Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 października 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa D. K. przeciwko (...) z siedzibą w S. (Francja) działającej poprzez (...) Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce w likwidacji z siedzibą w W.: 1) zasądził od (...) z siedzibą w S. (Francja) działającej poprzez (...) Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce w likwidacji z siedzibą w W. na rzecz D. K. kwotę 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 20 listopada 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; 2) oddalił powództwo w pozostałym zakresie; 3) nie obciążył powoda stosunkową częścią kosztów procesu należnych pozwanemu; 4) nakazał pobrać od (...) z siedzibą w S. (Francja) działającej poprzez (...) Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce w likwidacji z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 1.770,40 zł tytułem stosunkowej części nieuiszczonych kosztów sądowych; 5) nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi na rzecz (...) z siedzibą w S. (Francja) działającej poprzez (...) Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce w likwidacji z siedzibą w W. kwotę 3.000 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego sądowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go częściowo, w zakresie uwzględniającym powództwo tj. co do punktu 1, 3, 4 i 5 wyroku.

Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie art. 446 § 4 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że zachodzi przesłanka zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz powoda jako najbliższego członka rodziny zmarłego, podczas gdy brak było takiej przesłanki, bowiem powoda nie można było uznać za najbliższego członka rodziny zmarłego w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. biorąc pod uwagę układ faktycznych stosunków, charakter i rodzaj faktycznych więzi i relacji łączących powoda ze zmarłym, w tym w szczególności na dzień śmierci poszkodowanego oraz mając na względzie, że nie istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy powodem a zmarłym, a powód i poszkodowany nie należeli do najmniejszej grupy społecznej, powiązanej poczuciem bliskości i wspólności osobistej i gospodarczej a także poprzez uznanie za adekwatne i zasądzenie na rzecz powoda zadośćuczynienia odpowiedniego do doznanej przez niego krzywdy, podczas gdy kwota uznanego za adekwatne i zasądzonego zadośćuczynienia jest rażąco zawyżona.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem I instancji według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem II instancji według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kwoty 5,20 zł tytułem kosztów korespondencji.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się częściowo zasadna.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne, uznając za zbędne powielanie ich w dalszej części uzasadnienia.

W ocenie Sądu Okręgowego okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy dają podstawy do przyjęcia, że strona powodowa wykazała spełnienie przesłanki zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. Wbrew stanowisku skarżącego, stwierdzić należy, iż słusznie uznał Sąd Rejonowy, że pomimo rozpadu związku rodziców, powód zachował relację z ojcem jako jedyne jego dziecko. Powoda ze zmarłym ojcem łączyły nie tylko więzy krwi ale także więź emocjonalna. Sąd Okręgowy dostrzega, że związek powoda z ojcem biologicznym był rozluźniony, ale okoliczność ta wynika z ogólnej sytuacji życiowej i rodzinnej powoda. Powód większą część swojego życia spędził w nowej rodzinie założonej przez matkę z ojczymem i rodzeństwem. Fakt ten nie może stanowić o wyłączeniu powoda z kręgu osób będących najbliższymi członkami rodziny zmarłego ojca. Stąd też należało uznać, że powód był najbliższym członkiem rodziny zmarłego w rozumieniu art. 446 § 4 k.c.

Odnosząc się zaś do kwestii wysokości zadośćuczynienia należy wskazać, że przepisy prawa cywilnego nie precyzują żadnych kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia z 446 § 4 k.c. czy art. 448 k.c. i przez posłużenie się klauzulą generalną („suma odpowiednia”) pozostawiają je uznaniu Sądów. Z tego względu zasadnym wydaje się odwołanie do wypracowanych przez judykaturę i doktrynę zasad ustalania zadośćuczynienia. Do podstawowych kryteriów należy zaliczyć rodzaj naruszonego dobra, stopień i czas trwania cierpień psychicznych rozumianych jako ujemne przeżycia związane ze śmiercią członka rodziny, stopień zażyłości łączącej zmarłego i poszkodowanego, jakość łączącej ich relacji, wiek poszkodowanego, skutki w zakresie życia osobistego, jakie śmierć osoby najbliższej wywołała. Należy także pamiętać, że kwota zadośćuczynienia ma charakter kompensacyjny i stanowi jednorazową rekompensatę za całą krzywdę doznaną przez osobę, której dobro zostało naruszone, a zatem sytuacja poszkodowanego występującego z żądaniem powinna być oceniona całościowo. Indywidualny charakter zadośćuczynienia przesądza o tym, że ostateczne ustalenie, jaka konkretna kwota jest „odpowiednia”, z istoty swej, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, lecz nie może to być uznanie dowolne. Zawsze musi ono opierać się tak na całokształcie okoliczności sprawy, jak i na czytelnych kryteriach ocennych, rzetelnie wskazanych w treści uzasadnienia (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 maja 2008 r., II AKa 83/08, KZS 2008/12/68). W kontekście powyższych uwag stwierdzić należy, że zarzut niewłaściwego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny w postępowaniu odwoławczym tylko wtedy, gdy orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania wysokości tego świadczenia. Praktycznie rzecz biorąc ma to miejsce tylko przy ustaleniu kwoty symbolicznej bądź też nadmiernie wysokiej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2008 r., V KK 45/08, LEX nr 438427). Korekta w postępowaniu odwoławczym przyznanej przez sąd pierwszej instancji tytułem zadośćuczynienia sumy pieniężnej możliwa jest zatem jedynie wtedy, gdy suma ta rażąco odbiega od tej, która byłaby adekwatna do rozmiarów doznanej krzywdy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 maja 2008 r., I ACa 199/08, LEX nr 470056).

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że zasądzone przez Sąd Rejonowy na rzecz powoda zadośćuczynienie za doznaną krzywdę z powodu śmierci ojca było wygórowane. Sąd Okręgowy kierując się wszystkimi przywołanymi dyrektywami, doszedł do przekonania, że Sąd Rejonowy nie rozpatrzył wszystkich okoliczności tej sprawy. Zdaniem Sądu Okręgowego należało wziąć pod uwagę, że związek powoda z jego biologicznym ojcem był rozluźniony – typowy dla dzieci mających powierzchowny i sporadyczny kontakt z osobą ojca. Powód od drugiego roku życia nie mieszkał z ojcem, większość swojego życia spędzał w rodzinie z matką, ojczymem i rodzeństwem. Powód w dacie śmierci ojca miał 8 lat. Śmierć ta nie miała wpływu na stan zdrowia powoda.

Powyższe uzasadnia stwierdzenie, że zsądzona przez Sąd Rejonowy na rzecz powoda kwota 30.000 zł zadośćuczynienia (uwzględniająca przyczynienie się ojca powoda do zaistniałej szkody w wysokości 50 %) była wygórowana i zaistniały podstawy do obniżenia przyznanego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci ojca. Sąd Okręgowy za zasadne w tej sprawie uznał określenie zadośćuczynienia na poziomie 30 000 zł, co przy pomniejszeniu o 50% przyczynienia daje kwotę 15. 000 zł, którą należało zasądzić. Ustalone na wskazanym poziomie zadośćuczynienie spełnia dopiero kryterium odpowiedniości z punktu widzenia krzywdy powoda powstałej wskutek śmierci ojca oraz uwzględnia wszystkie okoliczności tej sprawy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1. W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu jako niezasadna na podstawie art. 385 k.p.c. o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku.

Powyżej przedstawiony stan rzeczy implikował zmianę akcesoryjnego rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed Sądem I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, że powód wygrał proces w 21,13 % (roszczenie uwzględniono co do łącznej kwoty 15.000 zł, wartość przedmiotu sporu z jego powództwa wynosiła 71.000 zł). O kosztach tych orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. i nie obciążono powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz strony pozwanej. Sąd Okręgowy miał na uwadze charakter sprawy. Żądanie powoda, co do zasady było usprawiedliwione, a określenie właściwej wysokości zadośćuczynienia zależało od oceny sądu. Sąd II instancji stosując regulację zawartą w art. 102 k.p.c., miał też na uwadze, że zadośćuczynienie ostatecznie zasądzone na rzecz powoda powinno zrealizować obowiązek naprawienia krzywdy związanej ze śmiercią ojca powoda i w konsekwencji stanął na stanowisku, że cierpienia powoda są szczególnymi okolicznościami pozwalającymi na nieobciążanie go kosztami postępowania na rzecz strony pozwanej. Mając na uwadze, że w sprawie nie została uiszczona opłata od pozwu – 3.550 zł, koszty stawiennictwa świadka 140 zł, 70 zł, oraz wynagrodzenie na wydatki biegłej w kwotach 395 zł, 30 zł i 104 zł, 30 zł tj. łącznie 4.190,30 zł a także zwolnienie powoda od kosztów sądowych o obowiązku uiszczenia tych kosztów Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 113 u. k. s. c. w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy obciążył pozwanego nieuiszczonymi kosztami sądowymi w ten sposób, że nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od pozwanego kwotę 885,20 zł tytułem stosunkowej części nieuiszczonych kosztów sądowych.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, z tych samych względów opisanych powyżej.