Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania Z. M. (Z. M. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 8 sierpnia 2012r. sygn. akt IV U 202/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania.

/-/ SSA K. Budzianowska /-/ SSA M. Woźnowska-Gallos /-/ SSA K. Merker

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1985/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 lutego 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił ubezpieczonemu Z. M. prawa do emerytury
w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Uzasadniając zajęte stanowisko organ rentowy podniósł, że ubezpieczony nie osiągnął wieku emerytalnego oraz nie wykazał wymaganego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Do pracy w warunkach szczególnych nie uznano okresu zatrudnienia od 25 sierpnia 1983 roku do 31 sierpnia 1993 roku z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Argumentowano,
iż w świadectwie pracy widnieje łącznie stanowisko pracy ślusarz-spawacz i blacharz, co wyklucza aby każda z tych prac była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniósł ubezpieczony Z. M., podnosząc, iż w zakwestionowanym okresie zatrudniony był w (...) S.A.
w D., gdzie wykonywał pracę malarza konstrukcji stalowych.
Dodał, iż w świadectwie pracy błędnie wpisano stanowisko jego pracy jako ślusarza-spawacza oraz blacharza, albowiem pracował wyłącznie jako malarz.
Na potwierdzenie charakteru swojej pracy przedłożył oświadczenia świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2012 roku sygn. akt IV U 202/12 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie Wydział IV zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 7 stycznia 2012 roku.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczony Z. M. urodził się dnia (...) Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynika i ta okoliczność, iż w okresie od 1 lipca 2000 roku do 31 maja 2002 roku ubezpieczony uprawniony był do pobierania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
Dnia 12 grudnia 2012 roku ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa
do emerytury. Jak nadto ustalono, na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca wykazał staż emerytalny w wymiarze 24 lat, 10 miesięcy i 11 dni okresów składkowych oraz 7 miesięcy i 17 dni okresów nieskładkowych. Organ rentowy uznał wnioskodawcy następujące okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych tj. od dnia 11 kwietnia 1970 roku do dnia 10 czerwca 1972 roku, od dnia 21 sierpnia 1974 roku do dnia 25 kwietnia 1975 roku, od dnia 1 grudnia 1979 roku do dnia 2 sierpnia 1983 roku w łącznym wymiarze 6 lat, 6 miesięcy i 8 dni. Z ustaleń Sądu wynika również,
że w (...) S.A. w D. ubezpieczony był zatrudniony
od 25 sierpnia 1983 roku do 31 sierpnia 1983 roku na stanowisku malarza konstrukcji stalowych. Na kontrakcie zagranicznym zatrudniony był w okresie od 10 września 1991 roku do 16 października 1992 roku. Powyższe przedsiębiorstwo zajmowało się wykonywaniem prac termoizolacyjnych i antykorozyjnych. Do obowiązków ubezpieczonego należały prace przy malowaniu konstrukcji stalowych na wysokości. Prace te były wykonywane przy użyciu farby podkładowej - minii i powierzchniowej -chlorokauczukowej lub ftalowej. Jak ustalił Sąd Okręgowy charakter pracy ubezpieczonego nie uległ zmianie również w okresie zatrudnienia na eksporcie.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał,
że ubezpieczony wykazał, że pracował w warunkach szczególnych przez okres 15 lat, albowiem wykazał, iż podczas zatrudnienia w (...) S.A. w D. wykonywał wyłącznie prace malarza konstrukcji stalowych na wysokości, tj. prace wymienione w wykazie A dział V poz. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.). Swoje stanowisko w niniejszej sprawie Sąd I instancji oparł na zeznaniach ubezpieczonego oraz świadków: J. P. i T. B..

Nadto Sąd uznał, że charakter zatrudnienia ubezpieczonego nie uległ zmianie
w okresie zatrudnienia na kontrakcie w Libii.

Uzasadniając zajęte stanowisko, z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa, Sąd I instancji powołał się m.in. na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd pierwszej instancji orzekł jak w sentencji.

Apelację od wskazanego rozstrzygnięcia wniósł organ rentowy.

Wnoszący środek odwoławczy zaskarżył opisany wyrok zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię, a w szczególności przepis
art. 184 oraz art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 153 poz. 1227 ze zm.) w związku z § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43
ze zm.), niewyjaśnienie wszystkich okoliczności mających wpływ na sprawę.

Wnoszący apelację domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uznanie, że decyzja organu rentowego z dnia 2 stycznia 2012 roku odmawiająca prawa do emerytury była prawidłowa.

Skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji zaliczającym ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od dnia 25 sierpnia 1983 roku do dnia 31 sierpnia 1993 roku na stanowisku malarza konstrukcji stalowych na wysokościach. Argumentowano, iż ubezpieczony przeprowadzał postępowanie przeciwko wystawionemu przez pracodawcę świadectwu pracy twierdząc,
że stanowiska tam wymienione nie odpowiadają rzeczywistej pracy jaką wykonywał na stanowisku malarz konstrukcji stalowych na wysokościach. Organowi rentowemu trudno się zgodzić z tak daleko idącymi wnioskami albowiem można przyjąć,
że pracodawca mógł omyłkowo wpisać złe stanowisko pracy na świadectwie ale trudno się zgodzić, iż ubezpieczony pracował na trzech omyłkowo wpisanych stanowiskach pracy. Podniesiono, iż praca na stanowisku malarza nie została nawet wymieniona w świadectwie pracy. W toku postępowania nie zostały wyjaśnione powyższe wątpliwości oraz okoliczność, iż stanowisko malarza nie zostało w ogóle wymienione na świadectwie pracy. Wątpliwości organu rentowego budzą również zeznania świadków, albowiem Pani T. B. nie pracowała bezpośrednio
z ubezpieczonym i nie jest w stanie potwierdzić w jakim okresie i na jakich stanowiskach pracował ubezpieczony. Uzasadniano, iż zeznania drugiego świadka również nie potwierdzają pracy ubezpieczonego w całym spornym okresie na stanowisku malarza konstrukcji stalowych, albowiem świadek zgodnie ze swoimi zeznaniami pracował razem z ubezpieczonym tylko w pewnym okresie, który nie został dokładnie określony. W związku z powyższym, w ocenie skarżącego, zaliczenie całego spornego okresu jest nieprawidłowe. Dodano, iż skoro ubezpieczony i świadek pracowali na tym samym stanowisku, ale tylko świadek otrzymał świadectwo pracy
w warunkach szczególnych, to zdaniem organu rentowego świadczy to o tym, że praca wykonywana przez ubezpieczonego i świadka różniła się.

Mając na uwadze powyższe wątpliwości apelujący stwierdził, iż trudno uznać aby ubezpieczony świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudnienia
w szczególnych warunkach na stanowisku malarza konstrukcji stalowych na wysokościach albowiem nie potwierdzają tej okoliczności tak zeznania świadków jak i zgromadzone dokumenty.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł ojej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok należało uchylić i sprawę przekazać Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Przepis art. 184 ustawy w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy - 1 stycznia 1999 r., legitymowali się okresem zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32. Dodatkowo prawo do świadczenia obwarowano nieprzystąpieniem do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązaniem stosunku pracy. Intencją ustawodawcy było zapewnienie nabycia uprawnień emerytalnych dla tej kategorii ubezpieczonych, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniali wymagane warunki stażu, w tym stażu pracy w szczególnych warunkach,
za wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy. Sytuacja ubezpieczonych, wskazanych w art. 184, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe, realizowane po osiągnięciu wieku emerytalnego. Ustalenie czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U.
z 1983 r. Nr 8, poz. 43- zwane dalej rozporządzeniem). W myśl § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika, warunkuje nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach,
a to osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresy pracy w szczególnych warunkach wskazane w powołanym rozporządzeniu mogą być wykazywane przed sądem wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi przez Kodeks postępowania cywilnego,
a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, wyjaśnieniami stron. Bowiem w postępowaniu odwoławczym nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe, którymi związany jest organ rentowy (§ 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania
o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń - vide: np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r., sygn. akt II UKN 186)97, OSNAPiUS
z 1998 r. Nr 11, poz. 342). Ustalenia czy spornemu okresowi zatrudnienia ubezpieczonego od 1 marca 1973 r. do 30 kwietnia 1990 r. należy przypisać szczególny charakter, Sąd Okręgowy dokonał na podstawie zeznań świadków, akt osobowych oraz świadectw wykonywania przez świadków prac w szczególnych warunkach.

Rozstrzygającym dla prawidłowej oceny tego kwalifikowanego waloru pracy jest charakter faktycznie wykonywanych obowiązków pracowniczych, a nie zajmowane stanowisko wskazane w umowie o pracę, angażach, przeszeregowaniach czy świadectwie pracy.

Apelujący organ rentowy w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy trafnie zarzucił, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało w sposób bezsporny spełnienia przez ubezpieczonego warunków do przyznania prawa
do spornego świadczenia w myśl art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153 poz. 1227 ze zm).

Zdaniem Sądu Odwoławczego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy
w żaden sposób nie potwierdza, aby ubezpieczony Z. M. legitymował się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Rację ma organ rentowy zwracając uwagę na okoliczność, iż w przedstawionym przez ubezpieczonego świadectwie pracy zostało pominięte w sposób całkowity stanowisko malarza konstrukcji stalowych na wysokościach, a ta okoliczność nie została udowodniona kompatybilnym materiałem dowodowym w postaci zeznań świadków i dowodu
z dokumentów.

Sąd ponownie rozpoznający sprawę ustali tę okoliczność, przesłuchując przede wszystkim ubezpieczonego Z. M.. Nadto w toku postępowania należy ponownie podjąć kroki w celu uzyskania akt osobowych ubezpieczonego oraz przesłuchania osoby likwidatora: E. S..

W oparciu o tak zgromadzony materiał dowodowy Sąd ponownie rozpoznający sprawę ustali, które okresy zalicza ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych, które nie i w oparciu o jaki materiał dowodowy.

Dopiero tak przeprowadzone postępowanie pozwoli na precyzyjne ustalenie, czy ubezpieczony pracował 15 lat w warunkach szczególnych, w rozumieniu ustawy emerytalnej jej art. 184 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

/-/ SSA K. Budzianowska /-/ SSA M. Woźnowska-Gallos /-/ SSA K. Merker

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek