Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście (...) Wschodniemu o ustalenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego określonej nieruchomości, Sąd Rejonowy w Brzezinach wyrokiem z dnia 23 stycznia 2018 r. 1) ustalił wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste udziału (...) powoda nieruchomości położonej w K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach urządzona jest księga wieczysta (...) na kwotę 4163,91 zł rocznie, począwszy od dnia 1 stycznia 2016 r. oraz 2) odstąpił od obciążenia pozwanego kosztami procesu.

[wyrok k.184]

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy poczynił ustalenia faktyczne, w oparciu o które wydał kwestionowany wyrok, a które w całości podziela i przyjmuje za własne Sąd II instancji. W tej sytuacji nie istnieje potrzeba ich powtarzania, bowiem - jak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy - w wypadku orzeczenia oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, bez uzupełniania postępowania dowodowego, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje, tak m. in. Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 13.12.1935 r., C III 680/34, Zb. Urz. 1936, poz. 379; z dnia 14.02.1938 r., C II 2613/37, Przegląd Sądowy z 1938 r., poz. 380; z dnia 10.11.1998 r., III CKN 792/98, OSNC z 1999 r., nr 4, poz. 83; z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, nie publ.; z dnia 14.02.2013r., II CSK 292/12, Lex 1318346).

[uzasadnienie k.185-186]

Strona powodowa zaskarżyła powyższy wyrok w zakresie pkt 1 co do kwoty 8327,83 zł, zarzucając naruszenie przepisów:

1.  prawa procesowego, tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne ustalenie, że przedmiotowa nieruchomość, stanowiąca drogę dojazdową do sąsiednich nieruchomości, oddanych w użytkowanie wieczyste, nie będąca drogą publiczną, stanowi nieruchomość oddaną na realizacji urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych i można do niej zastosować stawkę procentową opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, wynoszącą 1 % wartości nieruchomości, na podstawie art. 72 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,

b)  art. 321 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w gminie K., oznaczonej jako działka nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach urządzona jest księga wieczysta (...) na kwotę 4163,91 zł rocznie od 2016 r., przy wysokości opłaty przed dokonaniem przez właściciela nieruchomości wypowiedzenia w kwocie 7926,28 zł i pomimo określenia przez użytkowania wieczystego nieruchomości w sprzeciwie od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego wartości przedmiotu sporu na kwotę 8966 zł, co wyznacza zakres rozstrzygnięcia sprawy,

2.  prawa materialnego, tj.:

a)  art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, poprzez dokonanie przez Sąd przy ustaleniu wysokości opłaty zmiany stawki procentowej za użytkowanie wieczyste, podczas gdy zgodnie z brzmieniem wymienionego przepisu aktualizacji opłaty dokonuje się wyłącznie przy zastosowaniu dotychczasowej wysokości stawki procentowej, a organ nie może dokonać zmiany stawki procentowej i wypowiedzieć wysokości opłaty w tym samym roku, zaś sprzeciw powoda od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego nie dotyczył wysokości stawki procentowej, co ograniczało również możliwość ustalenia przez Sąd opłat za użytkowanie wieczyste przy zmianie stawki procentowej,

b)  art. 72 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, poprzez jego błędną interpretację, polegającą na wadliwej ocenie prawnej, że nieruchomość wykorzystywana jako droga dojazdowa do sąsiednich nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste, nie będąca drogą publiczną, stanowi nieruchomość oddaną na realizację urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych w rozumieniu wskazanego przepisu, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że można do niej zastosować stawkę procentową opłaty za użytkowanie wieczyste wynoszącą 1 %.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w gminie K., oznaczonej jako działka nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Brzezinach urządzona jest księga wieczysta (...) na kwotę 12491,74 zł, począwszy od dnia 1 stycznia 2016 r. oraz o zwrot kosztów procesu według norm przepisanych oraz o zwrot kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

[apelacja k.218-221]

Pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

[odpowiedź na apelację k.238-241]

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Zgodnie z art. 80 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 121 ze zm.) kolegium przekazuje właściwemu sądowi akta sprawy wraz ze sprzeciwem. Wniosek, o którym mowa w art. 78 ust. 2, a zatem wniosek użytkownika wieczystego do samorządowego kolegium odwoławczego o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości, zastępuje pozew.

Zgodnie z art. 77 ust. 1 cyt. ustawy wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, podlega aktualizacji nie częściej niż raz na 3 lata, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty.

Sąd rozpoznaje sprawę tylko i wyłącznie w zakresie wskazanym w zastępującym pozew wniosku użytkownika wieczystego, złożonym do kolegium (tak m. in. SN w wyroku z 15.02.2008, I CSK 418/17, Legalis nr 150548). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 grudnia 2007 r. (IV CSK 326/07, Legalis nr 157576) w sytuacji, kiedy postępowanie aktualizujące wysokość opłaty rocznej dotyczyło – zarówno na etapie wypowiedzenia dotychczasowej opłaty, jak i na etapie postępowania przed samorządowym kolegium orzekającym – tylko określenia aktualnej wartości nieruchomości, powód nie może na etapie postępowania sądowego rozszerzyć przedmiot sporu, żądając zmiany stawki procentowej tej opłaty. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził także, że: "Stosownie do art. 73 ust. 2 GospNierU, jeżeli po oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nastąpi trwała zmiana sposobu korzystania z nieruchomości, powodująca zmianę celu, na który nieruchomość została oddana w wieczyste użytkowanie, stawkę procentową opłaty rocznej zmienia się stosownie do tego celu. Przy dokonywaniu zmiany stawki procentowej stosuje się tryb postępowania określony w art. 78-81. Odesłanie zawarte w tej normie oznacza, że w obecnym stanie prawnym sformalizowane postępowanie aktualizujące przewidziane w art. 78-81 GospNierU dotyczy obligatoryjnie obu czynników kształtujących wymiar opłaty rocznej. Jeżeli zatem, jak w sprawie niniejszej, postępowanie dotyczyło aktualizacji opłaty tylko ze względu na zmianę wartości nieruchomości, to na etapie postępowania sądowego niedopuszczalne jest rozszerzenie żądania i objęcie tym postępowaniem także zmiany stawki procentowej tej opłaty. Obowiązek uprzedniego wyczerpania etapu postępowania przed samorządowym kolegium odwoławczym także w kwestii zmiany stawki procentowej sprawia, że występuje tu przypadek czasowej niedopuszczalności drogi sądowej, który uzasadnia odrzucenie takiego żądania. Jednoczesne rozpoznawanie aktualizacji opłaty rocznej z przyczyny zmiany obu tych czynników kształtujących opłatę jest możliwe tylko w dwóch przypadkach: kiedy od początku postępowanie aktualizacyjne ich dotyczy, lub kiedy postępowania zostały wszczęte odrębnie, ale na etapie postępowania sądowego połączono je do wspólnego rozpoznania na podstawie art. 219 KPC".

W rozpoznawanej sprawie wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nastąpiło z uwagi na wzrost wartości gruntu. Strona pozwana zastosowała przy tym dotychczasową stawkę procentową, wynoszącą 3 %;

Z powołanego wcześniej orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że skoro powód we wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest uzasadniona w innej wysokości, kwestionował tylko i wyłącznie wartość przedmiotowej nieruchomości wskazywaną w wypowiedzeniu wysokości tej opłaty, to Sąd nie mógł, tym bardziej z urzędu, ustalać innej stawki procentowej.

Wartość nieruchomości objętej pozwem została w toku procesu określona przez biegłego sądowego na kwotę 550200 zł. Żadna ze stron ostatecznie nie kwestionowała opinii biegłego. Biorąc pod uwagę dotychczasową stawkę procentową wynoszącą 3 % oraz wielkość udziału powoda w prawie użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości, tj. (...), należy stwierdzić, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości w niniejszej sprawie wynosi 12491,74 zł.

Skoro zarzut naruszenia art. 77 ust. 1 u.g.n. okazał się zasadny i skutkował zmianą orzeczenia Sądu I instancji w zaskarżonym zakresie, to Sąd Okręgowy odstąpił od rozpoznawania pozostałych zarzutów apelacyjnych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustaloną opłatę roczną na kwotę 4163,91 zł podwyższył do kwoty 12491,74 zł.

Uwzględnienie apelacji skutkowało również zmianą orzeczenia o kosztach procesu, zarówno za pierwszą, jak i drugą instancję, o co wnosiła strona apelująca.

O kosztach należnych stronie pozwanej za I instancję Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. statuującego zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. Ostatecznie powód przegrał proces, a zatem jest zobowiązany do zwrotu na rzecz strony pozwanej kosztów procesu w kwocie 2400 zł, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego.

O kosztach procesu należnych za postępowanie apelacyjne, Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 2 ust. 4 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.). Z uwagi na uwzględnienie apelacji w całości, Sąd Okręgowy zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (koszty zastępstwa procesowego).