Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 12 września 2017 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt XVIII C 1615/17 z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. przeciwko T. I. o zapłatę kwoty 402,09 zł oddalił powództwo.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła strona powodowa, zaskarżając je w całości. Powódka zarzuciła rozstrzygnięciu:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. które miało wpływ na treść orzeczenia przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez:

a.  błędne przyjęcie, że opcja obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania nie była opcją dobrowolną, podczas gdy z treści zebranego w sprawie materiału wynika wprost, iż pożyczkobiorca może dodatkowo skorzystać z ww. opcji, a brak skorzystania z ww. opcji nie niesie dla pożyczkobiorcy żadnych negatywnych skutków;

b.  błędne przyjęcie, że dostarczenie kwoty pożyczki pozwanemu było zjawiskiem wcześniejszym aniżeli moment wyrażenia przez pozwanego zgody na opcję dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania, co w konsekwencji spowodowało błędne uznanie przez Sąd I instancji, że opcja dodatkowa obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pozbawiona była przymiotu dobrowolności, podczas gdy z materiału zebranego w sprawie wynika wprost, że kwota do wypłaty pozwanemu została przekazana wraz z podpisaniem przez obie strony umowy pożyczki;

c.  błędne przyjęcie, że opłata za opcję dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pełni w przedmiotowej umowie pożyczki tą samą funkcję, co odsetki kapitałowe, podczas opłata ta stanowiła pokrycie kosztów świadczenia na rzecz pozwanej fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania;

d.  błędne przyjęcie, że fakultatywna usługa obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania stanowiła mechanizm przymuszania pozwanej do spłaty zobowiązania, co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego uznania, że świadczenie fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania jest de facto bezprawnym działaniem powoda, i że pozwana z tytułu świadczenia na jej rzecz ww. usługi nie odnosiła żadnych korzyści;

e.  błędne przyjęcie, że fakultatywna usługa obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania naruszała w sposób bezprawny sferę prywatności pozwanej jak również jej ognisko domowe, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału wynika w sposób jednoznaczny, iż pozwana wyraziła zgodę na fakultatywną usługę obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania, tym samym godziła się na wizyty przedstawiciela powoda celem realizowania ww. usługi, i tym samym otrzymywała ekwiwalent świadczenia;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 359 § 21 k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 1) ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 r. Nr 126, poz. 715, z późn. zm., dalej: Ustawa z 2011 r.) - poprzez błędne uznanie przez Sąd I instancji, że ustalona przez strony umowy pożyczki opłata za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania oraz opłata wstępna (prowizja) stanowi naruszenie zapisu o maksymalnych odsetkach wynikających z czynności prawnej, podczas gdy naliczenie tychże opłat nie stanowi obejścia ww. regulacji, stanowiąc wyłącznie wyraz swobody kontraktowej wyrażonej w art. 353 1 k.c., a nadto przepisy kodeksu cywilnego pozostawiają stronom umowy pożyczki dowolność co do ustalenia formy odpłatności w umowie pożyczki, a mając na uwadze przepisy Ustawy z 2011 roku, formą odpłatności może być również prowizja, która jest niezależna od odsetek kapitałowych;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 1) Ustawy z 2011 r. poprzez błędną wykładnię ww. przepisów, co w konsekwencji doprowadziło Sąd I instancji do błędnego przyjęcia, że strony nie mogły w granicach swobody umów postanowić o zastrzeżeniu na rzecz pożyczkobiorcy dodatkowej usługi w postaci obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania, jak również, że wynagrodzeniem powoda za udzielenie kapitału pozwanej będzie prowizja w wysokości ustalonej przez strony w umowie pożyczki;

4.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 24 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu przez Sąd I instancji, iż działanie powoda w ramach realizowania fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania narusza dobra osobiste pozwanej, podczas gdy pozwana wyraziła dobrowolnie zgodę na realizowanie przez powoda ww. usługi, co wyłącza możliwość zastosowania ww. przepisu;

5.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie prowadzące do przyjęcia, że postanowienie umowne zastrzegające wysokość fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy (pozwanej) ma charakter niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu tego przepisu, podczas gdy prawidłowa interpretacja postanowień umownych w tym zakresie prowadzi do uznania, że nie kształtują one praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie naruszają rażąco jego interesów, a tym samym przesłanki uznania ww. postanowienia umownego za niedozwolone nie zostały spełnione;

6.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2017.1132, dalej: u.z.n.k.), poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wyciągnięcie przez Sąd I instancji negatywnych skutków procesowych, podczas gdy sposób wyliczenia prowizji oraz opłaty za usługę dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa powoda, i brak obowiązującego przepisu prawa, który nakłada na powoda obowiązek wykazania sposobu obliczenia prowizji oraz opłaty za usługę dodatkową obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 402,09 zł oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi i pozostawienie temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja nie jest zasadna.

Mając na uwadze, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym i Sąd drugiej instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego, to stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zostaje ograniczone jedynie do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Wbrew zarzutom podniesionym w apelacji Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, znajdujących pełne oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i trafnie określił konsekwencje prawne z nich wynikające. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej art. 233 k.p.c.

Niezasadne są podniesione przez skarżącą spółkę zarzuty naruszenia prawa materialnego, które sprowadzają się do zakwestionowania dokonanej przez Sąd I instancji oceny prawnej, iż postanowienia umowy pożyczki w zakresie dotyczącym wysokości opłat za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania oraz opłaty wstępnej wypełniają przesłanki do uznania ich za niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustawa za nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy, nakazuje traktować te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Nie może być wątpliwości, że strona pozwana w sprawie jest konsumentem, który zawarł umowę pożyczki z przedsiębiorcą. Nie budzi również wątpliwości, że postanowienie umowne dotyczące opłat za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania oraz opłaty wstępnej nie dotyczyło głównych świadczeń stron. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 roku (I CK 635/03) pojęcie „głównych świadczeń stron” (art. 385 ¹ § 1 zd. 2. k.c.) należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Opłata za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania oraz opłaty wstępnej z całą pewnością nie należą do istoty umowy pożyczki. W końcu nie może podlegać również dyskusji, wbrew zarzutom skarżącego, iż postanowienia umowne dotyczące tychże kosztów nie zostały indywidualnie uzgodnione ze stroną pozwaną i nie ma tu mowy o tym, że powyższe uregulowania wynikają z zasady swoboy umów. Są one częścią standardowej umowy, którą powodowa spółka stosuje dla wszystkich klientów. Nie podlegają one negocjacji choćby, ze względu na sposób zawierania umowy. Opłaty te od razu są potrącane z całkowitej kwoty pożyczki w dniu zawarcia umowy. Ponadto powód w umowie nie wskazał, w jaki sposób została wyliczona opłata wstępna, jest ona podana kwotowo, bez wskazania składników i wyliczenia co składa się na całkowity koszt tej opłaty. Zastrzeżenie w umowie na niekorzyść klienta opłaty w wysokości 1.076,28 zł tytułem opłaty za obsługę w domu przy pożyczce w kwocie 5.265,86 zł i opłacie wstępnej w wysokości 952,22 zł, bez jakiekolwiek związku z rzeczywistymi kosztami umowy pożyczki rażąco narusza interes konsumenta, a także dobre obyczaje.

Opłata za obsługę w domu i opłata wstępna w stanie faktycznym sprawy jest oderwana od rzeczywistych kosztów czynności i ma w ocenie Sądu stanowić jedynie dodatkowe źródło dochodu pożyczkodawcy (wskazuje na to wysokość opłat), zwłaszcza że wysokość oprocentowania pożyczki jest określona w umowie jako 0%. Wskazane opłaty zostały ustalone w wysokości rażąco wysokiej. Sąd uznaje to postanowienie umowne za regulujące obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające jego interesy. W ocenie Sądu Okręgowego ustanowienie opłaty, w sposób jak to zrobiono w niniejszej sprawie służy obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych. Stanowi w istocie rzeczy próbę ukrycia rzeczywistego oprocentowania pożyczki.

Gdyby więc nawet przyjąć, że zastrzeżenie umowne odnośnie prowizji nie jest klauzulą niedozwoloną, to i tak należy uznać je za nieważne w oparciu o art. 58 k.c., którego zarzut naruszenie jest całkowicie bezzasadny poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że naliczanie przez powoda opłaty wstępnej, a także oferowanie fakultatywnej usługi obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy stanowi obejście ustawy w zakresie regulującym wysokość odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 k.c.).

Wbrew stanowisku apelującego Sąd I instancji słusznie przyjął, że zastrzeżenie opłat w wysokości 952,22 zł tytułem opłaty wstępnej za czynności związane z zawarciem umowy pożyczki oraz kwota 1.076,28 zł tytułem opłaty za skorzystanie przez pozwaną z opcji obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania jest w istocie próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Opłaty te jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy zastrzeżone były w wysokości odpowiadającej ok. 40% kwoty pożyczki przekazanej pozwanej do wypłaty, zaś taki zabieg niewątpliwie prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Obciążenie pożyczkobiorcy dodatkowymi opłatami w wysokości przekraczającej kwotę faktycznie przekazanej pozwanej tytułem pożyczki nie znajduje żadnego uzasadnienia ani w kosztach prowadzonej przeciętnej działalności gospodarczej, ani w kosztach zawierania umowy pożyczki. Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu Rejonowego, iż wysokość opłat wskazanych opłat, jakimi obciążenia pozwanej, domagała się strona powodowa, jest wygórowana w świetle doświadczenia życiowego, bez konieczności zatem powoływania się tu na konkretne dowody. Okoliczność, iż przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 roku nie zawierają obecnie maksymalnego progu prowizji nie oznacza możliwości nieograniczonej swobody regulacji w tym zakresie, w szczególności zastrzegania ich w wysokości wygórowanej. Pomimo, iż w obecnym systemie prawnym brak jest ustawowo określonego limitu prowizji związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki i strony posiadają swobodę kontraktową w tym zakresie, to nie można pomijać wyznaczonych przepisem art. 353 ¹ k.c. ograniczeń w swobodnym umownym kształtowaniu treści zobowiązania, który wskazuje trzy źródła tych ograniczeń: przepisy prawne, zasady współżycia społecznego i właściwości (naturę) stosunku. Przepis ten nakazuje jednocześnie, aby poddawać badaniu nie tylko treść, ale i cel zobowiązania przy ocenie, czy strony dokonały czynności prawnej we wskazanych granicach wyznaczonych im przez zasadę swobody umów. Pozwana niewątpliwie posiadała swobodę w zakresie zawarcia umowy pożyczki z powodową spółką. Nie oznacza to jednak, że podmiot udzielający pożyczki może w sposób zupełnie dowolny kształtować prawa i obowiązki oznaczone w umowie zawartej poprzez zastosowanie gotowego wzorca umownego, powodując automatycznie niepożądanego efektu w postaci choćby narzucenia przez przedsiębiorcę – przy wykorzystaniu jego silniejszej pozycji – postanowień umownych, które nie będą korzystne dla konsumenta. Wbrew zarzutom powoda, nie może on również się powoływać, że sposób wyliczenia opłat stanowi tajemnicę jego przedsiębiorstwa, albowiem żądając zasądzenia roszczenia powód zgodnie z zasadami postępowania dowodowymi podać podstawę żądania. To, że w pozwie podana została dokładna dochodzona kwota nie oznacza, że żądanie jest dokładnie określone, należy podać także wszystkie okoliczności wskazujące na tę wysokość, w tym sposób jej wyliczenia, w przeciwnym wypadku otwierałoby to drogę do żądania od drugiej strony zapłaty kwot, określonych w dowolnej i nieuzasadnionej wysokości.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację, jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c.