastyczny.

Powyższe zestawienie musi prowadzić do wniosku, iż obie strony – z uwagi na stan zdrowia – zmuszone są do korzystania ze stałej opieki medycznej, co wywołuje permanentne wydatki w ich budżecie domowym. Różnicowanie tych wydatków jest trudne. Wiek stron oraz stopień zaawansowania schorzeń, którymi są dotknięci pozwala na przyjęcie, iż oboje w porównywalnym zakresie ponoszą wydatki na leczenie. Autorka pozwu nie wykazała (art. 6 k.c.), iż ponosi koszty leczenia znacząco wyższe niż skarżący. Trafnie zarzuca apelant, iż złożone przez nią rachunki odnoszą się także do suplementów diety i kosmetyków.

Za gołosłowne należało także uznać twierdzenia o potrzebie zakupu aparatu tlenowego za kwotę około 15.000 złotych, skoro sprzęt ten można wynająć za kwotę 120 zł miesięcznie.

Powódka wskazując, iż wymaga leczenia sanatoryjnego nie udowodniła, iż ponosi z tego tytułu wydatki. Złożone do akt sprawy dokumenty obrazują, iż korzystała z wczasów organizowanych przez biuro podróży, które nie mają znamion leczenia rehabilitacyjnego. Koszty leczenia określone zostały przez Sąd Rejonowy w sposób zawyżony, co spowodowało błędne ustalenia w zakresie oszczędności jakie pozostają powódce na bieżące utrzymanie.

Autor apelacji wykazał jednocześnie, iż uprawniona ponosi znacząco niższe wydatki związane z utrzymaniem mieszkania. Wydatki te, w ujęciu miesięcznym, nie wynoszą 1.000 złotych miesięcznie. Z relacji samej powódki wynika, że nie są one większe niż 720 złotych miesięcznie. Ma rację autor apelacji zarzucając także uchybienia dotyczące obrazy art. 328 § 2 k.p.c. Rozważania nie korespondują z ustaleniami Sądu.

Niedoręczenie pełnomocnikowi pozwanego załączników pozwu, jak też dalszych pism procesowych, jest uchybieniem z uwagi na treść art. 128 § 1 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 k.p.c.

Reasumując zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie niedostatku w rozumieniu art. 60 § 1 krio.

Z tych więc przyczyn i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało orzec jak w sentencji wyroku.

Biorąc pod uwagę stan zdrowia powódki oraz jej wiek należało, stosując art. 102 k.p.c. nie obciążyć jej kosztami postępowania odwoławczego.

JG/AOw

Na oryginale właściwe podpisy