Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa B. B.

przeciwko A. B. działającej w imieniu własnym oraz małoletniego F. B.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego i obniżenie alimentów

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz.

z dnia 3 lutego 2016 roku, sygn. akt III RC 126/15

1.  oddala obie apelacje;

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSO Renata Lech

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 274/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z powództwa: B. B. przeciwko: A. B. i F. B. o ustalenie, iż wygasł obowiązek alimentacyjny i obniżenie alimentów

1.  obniżył alimenty zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 28 lutego 2014 roku w sprawie sygn. akt III RC 613/13 zmienione wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 02 czerwca 2014 roku od B. B. na rzecz A. B. z kwoty po 600 złotych miesięcznie do kwoty po 300 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 19 marca 2015 roku pozostałe warunki płatności pozostawiając bez zmian;

2.  oddalił powództwo w pozostałej części,

3.  zwolnił strony od kosztów sądowych za pierwszą instancję;

4.  zniósł wzajemnie koszty pomiędzy stronami.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2014 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim w sprawie III RC 613/13 podwyższył alimenty zasądzone od B. B. na rzecz małoletniego F. B. wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 14 grudnia 2011 r. w sprawie IIIRC 453/11 z kwoty 700 zł miesięcznie do kwoty po 900 zł miesięcznie, pozostałe warunki płatności pozostawiając bez zmian. Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 28 lutego 2014 r. w sprawie IIIRC 613/13 w punkcie drugim sentencji w ten sposób, że alimenty zasądzone od pozwanego B. B. na rzecz powódki A. B. wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 4 czerwca 2012 r. w sprawie II Ca 270/12 w kwocie po 300 zł miesięcznie podwyższył z dniem 29 listopada 2013 r. do kwoty po 600 zł miesięcznie.

W chwili wydawania wyroków sytuacja stron była następująca: A. i B. B. pozostawali w związku małżeńskim. Nie toczyła się pomiędzy nimi sprawa o rozwód ani o separację, nie została ustanowiona rozdzielność majątkowa. A. B. miała 52 lata i nie była nigdzie zatrudniona z uwagi na chorobę kręgosłupa i dolegliwości jelitowe. Cierpiała na skoliozę szyją. Orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z dnia 8 lutego 2012 r. Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności zaliczona została do stopnia niepełnosprawności lekkiego. Szukała pracy na własną rękę ale nie była w stanie jej znaleźć. Skończyła kurs komputerowy, jednak nie posiadała wystarczających umiejętności aby znaleźć pracę, „przy komputerze” Zamieszkiwała wspólnie z synem w domu o powierzchni 120 m/kw który pozostawili jej rodzice i który stanowi jej własność. Usytuowany jest na działce o powierzchni (...) hektara w miejscowości B.. Jest to gospodarstwo rolne. Ziemia uprawiana była przez dzierżawcę. Powódka otrzymywała dopłaty unijne w wysokości ok. 1.760 zł rocznie. Podatek od nieruchomości wynosił około 600 zł rocznie. Dzierżawca podatku nie płacił. A. B. utrzymywała się z alimentów. W utrzymaniu pomagali jej rodzice. Małoletni powód miał 14 lat i uczęszczał do II klasy Gimnazjum w I.. Uczęszczał na korepetycje z matematyki cztery razy w miesiącu- po 40 zł za lekcję, chodził na naukę gry na gitarze. Wspólnie z mężem byli właścicielami domu w T.. Nieruchomość ta przeznaczona była do sprzedaży. Strony nie mogły jednak dojść do porozumienia w kwestii ceny. Powódka wyrażała zgodę na kwotę 450.000 tys. zł, pozwany natomiast gotów był ją sprzedać za kwotę 300.000 zł. B. B. miał 55 lat i zajmował się działalnością polegającą na demontażu, składaniu i rozładunku wszelkiego rodzaju maszyn. Miał stałych klientów. Zamierza poszerzyć działalność o regeneracje sprzętu i urządzeń nie tylko na użytek firm. Do wykonania konkretnej pracy zatrudniał 4-6 osób. W 2013 r. wykonywał dwie prace. Osiągnął łącznie przychód 300.000 zł. Z synem utrzymywał kontakt co 2, 3 dni, jeżeli przebywał w T.. Jeżeli wyjeżdżał utrzymywał kontakt telefoniczny. Rzadko zabierał go do siebie. Ostatnio zabrał go do S. w 2013 r. w związku z pracą. Kupił mu skuter w 2013r. za około 2.000 zł., tablet za około 800 zł, telefon, ubrania, buty, odzież i jakieś inne drobne rzeczy. Od dwóch lat od orzekania w sprawie pogorszyła się sytuacja zdrowotna B. B.. Pogłębiła mu się arytmia. Na leki wydawał około 100- 150 zł miesięcznie. W 2013r. przez dwa miesiące pozostawał na zwolnieniu lekarskim z powodu arytmii. Nie był z nikim związany. Miał jedno dziecko poza małżeńskie w wieku 16 lat, ale alimenty nie zostały ustalone. Sporadycznie płacił je dobrowolnie. W 2013r. darował starszej córce 10.000 zł z okazji ślubu. Podobna kwotę podarował dorosłemu synowi. Oszczędności nie posiadał. Był zadłużony na kwotę około 30.000 zł.

Aktualnie A. B. ma 53 lat. Mieszka z synem, matką oraz siostrą i jej rodziną. Nie jest nigdzie zatrudniona. Zarejestrowana jest w PUP w T. od dnia 17 czerwca 2015 r. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Od stycznia 2015r. przez okres pół roku odbywała staż w Szkole Podstawowej nr (...) w sekretariacie. Otrzymywała wynagrodzenie w wysokości 1.600 zł miesięcznie plus zwrot za dojazdy. Nadal jest właścicielem gospodarstwa rolnego z tym, że ziemia nie jest obecnie użytkowana przez dzierżawcę oraz nie otrzymuje dopłat unijnych. Cierpi na skoliozę, egzemę, dolegliwości żołądkowo jelitowe, ma słaby kręgosłup oraz torbiel pod kolanem. Leczy się w wielu poradniach. Nadal zaliczana jest do lekkiego stopnia niepełnosprawności. A. B. opiekuje się matką która ma 1.100 zł emerytury. Nie korzysta z pomocy opieki społecznej. Nie załatwiła sobie żadnych świadczeń związanych z opieką nad matką ponieważ uważa że jest to hańbiące. Posiada około 47.000 zł długu jeszcze z czasów studiów dzieci. Nie ma świadczenia rentowego, zarejestrowana jest w KRUS. Utrzymuje się z alimentów i renty matki. Uważa, że to mąż powinien zadbać o utrzymanie jej i syna. Strony nadal pozostają w związku małżeńskim. Nie toczy się pomiędzy nimi sprawa o rozwód czy separację. Pozostają również we wspólnocie majątkowej.

Małoletni jest uczniem (...) LO w T.. Do szkoły dojeżdża- koszt za bilet miesięczny to 80 zł. Z korepetycji nie korzysta, nie chodzi na naukę gry na gitarze. Od października 2015 r. nosi aparat ortodontyczny, którego koszt to 4.000 zł łącznie z prześwietleniami i leczeniem oraz po 150 zł miesięcznie za wizytę u lekarza. Około 700 zł kosztowały książki do liceum. A. B. kupiła synowi garnitur za 500 zł, dwie pary butów za 500 zł. Ubezpieczenie to koszt 58 zł, opłata za radę rodziców- 150 zł. Małoletni leczy się u dermatologa. Koszt leczenia to około 90 zł miesięcznie.

B. B. ma 55 lat. Nie jest nigdzie zatrudniony i zarejestrowany jest w PUP w Z. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. 30 września 2014 roku zawiesił prowadzoną wcześniej działalność gospodarczą polegającą na przetransportowywaniu, transporcie i demontażu maszyn i urządzeń. Na wyposażeniu firmy posiadał samochód terenowy, wózki do podwożenia maszyn, wózki hydrauliczne. Część sprzętu sprzedał aby uregulować zadłużenie. Cierpi na dolegliwości kardiologiczne. Ma migotanie przedsionków, arytmię i nadciśnienie. Cierpi też na zapalenie spojówek i rogowacenie oka prawego. Koszty związane z leczeniem to około 150 zł miesięcznie. Nie został uznany za osobę niezdolną do pracy, nawet częściowo. Nie posiada świadczeń chorobowych bowiem miał zaległości w ZUS. W utrzymaniu pomaga mu rodzina. Mieszka w domu stanowiącym własność jego oraz małżonki. Stara się o pracę. Podejmuje zatrudnienie doraźne. Od czerwca 2015r. z synem kontaktu nie utrzymuje. Posiada około 30.000 zł zadłużenia na kartach kredytowych. Planuje odwiesić działalność i przeprowadzić się do S.. Aktualnie przebywa jednak w T..

Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 138 krio w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Jak zauważył SN w sprawie II CO 9/74 z 19.07.1974 r. przez pojęcie stosunków należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu (np. art. 133 i 135 krio). Powyższa zasada odnosi się również do alimentów zasądzonych na postawie art. 27 krio, a uprawnienie określone w cytowanym przepisie dotyczy również żądania ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. A zatem roszczenie zgłoszone przez powoda w pozwie z dnia 19 marca 2015 r. jest co do samej zasady uprawnione. Słuszność żądania uzależniona jest jednak od realizacji ogólnych przesłanek określających wysokość obowiązku alimentacyjnego określonych w art. 138 w związku z 135 w związku z art 27 krio

Jak wynika z art. 135 KRiO zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego. Przez „usprawiedliwione potrzeby” należy rozumieć bieżące potrzeby uprawnionego do alimentów w zakresie jego utrzymania a także w miarę potrzeby jego wychowania. Usprawiedliwione potrzeby nie mogą być rozumiane jako najbardziej elementarne potrzeby, sprowadzające się do zapewnienia uprawnionemu minimum egzystencji.

Odnosząc powyższe przepisy na grunt toczącego się postępowania uznać należy, że doszło do istotnej zmiany uzasadniającej obniżenie obowiązku alimentacyjnego po stronie A. B.. Sytuacja pozwanej zmieniła się z uwagi na fakt, podjęcia przez nią stażu w szkole w okresie od stycznia do czerwca 2015 r., która to okoliczność świadczy o jej zwiększonych możliwościach zarobkowych. Możliwości te uwzględnił już wcześniej sąd orzekając w sprawie III RC 613/13. W chwili obecnej teza o możliwości podjęcia przez pozwaną pracy lekkiej, niewymagającej wysiłku fizycznego wydaje się być niepodważalna. Podejmując zatrudnienie w ramach stażu A. B. udowodniła, że jest w stanie znaleźć zatrudnienie i otrzymywać z tego tytułu wynagrodzenie na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę, czego nie czyni z sobie tylko wiadomych powodów. Konieczność opieki nad synem czy matką nie może być usprawiedliwieniem niepodejmowania pracy zarobkowej. Budzi tez wątpliwość jej dramatyczna sytuacja finansowa w perspektywie niezwrócenia się do pomocy społecznej o pomoc w związku z opieką nad matką z powodu możliwości narażenia się na hańbę. Mając to na uwadze uznać należy, że jest ona w stanie zaspokajać wszystkie swoje usprawiedliwione potrzeby ponad zasądzoną kwotę 300 zł a wysokość tych alimentów odpowiada stopie życiowej stron na której aktualnie się znajdują. Odnosząc się do żądania obniżenia alimentów na rzecz małoletniego F. B. Sąd I instancji stwierdził, że materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie istotnej zmiany uzasadniającej roszczenie powoda. Faktem jest, że w porównaniu do sytuacji z czasu ostatniego orzekania w sprawie pewne zmiany są dostrzegalne, nie mniej jednak w żadnym razie nie uzasadniają one obniżenia alimentów. Małoletni nie uczęszcza co prawda na korepetycje, jak dotychczas, ale zmienił szkołę. Jest obecnie uczniem (...) w T., co wiąże się ze zwiększonymi wydatkami jak chociażby dojazdy. Z tych względów uznać należy, że żądnie zmniejszenia alimentów na syna jest niezasadne.

Zgodnie z treścią art. 135 krio drugą przesłanką wyznaczającą zakres świadczeń alimentacyjnych są możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Zgodnie z orzeczeniem SN z dn. 16.12.1987 r. przez „możliwości zarobkowe i majątkowe” należy rozumieć nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskane z majątku zobowiązanego ale i te zarobki i dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.

Odnosząc powyższe na grunt niniejszego postępowania uznać należy, że od ostatniego ustalenia alimentów nie zmieniły się możliwości zarobkowe i majątkowe powoda, co prawda zawiesił on działalność gospodarczą którą prowadził dotychczas. Nie mniej jednak uznać należy, że działanie takie nastąpiło wyłącznie z jego woli. Trudno uznać, że zostało wymuszone jego stanem zdrowia skoro pomimo bezspornych dolegliwości na które cierpi nie dysponuje jakimkolwiek orzeczeniem uprawnionego organu o chociażby czasowej czy częściowej niezdolności do wykonywania jakiejkolwiek pacy. Wobec braku takiego dowodu trudno dać wiarę zeznaniom powoda w tym zakresie. B. B. posiada bogate doświadczenie w branży, którą zajmował się od około 25 lat i z pewnością byłby w stanie odzyskać starych klientów czy nabyć nowych gdyby podjął działalność tym bardziej, że ma możliwość zatrudnienia pracowników co czynił dotychczas i może wykonywać prace za ich pośrednictwem. Przy odrobinie dobrej woli i zaangażowania zarobki pozwanego, wykazane w rozliczeniu podatkowym mogły by być wyższe, biorąc pod uwagę przede wszystkim jego bogate doświadczenie zawodowe. Dlatego też zasadne i zgodne z treścią art. 135 KRO jest oparcie się na możliwościach zarobkowych pozwanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (orz. z 9.1.1959 r., III CR 212/59, OSPiKA 1960, poz. 41).

Pomijając powyższe podkreślić należy, że budzi wątpliwości, podkreślane już w toku poprzedniego postępowania o podwyższenie alimentów niezadowolenie stron z sytuacji majątkowej w której się aktualnie znajdują. Podobnie jak i w czasie gdy alimenty były ustalane są oni właścicielami wspólnego domu, który jest na sprzedaż. Być może zawarcie umowy sprzedaży tej nieruchomości pozwoliłaby na ustabilizowanie ich sytuacji finansowej. Powódka mogłaby, zgodnie ze swoimi możliwościami spróbować rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, co w przeszłości z powodzeniem udawało się jej i co sama przyznała. Pozwany z kolei mógłby zainwestować w rozwój swojej firmy. Z pewnością żadna ze stron nie musiałby ponosić kosztów utrzymania nieruchomości, a pieniądze te przeznaczyć na zaspokajanie potrzeb swoich i dzieci.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji o alimentach na rzecz A. B. na mocy art. 138 krio w związku w związku z art. 27 krio. Sąd oddalił powództwo o obniżenie alimentów na rzecz F. B. wobec braku przesłanek określonych w art. 138 krio w związku z art. 135 krio. O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 kpc. Sąd zwolnił strony od kosztów sądowych za I instancję z uwagi na ich aktualną sytuację finansową.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda zaskarżając go w części , tj. w zakresie pkt 2) i 4). Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, tj. dokonanie oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, tj. pozasądowego pisma powoda w przedmiocie ustalenia kontaktów ojca z dzieckiem, wydruków ofert pracy skierowanych do osób posiadających kwalifikacje i stan zdrowia analogiczne do pozwanej, części zeznań powoda i pozwanej, a w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń faktycznych, w których pominięto następujące okoliczności:

- utrudniania przez pozwaną kontaktu powoda z synem (ustalenie Sądu wskazujące jedynie na to, iż powód nie utrzymuje kontaktu z synem ma charakter błędny i stanowi nadmierne uproszczenie),

- możliwości zarobkowe pozwanej są na tyle znaczne, że pozwalają na poniesienie przez nią kosztów własnego utrzymania bez potrzeby dalszego finansowania ze strony męża (Sąd ograniczył się do ustaleń w przedmiocie istnienia po stronie możliwości zarobkowych co do zasady, pomijając jednak ich wysokość, która wynika z załączonych wydruków ofert pracy, jak również do jej ustalenia zmierzały pominięte przez Sąd wnioski powoda zawarte w piśmie procesowym powoda z dnia 1 lipca 2015 r. - pkt III, IV, V, VI petitum - który to zarzut wskazano w dalszej części apelacji),

- kilkumiesięczne, zagraniczne wyjazdy pozwanej wraz z synem, które nie były poprzedzone przynajmniej powiadomieniem powoda o tym fakcie,

- pozwana zamieszkuje wspólnie nie tylko z wymagającą opieki matką, której emerytura wynosi 1.100,00 zł, bowiem wraz z nią mieszka również siostra i jej mąż, którzy pozostają z nią we wspólnym gospodarstwie domowym, osiągają stałe, stabilne dochody w wysokości pozwalającej na zapewnienie spokojnej egzystencji wszystkim zamieszkującym tam osobom (ustalenia Sądu ograniczają się w tym zakresie wyłącznie do faktu, iż pozwana mieszka z wymagającą opieki matką, której emerytura wynosi 1.100,00 zł),

- pozwana uzyskuje stałą pomoc finansową od zamieszkującej z nią siostry i jej męża,

- małżonkowie pozostają w długotrwałej separacji faktycznej,

- małoletni syn nie korzysta z korepetycji i nie chodzi na naukę gry na gitarze, ani na inne zajęcia dodatkowe, mimo iż zasadność poniesienia m. in. właśnie tych wydatków stanowiła podstawę do podwyższenia w 2011 r. alimentów na dziecko z kwoty 700 zł do 900 zł miesięcznie (ustalenia Sądu ograniczają się w tym zakresie wyłącznie do faktu, iż małoletni nie korzysta z korepetycji i nie chodzi na naukę gry na gitarze),

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków, które z niego nie wynikają, w szczególności, iż:

- pozwana posiada długi w kwocie 47.000,00 zł,

- od ostatniego ustalenia alimentów nie zmieniły się możliwości zarobkowe i majątkowe powoda, mimo przedłożenia przez niego dokumentacji lekarskiej wskazującej na pogorszenie stanu zdrowia uniemożliwiające kontynuowanie działalności gospodarczej, jak również „milczącego" pominięcia przez Sąd wniosku o dopuszczenie na tę okoliczność dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny, który to zarzut wskazano w dalszej części apelacji,

3.  naruszenie art. 5 k.p.c. w zw. z art. 128 § 1 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez zaniechanie udzielenia pouczeń pozwanej - występującej w sprawie bez adwokata, ani radcy prawnego - w przedmiocie obowiązku składania dokumentów w liczbie odpisów pozwalających na doręczenie ich wszystkim uczestniczącym w sprawie osobom, mimo zwrócenia przez pełnomocnika powoda uwagi Sądu na powyższe uchybienie oraz złożenia wniosku o wpisanie zastrzeżenia do protokołu,

4.  naruszenie art. 130 § 1 i § 2 k.p.c. w zw. z art. 128 § 1 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c . poprzez zaniechanie wezwania pozwanej do uzupełnienia braku formalnego w postaci niezałączenia wymaganej liczby odpisów dokumentów złożonych przez pozwaną w ramach wniosku dowodowego, jak również poprzez zaniechanie zwrócenia tych dokumentów mimo nieusunięcia w/w braku formalnego, mimo zwrócenia przez pełnomocnika powoda uwagi Sądu na powyższe uchybienie oraz złożenia wniosku o wpisanie zastrzeżenia do protokołu,

5.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego oraz ustaleń faktycznych w oparciu o dokumenty, które w świetle art. 128 § 1 k.p.c. zostały złożone wadliwie i obarczone są brakami formalnymi, które zgodnie z art. 130 § 2 k.p.c. powinny skutkować ich zwrotem. Powyższym uchybieniem obarczone były wszystkie dokumenty złożone przez pozwaną, a w konsekwencji ich załączenie w poczet materiału dowodowego miało charakter wadliwy. W oparciu o powyższe dokumenty dokonano ustaleń faktycznych w szczególności w przedmiocie stanu zdrowia pozwanej i jej wydatków.

6.  Naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 224 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodów wnioskowanych przez powoda w piśmie procesowym z dnia 1 lipca 2015 r. (pkt III, IV, V, VI petitum) oraz zamknięcie rozprawy bez przeprowadzenia wnioskowanych przez powoda dowodów, jak również bez wydania postanowienia o oddaleniu wniosków powoda.

7.  Naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z 224 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu o dopuszczenie opinii biegłego z zakresu medycyny na okoliczność stanu zdrowia powoda, wnioskowanego przez pozwaną w odpowiedzi na pozew, sprecyzowanego przez powoda w piśmie procesowym z dnia 1 lipca 2015 r. (pkt VIII petitum) oraz zamknięcie rozprawy bez przeprowadzenia wnioskowanego dowodu, jak również bez wydania postanowienia o oddaleniu tego wniosku.

8.  Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie przyczyn pominięcia dowodu z opinii biegłego oraz dowodów wskazanych w piśmie procesowym powoda z dnia 1 lipca 2015 r. (pkt III, IV, V, VI petitum), oraz niewskazanie przyczyn odmowy wiarygodności i mocy dowodowej w zakresie dowodów wskazujących na okoliczności faktyczne wymienione w zarzucie wskazanym w pkt 11a petitum apelacji.

9.  Naruszenie art. 138 k.r.o. w zw. z art. 135 § 1 k.r.o . poprzez oddalenie powództwa w zakresie żądania stwierdzenia wygaśnięcia w całości obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanej oraz obniżenia alimentów względem pozwanego, mimo iż po wydaniu ostatniego orzeczenia w przedmiocie alimentów doszło do zmiany stosunków, polegającej na pogorszeniu stanu zdrowia powoda, a tym samym jego możliwości zarobkowych oraz na zwiększeniu możliwości zarobkowych pozwanej do tego stopnia, że jest ona w stanie utrzymać się samodzielnie.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości poprzez:

1.  stwierdzenie wygaśnięcia z dniem 24 października 2014r. obowiązku alimentacyjnego powoda B. B. względem pozwanej A. B. ustalonego wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 2 czerwca 2014 r., sygn. akt II Ca 283/14,

2.  obniżenie alimentów zasądzonych od powoda B. B. na rzecz pozwanego małoletniego F. B. wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 28 lutego 2014 r., sygn. akt III RC 613/13 z kwoty 900 zł do kwoty 500 zł miesięcznie, poczynając od dnia 24 października 2014 r., pozostawiając pozostałe warunki płatności bez zmian,

3.  zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

4.  zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych;

Apelację od powyższego orzeczenia w części uwzgledniającej powództwo powoda wniosła także pozwana A. B..

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła błędną ocenę jej sytuacji majątkowej i zarobkowej skutkującą obniżeniem alimentów jej należnych oraz nieuwzględnienie faktu, iż powód odwiesił działalność gospodarczą. Z treści apelacji daje się wyczytać wniosek o zmianę wyroku w części uwzgledniającej powództwo i oddalenie powództwa powoda w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje są bezzasadne.

Rozważając w pierwszej kolejności zarzuty naruszenia prawa procesowego podniesione w obszernej i wnikliwej skardze apelacyjnej powoda wskazać kolejno należy, że:

Zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest bezzasadny Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń faktycznych oceniając materiał dowodowy zgodnie ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego w zakresie istotnych okoliczności. Przede wszystkim wskazać należy, iż bez znaczenia dla obowiązku alimentacyjnego pozostaje okoliczność zagranicznych wyjazdów pozwanej, które rzekomo nie były poprzedzone powiadomieniem powoda o tym fakcie. Podobnie fakt, iż pozwana uzyskuje stałą pomoc finansową od znajomych czy rodziny i że więcej osób zamieszkuje w mieszkaniu nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Okoliczność bowiem uzyskiwania pomocy od innych członków swojej rodziny nie zwalania zobowiązanego od obowiązku alimentacyjnego. Co prawda Sąd wprost nie ustalił, iż małżonkowie pozostają w długotrwałej separacji faktycznej niemniej jednak analiza motywów zaskarżonego orzeczenia daje wprost podstawy do wyciągnięcia takiego wniosku. Fakt posiadania przez pozwaną długów w kwocie 47.000 zł wynika z jej zeznań, składanych na rozprawie w dniu 20 stycznia 2016r. w obecności pełnomocnika powoda który w przypadku wątpliwości mógł domagać się od pozwanej informacji jakie to są długi, od kogo zostały zaciągnięte pożyczki, kiedy itp. W sytuacji gdy w toku procesu nie zostały zgłaszane wątpliwości dotyczące tych twierdzeń zarzucenie obecnie Sądowi, że na podstawie takich zeznań pozwanej dokonał ustalenia jest zupełnie nieuprawnione.

Zarzuty naruszenia art. 5 k.p.c. w związku z art. 128 § 1 k.p.c. i art. 162 k.p.c. oraz art. 130§1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 128 § 1 k.p.c. i art. 162 k.p.c. oraz art. 233 k.p.c. nie wydają się być usprawiedliwione choć nawet ich uwzględnienie nie wpływałoby na wynik sprawy. Analiza protokołu z rozprawy w dniu 20 stycznia 2016r. wskazuje, iż pozwana złożyła 4 dokumenty dotyczące leczenia ortodontycznego syna stron oraz oryginały 4 faktur dotyczących tego leczenia. Co do tych dokumentów pełnomocnik powoda zgłosił zastrzeżenia wskazując na naruszenie wyżej powołanych przepisów związanych z niedoręczeniem mu odpisów tych dokumentów. Złożenie dokumentów przez pozwaną należy traktować jako złożenie wniosku dowodowego który Sąd przyjął. Wniosek ten został złożony ustnie do protokołu rozprawy. Wbrew twierdzeniu pełnomocnika powoda przepisy kodeksu postepowania cywilnego nie zawierają wyraźnego uregulowania z którego możnaby wywodzić aby strona składająca wniosek dowodowy ustnie do protokołu rozprawy i załączyła określone dokumenty miała obowiązek przedstawić ich odpis dla strony przeciwnej. Przepisy na które powołuje się skarżący dotyczą bowiem pisma procesowego i ewentualnych załączników do takiego pisma. Tymczasem pozwana takowego pisma procesowego nie składała stąd też nie mogła narazić się na rygor zwrotu tych dokumentów tylko z tego powodu, że nie załączyła do akt sprawy ich kopii dla strony przeciwnej.

Ma racje skarżący, iż Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. i art. 278§1 k.p.c. oraz art. 328§ 2 k.p.c. albowiem istotnie Sąd pominął zupełnym milczeniem wnioski dowodowe zawarte w piśmie procesowym pełnomocnika powoda zwłaszcza wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny na okoliczność stanu zdrowia powoda. Próżno szukać w motywach zaskarżonego orzeczenia przyczyn dla których wnioski te zostały przemilczane przez Sąd. Sąd II instancji jest jednak sądem merytorycznym i we własnym zakresie ma możliwość dokonania oceny której zaniechał Sąd Rejonowy. Lektura akt sprawy istotnie wskazuje, iż powód leczy się. W aktach bowiem znajduje się odpowiednia dokumentacja jednakże należy podkreślić, iż dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny w ostatecznym rozrachunku okazało się być zbędne albowiem chorobę powoda należy traktować jako stan przejściowy. Zwłaszcza, że - na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, a co zupełnie przemilczał skarżący - pomimo swoich schorzeń i dolegliwości powód nie dysponuje jakimkolwiek orzeczeniem uprawnionego organu o niepełnosprawności czy też czasowej niezdolności do pracy. W swoich zeznaniach składanych na rozprawach w dniach 27 listopada 2015r. i 20 stycznia 2016r. powód lojalnie przyznał, iż mimo schorzeń podejmuje doraźne prace i pomimo stanu zdrowia gotów jest pracować o ile miałby zlecenia, oświadczył także że nosi się z zamiarem odwieszenia działalności. W takich okolicznościach dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza wydaje się być bezcelowe i zbędne.

W świetle całokształtu materiału dowodowego podkreślić należy, iż nie doszło do naruszenia prawa materialnego to jest art. 138 krio w związku z art. 135 krio. Podzielić bowiem należy stanowisko Sądu, iż żądanie powoda aby wygasić alimenty na rzecz pozwanej oraz zmniejszyć alimenty na rzecz małoletniego powoda jedynie w nieznacznej części jest zasadne.

Ocena żądania obniżenia alimentów czy też ich wygaśnięcia winna być każdorazowo dokonana w płaszczyźnie art. 138 krio. Zasadnicze znaczenie ma ustalenie czy nastąpiła istotna zmiana stosunków tak w sferze usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych jak również w sferze możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanych przy czym należy pamiętać, iż oceny zaistnienia w/w przesłanek dokonuje się biorąc pod uwagę stan rzeczy jaki zaistniał po dacie, w której ostatnio zostały określone świadczenia alimentacyjne.

Pozostawanie powoda bez pracy nie może stanowić podstawy do uwzględnienia jego apelacji należy bowiem założyć, iż stan zaistniały obecnie ma charakter przejściowy zwłaszcza, że powód sam przyznał, iż podejmuje dorywcze prace, a poza tym sam zadeklarował iż zamierza odwiesić działalność gospodarczą. Wbrew twierdzeniom skarżącego brak podstaw do obniżenia alimentów należnych małoletniemu. Co prawda Sąd Rejonowy ustalił, iż małoletni nie korzysta już z korepetycji i nie uczy się gry na gitarze niemniej jednak uszło uwadze skarżącego, iż małoletni w ostatnim okresie wkroczył w kolejny etap edukacji. Uczęszcza do II klasy Liceum Ogólnokształcącego co w sposób oczywisty wiąże się ze zwiększonymi potrzebami. W takiej sytuacji, wbrew twierdzeniom skarżącego potrzeby małoletniego nie uległy zmniejszeniu albowiem do tego dochodzi jeszcze leczenie dermatologiczne i ciągłe wizyty ortodontyczne, dojazdy do szkoły oraz dodatkowe opłaty związane z nową szkołą..

Odnosząc się do zarzutów dotyczących alimentów na rzecz pozwanej stwierdzić należy, iż co do zasady nie sposób się zgodzić z poglądem, iż separacja faktyczna wyłącza możliwość żądania alimentów przez jednego z małżonków w stosunku do drugiego. Przyjęcie bowiem założenia, iż obowiązek alimentacyjny istnieje między małżonkami dopiero po orzeczeniu rozwodu po spełnieniu przesłanek z art. 60 krio, a taki obowiązek nie istniałby w czasie trwania małżeństwa z tej tylko przyczyny, że małżonkowie żyją w separacji faktycznej byłby sprzeczny z konstytucyjną zasadą ochrony małżeństwa bowiem w sposób nieuzasadniony przyznawałby więcej praw osobie rozwiedzionej niż pozostającej w związku małżeńskim. W realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy słusznie dokonał obniżenia alimentów wskazując na możliwość podjęcia pracy przez pozwaną nie wymagającą wysiłku fizycznego. Trzeba bowiem pamiętać, iż w czasie separacji faktycznej każde z małżonków powinno dokładać sił i starań do uzyskiwania środków na własne utrzymanie. Uwzględniając zatem potencjalne możliwości zarobkowe i majątkowe obu stron podkreślić należy, iż zasadne było w uwzględnieniu powództwa o ustalenie wygaśnięcia alimentów na rzecz pozwanej poprzez obniżenie ich do kwoty po 300 zł miesiecznie.

Jeśli chodzi o apelacje pozwanej to należy podkreślić, iż nie zawiera ona uzasadnionych podstaw. Słusznie bowiem Sąd Rejonowy zauważył, iż zmieniła się sytuacja pozwanej czemu pozwana dała wyraz podejmując zatrudnienie. Do świadczeń alimentacyjnych nie są upoważnione osoby, które z własnej woli nie podejmują zatrudnienia. Obniżając alimenty zasądzone na podstawie art. 27 krio Sąd I instancji uwzględnił potencjalne możliwości zarobkowe pozwanej, oraz fakt iż pozwana sprawuje osobistą opiekę nad synem stron. Dodatkowo uwzględniając zasadę równej stopy życiowej małżonków pozostających w związku małżeńskim oraz możliwości majątkowe i zarobkowe powoda w ostatecznym rozrachunku alimenty należne pozwanej zostały zwymiarowane prawidłowo.

Reasumując rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest trafne w związku z czym na podstawie art. 385 k.p.c. należało orzec jak w pkt 1 wyroku.

Mając na uwadze, iż obie apelacje zostały oddalone Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108§2 k.p.c. orzekł jak w pkt 2 wyroku.

SSO Jarosław Gołębiowski SSO Dariusz Mizera SSO Renata Lech

Na oryginale właściwe podpisy